En eski anılarınızı düşünün. Muhtemelen bir doğum günü partisi ya da ailenizle geçirdiğiniz eğlenceli ve huzurlu bir tatilin imgeleri canlanacak başınızda. Artık de o günlerde kaç yaşında olduğunuzu anımsamaya çalışın. 3 yaşınızdan daha küçük değilsinizdir. Aile albümünüze bir göz gezdirdiğinizde anılarınız aklınıza gelse de 3 ve 7 yaş aralığınızdaki anıların sırf birkaçı zihninizde belirir. Pekala bunun sebebi nedir? Daha evvelki yaşlarımızı hatırlamamız mümkün müdür? Bu soruların yanıtını gelin birlikte inceleyelim
Kaynak:
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
...Psikologlar, birçok yetişkinin doğumları da dahil olmak üzere küçük yaşlardaki anılarını hatırlamamalarını 'çocukluk çağı amnezisi' olarak isimlendiriyorlar.
Sigmund Freud, yetişkin hastalarının çocukluk anılarındaki eksikliği açıklamak için birinci olarak 1899'da, günümüzde daha geniş manada çocukluk çağı amnezisi olarak isimlendirilen 'bebeklik amnezisi' terimini ortaya koydu.
Freud, beşerler için bunun o devirde travmatik olduğunu ve insanların, ekseriyetle cinsel dürtüleri bastırmanın bir yolu olarak kullandıkları kanaatindeydi (Insel).
Bilinçaltının (id) bu bilinçdışı dürtülerini engellemek için Freud, insanların şuurlu benliği (ego) korumak için 'ekran belleği' yahut olayların gözden geçirilmiş versiyonlarını yarattığını argüman etti.
Bir asırdan fazla bir mühlet geçmiş olsa da araştırmacılar, 'çocukluk çağı amnezisinin' neden olduğuna dair kesin bir açıklama yapmadılar.
Yalnızca, 1980'lerden beri beşerler, yanıtı bulmak için yetişkinlerin değil çocukların hafıza yeteneklerini incelediler. (Bauer). Bu araştırma, beraberinde küçük çocukların hafızasının ince detayları hakkında bir dizi yeni soruyu da beraberinde getirdi.
Uzun bir müddet boyunca, çocukluk çağı amnezisinin sebebi, bebeklerin beyninin hafıza oluşturan kısımlarının gelişmemiş olduğu varsayımına dayanıyordu. Vakitle, (3 yaştan sonraki süreç boyunca) hafıza yetenekleri yetişkinlerle tıpkı düzeye gelmeye başlıyordu.
Ancak araştırmacılar, 3 aylık bebeklerin 'uzun müddetli bellek' oluşturduğunu keşfettiler. (Horvath, Liston)
Belirli olayları kaydeden 'açık yahut eylemsel bellek', bu üç yıllık aralık boyunca bilgi taşımaz. Bu da aslında insanların neden doğumlarını hatırlamadıklarını açıklıyor.
Fakat bu neden oluyor ve o birinci yıllarda ne üzere değişiklikler oluyor? Ve şayet şimdi bebekken anılar oluşturabiliyorsak, neden bu anılarımız yetişkinliğimize kadar ulaşmıyor?
Anılar oluşturmak için beşerler, bir olaydan gelen 'duyusal/duyumsal bilgileri' hafızamıza kodlayan sinapsların yahut beyin hücrelerinin ortasında ilişkiler oluşturması gerekir.
Oradan beynimiz bu bilgileri kategoriler halinde düzenler ve konsolidasyon/ pekiştirme ismi verilen öteki misal bilgiler ortasında temas kurar. Bu hafızanın uzun süre kalıcı olması için, bu anıları periyodik olarak anımsamalı ve bu temasları güçlendiren başlangıç sinapslarını yine takip etmeliyiz.
Çalışmalar, bebeklerin anıların temelini oluşturan bilgileri kodlayamayacağı istikametindeki uzun müddettir devam eden kanıyı büyük ölçüde çürütüyor.
Örneğin, 2 ve 3 aylık bebeklerin olduğu bir deneyde, bebeklerin bacakları bir kurdele ile bir aygıta bağlandı. (Hayne) Bebekler tekme atmalarının aygıtın hareket etmesine neden olduğunu öğrendiler.
Daha sonra kurdele olmadan tıpkı aygıtın altına yerleştirilen bebekler, tekmelemeyi hatırladılar.
Aynı deney 6 aylık bebeklerle yapıldığında ise tekme atma bağlantısını çok daha süratli bir formda yakaladılar, bu da kodlama yeteneklerinin 3 yaş civarında apansız ortaya çıkmasından çok vakitle ve kademeli olarak hızlanması gerektiğinin bir göstergesi.
Bu 'bellek kodlaması' bebeğin alın kısmında yer alan 'prefrontal korteksin' gelişmesiyle alakalı olabilir.
Açık belleklerin kodlanması ve kurtarılması sırasında etkin olan bu alan, doğumda tam olarak fonksiyonlu değildir. (Newcombe et al) Bununla birlikte, 24 ay boyunca prefrontal korteksteki sinaps sayısı yetişkinlerinkinin düzeyine ulaşır. (Bauer)
Ayrıca, beynin tabanında yer alan 'hipokampüsün/beyin çıkıntısının' boyutu, 2-3 yaşınıza kadar daima olarak büyür. (Bauer) Bu değerlidir, zira 'hipokampüs' hangi duyusal bilginin uzun müddetli depolamaya aktarılacağını belirler.
Peki ya 'örtülü bellekte' bu durum nasıl?
Yeni doğanlar için beyincikte yer alan; sıcak ve inançta hissetme hislerini annelerinin sesiyle ilişkilendirmelerine ve içgüdüsel olarak nasıl besleneceklerini bilmelerine imkan tanıyan 'örtülü bellek' değerli ve temeldir.
Bu yapıyı doğrulayan çalışmalar, yaşlandıkça örtük bellekte çok az gelişimsel değişiklik olduğunu ortaya koydu. (Newcombe et al) Birçok 'yetişkin amnezi' olayında bile, bisiklete binmek yahut piyano çalmak üzere örtülü bellekte bulunan maharetler, çoklukla beyin travmasından kurtulma konusunda da yardımcıdır.
Artık bebeklerin güçlü bir 'örtülü belleğe' sahip olduklarını ve 'açık' olanları da kodlayabileceklerini biliyoruz. Bu da 'çocukluk amnezisinin' yanılgılı 'açık belleği' kurtarmaktan kaynaklanabileceğini gösteriyor. Bilhassa geçmiş bir olayı düşünmediğimiz sürece, tüm yaş kümelerinde açık bir anıyı hatırlayabilmek için bir tıp ipucu gerekiyor. (Bauer)
Araştırmalar sonucundaki bulgular aksini söylese de doğumunu hatırlayan pek çok kişi var!
Yüksek sesle ağladılarını ya da doğum esnasından çektikleri acıyı hatırladıklarını söylüyorlar. (Haynes)
Ancak birden fazla bilim insanına nazaran bu durum gerçek değil, bir yanılsama. Pekala, şayet bu bir yanılsamaysa neden doğumu hatırlamıyoruz? Bilim insanları, daha sonraki beyin gelişiminin erken bebeklik devri anılarına müdahale edebileceğini öne sürüyorlar (Castro) Ya da o devirlerde lisan maharetimiz olmadığı için en eski anılarımız şuurumuzda engellenmiş bir durumda oluyor.
2004 yılında yapılan bir araştırma, geçmiş bir olayı ne kadar güzel hatırlayabileceklerini ölçmek maksadıyla 27 ve 39 aylık erkek ve kız çocuklarının sözel gelişiminin izini sürdü. Araştırmacılar, çocuklar olayı tanım edecek sözleri bilmediklerinde, uygun sözleri öğrendikten sonra da tanım edemediklerini ortaya koydular. (Simcock ve Hayne)
Kişisel olaylarımıza dair anılarımızı kelamlı olarak tabir etmek, otobiyografik anılarımıza katkıda bulunur.
Bu çeşit anılar, benlik hissimizi ve etrafımızdaki beşerlerle olan alakamızı tanımlamamızda yardımcı olur. 'Kendini tanıma becerisi' de bununla yakından alakalıdır. Kimi araştırmacılar, çocukların 16 yahut 24 aya kadar kendini tanıma maharetlerini ve ferdî kimliklerini şekillendiremediklerini öne sürdüler. (Fivush and Nelson)
Ayrıca, anıları bir bağlam içinde düzenlemeye başladığımızda şahsî geçmişimiz hakkında bilgi ediniriz. Okul öncesi çağdaki çocukların birden fazla (bir şova ya da tiyatro oyununa gittiklerinde olanlar gibi) bir olayın farklı kısımlarını muhakkak bir sırayla açıklayabilir.
Ancak, vakit ve geçmiş kavramlarını anlayabilmeleri ve gördüklerini zihinsel bir vakit çizgisine yerleştirebilmeleri 5 yaşına gelene kadar pek mümkün değil. (Fivush ve Nelson)
Ebeveynler de, çocukların otobiyografik anılarını/ hafızalarını geliştirmelerinde değerli bir rol oynar.
Araştırmalar, ebeveynlerin küçük çocuklarıyla anıları kelamlı olarak hatırlama biçimlerinin, daha sonraki hayatlarında anıları yine anlatma biçimlerini etkilediğini gösterdi. (Bauer)
Örneğin, ebeveynleri tarafından, doğum günü partileri yahut hayvanat bahçesi seyahatleri üzere geçmiş olayları detaylı olarak anlatılan çocuklar, kendi anılarını anlatırken daha gerçekçi ve canlı bir formda anlattıkları görülüyor. (Cohen)