Diyabet ve Diyabetli Ayağın Tanımı
Diyabet ahali arasındaki aşina ifadesiyle diyabet; vücudun şekeri vücuda yararlı hale getiren ve pankreas bezinden salgılanan insülinadı verilen hormonun üretilemediği veya kullanılamadığı zaman ortaya meydana çıkan ve kandaki şeker miktarının yükselmesiyle oluşan bir hastalıktır
Şeker ilk olarak beynimizin çalışması elde etmek üzere, bedenin enerjisini karşılayan asıl elemandır Fakat kandaki düzeyi yükseldiğinde bu şeker bir çok değişik mekanizmayla fazla sayıdaki organa hasar vermektedir
Diyabet hastalığıöbür mekanizmalarla ayakları da etkiler Şeker başta bacağa kan götüren ve getiren damarların yapısını bozar Bu da dokularda gıda bozukluğundan dolayı, kasların zayıflaması eklemlerde şekil bozukluğuna sebep olur Besin yetersizliği keza, enfeksiyonların iyileşmesini de geciktirir Gerisinde sinirleri değişik biçimlerde yıkılmış ederek işlevlerini bozar
Diyabet hastalığı, derinin kendisini yenilemesi bakımından da negatif etkiler yaptığı gibi, herhangi bir nedenle deri bütünlüğü bozulduğunda yani deride bir bere oluştuğunda da bere iyileşmesini daha geciktirir Hem yara zemininin çeşitli mikroplarla ve mantarlarla oluşan enfeksiyonlarını da kolaylaştırır
Bu nedenlerle diyabeti olan hastalar, çok sayıda üçgenin taban olmayan kenarı sorunu yaşamaya adaydırlar Diğer Taraftan bu sorunlar süre içinde ağır ağır ortaya çıktığından bir oranda birey bu minik sorunları önemsemez ve onlarla yaşamaya çalışır Bu ise sorunların büyümesine ve giderek çözümlenmesinin olanaksız hale gelmesine yol açar
Diyabetli hastaların ayaklarıyla ilgili sorun yaşamamaları için bir yanda diyabet hastalığını en iyi biçimde tedavi ettirerek, kan şekerlerini normal sınırlar içinde tutmalı, diğer yanda da bacak bakımlarına herkesten daha fazla özen göstermelidirler
Bakım ahenkli yapılmaz, sorunlar minikken çözümlenmediğinde ayak parmaklarının ya da ayağın tümünün kaybına yol açacak olumsuzluklar yaşanabilir
Diyabetli hastaların ayak bakımları yukarıda anlattığımız bakımın ahenkli ve sürekli olarak yapılmasıyla gerçekleşir Keza deri, asap ve damarlarda ortaya çıkan sorunlara yönelik olarak yapılması gereken işlemler vardır
Sinir hasarı gelişmiş olanlarda kişi duymayan yerlerini bilmeli ve öteki duyularının yardımıyla bunların duyu yönünden yetersizliklerini giderecek yöntemler bulmalıdırlar Küçük ve önemsiz görünen kesiklerin, sıyrıkların ve yanıkların erkenden farkına varacak yöntemler bulmalıdırlar
Derinin düzenli gözlenmesi herhangi bir olumsuzluğun erken ayrım edilmesini sağlar Bu da onlara karşın önlemlerin ve tedavilerin uygulanmasını sağlayacaktır
Aynı biçimde but ve but damarlarının da kontrolü yapılarak, kan akımının durumu saptanmalı ve bunda ortaya meydana çıkan sorunlara yönelik yerinde tedavi ve bakımlar planlanmalıdır
Her diyabetli hasta kendisini tedavi eden dâhiliye uzmanıyla işbirliği halinde çalışan bir but bakım merkezi ve cildiye uzmanının kontrolü altında olmalıdır
Diyabetik butterimi, ayağın herhangi bir etkenden rahatsız olmasından daha sonra, derinin bozulması, bere oluşumu, doku ölümü (nekroz) ve enfeksiyon döngüsünü içerir Bazı durumlarda başlayan enfeksiyonlar yayılarak kemiğe değin ilerleyebilir ve osteomiyelitdenilen tedavisi zor kemik enfeksiyonlarına yol açabilir
Ahenkli ayak bakımı bu komplikasyonları engelleyebilir Bakımın temel amacı ayağın her anlamdaki bütünlüğünün muhafaza edilmesidir
Bu amaçla ayak gözle tetkik edilerek; itinalı bir şekilde izlenmelidir Bu tetkik kişinin kendisi tarafından mesela bir ayna yardımı ile yapılabileceği gibi, bir yakını tarafından da yapılabilir
Ayağın Kontrolü
Etap derisindeki solukluk, kızarıklık, koyulaşma gibi renk değişiklikleri, derinin herhangi bir noktasındaki ısı(sıcaklık) artışı veya azalması şeklindeki şansın dönmesi, ayağın veya bileğin herhangi bir bölümündeki şişlikler, iyileşmeyen açık yaralar, ya da su kabarcıkları, cerahat toplamaları, sızıntı, kanama veya fena kokular, batık tırnaklar, çivi yatağındaki ya da çevresindeki iltihaplar, tırnaktaki mantar enfeksiyonları, ayağın herhangi bir yerindeki sertlikler, kalınlaşmalar ve nasırlar, derideki ve bilhassa topuktaki çatlak bölgeler, ayağın herhangi bir yerine dokunulduğunda ortaya çıkan ağrı, veya çeşitli nahoş(diken batması, karıncalanma, iğne batması duygusu, yanma, hissizlik, tarafsızlık, vb) duygular itinalı bir şekilde gözlenmeli, keza her iki ayak arasındaki farklılıklara uyarı edilmelidir
Aramanız gereken kayda değer bazı değişiklikler ve anlamları
• kızarıklık, şişlik, sıcaklık (enfeksiyonu düşündürebilir),
• çatlaklar, yaralar (enfeksiyona zemin hazırlar),
• cerahat, akıntı, kanama, koku (enfeksiyon varlığı),
• çivi batması (enfeksiyonu misafir etme eder),
• kırmızı çizgilenme (içte enfeksiyonu düşündürür),
• soluk veya mor deri (çelimsiz dolaşımı düşündürür),
• sızı, karıncalanma, yanma, uyuşturma ya da his kaybı (sinir hasarını düşündürür),
• soğuk bölgeler (dolaşım azlığını düşündürür)
• Ayaklarınızı her gün ılık su ve sabunla yıkayın, suyun sıcaklığını dirseğinizle yoklama edin
• Ayaklarınızı, özellikle parmak aralarını, bütünüyle kurulayın, parmak araları dışındaki bölgelere nemlendirici uygulayın, fazla nemi pudra ile alın
Bunların herhangi biri ya da birkaçı gözlendiğinde bir merkeze ya da uzmana danışılmalı ve tetkik olmalıdır Eğer o anda bu ihtimal yahut bir yere kaydedilmeli ve ilk fırsatta başvurulan hekime anlatılarak tetkik etmesi sağlanmalıdır
Ayağın Bakımı
Herhangi bir belirti veya da yakınma olmasa da ayağa yine de gündelik bakım uygulanmalıdır Yani ayaklar her gün ılık su ve sabunla yıkanmalı, bilhassa parmak araları elde etmek üzere, tam olarak kurulanmalı, gereken yerlere nemlendirici uygulanmalı ya da hafif yağlı kremlerle yağlanmalıdır
Ayakkabı Seçimi
Diyabetli hastaların ayakkabı seçimleri de fazla önemlidir ve ayaklarının durumu göz önünde bulundurularak, yeniden bir uzmanın yönlendirmesiyle seçilmelidir
Çok bol veya sıcacık, büyük veya minik ayakkabılardan kuşkusuz kaçınılmalıdır Yüksek topuklu ayakkabılar, tabanı çok ince ayakkabılar, yüksek boğazlı ve plastik malzemeden yapılmış, ayağın havalanmasının muhtemel olmadığı ayakkabılardan kaçınılmalıdır
Ayak ayakkabının içinde kaymamalı veya çok sıkmamalıdır Ayakkabının üst kısmının yumuşak ve elastik olmasına, içinde herhangi bir uyumsuzluk, dikiş vb çıkıntıların olmamasına bilhassa dikkat edilmelidir
Kundura seçerken dikkat edilmesi gerekenler:
• Ayakkabının üst kısmı yumuşak ve esnek, iç kaplama ise düz olmalı ve çıkıntıları ve dikişleri olmamalı,
• Deriden ya da öteki nefes alabilen malzemeden yapılmış olmalı,
• Ön kısım içinde bütün parmaklar ayakkabıya bağlantı etmeden hareket edebilmeli, başparmak ve ayakkabının ucu arasında 115 cm mesafe olmalı,
• İç taban ve iç malzeme rahatsızlık vermeyecek biçimde bağlantılı üretilmiş olmalı,
• Topuklar kayma, sıkışma ve basıya sebep olmadan etap şekline uymalı,
• Taban bilhassa ön kısımda elastik olmalı,
• Yüksek topuklu ve ince uçlu ayakkabılardan kaçınılmalı
Diyabetli hastaların ayaklarının sağlığı için genel olarak özen göstermesi gereken durumlar da vardır
Genel Önlemler
Bunların başında ayakların taşıdığı yükün azaltılması gerekir bu nedenle kilo almaktan kaçınılmalı, hatta mevcut beden ağırlığının azaltılması için mücadele sarf edilmelidir
Uyuşuk bir yaşamdan olabildiğince kaçınılmalı, aşırıya kaçılmadan düzenli ve durmadan egzersiz yapılmalı ve bilhassa yürümelidir Eğer toplardamarlarla ilgili bir sorun varsa, yürüme esnasında çok sıkı olmayan varis çorapları giyilmelidir
Uzun vakit değişmez ayakta durulmamalı, otururken de bacaklara kan gidişini veya dönüşünü engelleyecek pozisyonlardan kaçınılmalıdır Bilhassa ayak etap üstüne atmak, diz çöker durumda oturmak gizli ve sıkışık mekânlarda aralıksız ve uzun zaman kalınmamalı, oturarak çalışanlarda oturulan koltuk düzeyinde bir sehpa yardımıyla but yukarıda tutulmalıdır
Sigara ve içki kullanmaktan kaçınılmalıdır Çünkü her ikisi de ilk önce damarlar edinmek üzere çoğunlukla vücut üstünde yol açtığı olumsuzluklarla ayakları olumsuz etkileyecektir
Belirli aralıklarla bir but merkezinde veya diyabeti izleyen dâhiliye uzmanıyla işbirliği yapan bir uzmanın kontrolü aşağı olmalı ve önerilerini uyumlu olarak uygulamalıdır *
Diyabet ahali arasındaki aşina ifadesiyle diyabet; vücudun şekeri vücuda yararlı hale getiren ve pankreas bezinden salgılanan insülinadı verilen hormonun üretilemediği veya kullanılamadığı zaman ortaya meydana çıkan ve kandaki şeker miktarının yükselmesiyle oluşan bir hastalıktır
Şeker ilk olarak beynimizin çalışması elde etmek üzere, bedenin enerjisini karşılayan asıl elemandır Fakat kandaki düzeyi yükseldiğinde bu şeker bir çok değişik mekanizmayla fazla sayıdaki organa hasar vermektedir
Diyabet hastalığıöbür mekanizmalarla ayakları da etkiler Şeker başta bacağa kan götüren ve getiren damarların yapısını bozar Bu da dokularda gıda bozukluğundan dolayı, kasların zayıflaması eklemlerde şekil bozukluğuna sebep olur Besin yetersizliği keza, enfeksiyonların iyileşmesini de geciktirir Gerisinde sinirleri değişik biçimlerde yıkılmış ederek işlevlerini bozar
Diyabet hastalığı, derinin kendisini yenilemesi bakımından da negatif etkiler yaptığı gibi, herhangi bir nedenle deri bütünlüğü bozulduğunda yani deride bir bere oluştuğunda da bere iyileşmesini daha geciktirir Hem yara zemininin çeşitli mikroplarla ve mantarlarla oluşan enfeksiyonlarını da kolaylaştırır
Bu nedenlerle diyabeti olan hastalar, çok sayıda üçgenin taban olmayan kenarı sorunu yaşamaya adaydırlar Diğer Taraftan bu sorunlar süre içinde ağır ağır ortaya çıktığından bir oranda birey bu minik sorunları önemsemez ve onlarla yaşamaya çalışır Bu ise sorunların büyümesine ve giderek çözümlenmesinin olanaksız hale gelmesine yol açar
Diyabetli hastaların ayaklarıyla ilgili sorun yaşamamaları için bir yanda diyabet hastalığını en iyi biçimde tedavi ettirerek, kan şekerlerini normal sınırlar içinde tutmalı, diğer yanda da bacak bakımlarına herkesten daha fazla özen göstermelidirler
Bakım ahenkli yapılmaz, sorunlar minikken çözümlenmediğinde ayak parmaklarının ya da ayağın tümünün kaybına yol açacak olumsuzluklar yaşanabilir
Diyabetli hastaların ayak bakımları yukarıda anlattığımız bakımın ahenkli ve sürekli olarak yapılmasıyla gerçekleşir Keza deri, asap ve damarlarda ortaya çıkan sorunlara yönelik olarak yapılması gereken işlemler vardır
Sinir hasarı gelişmiş olanlarda kişi duymayan yerlerini bilmeli ve öteki duyularının yardımıyla bunların duyu yönünden yetersizliklerini giderecek yöntemler bulmalıdırlar Küçük ve önemsiz görünen kesiklerin, sıyrıkların ve yanıkların erkenden farkına varacak yöntemler bulmalıdırlar
Derinin düzenli gözlenmesi herhangi bir olumsuzluğun erken ayrım edilmesini sağlar Bu da onlara karşın önlemlerin ve tedavilerin uygulanmasını sağlayacaktır
Aynı biçimde but ve but damarlarının da kontrolü yapılarak, kan akımının durumu saptanmalı ve bunda ortaya meydana çıkan sorunlara yönelik yerinde tedavi ve bakımlar planlanmalıdır
Her diyabetli hasta kendisini tedavi eden dâhiliye uzmanıyla işbirliği halinde çalışan bir but bakım merkezi ve cildiye uzmanının kontrolü altında olmalıdır
Diyabetik butterimi, ayağın herhangi bir etkenden rahatsız olmasından daha sonra, derinin bozulması, bere oluşumu, doku ölümü (nekroz) ve enfeksiyon döngüsünü içerir Bazı durumlarda başlayan enfeksiyonlar yayılarak kemiğe değin ilerleyebilir ve osteomiyelitdenilen tedavisi zor kemik enfeksiyonlarına yol açabilir
Ahenkli ayak bakımı bu komplikasyonları engelleyebilir Bakımın temel amacı ayağın her anlamdaki bütünlüğünün muhafaza edilmesidir
Bu amaçla ayak gözle tetkik edilerek; itinalı bir şekilde izlenmelidir Bu tetkik kişinin kendisi tarafından mesela bir ayna yardımı ile yapılabileceği gibi, bir yakını tarafından da yapılabilir
Ayağın Kontrolü
Etap derisindeki solukluk, kızarıklık, koyulaşma gibi renk değişiklikleri, derinin herhangi bir noktasındaki ısı(sıcaklık) artışı veya azalması şeklindeki şansın dönmesi, ayağın veya bileğin herhangi bir bölümündeki şişlikler, iyileşmeyen açık yaralar, ya da su kabarcıkları, cerahat toplamaları, sızıntı, kanama veya fena kokular, batık tırnaklar, çivi yatağındaki ya da çevresindeki iltihaplar, tırnaktaki mantar enfeksiyonları, ayağın herhangi bir yerindeki sertlikler, kalınlaşmalar ve nasırlar, derideki ve bilhassa topuktaki çatlak bölgeler, ayağın herhangi bir yerine dokunulduğunda ortaya çıkan ağrı, veya çeşitli nahoş(diken batması, karıncalanma, iğne batması duygusu, yanma, hissizlik, tarafsızlık, vb) duygular itinalı bir şekilde gözlenmeli, keza her iki ayak arasındaki farklılıklara uyarı edilmelidir
Aramanız gereken kayda değer bazı değişiklikler ve anlamları
• kızarıklık, şişlik, sıcaklık (enfeksiyonu düşündürebilir),
• çatlaklar, yaralar (enfeksiyona zemin hazırlar),
• cerahat, akıntı, kanama, koku (enfeksiyon varlığı),
• çivi batması (enfeksiyonu misafir etme eder),
• kırmızı çizgilenme (içte enfeksiyonu düşündürür),
• soluk veya mor deri (çelimsiz dolaşımı düşündürür),
• sızı, karıncalanma, yanma, uyuşturma ya da his kaybı (sinir hasarını düşündürür),
• soğuk bölgeler (dolaşım azlığını düşündürür)
• Ayaklarınızı her gün ılık su ve sabunla yıkayın, suyun sıcaklığını dirseğinizle yoklama edin
• Ayaklarınızı, özellikle parmak aralarını, bütünüyle kurulayın, parmak araları dışındaki bölgelere nemlendirici uygulayın, fazla nemi pudra ile alın
Bunların herhangi biri ya da birkaçı gözlendiğinde bir merkeze ya da uzmana danışılmalı ve tetkik olmalıdır Eğer o anda bu ihtimal yahut bir yere kaydedilmeli ve ilk fırsatta başvurulan hekime anlatılarak tetkik etmesi sağlanmalıdır
Ayağın Bakımı
Herhangi bir belirti veya da yakınma olmasa da ayağa yine de gündelik bakım uygulanmalıdır Yani ayaklar her gün ılık su ve sabunla yıkanmalı, bilhassa parmak araları elde etmek üzere, tam olarak kurulanmalı, gereken yerlere nemlendirici uygulanmalı ya da hafif yağlı kremlerle yağlanmalıdır
Ayakkabı Seçimi
Diyabetli hastaların ayakkabı seçimleri de fazla önemlidir ve ayaklarının durumu göz önünde bulundurularak, yeniden bir uzmanın yönlendirmesiyle seçilmelidir
Çok bol veya sıcacık, büyük veya minik ayakkabılardan kuşkusuz kaçınılmalıdır Yüksek topuklu ayakkabılar, tabanı çok ince ayakkabılar, yüksek boğazlı ve plastik malzemeden yapılmış, ayağın havalanmasının muhtemel olmadığı ayakkabılardan kaçınılmalıdır
Ayak ayakkabının içinde kaymamalı veya çok sıkmamalıdır Ayakkabının üst kısmının yumuşak ve elastik olmasına, içinde herhangi bir uyumsuzluk, dikiş vb çıkıntıların olmamasına bilhassa dikkat edilmelidir
Kundura seçerken dikkat edilmesi gerekenler:
• Ayakkabının üst kısmı yumuşak ve esnek, iç kaplama ise düz olmalı ve çıkıntıları ve dikişleri olmamalı,
• Deriden ya da öteki nefes alabilen malzemeden yapılmış olmalı,
• Ön kısım içinde bütün parmaklar ayakkabıya bağlantı etmeden hareket edebilmeli, başparmak ve ayakkabının ucu arasında 115 cm mesafe olmalı,
• İç taban ve iç malzeme rahatsızlık vermeyecek biçimde bağlantılı üretilmiş olmalı,
• Topuklar kayma, sıkışma ve basıya sebep olmadan etap şekline uymalı,
• Taban bilhassa ön kısımda elastik olmalı,
• Yüksek topuklu ve ince uçlu ayakkabılardan kaçınılmalı
Diyabetli hastaların ayaklarının sağlığı için genel olarak özen göstermesi gereken durumlar da vardır
Genel Önlemler
Bunların başında ayakların taşıdığı yükün azaltılması gerekir bu nedenle kilo almaktan kaçınılmalı, hatta mevcut beden ağırlığının azaltılması için mücadele sarf edilmelidir
Uyuşuk bir yaşamdan olabildiğince kaçınılmalı, aşırıya kaçılmadan düzenli ve durmadan egzersiz yapılmalı ve bilhassa yürümelidir Eğer toplardamarlarla ilgili bir sorun varsa, yürüme esnasında çok sıkı olmayan varis çorapları giyilmelidir
Uzun vakit değişmez ayakta durulmamalı, otururken de bacaklara kan gidişini veya dönüşünü engelleyecek pozisyonlardan kaçınılmalıdır Bilhassa ayak etap üstüne atmak, diz çöker durumda oturmak gizli ve sıkışık mekânlarda aralıksız ve uzun zaman kalınmamalı, oturarak çalışanlarda oturulan koltuk düzeyinde bir sehpa yardımıyla but yukarıda tutulmalıdır
Sigara ve içki kullanmaktan kaçınılmalıdır Çünkü her ikisi de ilk önce damarlar edinmek üzere çoğunlukla vücut üstünde yol açtığı olumsuzluklarla ayakları olumsuz etkileyecektir
Belirli aralıklarla bir but merkezinde veya diyabeti izleyen dâhiliye uzmanıyla işbirliği yapan bir uzmanın kontrolü aşağı olmalı ve önerilerini uyumlu olarak uygulamalıdır *