Su Dongusu Nedir?
Su, yaşam kaynağıdır Butun canlıların ağırlıklarının onemli bir kısmını su oluştururYeryuzundeki su miktarının yaklaşık % 5 i tatlı sulardırGuneş enerjisinin ısıtmasıyla, ceşitli kaynaklardan atmosfere cıkan su buharı; yağmur, kar, dolu gibi yağış bicimleriyle yeniden yer yuzune doner Bu suyun bir miktarı yer altı sularına karışırken, daha buyuk kısmı, gol ve deniz gibi kaynaklarda birikir Su dongusu de, oteki tum donguler gibi sureklidir Bitkiler terleme ile su dongusune katılır
Yer yeryuzundeki butun sular katılmaktadır Soz gelimi, denizlerden buharlaşan su, yağış olarak yer yuzune donmekte, bir kısmı yuzeysel sularda birikip, bir kısmı da yer altı sularına karışmaktadırYer altı sularının son toplanma yeri ise deniz ve okyanuslardır Burada toplanan sular, su dongusune devam eder ( uzun su devri ) Deniz ve okyanuslardan buharlaşan suyun karalara gecmeden tekrar yağmur, kar, dolu biciminde deniz ve okyanuslara gecmesine ise kısa su devri denir
Su Cevrimi Nedir?
Su cevrimi, yeryuzunde, yeraltında ve atmosferde suyun mevcudiyetini ve hareketlerini tasvir eder Dunyadaki su daima hareket halindedir, Buz halden sıvı hale, sıvı halden buhar haline ve buhar halinden tekrar sıvı haline donen suyun bu hareketi sureklilik arz eder Su cevrimi milyonlarca yıldır devam etmekte olup hayatın mevcudiyeti buna dayanır Susuz bir hayat dayanılmaz olurdu
Yağmur, kar, dolu gibi butun yağışların tek bir kaynağı vardır Yağışların nedeni havadaki nemin (su buharının) yoğunlaşmasıdır Nemlilik yer yuzeyinde dolaşım halinde bulunan suların buharlaşmasından ileri gelir
Bitkilerin terlemesinden ve nemli topraklar, akarsular, goller ve denizlerdeki suların buharlaşmasından oluşan su buharı hava akımlarıyla yukarı doğru yukselir ve yukselen hava soğur Bu yuzden su buharı cok kucuk damlacıklar halinde yoğunlaşmaya başlar Bu damlacıklar bulutların oluşmasına yol acar Su damlacıklarının ağırlık ve hacimleri, icinde bulundukları hava tarafından taşınabilme sınırına dek artar Oyle bir an gelir ki, artık hava bu damlacıkları taşıyamaz İşte o zaman bunlar yağmur halinde aşağıya inerler Eğer atmosferin ust katmanlarında sıcaklık cok duşuk ise su damlacıkları kucuk buz kristallerine donuşur Boylelikle kar olayı meydana gelir Dolu ise yaz fırtınaları sırasında cok karışık bir mekanizma sonucunda oluşur Yağışlar toprağa varınca, yuzeydeki akarsuları beslerler ya da toprağın derinliklerine doğru suzulerek derin yeraltı sularını oluşturur
Su cevriminin cok kısa bir ozeti
Su cevriminin başlama noktası yoktur ama, okyanuslardan başlayarak su dongusunu anlatalım Su cevrimini harekete geciren guneş, okyanuslardaki suyu ısıtır, ısınan su da atmosfere buharlaşır Yukselen hava akımları, su buharını atmosfer icinde yukarıya kadar taşır, orada bulunan daha soğuk hava bulutlar icinde yoğunlaşmaya sebep olur Hava akımları, bulutları dunya cevresinde hareket ettirir, bulut zerreleri bir araya gelerek, buyurler ve yağış olarak gokyuzunden duşerler Bazı yağışlar, kar olarak dunyaya geri doner ve donmuş su kutleleri halinde binlerce yıl kalabilecek olan buz tepeleri ve buzullar şeklinde birikebilir
Ilıman iklimlerde ilkbahar geldiğinde coğu zaman kar ortuleri erir ve eriyen su, erimiş kar olarak toprak yuzeyinde akışa gecer ve bazen de sellere sebep olur Yağışın coğu okyanuslara yada toprağa duşerek yercekiminin etkisiyle yuzey akışı olarak akar Akışın bir kısmı vadilerdeki nehirlere karışır ve buradan da nehirler vasıtasıyla okyanuslara doğru hareket eder Yuzey akışları ve yeraltı menşeyli kaynaklar tatlı su olarak gollerde ve nehirlerde toplanır Butun yuzey akışları nehirlere ulaşmaz Akışın coğu sızarak yer altına gecer Bu suyun bir kısmı yuzeye yakın kalır ve yeraltı suyu boşaltımı olarak tekrar yuzeydeki su kutlelerine (ve okyanusa) katılır Bazı yeraltı suları yer yuzeyinde buldukları acıklıklardan tatlı su kaynakları olarak tekrar ortaya cıkarlar Sığ yeraltı suyu, bitki kokleri tarafından alınır ve yaprak yuzeyinden terlemeyle atmosfere geri doner Yeraltına sızan suyun bir kısmı daha derinlere gider ve cok uzun zaman suresince buyuk miktarda tatlı suyu depolayabilen akiferleri (suyla doymuş yeraltı materyali) besler Zamanla bu su da hareket eder ve bir kısmı su dongusunun başladığı ve bittiği okyanuslara karışır
Hidrolojik Dongu (Su Dongusu)
Bugun kullandığımız suyun milyonlarca yıldır dunyada bulunduğu ve miktarının cok fazla değişmediği doğrudur Dunyada su hareket eder, formu değişir, bitkiler ve hayvanlar tarafından kullanılır, fakat gercekte asla yok olmaz Buna Hidrolojik Dongu (Su Dongusu) denir
Su Dongusunu Oluşturan Basamaklar
Bu dongude suyun hareket etmesini sağlayan beş değişik olay vardır:
1 Yoğunlaşma (kondansasyon),
2 Yağış (precipitation),
3 Toprağa geciş (Infiltration) ve yeraltı sularının oluşumu,
4 Yuzeyel akıntı (Runoff) ve yuzey suları ile yeraltı sularının oluşumu,
5 Buharlaşma (Evapotranspiration)
Su buharı yoğunlaşarak bulutları oluşturur, koşullar uygun olduğunda yağış meydana gelir Yağış şeklinde yeryuzune duşen su, toprağa sızarak yeraltı sularına veya yuzeyel akıntı olarak okyanuslara, denizlere karışır Yuzey sularının buharlaşmasıyla su atmosfere geri doner
Yoğunlaşma:Suyun buhar formundan sıvı formuna değişim surecidir Havadaki su buharı konveksiyon yardımıyla artar Ilıknemli hava yukselirken soğuk hava aşağı doğru hareket eder Ilık hava yukseldikce sıcaklığı azalıp enerjisini kaybettiğinden gaz halden sıvı veya katı (kar veya dolu) haline doner
Yoğunlaşmayı buzdolabından soğuk bir su şişesi aldığınızda ve oda ısısında bıraktığınızda şişe yuzeyinde acıkca gorebilir, su şişesinin oda ısısında nasıl “terlediğini rahatlıkla izleyebilirsiniz
Yağış: Yağmur, sulusepken kar, kar veya dolu olarak bulutlardan salınan sudur Atmosferde yoğunlaştığı, atmosferik hava akımında kalmasının zorlaştığı durumda su buharından sonra yağış meydana gelir
Toprağa geciş: Dunya yuzeyine erişen yağışların bir kısmı toprağa sızar (infiltrasyon) ve yeraltı sularını meydana getirirler
Toprağa sızan su miktarı, toprağın eğimi, bitkilerin tipi ve miktarı, toprağın su ile doygun olup olmamasına bağlı olarak değişir Yuzeyde buyuk yarıklar, delikler bulunması, toprağa su gecişini kolaylaştırır
Yuzeyel akıntı: Cok fazla yağış olduğunda, toprak suya doyar ve suyun fazlasını alamaz Kalan su toprağın yuzeyinden akar (Runoff) Suyun toprağa emilemeyen kısmı yuzey suları olarak isimlendirilir Yuzeyel sular kar ve buzların erimesiyle de oluşabilir
Yuzey suları caylara, derelere ve nehirlere akar Yuzey suları daima daha alcak noktalara doğru taşınır, dolayısıyla okyanuslara karışır
Yeraltı suları: Dunya yuzeyine erişen yağışların bir kısmı toprağa sızar (infiltrasyon) ve yeraltı sularını meydana getirir
Yeraltı sularının bir bolumu derinde kapalı bir su katmanına ulaşır ve kullanılabilmeleri icin yeryuzune ozel bir yontemle cıkarılmaları gerekir
Yeraltı sularının diğer bir bolumu ise basınc etkisiyle ust toprak katmanlarına doğru hareket eder ve yeryuzune ulaşır Bu sulara kaynak suyu denir
Yeraltı suyu toprak katmanlarından gecerken temas ettiği yuzeydeki mineral vb maddeleri de yapısına alır Bu maddeler suyun yararlı bileşenlerini (demir, magnezyum vb) oluşturabileceği gibi arsenik, nitrat, tarım ilacı kalıntıları gibi zehirli maddeler de olabilir Toprak sarsıntıları, yağmur ve eriyen kar suları, bu zehirli maddelerin suya karışma riskini artırır Bu nedenle suyun bileşimindeki değişikliklerin surekli izlenmesi ve guvenli hale getirilmesi icin etkin filtrasyon yontemleriyle arındırılması gereklidir
Buharlaşma: Bitkilerin nemlenmesiyle ve toprağın buharlaşmasıyla oluşan sudur Evapotranspiration, atmosfere yeniden giren su buharıdır
Evapotranspiration, buhar olarak atmosfer icinde artmaya başlayan su molekullerinin neden olduğu guneş enerjisinin suyu ısıttığı durumda oluşur
Gorulduğu gibi, gereksinmemiz olan suyun bize ulaşması icin bircok oluşum gercekleşmektedir Ve bu oluşumlar daima iş başındadır Uc orneklerde ise dongu farklı şekillerde gercekleşir Orneğin, Antartika donmuş olduğundan buharlaşma oluşmaz (buzlar sublimation adı verilen bir oluşumla doğrudan su buharına donuşur) Yine orneğin, Sahra Colu cok kurak olduğundan yağış olmaz (su, yere duşmeden buharlaşma oluşur) Ancak dongu hep surer
İşte bu nedenle her gun ictiğimiz su, dinozorlar dunyayı dolaştığında da aynı dongu icerisinde dunyamızda dolaşmaktaydı
Su, yaşam kaynağıdır Butun canlıların ağırlıklarının onemli bir kısmını su oluştururYeryuzundeki su miktarının yaklaşık % 5 i tatlı sulardırGuneş enerjisinin ısıtmasıyla, ceşitli kaynaklardan atmosfere cıkan su buharı; yağmur, kar, dolu gibi yağış bicimleriyle yeniden yer yuzune doner Bu suyun bir miktarı yer altı sularına karışırken, daha buyuk kısmı, gol ve deniz gibi kaynaklarda birikir Su dongusu de, oteki tum donguler gibi sureklidir Bitkiler terleme ile su dongusune katılır
Yer yeryuzundeki butun sular katılmaktadır Soz gelimi, denizlerden buharlaşan su, yağış olarak yer yuzune donmekte, bir kısmı yuzeysel sularda birikip, bir kısmı da yer altı sularına karışmaktadırYer altı sularının son toplanma yeri ise deniz ve okyanuslardır Burada toplanan sular, su dongusune devam eder ( uzun su devri ) Deniz ve okyanuslardan buharlaşan suyun karalara gecmeden tekrar yağmur, kar, dolu biciminde deniz ve okyanuslara gecmesine ise kısa su devri denir
Su Cevrimi Nedir?
Su cevrimi, yeryuzunde, yeraltında ve atmosferde suyun mevcudiyetini ve hareketlerini tasvir eder Dunyadaki su daima hareket halindedir, Buz halden sıvı hale, sıvı halden buhar haline ve buhar halinden tekrar sıvı haline donen suyun bu hareketi sureklilik arz eder Su cevrimi milyonlarca yıldır devam etmekte olup hayatın mevcudiyeti buna dayanır Susuz bir hayat dayanılmaz olurdu
Yağmur, kar, dolu gibi butun yağışların tek bir kaynağı vardır Yağışların nedeni havadaki nemin (su buharının) yoğunlaşmasıdır Nemlilik yer yuzeyinde dolaşım halinde bulunan suların buharlaşmasından ileri gelir
Bitkilerin terlemesinden ve nemli topraklar, akarsular, goller ve denizlerdeki suların buharlaşmasından oluşan su buharı hava akımlarıyla yukarı doğru yukselir ve yukselen hava soğur Bu yuzden su buharı cok kucuk damlacıklar halinde yoğunlaşmaya başlar Bu damlacıklar bulutların oluşmasına yol acar Su damlacıklarının ağırlık ve hacimleri, icinde bulundukları hava tarafından taşınabilme sınırına dek artar Oyle bir an gelir ki, artık hava bu damlacıkları taşıyamaz İşte o zaman bunlar yağmur halinde aşağıya inerler Eğer atmosferin ust katmanlarında sıcaklık cok duşuk ise su damlacıkları kucuk buz kristallerine donuşur Boylelikle kar olayı meydana gelir Dolu ise yaz fırtınaları sırasında cok karışık bir mekanizma sonucunda oluşur Yağışlar toprağa varınca, yuzeydeki akarsuları beslerler ya da toprağın derinliklerine doğru suzulerek derin yeraltı sularını oluşturur
Su cevriminin cok kısa bir ozeti
Su cevriminin başlama noktası yoktur ama, okyanuslardan başlayarak su dongusunu anlatalım Su cevrimini harekete geciren guneş, okyanuslardaki suyu ısıtır, ısınan su da atmosfere buharlaşır Yukselen hava akımları, su buharını atmosfer icinde yukarıya kadar taşır, orada bulunan daha soğuk hava bulutlar icinde yoğunlaşmaya sebep olur Hava akımları, bulutları dunya cevresinde hareket ettirir, bulut zerreleri bir araya gelerek, buyurler ve yağış olarak gokyuzunden duşerler Bazı yağışlar, kar olarak dunyaya geri doner ve donmuş su kutleleri halinde binlerce yıl kalabilecek olan buz tepeleri ve buzullar şeklinde birikebilir
Ilıman iklimlerde ilkbahar geldiğinde coğu zaman kar ortuleri erir ve eriyen su, erimiş kar olarak toprak yuzeyinde akışa gecer ve bazen de sellere sebep olur Yağışın coğu okyanuslara yada toprağa duşerek yercekiminin etkisiyle yuzey akışı olarak akar Akışın bir kısmı vadilerdeki nehirlere karışır ve buradan da nehirler vasıtasıyla okyanuslara doğru hareket eder Yuzey akışları ve yeraltı menşeyli kaynaklar tatlı su olarak gollerde ve nehirlerde toplanır Butun yuzey akışları nehirlere ulaşmaz Akışın coğu sızarak yer altına gecer Bu suyun bir kısmı yuzeye yakın kalır ve yeraltı suyu boşaltımı olarak tekrar yuzeydeki su kutlelerine (ve okyanusa) katılır Bazı yeraltı suları yer yuzeyinde buldukları acıklıklardan tatlı su kaynakları olarak tekrar ortaya cıkarlar Sığ yeraltı suyu, bitki kokleri tarafından alınır ve yaprak yuzeyinden terlemeyle atmosfere geri doner Yeraltına sızan suyun bir kısmı daha derinlere gider ve cok uzun zaman suresince buyuk miktarda tatlı suyu depolayabilen akiferleri (suyla doymuş yeraltı materyali) besler Zamanla bu su da hareket eder ve bir kısmı su dongusunun başladığı ve bittiği okyanuslara karışır
Hidrolojik Dongu (Su Dongusu)
Bugun kullandığımız suyun milyonlarca yıldır dunyada bulunduğu ve miktarının cok fazla değişmediği doğrudur Dunyada su hareket eder, formu değişir, bitkiler ve hayvanlar tarafından kullanılır, fakat gercekte asla yok olmaz Buna Hidrolojik Dongu (Su Dongusu) denir
Su Dongusunu Oluşturan Basamaklar
Bu dongude suyun hareket etmesini sağlayan beş değişik olay vardır:
1 Yoğunlaşma (kondansasyon),
2 Yağış (precipitation),
3 Toprağa geciş (Infiltration) ve yeraltı sularının oluşumu,
4 Yuzeyel akıntı (Runoff) ve yuzey suları ile yeraltı sularının oluşumu,
5 Buharlaşma (Evapotranspiration)
Su buharı yoğunlaşarak bulutları oluşturur, koşullar uygun olduğunda yağış meydana gelir Yağış şeklinde yeryuzune duşen su, toprağa sızarak yeraltı sularına veya yuzeyel akıntı olarak okyanuslara, denizlere karışır Yuzey sularının buharlaşmasıyla su atmosfere geri doner
Yoğunlaşma:Suyun buhar formundan sıvı formuna değişim surecidir Havadaki su buharı konveksiyon yardımıyla artar Ilıknemli hava yukselirken soğuk hava aşağı doğru hareket eder Ilık hava yukseldikce sıcaklığı azalıp enerjisini kaybettiğinden gaz halden sıvı veya katı (kar veya dolu) haline doner
Yoğunlaşmayı buzdolabından soğuk bir su şişesi aldığınızda ve oda ısısında bıraktığınızda şişe yuzeyinde acıkca gorebilir, su şişesinin oda ısısında nasıl “terlediğini rahatlıkla izleyebilirsiniz
Yağış: Yağmur, sulusepken kar, kar veya dolu olarak bulutlardan salınan sudur Atmosferde yoğunlaştığı, atmosferik hava akımında kalmasının zorlaştığı durumda su buharından sonra yağış meydana gelir
Toprağa geciş: Dunya yuzeyine erişen yağışların bir kısmı toprağa sızar (infiltrasyon) ve yeraltı sularını meydana getirirler
Toprağa sızan su miktarı, toprağın eğimi, bitkilerin tipi ve miktarı, toprağın su ile doygun olup olmamasına bağlı olarak değişir Yuzeyde buyuk yarıklar, delikler bulunması, toprağa su gecişini kolaylaştırır
Yuzeyel akıntı: Cok fazla yağış olduğunda, toprak suya doyar ve suyun fazlasını alamaz Kalan su toprağın yuzeyinden akar (Runoff) Suyun toprağa emilemeyen kısmı yuzey suları olarak isimlendirilir Yuzeyel sular kar ve buzların erimesiyle de oluşabilir
Yuzey suları caylara, derelere ve nehirlere akar Yuzey suları daima daha alcak noktalara doğru taşınır, dolayısıyla okyanuslara karışır
Yeraltı suları: Dunya yuzeyine erişen yağışların bir kısmı toprağa sızar (infiltrasyon) ve yeraltı sularını meydana getirir
Yeraltı sularının bir bolumu derinde kapalı bir su katmanına ulaşır ve kullanılabilmeleri icin yeryuzune ozel bir yontemle cıkarılmaları gerekir
Yeraltı sularının diğer bir bolumu ise basınc etkisiyle ust toprak katmanlarına doğru hareket eder ve yeryuzune ulaşır Bu sulara kaynak suyu denir
Yeraltı suyu toprak katmanlarından gecerken temas ettiği yuzeydeki mineral vb maddeleri de yapısına alır Bu maddeler suyun yararlı bileşenlerini (demir, magnezyum vb) oluşturabileceği gibi arsenik, nitrat, tarım ilacı kalıntıları gibi zehirli maddeler de olabilir Toprak sarsıntıları, yağmur ve eriyen kar suları, bu zehirli maddelerin suya karışma riskini artırır Bu nedenle suyun bileşimindeki değişikliklerin surekli izlenmesi ve guvenli hale getirilmesi icin etkin filtrasyon yontemleriyle arındırılması gereklidir
Buharlaşma: Bitkilerin nemlenmesiyle ve toprağın buharlaşmasıyla oluşan sudur Evapotranspiration, atmosfere yeniden giren su buharıdır
Evapotranspiration, buhar olarak atmosfer icinde artmaya başlayan su molekullerinin neden olduğu guneş enerjisinin suyu ısıttığı durumda oluşur
Gorulduğu gibi, gereksinmemiz olan suyun bize ulaşması icin bircok oluşum gercekleşmektedir Ve bu oluşumlar daima iş başındadır Uc orneklerde ise dongu farklı şekillerde gercekleşir Orneğin, Antartika donmuş olduğundan buharlaşma oluşmaz (buzlar sublimation adı verilen bir oluşumla doğrudan su buharına donuşur) Yine orneğin, Sahra Colu cok kurak olduğundan yağış olmaz (su, yere duşmeden buharlaşma oluşur) Ancak dongu hep surer
İşte bu nedenle her gun ictiğimiz su, dinozorlar dunyayı dolaştığında da aynı dongu icerisinde dunyamızda dolaşmaktaydı