Besin tüketimi gerçekleştirdiğimiz hengam ; vücudun temel kuvvet gereksinimi olan karbonhidratlar, emilim için glikoz haline getirilmektedir. Emilimi gerçekleştirilen glikozlar kana geçerek, kan şekeri seviyesini yükseltirler. Bu glikozun kullanılarak güç haline getirilebilmesi için glikozun kandan hücrelere girişinin sağlanması gerekmektedir. Bu durumda pankreastan salgılanarak, glikozun taşınmasında tesirli olan hormon; insüline muhtaçlık vardır. Vücutta insülin hormonu salgısının külliyen yahut kısmen zayıflığı yahut eksikliği sonucunda glikoz hücrelere taşınamaz ve kanda birikmeye başlayarak hiperglisemi (kan şekeri yüksekliği) meydana gelir. İşte bu durumla karakterize olan diyabet; karbonhidrat, protein ve lipit metabolizmasının bozulduğu bir hastalıktır. Diyabet iki formda görülmektedir.
1.TİP 1 DİYABET Bağışıklık sisteminin, tam olarak bilinmeyen bir sebeple insülin prodüksiyonunda hizmet alan pankreas beta hücrelerini hasara uğratarak ortaya çıkan hastalıktır. Bu hastalık her yaşta ortaya çıkabilmekle birlikte; mahsusen çocukluk ve gençlik periyotlarında kendini göstermektedir. Yakın akrabalarında, gebelik esnasında diyabet görülenlerde bu tip diyabet çıkma riski daha ziyadedir. Çok susama, sık sık acıkma, kilo kaybı, ağızda aseton kokusu ve yorgunluk; bu marazın belirtileridir. Vücutta yeteri kadar insülin üretilemediği için; dışardan insülin alınması gerekmektedir. Şahsa kişisel beslenme planına, fizikî aktivitesine ve insülin alımına dikkat edildiği sürece, insanlar mesele yaşamayacaktır. Başkaca tip 1 diyabetli insanlar, kan şekerlerinin yükseldiğini yahut düştüğünü takip etmeli ve ona nazaran tedbir almalıdırlar.
2. TİP 2 DİYABET Vücutta üretilen insülinin; beta hücrelerinin fonksiyonunda azalma ve periferik dokularda insülin duyarsızlaşması sonucu zayıf kalmasıyla meydana gelen bir hastalıktır. Mahsusen 40 yaşından sonra ortaya çıkmaktadır. 4 kg ve üzerinde veladet yapmış olan hatunlar, gebelikte diyabeti olan bayanlar, bir numara radde akrabalarında diyabet görülen bireyler ve haddinden fazla kiloya sahip şahıslar; tip 2 diyabet illeti için yüksek risk altındadırlar.
DİYABET TEDAVİSİ • Diyabet illeti, temel olarak bir hastalık olsa da; bireylerin bilinçli olarak tahlil ve denetimlerini aksatmaması, hekim ve diyetisyenleriyle daima muhabere altında olmaları sonucunda ; hem diyabetle ilgili badire yaşatmayan hem de diğer illetlerin oluşumuna köstek olan bir hastalıktır. • Tedavi yolları; tıbbi beslenme tedavisi, ilaç-insülin tasarrufu, eğitim ve fizikî aktivitedir. • Fizikî aktivite besinlerin parçalanması sonucunda oluşan şekerin emilerek kana geçmesinden sonra hücreler tarafından tasarrufu hızlandırır. Böylelikle kan şekerinde düşme sağlanır. Mahsusen vücut yükü denetiminde fizikî aktivite değerli bir konum tutmaktadır. • Diyabetli bireyler; boy-kilo-kan basıncı- nabız pahaları, kan lipit seviyeleri, 3 aylık kan şekeri seviyeleri ve ayak-böbrek-göz sıhhati denetimlerini katiyetle ihmal etmemelidirler
TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ • Tip2 diyabetiklerin %80 den ziyadesi obezdir. Bu nedenle bireylerde çokça kilolu bireylerin zayıflatılması gerekmektedir. Başkaca yapılan araştırmalarda; sağlıklı kilo veren bireylerde, insülin direncinin kırıldığı ve hipergliseminin denetim altına alındığı bildirilmiştir. • Karbonhidrat tüketimi sırasında çeşide ve ölçüsüne dikkat edilmelidir. • Hiperglisemiyi (yüksek kan şekeri) önlemek için bal, reçel, pekmez, çay şekeri, beyaz unla yapılmış tüm yiyecekler üzere olağan şekerlerden uzak durulmalı; Lif nispeti yüksek , rafine olmamış, kepekli ekmek, kepekli pirinç, makarna kurubaklagiller üzere kompleks karbonhidratlar tercih edilmelidir. • Hipoglisemiyi (düşük kan şekeri) önlemek ismine; bireye nazaran değişmekle birlikte 5-6 öğün beslenilmelidir. Ara öğünlerde; meyve ile kuruyemiş ya da süt-yoğurt-kefir tüketimi kan şekerinin dengelenmesi açısından en hoş tercihlerdendir. • Posalı besinlerle beslenmeye ihtimam gösterilmelidir. Zira ; diyabetli bireylerin serum kolesterol seviyeleri yüksek olabilmekte ve yapılan araştırmalarda posalı azık tüketilerek bu durumun denetim altına alındığı gösterilmiştir. Ayrıyeten diyet posası ile kan glikoz seviyeleri de düzgünleşme göstermiştir. Bu nedenle gün içinde sebze-meyve, yulaf ya da buğday kepeği, kepeği ayrılmamış tam taneli tahıl eserleri ve kurubaklagiller tercih edilmelidir. • Diyabete sahip bireyler, hiperlipidemi ve hiperkolesterolemi açısından risk altındadırlar. Bu nedenle al et yanına beyaz et, yemekleri pişirirken margarin-tereyağ konumuna bitkisel yağları tercih etmelidirler. Yağ içeriği yüksek olan kızartılarak yapılmış yemeklerden -hamur işlerinden ve içeriğini bilmedikleri tüm hazır besinlerden uzak durmalıdırlar. Başkaca süt eserleri tercihlerini yarım yağlı yahut yağsız olanlardan yana kullanmalıdırlar. • Haftada 2-3 porsiyon kadar balık tüketilmelidir. Zira , içeriğindeki omega-3 ün olağan insülin aktivasyonu üzerinde olumlu tesirlerinin olduğuyla ilgili çalışmalar vardır. • Diyabetik bireylerin tuz tüketimi 5-6 gram, hipertansiyonu olan diyabetiklerin tuz tüketimi ise 3-4 gramla sonlandırılmalıdır. Zira, tuzun içeriğinde bulunan sodyum ile besinlerin sindirimi sonucu oluşan glikoz molekülleri vücutta birlikte taşınmaktadırlar ve sodyum alımı sonlandırıldığında, glikoz emilimi azalacak ve kan şekeri süratle yükselmemiş olacaktır. • Krom minerali, insülinin tesirini artırarak glikozun hücre içine girmesine yardımcı olmaktadır. Bilhassa tip 2 diyabetiklerin tedavisinde kullanıldığında, bireylerin kilo vermelerini kolaylaştırmaktadır. Tahıllar, karaciğer, fındık, ceviz ve badem ; krom için tüketilebilir uygun kaynaklardandır. • Diyabetli hastalar, vücutlarında ehliyetsiz magnezyum olup olmadığına dikkat etmelidirler. Zira ilmî doneler; hipomagneziminin( magnezyum yetersizliği) diyabetiklerde, kalp-damar marazları ve retinopati( diyabetin göze verdiği hasar) gelişimini artırdığını ileri sürmektedir. Magnezyum kaynakları olan badem, fındık , yeşil sebzeler, muz , kayısı ve incir ; porsiyon denetimin dikkat edilerek tüketilebilir. • Hipoglisemik atakları tetiklediği için, alkol tüketiminden uzak durulmalıdır. • Tatlandırıcı içeren diyabetik eserler; beslenme tedavisinin bir kesimi olmamakla birlikte, bu eserlerin bireylerin kâfi ve istikrarlı beslenmelerinde de rastgele bir eğinin olmadığı bilinmektedir. “Diyabetik” terimi, diyabetli bireyin o eseri serbestçe kullanabileceği mealine gelmemekte ve tedavi edici olabileceğini göstermemektedir. • Diyabet hastaları, doğal bir ilaç olarak tarçından faydalanabilirler. Tarçın; insülin hormonunun vazifesini yapmasına yardımcı olarak, kan şekerini seviyelerinin denetim altında tutulmasına ek sağlar. Ayrıyeten tarçının, bu hastalarda yükselmiş olan kolesterol ve trigliserit seviyelerini düşürdüğü gösterilmiştir. Ancak, tansiyon düşürücü tesiri sebebiyle çoka kaçılmamalıdır. • Ara öğünlerde küçük bir avuç yabanmersini tüketilebilir. Yabanmersininin, kan şekerini düşürücü tesire sahip olabileceği gösterilmiştir. • Günlük ortalama 8-10 bardak su tüketilmelidir.
1.TİP 1 DİYABET Bağışıklık sisteminin, tam olarak bilinmeyen bir sebeple insülin prodüksiyonunda hizmet alan pankreas beta hücrelerini hasara uğratarak ortaya çıkan hastalıktır. Bu hastalık her yaşta ortaya çıkabilmekle birlikte; mahsusen çocukluk ve gençlik periyotlarında kendini göstermektedir. Yakın akrabalarında, gebelik esnasında diyabet görülenlerde bu tip diyabet çıkma riski daha ziyadedir. Çok susama, sık sık acıkma, kilo kaybı, ağızda aseton kokusu ve yorgunluk; bu marazın belirtileridir. Vücutta yeteri kadar insülin üretilemediği için; dışardan insülin alınması gerekmektedir. Şahsa kişisel beslenme planına, fizikî aktivitesine ve insülin alımına dikkat edildiği sürece, insanlar mesele yaşamayacaktır. Başkaca tip 1 diyabetli insanlar, kan şekerlerinin yükseldiğini yahut düştüğünü takip etmeli ve ona nazaran tedbir almalıdırlar.
2. TİP 2 DİYABET Vücutta üretilen insülinin; beta hücrelerinin fonksiyonunda azalma ve periferik dokularda insülin duyarsızlaşması sonucu zayıf kalmasıyla meydana gelen bir hastalıktır. Mahsusen 40 yaşından sonra ortaya çıkmaktadır. 4 kg ve üzerinde veladet yapmış olan hatunlar, gebelikte diyabeti olan bayanlar, bir numara radde akrabalarında diyabet görülen bireyler ve haddinden fazla kiloya sahip şahıslar; tip 2 diyabet illeti için yüksek risk altındadırlar.
DİYABET TEDAVİSİ • Diyabet illeti, temel olarak bir hastalık olsa da; bireylerin bilinçli olarak tahlil ve denetimlerini aksatmaması, hekim ve diyetisyenleriyle daima muhabere altında olmaları sonucunda ; hem diyabetle ilgili badire yaşatmayan hem de diğer illetlerin oluşumuna köstek olan bir hastalıktır. • Tedavi yolları; tıbbi beslenme tedavisi, ilaç-insülin tasarrufu, eğitim ve fizikî aktivitedir. • Fizikî aktivite besinlerin parçalanması sonucunda oluşan şekerin emilerek kana geçmesinden sonra hücreler tarafından tasarrufu hızlandırır. Böylelikle kan şekerinde düşme sağlanır. Mahsusen vücut yükü denetiminde fizikî aktivite değerli bir konum tutmaktadır. • Diyabetli bireyler; boy-kilo-kan basıncı- nabız pahaları, kan lipit seviyeleri, 3 aylık kan şekeri seviyeleri ve ayak-böbrek-göz sıhhati denetimlerini katiyetle ihmal etmemelidirler
TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ • Tip2 diyabetiklerin %80 den ziyadesi obezdir. Bu nedenle bireylerde çokça kilolu bireylerin zayıflatılması gerekmektedir. Başkaca yapılan araştırmalarda; sağlıklı kilo veren bireylerde, insülin direncinin kırıldığı ve hipergliseminin denetim altına alındığı bildirilmiştir. • Karbonhidrat tüketimi sırasında çeşide ve ölçüsüne dikkat edilmelidir. • Hiperglisemiyi (yüksek kan şekeri) önlemek için bal, reçel, pekmez, çay şekeri, beyaz unla yapılmış tüm yiyecekler üzere olağan şekerlerden uzak durulmalı; Lif nispeti yüksek , rafine olmamış, kepekli ekmek, kepekli pirinç, makarna kurubaklagiller üzere kompleks karbonhidratlar tercih edilmelidir. • Hipoglisemiyi (düşük kan şekeri) önlemek ismine; bireye nazaran değişmekle birlikte 5-6 öğün beslenilmelidir. Ara öğünlerde; meyve ile kuruyemiş ya da süt-yoğurt-kefir tüketimi kan şekerinin dengelenmesi açısından en hoş tercihlerdendir. • Posalı besinlerle beslenmeye ihtimam gösterilmelidir. Zira ; diyabetli bireylerin serum kolesterol seviyeleri yüksek olabilmekte ve yapılan araştırmalarda posalı azık tüketilerek bu durumun denetim altına alındığı gösterilmiştir. Ayrıyeten diyet posası ile kan glikoz seviyeleri de düzgünleşme göstermiştir. Bu nedenle gün içinde sebze-meyve, yulaf ya da buğday kepeği, kepeği ayrılmamış tam taneli tahıl eserleri ve kurubaklagiller tercih edilmelidir. • Diyabete sahip bireyler, hiperlipidemi ve hiperkolesterolemi açısından risk altındadırlar. Bu nedenle al et yanına beyaz et, yemekleri pişirirken margarin-tereyağ konumuna bitkisel yağları tercih etmelidirler. Yağ içeriği yüksek olan kızartılarak yapılmış yemeklerden -hamur işlerinden ve içeriğini bilmedikleri tüm hazır besinlerden uzak durmalıdırlar. Başkaca süt eserleri tercihlerini yarım yağlı yahut yağsız olanlardan yana kullanmalıdırlar. • Haftada 2-3 porsiyon kadar balık tüketilmelidir. Zira , içeriğindeki omega-3 ün olağan insülin aktivasyonu üzerinde olumlu tesirlerinin olduğuyla ilgili çalışmalar vardır. • Diyabetik bireylerin tuz tüketimi 5-6 gram, hipertansiyonu olan diyabetiklerin tuz tüketimi ise 3-4 gramla sonlandırılmalıdır. Zira, tuzun içeriğinde bulunan sodyum ile besinlerin sindirimi sonucu oluşan glikoz molekülleri vücutta birlikte taşınmaktadırlar ve sodyum alımı sonlandırıldığında, glikoz emilimi azalacak ve kan şekeri süratle yükselmemiş olacaktır. • Krom minerali, insülinin tesirini artırarak glikozun hücre içine girmesine yardımcı olmaktadır. Bilhassa tip 2 diyabetiklerin tedavisinde kullanıldığında, bireylerin kilo vermelerini kolaylaştırmaktadır. Tahıllar, karaciğer, fındık, ceviz ve badem ; krom için tüketilebilir uygun kaynaklardandır. • Diyabetli hastalar, vücutlarında ehliyetsiz magnezyum olup olmadığına dikkat etmelidirler. Zira ilmî doneler; hipomagneziminin( magnezyum yetersizliği) diyabetiklerde, kalp-damar marazları ve retinopati( diyabetin göze verdiği hasar) gelişimini artırdığını ileri sürmektedir. Magnezyum kaynakları olan badem, fındık , yeşil sebzeler, muz , kayısı ve incir ; porsiyon denetimin dikkat edilerek tüketilebilir. • Hipoglisemik atakları tetiklediği için, alkol tüketiminden uzak durulmalıdır. • Tatlandırıcı içeren diyabetik eserler; beslenme tedavisinin bir kesimi olmamakla birlikte, bu eserlerin bireylerin kâfi ve istikrarlı beslenmelerinde de rastgele bir eğinin olmadığı bilinmektedir. “Diyabetik” terimi, diyabetli bireyin o eseri serbestçe kullanabileceği mealine gelmemekte ve tedavi edici olabileceğini göstermemektedir. • Diyabet hastaları, doğal bir ilaç olarak tarçından faydalanabilirler. Tarçın; insülin hormonunun vazifesini yapmasına yardımcı olarak, kan şekerini seviyelerinin denetim altında tutulmasına ek sağlar. Ayrıyeten tarçının, bu hastalarda yükselmiş olan kolesterol ve trigliserit seviyelerini düşürdüğü gösterilmiştir. Ancak, tansiyon düşürücü tesiri sebebiyle çoka kaçılmamalıdır. • Ara öğünlerde küçük bir avuç yabanmersini tüketilebilir. Yabanmersininin, kan şekerini düşürücü tesire sahip olabileceği gösterilmiştir. • Günlük ortalama 8-10 bardak su tüketilmelidir.