Makat hastalıklarının önemli bir kısmı, cerrahların sormadığı, hastaların utandığı için söyleyemediği bazı şikayetlerinin araştırılmaması sebebiyle teşhis edilememektedir. Hastalar “kabız” olduğunu ifade ederken, aslında dışkısını çıkaramadığını, tam boşaltamadığını, eksik boşaltma sebebiyle sık sık tuvalete gittiğini, bazen eliyle dışkısını çıkardığını kastetmekte, doktorun ayrıntı sormaması, hastanın utanması teşhisi imkansız kılmaktadır. En yakınınız, belki 20 yıldır ilaç almakta, kendi derdiyle çaresizlik ve karanlık içinde bocalamaktadır. Bağırsağın kendi içine doğru sarkarak, iç içe girmesi (İntussusepsiyon) veya kadınlardaki son bağırsağın balon yapması sebebiyle dışkıyı boşaltamadıkları (Rektosel) gibi hastalar, dışkılama hissi zannederek, sık sık tuvalete gitmekte, uzun süre tuvalette kalıp ıkınmakta az bir sümüksü dışkı atmakta ama bir türlü dışkısını boşaltamadığı için sosyal hayatları felç olmaktadır.
Dışkılama güçlüğü veya kabızlık nasıl sınıflandırılır?
Dışkılama güçlüğü disşezi, kabızlık, dissinerjik defekasyon olarak ta adlandırılır. Roma III kriterleridir. Bu kriterlere göre aşağıdaki maddelerden en az iki tanesinin 3 aydan beri varlığı ve hastanın yakınmalarının ise en az 6 ay önce başlaması gerekir.
Dışkılama güçlüğünde Roma III kriterleri
Yakınmaların 6 ay önce başlaması ve son 3 aydan beri süreklilik göstermesi gerekir.
Balon atılım testinin başarısız bulunması
Dışkılama güçlüğünün defekografi ile kanıtlanması
Anal manometri, anorektal elektromiyografi veya anorektal EMG ile pelvik taban kaslarında kasılma kusuru olduğunun belirlenmesi
Anal manometri veya defekografi ile itme kusuru olduğunun kanıtlanması
Dışkılama güçlüğünde Roma III kriterleri
Haftada üç defadan az sayıda dışkılama olması
Dışkılamaların en az % 25’inde fazla ıkınma olması
Dışkılamaların en az % 25’inde katı ve hacimli dışkılama olması
Dışkılamaların en az % 25’inde, dışkıyı tam boşaltamama hissi
Dışkılamaların en az % 25’inde, dışkının takılma veya engellenme hissinin olması
Dışkılamaların en az % 25’inde, parmakla destek gerekmesi (parmakla boşaltma yapılması veya leğen (çatı) kemiği yada pelvis kaslarına destek yaparak dışkılama)
Dışkı gevşetici veya yumuşatıcı ilaç (laksatif) kullanmadan yumuşak dışkı çıkartamamak
Zayıf irritabıl bağırsak sendromu (İBS) belirtileri olması
Dışkılama güçlüğünde Amerikan Gastroenteroloji Cemiyeti (ACG) kriterleri
Son bir yıldan beri aşağıdaki belirtilerden en az üç tanesinin mevcut olması
Haftada üçten az sayıda dışkılama yapmak
Fazla ıkınma gerektiren dışkılama güçlüğü
Dışkılama hissi yokluğu
Dışkının tam boşalamaması
Sert ve küçük parçalar halinde dışkılama
Uzun dışkılama sürelerinin varlığı
Dışkılama için parmakla destek gerekmesi
Dışkılama güçlüğü hangi durumlarda görülür?
Yetersiz sıvı alımı
Yetersiz lif alımı
Stres
Hemoroid
Makat çatlağı
Gebelik
Hipotiroidi (tiroid bezinin az çalışması)
İrritabıl (huzursuz) bağırsak sendromu (İBS)
Bağırsak kanseri
Hirschuprung hastalığı
Chagas hastalığı
Meningosel
Multipl skleroz (MS) hastalığı
Parkinson hastalığı
Felçli olmak
İntussusepsiyon
Makat sarkması (rektal prolapsus)
Rektosel
Sigmoidosel
Anismus
Kalsiyum fazlalığı
Potasyum düşüklüğü
Üre fazlalığı (üremi)
Şeker hastalığı
Paratiroid bezinin fazla çalışması (hiperparatiroidi)
Skleroderma
Dışkılama güçlüğü durumunda ne tür tetkikler yapılır?
Kolonoskopi
Kalın bağırsak röntgeni
Anorektal manometri
Defekografi (video-defekografi, BT defekografi, MRG defekografi)
Tıkayıcı tipte dışkılama ne demektir?
Kalın bağırsağın son kısmı olan rektumdaki dışkının güç boşaltılmasına yada tam olarak boşaltılamamasına ‘tıkayıcı tipte dışkılama’ adı verilir.
Tıkayıcı tipte dışkılama neden olur?
Sağlıklı bir dışkılama eylemi sırasında istemsiz bir kas olan iç makat kası (internal anal sfinkter) gevşer ve istemli kas olan dış makat kası (eksternal anal sfinkter) ve pelvik taban kaslarının gevşemesi ile gerçekleşir. Leğen kemiği veya çatı kemiği tabanı yada pelvik taban; levator ani kası, koksigeus kası ve bağ dokusundan oluşur. Levator ani kası ise; pubokoksigeus kası, puborektal kas ve iliokokigeus kasından oluşur. Bu kaslar: makat, idrar yolu (üretra), prostat ve kadınlık organının (vajina) kasılma ve gevşeme hareketlerinden sorumludur. Cameron ve ark. çalışmasında makat sarkması (rektal prolapsus) ve dışkılama güçlüğü sorunu olan kadınların 1/3’ünde idrar kaçırma sorunu yaşandığı bildirilmiştir. Benzer şekilde Morgan ve ark. çalışmasında da dışkılama güçlüğü sorunu olan kadınların 1/3’ünde gaz ve dışkı kaçırma sorunu yaşandığı bildirilmiştir.