Doğruluk ve durustluk hakkında fabl
Fabl ve Oykuleri
İnsanlar arasında cereyan eden olayları hayvanlar bitkiler ya da cansız varlıklar arasında geciyormuş gibi gostererek bu yolla insanlara ahlak ve ibret dersi vermek ornek gostermek ya da bir duşunceye guc kazandırmak isteyen bir ceşit masaldır veya oykudur Fabllar, kulaktan kulağa yayılarak sozlu anlatım doneminin edebiyat urunleri olarak insanlık tarihinde yerini almış ve basit, kolay, ahlak ilkelerini oğretme işlevini yuklenmişlerdir Coğu kez olağanustu unsurlara sahip olan ve bu y anıyla alegorik bir huviyettaşıyan bu oykulerde daha cok insanların ahmaklık ve zayıflıklarını gozler onune sermek boylece ona ders vermek amacı gudulur Bu ders coğu zaman oykunun sonunda dile getirilir Fablların olağanustu unsurlara sahip olması zaman zaman turu masala yaklaştırır Olayların insan dışı varlıkların başından geciyormuş gibi gosterilmesi okuyucunun verilen ahlak dersini kendi deneyimiyle keşfetmesini sağlar Bu masalların hepsi genellikle yetişkinler icin yazılmış, daha sonra da cocukların dunyasında kendilerine geniş bir yer edinmişlerdir Şiir ve duzyazı biciminde yazılmış olmaları ve cocukların kolayca ezberlemeleri de onları hep diri tutmuştur Bugun daha cok cocuk edebiyatında yer alan fablların, toplumu eğitici; orneklendirme ile kotu davranışlardan caydırıcı ozelliği ile eskiden buyukleri eğitmede de kullanılmaktadır
Fablın ozellikleri neler :
1Teşhis ve intak sanatları uzerine kurulmuştur 2Turkcedeki ilk orneği Harname dir 3 Fabllar manzum veya nesir biciminde yazılabilirler4Fabl hayvanlar ya da bitkiler arasında gecmiş gibi anlatılır 5 Fabllerde soyut konular, olay planıyla hem somutlaştırılarak hem de hareket kazandırılarak işlenir 6Olaylar bizi guldururken eğitir 7İnsanlar arasında gecen iyikotu, cesurkorkak, durustikiyuzlu, gozu tokac gozlu vb catışmalar; bu niteliklerin yakıştırıldığı hayvan kahramanlar arasında gecmiş gibi gosterilir
Fablın Yapısı
Fablin de dort ogesi vardır; kişiler, olay, zaman, yer
Kişiler: Fablin konusu olan olay, kişileştirilmiş en az iki hayvanın başından gecer Kişiler genellikle insan olmayan yaratıklar ya da cansız nesnelerdirKahramanlarının her biri bir insan karakterini yahut davranışını sembolize eder Yazınsal fablın belirleyici ozelliği, insanların hayvanlar yoluyla anlatılmasıdır Bunlardan biri iyi ahlaklı bir tipi, diğeri kotu ahlaklı bir tipi canlandırırFablde ikinci derecede kişiler cok azdır, bazen yoktur Kişi betimlemesi yokturKahramanlar arasında tilki varsa biz onu kurnaz insan yerine koyarız; arslan varsa cesaretine guvenen biri yerine koyarız Kısa olay bile butun yonleriyle değil, yalnızca fable konu olan yonuyle tanımlanır Derinlemesine duygu cozumlemelerine yer verilmez Fabllerde bir de anlatıcı kişi vardır Bu kişinin de betimlemesi yapılmaz, cinsiyeti verilmez Anlatıcı kahramanları izler, dersini alır Boylece dinleyen ile aynı goruşu paylaşır
Olay: Fablin konusu insan başına gelebilecek her hangi bir olaydır Olay,kahramanın eyleme donuşmuş beğenme, istek, ozlem, ofke, korku gibi tutkuya donuşmuş duygularından doğar Fablin govdesini bir olay oluşturur, asıl onemli olan fablin anlatılış nedenidir Buna ders denir Fabl planı dort bolumdur: Serim, duğum, cozum, oğut
Serim: Olayın turune, cıkarılacak derse gore kişileştirilmiş hayvanlar vecevre tanıtımının yapıldığı bolumdur
Duğum: Olay o cevrede verilmek istenen derse gore gelişir Kısa ve sıkkonuşmalar vardır Hemen birkac konuşma ile olay duğumlenir
Cozum: Olay beklenmedik bir sonucla biter Fablin en kısa bolumudur
Oğut: Ana fikir bu bolumde oğut niteliğinde verilir Bu bolum kimi zaman başta, kimi zaman sondadır Kimi zaman da sonuc okuyucuya bırakılır
Yer: Tasvir yapılmaz fakat cevre cok iyi verilmelidir: Orman, gol kenarı,yol gibi Olayın gectiği yer olayla birlikte değişebilir
Zaman: Her olay gibi fabldeki olay da bir zaman diliminde gecer Kronolojik zaman kullanılır
Fablın Dunya ve Turk Edebiyatında Tarihcesi:
1Her ne kadar fablı andıran turler doğuda Babillilere kadarBatıda Hesiodosun Atmaca ile Bulbul hikayesine(M:O 8 Asır) kadar uzanıyorsa da Dunyanın bilinenen ilk unlu fabl yazarları Beydeba, Ezoptur Sonradan Jean de La Fontaine bu turde meşhur olmuştur
2Bu tur, buyuk olasılıkla Hindistan doğduDunya edebiyatında ilk ve onemli fabllar Hint yazarı Beydebaya aittir Beydebanın fablları Kelile ve Dimne adlı bir eserde toplanmıştır
3İlk olarak kabul edilen bir diğer eser de Yunanlı Ezopa atfedilmiştir Ezopun fablları İO 300 yılında derlenerek yazıya gecirilmiştir
4ABDli James Thurber, SaintExuperry ve İngiliz George Orwell cağdaş fabl yazarlarıdır
Turk Edebiyatında:
1Osmanlı edebiyatında Gulşehrinin MantıkutTayrı ve Şeyhinin Harnamesibu turun ilk orneklerinden sayılabilir
2Tanzimatla beraber Modern Turk edebiyatında Şinasi ilk fabl denemeleri yapmış ve La Fontainden bazı ceviriler yapmıştır Ahmet Mithat Efendi de bazı denemeler yapmıştır
3Orhan Veli Kanık ve Sabahattin Eyyuboğlu La Fontainin fabılları Turkceye cevirmiş ve yayınlamışlardır
Başlıca Temsilcileri kimler
Beydeba nedir; Beydeba MO 1 yuzyılda yaşamış olan unlu Hint yazarı Beydebanın hayatı hakkında yeterli bilgi mevcut değildir Vefaat yeri ve tarihi uzerine hicbir bilgi bulunmamaktadır Fabl turunun en onemli eserlerinden biri olan Kelile ve Dimneyi Depşelem isimli bir Hint Hukumdarı doneminde kaleme almış, eserini hukumdara sunmuştur Eserde bulunan hikayelerde siyaset, erdem ve eğitim gibi bircok farklı konu işlenmiştir Bu eser zalimliği ile tanınan Hukumdar Depşeleme dolaylı bir nasihat niteliğindedir diyebiliriz Eser adını ilk bolumundeki hikayelerin kahramanı olan iki cakaldan almıştır; doğruluğu ve durustluğu simgeleyen Kelile ile yanlışlığı ve yalanı simgeleyen Dimne Beydeba, hic kuşkusuz, Hint edebiyatında eşsiz bir yere ve oneme sahiptir
Kelile ve Dimne :MO 1 yuzyıl civarında yaşadığı duşunulen Beydeba tarafından kaleme alınan Kelile ve Dimne fabl tarzında hikayeler barındıran bir hikaye kitabıdır Beydebanın yaşadığı zaman hakkında bircok ihtilaf bulunmakta ise de kitabın Depşelem isimli bir Hint hukumdarı zamanında yazıldığı duşunulmektedir Zira eserin hukumdara sunulduğu ve hukumdara bir tur nasihat niteliğinde olduğu one surulmuştur Fabl turunun ilk ve en onemli orneklerinden olan Kelile ve Dimnedeki hikayeler siyasetten erdeme kadar bircok farklı konuyu ele almıştır Eser adını ilk bolumundeki bir hikayenin kahramanı olan iki cakaldan almıştır; doğrunun ve durustluğun simgesi Kelile ile yanlışın ve yalanın simgesi Dimne Sanskritce yazılmış olan eser ilk once Pehleviceye, sonra Pehleviceden Arapcaya ve daha sonraları Arapcadan Farscaya cevrilmiştir Batı dillerine olan tercumeleri bu son Farsca ceviriden yapılmıştır Edebi otoritelerce, Ezop ve La Fontaine fabllarının, Kelile ve Dimneden ilham alınarak yazıldığı one surulur
Ezop: Ezop fabl denen oykuleriyle unludur Anlattığı oykuler yaşama ilişkin bir oğut ya da ders verir Kahramanları ise hayvanlardır Ezopun oykulerinde hayvanlar konuşur ve tıpkı insanlar gibi davranır Fabl, hem didaktik, hem de dramatik bir turdur Latince Fabula kelimesinden gelir; masal, hikaye demektir
Ezop fabl denen oykuleriyle unludur Anlattığı oykuler yaşama ilişkin bir oğut ya da ders verir Kahramanları ise hayvanlardır Ezopun oykulerinde hayvanlar konuşur ve tıpkı insanlar gibi davranır Oykuden cıkarılacak ders, sonunda okura oğut biciminde verilir Ezopun yaşamına ilişkin cok az şey bilinir İO 620′de doğduğu ve Eski Yunanda zengin bir adamın kolesi olduğu sanılmaktadır Adının Yunanca bicimi Aisopostur Oykulerini insanlara hoşca vakit gecirtmek icin anlattığı soylenir Ezopun oykuleri İO 300 dolayında derlenerek yazıya gecirilmiştir Tilki ile Uzumler ve Coban ile Kurt bunların en unluleri arasındadır Ezop Masalları daha sonra XVII yy Fransız yazarı Jean de la Fontainein fabıllarına esin kaynağı olmuştur
Cevap: doğruluk ve durustluk hakkında fabl istiyorum
La Fontain
La Fontaine Jean de La Fontaine Fransız şair ve yazar Yazdığı fabl eserleri ile tanınmıştır Varlıklı bir ailenin cocuğu idi Pariste kolejde okudu Hukuk tahsili yaptı Papaz yetiştirilmek istenildi Lise de kiliseden ayrıldı Okul hayatında başarılı bir oğrenci olamadı Gencliğinde baba mesleği olan orman ve su kanalları işleriyle uğraştı Ceşitli memurluklarda bulunmuş, duzensiz bir hayat yaşamıştır
Jean de La Fontaine, Fransız şairi Orman ve Sular idaresi yoneticilerinden birinin oğlu olan La Fontaine, babasının yerine aynı gorevi almıştı; gorevi ona cok boş zaman bırakıyordu, ama buradan aldığı para gecimine yetmiyordu O da bu yuzden edebiyata atıldı ve her telden calmağa başladı: şiir, roman, hikaye, gulduru, opera yazdıCeşitli eserler kısa bir sure icinde ona un kazandırdı maliye nazırı Fouquet onu himayesine alıp maaş bağladı Fouquet gozden duşup yargılandığı zaman La Fontaine ona sadık kalan birkac kişiden biri oldu Kırk yedi yaşında Masallarmı yayımladı; bunların bazıları gozden duşen koruyucusunun başına gelen felaketlerden esinlenmiştirYazdığı fabl eserleri ile tanınmıştır
Varlıklı bir ailenin cocuğu idi Fabl insanlar arasında gecmekte olan ibret verici olayların, hayvanlar arasında gecen olaylar haline donuşturulerek anlatılmasıdır Fabl, hem didaktik, hem de dramatik bir turdur Latince Fabula kelimesinden gelir; masal, hikaye demektirPariste kolejde okudu Hukuk tahsili yaptı Papaz yetiştirilmek istenildi Lise de kiliseden ayrıldı Okul hayatında başarılı bir oğrenci olamadı Gencliğinde baba mesleği olan orman ve su kanalları işleriyle uğraştı Ceşitli memurluklarda bulunmuş, duzensiz bir hayat yaşamıştır1673 senesinde Madam de la Sablièrenin himayesine girerek burada ilim adamları, felsefeciler ve yazarlarla tanıştı İlk masallarını burada yazdı Cağdaşları, La Fontainei bir masal yazarı olarak goruyorlardı Halbuki La Fontaine, yazdığı masallarda hayvanlara ahlaki karakterler vererek onların şahıslarında bazı insan karakterlerini tenkid etmiş, bir ahlak dersi vermiştir Buna edebiyatta teşhis ve intak sanatı denir La Fontainein bu hususiyeti cok gec fark edilmiştir Eserlerinde yalınklık ve acıklık gorulur Konuşma şeklinde akıcı şiirleri, hayvanlar uzerinde tenkitleri, incitmeden iğneleme usulleri ile Fransız edebiyatına buyuk eserler kazandırmıştırLa Fontaine masallarındaki konular, şark klasiklerinden alınmadır La Fontaineden cok onceleri yazılmış Beydebanın Kelile ve Dimne eserindeki hikayelerin 18 tanesi2 bu Fransız edebiyatcısı tarafından şiir şeklinde tekrarlanmıştır Masalları coğunlukla herkesin anlayabileceği bir şekilde yazılmıştır La Fontainein canlı, hızlı, incelik ve nukte dolu bir anlatımı vardır Kişilerini hemen daima hayvanlar arasından secerse de bazan insanları, bilhassa koyluleri de olaylara karıştırır Sık bahsettiği hayvanlar aslan, kurt, tilki, eşek ve horozdurLa Fontaine, kotuyu gostererek iyinin ne olduğunu anlatmaya calışmıştır Ancak şiirlerini okuyan cocuklarda ise herhangi bir acıklama yapılmazsa tam ters etkinin hasıl olduğu da bir gercektirMasalları toplam olarak 238 adet olup, 12 kitapta toplanmıştır 1668′de basılan ilk altı kitabında 124 masal vardır ve bunlar birinci cildi meydana getirir İkinci cilt 1678′de basılan beş kitaptır En son 1694′de bastırdığı ucuncu cilt ise tek kitaptan ibarettir La Fontaine, roman ve piyes de yazmıştır Nakaratlı uzunca şiirleri ve şiirli mektupları vardır Hadım, Gulunc Macera, Floransalı, Buyuk Maşrapa, Koy Sevdaları komedi turundeki eserlerindendir Contes isminde şiirli hikayeler eserinden dolayı Fransız Akademisine kabul edildi13 Nisan 1695′te Pariste oldu
Eserleri bircok dile tercume edilmiştir Ancak hicbir tercume orijinalindeki sadelik ve cekiciliği verememiştirTurkceye ise, Recaizade Mahmut Ekrem, Tevfik Fikret ve Orhan Veli Kanık tarafından cevrilmiştirCağının TanığıLa Fontaine kendisinden once kullanılmışbir bicimi benimsedi; genellikle insanların, ozellikle cağdaşlarının kusurlarını daha iyi guluncleştirmek icin kişilerini hayvanlar arasından secti Hatta daha da ileri giderek, bircok masalında topluma da cesaretle el attı ve toplumun gulunc yanlarını, haksızlıklarını goz onune serdi: «Guclu ya da yoksul oluşunuza gore yargı kararları sizi aklar ya da karalar»Butun guluncluğune ve gorunuşteki hafifliğine rağmen, eserinin buyuk bir bolumu siyasal nitelik taşır Zaten bu durum Louis XIVun de gozunden kacmamış ve saray kibarlığından yoksun bu şairi Versailles Sarayına kabul etmemiştir Ne var ki, La Fontaine buna pek aldırış etmemiştir, cunku destekten yoksun değildir Once Orleans duşesi, sonra evinde yazarlardan, hekimlerden ve buyuk gezginlerden oluşan parlak bir topluluğu biraraya getiren Madame de La Sabliere ona odenek bağlamıştır La Fontaine omrunu zengin bir Protestan bankerin evinde tamamlamıştır
La Fontaine Masalları hemen butun dunya dillerine cevrilmiştir Turkiyede Şinasinin Kurt ile Kuz cevirisi, cocuk edebiyatımızın ilk eserlerinden biri sayılır La Fontaine cevirilerinde, unlu Turk şairi Orhan Veli Kanıkın ayrı bir yeri vardırMasalları: Ağustosboceği ile Karınca, Karga ile Tilki, Kurt ile Kuzu, Meşe ile Kamış, Toprak Canak ve Demir Canak, Aslan ile Fare, Tilki ile Uzum, Altın Yumurtlayan Tavuk, Vebalılar, Sutcu Kız ile Sut Canağı, Eskici ile Zengin
Fabl ve Oykuleri
İnsanlar arasında cereyan eden olayları hayvanlar bitkiler ya da cansız varlıklar arasında geciyormuş gibi gostererek bu yolla insanlara ahlak ve ibret dersi vermek ornek gostermek ya da bir duşunceye guc kazandırmak isteyen bir ceşit masaldır veya oykudur Fabllar, kulaktan kulağa yayılarak sozlu anlatım doneminin edebiyat urunleri olarak insanlık tarihinde yerini almış ve basit, kolay, ahlak ilkelerini oğretme işlevini yuklenmişlerdir Coğu kez olağanustu unsurlara sahip olan ve bu y anıyla alegorik bir huviyettaşıyan bu oykulerde daha cok insanların ahmaklık ve zayıflıklarını gozler onune sermek boylece ona ders vermek amacı gudulur Bu ders coğu zaman oykunun sonunda dile getirilir Fablların olağanustu unsurlara sahip olması zaman zaman turu masala yaklaştırır Olayların insan dışı varlıkların başından geciyormuş gibi gosterilmesi okuyucunun verilen ahlak dersini kendi deneyimiyle keşfetmesini sağlar Bu masalların hepsi genellikle yetişkinler icin yazılmış, daha sonra da cocukların dunyasında kendilerine geniş bir yer edinmişlerdir Şiir ve duzyazı biciminde yazılmış olmaları ve cocukların kolayca ezberlemeleri de onları hep diri tutmuştur Bugun daha cok cocuk edebiyatında yer alan fablların, toplumu eğitici; orneklendirme ile kotu davranışlardan caydırıcı ozelliği ile eskiden buyukleri eğitmede de kullanılmaktadır
Fablın ozellikleri neler :
1Teşhis ve intak sanatları uzerine kurulmuştur 2Turkcedeki ilk orneği Harname dir 3 Fabllar manzum veya nesir biciminde yazılabilirler4Fabl hayvanlar ya da bitkiler arasında gecmiş gibi anlatılır 5 Fabllerde soyut konular, olay planıyla hem somutlaştırılarak hem de hareket kazandırılarak işlenir 6Olaylar bizi guldururken eğitir 7İnsanlar arasında gecen iyikotu, cesurkorkak, durustikiyuzlu, gozu tokac gozlu vb catışmalar; bu niteliklerin yakıştırıldığı hayvan kahramanlar arasında gecmiş gibi gosterilir
Fablın Yapısı
Fablin de dort ogesi vardır; kişiler, olay, zaman, yer
Kişiler: Fablin konusu olan olay, kişileştirilmiş en az iki hayvanın başından gecer Kişiler genellikle insan olmayan yaratıklar ya da cansız nesnelerdirKahramanlarının her biri bir insan karakterini yahut davranışını sembolize eder Yazınsal fablın belirleyici ozelliği, insanların hayvanlar yoluyla anlatılmasıdır Bunlardan biri iyi ahlaklı bir tipi, diğeri kotu ahlaklı bir tipi canlandırırFablde ikinci derecede kişiler cok azdır, bazen yoktur Kişi betimlemesi yokturKahramanlar arasında tilki varsa biz onu kurnaz insan yerine koyarız; arslan varsa cesaretine guvenen biri yerine koyarız Kısa olay bile butun yonleriyle değil, yalnızca fable konu olan yonuyle tanımlanır Derinlemesine duygu cozumlemelerine yer verilmez Fabllerde bir de anlatıcı kişi vardır Bu kişinin de betimlemesi yapılmaz, cinsiyeti verilmez Anlatıcı kahramanları izler, dersini alır Boylece dinleyen ile aynı goruşu paylaşır
Olay: Fablin konusu insan başına gelebilecek her hangi bir olaydır Olay,kahramanın eyleme donuşmuş beğenme, istek, ozlem, ofke, korku gibi tutkuya donuşmuş duygularından doğar Fablin govdesini bir olay oluşturur, asıl onemli olan fablin anlatılış nedenidir Buna ders denir Fabl planı dort bolumdur: Serim, duğum, cozum, oğut
Serim: Olayın turune, cıkarılacak derse gore kişileştirilmiş hayvanlar vecevre tanıtımının yapıldığı bolumdur
Duğum: Olay o cevrede verilmek istenen derse gore gelişir Kısa ve sıkkonuşmalar vardır Hemen birkac konuşma ile olay duğumlenir
Cozum: Olay beklenmedik bir sonucla biter Fablin en kısa bolumudur
Oğut: Ana fikir bu bolumde oğut niteliğinde verilir Bu bolum kimi zaman başta, kimi zaman sondadır Kimi zaman da sonuc okuyucuya bırakılır
Yer: Tasvir yapılmaz fakat cevre cok iyi verilmelidir: Orman, gol kenarı,yol gibi Olayın gectiği yer olayla birlikte değişebilir
Zaman: Her olay gibi fabldeki olay da bir zaman diliminde gecer Kronolojik zaman kullanılır
Fablın Dunya ve Turk Edebiyatında Tarihcesi:
1Her ne kadar fablı andıran turler doğuda Babillilere kadarBatıda Hesiodosun Atmaca ile Bulbul hikayesine(M:O 8 Asır) kadar uzanıyorsa da Dunyanın bilinenen ilk unlu fabl yazarları Beydeba, Ezoptur Sonradan Jean de La Fontaine bu turde meşhur olmuştur
2Bu tur, buyuk olasılıkla Hindistan doğduDunya edebiyatında ilk ve onemli fabllar Hint yazarı Beydebaya aittir Beydebanın fablları Kelile ve Dimne adlı bir eserde toplanmıştır
3İlk olarak kabul edilen bir diğer eser de Yunanlı Ezopa atfedilmiştir Ezopun fablları İO 300 yılında derlenerek yazıya gecirilmiştir
4ABDli James Thurber, SaintExuperry ve İngiliz George Orwell cağdaş fabl yazarlarıdır
Turk Edebiyatında:
1Osmanlı edebiyatında Gulşehrinin MantıkutTayrı ve Şeyhinin Harnamesibu turun ilk orneklerinden sayılabilir
2Tanzimatla beraber Modern Turk edebiyatında Şinasi ilk fabl denemeleri yapmış ve La Fontainden bazı ceviriler yapmıştır Ahmet Mithat Efendi de bazı denemeler yapmıştır
3Orhan Veli Kanık ve Sabahattin Eyyuboğlu La Fontainin fabılları Turkceye cevirmiş ve yayınlamışlardır
Başlıca Temsilcileri kimler
Beydeba nedir; Beydeba MO 1 yuzyılda yaşamış olan unlu Hint yazarı Beydebanın hayatı hakkında yeterli bilgi mevcut değildir Vefaat yeri ve tarihi uzerine hicbir bilgi bulunmamaktadır Fabl turunun en onemli eserlerinden biri olan Kelile ve Dimneyi Depşelem isimli bir Hint Hukumdarı doneminde kaleme almış, eserini hukumdara sunmuştur Eserde bulunan hikayelerde siyaset, erdem ve eğitim gibi bircok farklı konu işlenmiştir Bu eser zalimliği ile tanınan Hukumdar Depşeleme dolaylı bir nasihat niteliğindedir diyebiliriz Eser adını ilk bolumundeki hikayelerin kahramanı olan iki cakaldan almıştır; doğruluğu ve durustluğu simgeleyen Kelile ile yanlışlığı ve yalanı simgeleyen Dimne Beydeba, hic kuşkusuz, Hint edebiyatında eşsiz bir yere ve oneme sahiptir
Kelile ve Dimne :MO 1 yuzyıl civarında yaşadığı duşunulen Beydeba tarafından kaleme alınan Kelile ve Dimne fabl tarzında hikayeler barındıran bir hikaye kitabıdır Beydebanın yaşadığı zaman hakkında bircok ihtilaf bulunmakta ise de kitabın Depşelem isimli bir Hint hukumdarı zamanında yazıldığı duşunulmektedir Zira eserin hukumdara sunulduğu ve hukumdara bir tur nasihat niteliğinde olduğu one surulmuştur Fabl turunun ilk ve en onemli orneklerinden olan Kelile ve Dimnedeki hikayeler siyasetten erdeme kadar bircok farklı konuyu ele almıştır Eser adını ilk bolumundeki bir hikayenin kahramanı olan iki cakaldan almıştır; doğrunun ve durustluğun simgesi Kelile ile yanlışın ve yalanın simgesi Dimne Sanskritce yazılmış olan eser ilk once Pehleviceye, sonra Pehleviceden Arapcaya ve daha sonraları Arapcadan Farscaya cevrilmiştir Batı dillerine olan tercumeleri bu son Farsca ceviriden yapılmıştır Edebi otoritelerce, Ezop ve La Fontaine fabllarının, Kelile ve Dimneden ilham alınarak yazıldığı one surulur
Ezop: Ezop fabl denen oykuleriyle unludur Anlattığı oykuler yaşama ilişkin bir oğut ya da ders verir Kahramanları ise hayvanlardır Ezopun oykulerinde hayvanlar konuşur ve tıpkı insanlar gibi davranır Fabl, hem didaktik, hem de dramatik bir turdur Latince Fabula kelimesinden gelir; masal, hikaye demektir
Ezop fabl denen oykuleriyle unludur Anlattığı oykuler yaşama ilişkin bir oğut ya da ders verir Kahramanları ise hayvanlardır Ezopun oykulerinde hayvanlar konuşur ve tıpkı insanlar gibi davranır Oykuden cıkarılacak ders, sonunda okura oğut biciminde verilir Ezopun yaşamına ilişkin cok az şey bilinir İO 620′de doğduğu ve Eski Yunanda zengin bir adamın kolesi olduğu sanılmaktadır Adının Yunanca bicimi Aisopostur Oykulerini insanlara hoşca vakit gecirtmek icin anlattığı soylenir Ezopun oykuleri İO 300 dolayında derlenerek yazıya gecirilmiştir Tilki ile Uzumler ve Coban ile Kurt bunların en unluleri arasındadır Ezop Masalları daha sonra XVII yy Fransız yazarı Jean de la Fontainein fabıllarına esin kaynağı olmuştur
Cevap: doğruluk ve durustluk hakkında fabl istiyorum
La Fontain
La Fontaine Jean de La Fontaine Fransız şair ve yazar Yazdığı fabl eserleri ile tanınmıştır Varlıklı bir ailenin cocuğu idi Pariste kolejde okudu Hukuk tahsili yaptı Papaz yetiştirilmek istenildi Lise de kiliseden ayrıldı Okul hayatında başarılı bir oğrenci olamadı Gencliğinde baba mesleği olan orman ve su kanalları işleriyle uğraştı Ceşitli memurluklarda bulunmuş, duzensiz bir hayat yaşamıştır
Jean de La Fontaine, Fransız şairi Orman ve Sular idaresi yoneticilerinden birinin oğlu olan La Fontaine, babasının yerine aynı gorevi almıştı; gorevi ona cok boş zaman bırakıyordu, ama buradan aldığı para gecimine yetmiyordu O da bu yuzden edebiyata atıldı ve her telden calmağa başladı: şiir, roman, hikaye, gulduru, opera yazdıCeşitli eserler kısa bir sure icinde ona un kazandırdı maliye nazırı Fouquet onu himayesine alıp maaş bağladı Fouquet gozden duşup yargılandığı zaman La Fontaine ona sadık kalan birkac kişiden biri oldu Kırk yedi yaşında Masallarmı yayımladı; bunların bazıları gozden duşen koruyucusunun başına gelen felaketlerden esinlenmiştirYazdığı fabl eserleri ile tanınmıştır
Varlıklı bir ailenin cocuğu idi Fabl insanlar arasında gecmekte olan ibret verici olayların, hayvanlar arasında gecen olaylar haline donuşturulerek anlatılmasıdır Fabl, hem didaktik, hem de dramatik bir turdur Latince Fabula kelimesinden gelir; masal, hikaye demektirPariste kolejde okudu Hukuk tahsili yaptı Papaz yetiştirilmek istenildi Lise de kiliseden ayrıldı Okul hayatında başarılı bir oğrenci olamadı Gencliğinde baba mesleği olan orman ve su kanalları işleriyle uğraştı Ceşitli memurluklarda bulunmuş, duzensiz bir hayat yaşamıştır1673 senesinde Madam de la Sablièrenin himayesine girerek burada ilim adamları, felsefeciler ve yazarlarla tanıştı İlk masallarını burada yazdı Cağdaşları, La Fontainei bir masal yazarı olarak goruyorlardı Halbuki La Fontaine, yazdığı masallarda hayvanlara ahlaki karakterler vererek onların şahıslarında bazı insan karakterlerini tenkid etmiş, bir ahlak dersi vermiştir Buna edebiyatta teşhis ve intak sanatı denir La Fontainein bu hususiyeti cok gec fark edilmiştir Eserlerinde yalınklık ve acıklık gorulur Konuşma şeklinde akıcı şiirleri, hayvanlar uzerinde tenkitleri, incitmeden iğneleme usulleri ile Fransız edebiyatına buyuk eserler kazandırmıştırLa Fontaine masallarındaki konular, şark klasiklerinden alınmadır La Fontaineden cok onceleri yazılmış Beydebanın Kelile ve Dimne eserindeki hikayelerin 18 tanesi2 bu Fransız edebiyatcısı tarafından şiir şeklinde tekrarlanmıştır Masalları coğunlukla herkesin anlayabileceği bir şekilde yazılmıştır La Fontainein canlı, hızlı, incelik ve nukte dolu bir anlatımı vardır Kişilerini hemen daima hayvanlar arasından secerse de bazan insanları, bilhassa koyluleri de olaylara karıştırır Sık bahsettiği hayvanlar aslan, kurt, tilki, eşek ve horozdurLa Fontaine, kotuyu gostererek iyinin ne olduğunu anlatmaya calışmıştır Ancak şiirlerini okuyan cocuklarda ise herhangi bir acıklama yapılmazsa tam ters etkinin hasıl olduğu da bir gercektirMasalları toplam olarak 238 adet olup, 12 kitapta toplanmıştır 1668′de basılan ilk altı kitabında 124 masal vardır ve bunlar birinci cildi meydana getirir İkinci cilt 1678′de basılan beş kitaptır En son 1694′de bastırdığı ucuncu cilt ise tek kitaptan ibarettir La Fontaine, roman ve piyes de yazmıştır Nakaratlı uzunca şiirleri ve şiirli mektupları vardır Hadım, Gulunc Macera, Floransalı, Buyuk Maşrapa, Koy Sevdaları komedi turundeki eserlerindendir Contes isminde şiirli hikayeler eserinden dolayı Fransız Akademisine kabul edildi13 Nisan 1695′te Pariste oldu
Eserleri bircok dile tercume edilmiştir Ancak hicbir tercume orijinalindeki sadelik ve cekiciliği verememiştirTurkceye ise, Recaizade Mahmut Ekrem, Tevfik Fikret ve Orhan Veli Kanık tarafından cevrilmiştirCağının TanığıLa Fontaine kendisinden once kullanılmışbir bicimi benimsedi; genellikle insanların, ozellikle cağdaşlarının kusurlarını daha iyi guluncleştirmek icin kişilerini hayvanlar arasından secti Hatta daha da ileri giderek, bircok masalında topluma da cesaretle el attı ve toplumun gulunc yanlarını, haksızlıklarını goz onune serdi: «Guclu ya da yoksul oluşunuza gore yargı kararları sizi aklar ya da karalar»Butun guluncluğune ve gorunuşteki hafifliğine rağmen, eserinin buyuk bir bolumu siyasal nitelik taşır Zaten bu durum Louis XIVun de gozunden kacmamış ve saray kibarlığından yoksun bu şairi Versailles Sarayına kabul etmemiştir Ne var ki, La Fontaine buna pek aldırış etmemiştir, cunku destekten yoksun değildir Once Orleans duşesi, sonra evinde yazarlardan, hekimlerden ve buyuk gezginlerden oluşan parlak bir topluluğu biraraya getiren Madame de La Sabliere ona odenek bağlamıştır La Fontaine omrunu zengin bir Protestan bankerin evinde tamamlamıştır
La Fontaine Masalları hemen butun dunya dillerine cevrilmiştir Turkiyede Şinasinin Kurt ile Kuz cevirisi, cocuk edebiyatımızın ilk eserlerinden biri sayılır La Fontaine cevirilerinde, unlu Turk şairi Orhan Veli Kanıkın ayrı bir yeri vardırMasalları: Ağustosboceği ile Karınca, Karga ile Tilki, Kurt ile Kuzu, Meşe ile Kamış, Toprak Canak ve Demir Canak, Aslan ile Fare, Tilki ile Uzum, Altın Yumurtlayan Tavuk, Vebalılar, Sutcu Kız ile Sut Canağı, Eskici ile Zengin