Değişim, bireyde canlı hücresinin çekirdeğinde bulunan ve kalıtsal özelliklerinin ortaya çıkmasını sağlayan DNA molekülünün; radyasyon, X ışını,ultraviyole, ani sıcaklık değişimleri ve kimyasallar sonucunda* bozulmaya uğramasıdır
Mutasyonlar, genetik bilgiyi taşıyan DNA molekülünde, kopmalara, yer değiştirmelere sebep olur ve bu birçok zaman yüksek tahribatlarla sonuçlanır Bu durumda canlının protein ya da enzim yapısı ve beraberinde metabolizması değişir* Genlerde meydana gelen* bu değişmelere ‘değişim ’ denirken, mutasyona niçin olan maddelere* ‘mutajen maddeler ’, mutasyona uğramış* yine de ‘mutant gen ’ denir
Canlının cisim hücrelerinde gerçekleşen mutasyonlar yalnızca o canlıyı etkilerken, üreme hücrelerindeki mutasyonlar gelecek nesillere de aktarılmaktadır
DNA ’nın Yapısı Ve Meydana Gelen Mutasyonlar
DNA, hücrenin yönetici molekülüdür ve* yapısında ırsi özelliklerimize tesir eden genler bulunur Kalıtsal bilgilerimiz bu genler göre taşınır Keza beslenme, solunum, üreme gibi canlılık faaliyetlerini de yönetmektedir
DNA ’nın esas yapı birimleri nükleotitlerdir Bir nükleotidin yapısında yer alan birimler;* fosfat, seker ve organik bazdır Organik bazlar adenin (A), timin (T), sitozin (C) ve guanin(G) ’dir DNA ’daki bilgiler bu dört* öbür nükleotidin özel ve manalı bir sıra içinde dizilmesi ile oluşurlar DNA molekülünün* kendisini eşlerken kusur oluşturması ile bu sıralamada* kaos meydana gelir ve o inşa tamamen bozulur Bu* da ayrı kalıtımsal özelliklerin ortaya çıkmasına sebep olabilir
Bayağı DNA Şifresi**************************************** Mutasyona Uğramış DNA* Şifreleri
A** G** T** G** C** A*************** A** T** T** G** C** G************* A** T*** T** G** C** G********* * * A**** G**** C*** T*** C
T** C** A** C* G** T***************** T*** A** A** G** C** C************ T*** A*********** G*** C************* A*********** C**** A*** G
Mutasyonlar, DNA üzerindeki baz dizilimini değiştirirken bir kısmı* tamir edilebilen ve bir kısmı geri dönüşümsüz olan etkiler doğurabilmektedir
Dönüşüm Çeşitleri Nelerdir?
Mutasyonun en önemli etkilerinden biri, bir sonraki nesile bambaşka genetik özellikler aktarılmasına niçin olmasıdır Eşey(üreme) hücresi mutasyonları ırsi olan ve bir sonraki nesillere aktarılan mutasyonlardır Canlıda ayrı somut özelliklerin oluşumuna sebep olmaktadırlar
Mutasyonlar, kromozom mutasyonları ve nokta(gen) mutasyonları olarak ikiye ayrılır:
Gen (nokta) Mutasyonları
Kromozomların yapısında veya sayısında herhangi bir değiştirme olmadan* DNA ’nın kısıtlı bir bölümünde doğal veya denek olarak meydana gelen mutasyonlardır Mutasyona uğramış bir gen oluşan tahribat miktarına kadar nadiren eski haline dönebilir DNA ’da bir veya birkaç baz sırasının (A;T;G;C) yer değiştirmesi, kopması, zincire diğer bazların eklenmesi ya da eksilmesi gibi sonuçlar bu mutasyona neden olabilmektedir
Üreme(eşey) hücrelerinde oluşan nokta mutasyonları döllere, yani nesilden nesile aktarılır* DNA ’ya baz ilavesi (insersiyon) ya da DNA ’dan baz çıkarılması (delesyon) en zararlı iki değişim tipi olarak bilinmektedir Kod okuma çerçevesinin kayması ile gen yapısında manâlı şansın dönmesi meydana gelir
Ultraviyole ışınları, X ışınları, radyasyon, ,radyoaktif materyaller, bazı mutajenik kimyasallar gen mutasyonlarına neden olurlar Bu genlerin yayılmasını önleyebilmek, mutasyona uğramış canlının üreme yeteneğinin değil olmasına bağlıdır Örneğin,* orak gözenekli olan anemisi bir nokta mutasyonu ile oluşmuştur ve kalıtsal bir kan bozukluğudur
Kromozom Mutasyonları
Kromozom mutasyonları, kromozomun bir parçasında kopma veya parça değişimi ( crossingover) esnasında hatalı yapı veya sayısal şartların değişmesi sonucu oluşur Mayoz ve mitoz bölünme sırasında* meydana gelen hatalardan kaynaklanır ve daha ağır hasarlar oluşturmaktadır
Mayoz bölünmenin ilk evrelerinde crossingover (homolog kromatitler arası parça değişimi) olayı gerçekleşir ve genetik çeşitlilik oluşumu sağlanılır
Ara Sıra kromatitler, crossingover olmadan parça değişimi gerçekleştirmektedir* Kromozomun bir kısmının kendi kendini eşlemesi, bir kromozomun başka bir kromozoma tutunması, kromozomun bir parçasının kopup kaybolması, kromozomal materyalde eksilme veya büyüme, kromozomun uçlarının kopması ve halka biçiminde birleşmesi gibi şartların değişmesi kromozomun yapısında meydana gelen değişimlerdir
Kromozom sayısının değişmesi ise kromozom sayısı bakımından öbür hücreler meydana getirir ve kalıtsal açıdan* sorunlar doğurur defalarca* mitoz ve mayoz bölünme sırasında düzenli bölünme gözlenmeyebilir İnsanlardaki kromozom sayısı değişimleri bazı sendromlara sebep olmaktadır
Örneğin;
Down Sendromu, Edward Sendromu, Patau Sendromu, Cri du Chat Sendromu, Kronik Miyelojenik Lösemi bunlardan birkaçıdır
Mutasyonun Sebepleri Ve Etkileri Nelerdir?
DNA ’nın kendini içten olarak kopyalayamaması ve orijinal DNA ’nın yapısının bozulması ile* DNA kopyalarının birebir* birbirini tutmaması doğal sebeplerle oluşan mutasyonları meydana getirir
Tek bir harfin değişimi ile başlayabileceği gibi büyük parça değişimleri ile de sonuçlanmaktadır DNA ’nın kendini kopyalaması ya da kromozom ayrılması esnasında oluşan büyük hatalardan meydana gelir
Dış etkenler de çoğunlukla mutasyona neden olabilmektedir Dönüşüm yaratıcı güvenli olmayan kimyasal maddeler, somut etkiler ve radyoaktif ışımalar buna örnek verilebilir Özellikle nükleer patlamalarda yüksek enerjili radyoaktif ışınlar yayılmakta ve bunlar da genlerde dizilim değişikliklerine yol açmaktadır Bunun sonucu olarak da sakat ve kanserli doğumlar artmaktadır
Güneşin morötesi ışınları cilt üstünde değişimler oluşturabildiği gibi, zararlı radyoaktif ışınlar uzun süreli mutasyonlar oluşturmaktadır Özellikle tohumsal mutasyonların nesillere aktarımı ve yayılımı daha süratli olmaktadır
Mutasyonların Tümü Zararlı Mıdır?
Az Kalsın aşina* bütün* mutasyonlar zararlıdır ve genelde ölümcüldürler Zarar vermeyen mutasyonlar ise organizmaya menfaat getirmeyen ve işlev bozukluğu oluşturan mutasyonlardır Örneğin; meyve sinekleri üzerinde* yıllardan beri değişim denemeleri yapılmıştır ve olabilecek her türlü mutasyona maruz bırakılmıştır Ama hiçbirşekilde* yardımsever* bir mutasyon gözlemlenmemiştir
Mutasyonlar, genetik bilgiyi taşıyan DNA molekülünde, kopmalara, yer değiştirmelere sebep olur ve bu birçok zaman yüksek tahribatlarla sonuçlanır Bu durumda canlının protein ya da enzim yapısı ve beraberinde metabolizması değişir* Genlerde meydana gelen* bu değişmelere ‘değişim ’ denirken, mutasyona niçin olan maddelere* ‘mutajen maddeler ’, mutasyona uğramış* yine de ‘mutant gen ’ denir
Canlının cisim hücrelerinde gerçekleşen mutasyonlar yalnızca o canlıyı etkilerken, üreme hücrelerindeki mutasyonlar gelecek nesillere de aktarılmaktadır
DNA ’nın Yapısı Ve Meydana Gelen Mutasyonlar
DNA, hücrenin yönetici molekülüdür ve* yapısında ırsi özelliklerimize tesir eden genler bulunur Kalıtsal bilgilerimiz bu genler göre taşınır Keza beslenme, solunum, üreme gibi canlılık faaliyetlerini de yönetmektedir
DNA ’nın esas yapı birimleri nükleotitlerdir Bir nükleotidin yapısında yer alan birimler;* fosfat, seker ve organik bazdır Organik bazlar adenin (A), timin (T), sitozin (C) ve guanin(G) ’dir DNA ’daki bilgiler bu dört* öbür nükleotidin özel ve manalı bir sıra içinde dizilmesi ile oluşurlar DNA molekülünün* kendisini eşlerken kusur oluşturması ile bu sıralamada* kaos meydana gelir ve o inşa tamamen bozulur Bu* da ayrı kalıtımsal özelliklerin ortaya çıkmasına sebep olabilir
Bayağı DNA Şifresi**************************************** Mutasyona Uğramış DNA* Şifreleri
A** G** T** G** C** A*************** A** T** T** G** C** G************* A** T*** T** G** C** G********* * * A**** G**** C*** T*** C
T** C** A** C* G** T***************** T*** A** A** G** C** C************ T*** A*********** G*** C************* A*********** C**** A*** G
Mutasyonlar, DNA üzerindeki baz dizilimini değiştirirken bir kısmı* tamir edilebilen ve bir kısmı geri dönüşümsüz olan etkiler doğurabilmektedir
Dönüşüm Çeşitleri Nelerdir?
Mutasyonun en önemli etkilerinden biri, bir sonraki nesile bambaşka genetik özellikler aktarılmasına niçin olmasıdır Eşey(üreme) hücresi mutasyonları ırsi olan ve bir sonraki nesillere aktarılan mutasyonlardır Canlıda ayrı somut özelliklerin oluşumuna sebep olmaktadırlar
Mutasyonlar, kromozom mutasyonları ve nokta(gen) mutasyonları olarak ikiye ayrılır:
Gen (nokta) Mutasyonları
Kromozomların yapısında veya sayısında herhangi bir değiştirme olmadan* DNA ’nın kısıtlı bir bölümünde doğal veya denek olarak meydana gelen mutasyonlardır Mutasyona uğramış bir gen oluşan tahribat miktarına kadar nadiren eski haline dönebilir DNA ’da bir veya birkaç baz sırasının (A;T;G;C) yer değiştirmesi, kopması, zincire diğer bazların eklenmesi ya da eksilmesi gibi sonuçlar bu mutasyona neden olabilmektedir
Üreme(eşey) hücrelerinde oluşan nokta mutasyonları döllere, yani nesilden nesile aktarılır* DNA ’ya baz ilavesi (insersiyon) ya da DNA ’dan baz çıkarılması (delesyon) en zararlı iki değişim tipi olarak bilinmektedir Kod okuma çerçevesinin kayması ile gen yapısında manâlı şansın dönmesi meydana gelir
Ultraviyole ışınları, X ışınları, radyasyon, ,radyoaktif materyaller, bazı mutajenik kimyasallar gen mutasyonlarına neden olurlar Bu genlerin yayılmasını önleyebilmek, mutasyona uğramış canlının üreme yeteneğinin değil olmasına bağlıdır Örneğin,* orak gözenekli olan anemisi bir nokta mutasyonu ile oluşmuştur ve kalıtsal bir kan bozukluğudur
Kromozom Mutasyonları
Kromozom mutasyonları, kromozomun bir parçasında kopma veya parça değişimi ( crossingover) esnasında hatalı yapı veya sayısal şartların değişmesi sonucu oluşur Mayoz ve mitoz bölünme sırasında* meydana gelen hatalardan kaynaklanır ve daha ağır hasarlar oluşturmaktadır
Mayoz bölünmenin ilk evrelerinde crossingover (homolog kromatitler arası parça değişimi) olayı gerçekleşir ve genetik çeşitlilik oluşumu sağlanılır
Ara Sıra kromatitler, crossingover olmadan parça değişimi gerçekleştirmektedir* Kromozomun bir kısmının kendi kendini eşlemesi, bir kromozomun başka bir kromozoma tutunması, kromozomun bir parçasının kopup kaybolması, kromozomal materyalde eksilme veya büyüme, kromozomun uçlarının kopması ve halka biçiminde birleşmesi gibi şartların değişmesi kromozomun yapısında meydana gelen değişimlerdir
Kromozom sayısının değişmesi ise kromozom sayısı bakımından öbür hücreler meydana getirir ve kalıtsal açıdan* sorunlar doğurur defalarca* mitoz ve mayoz bölünme sırasında düzenli bölünme gözlenmeyebilir İnsanlardaki kromozom sayısı değişimleri bazı sendromlara sebep olmaktadır
Örneğin;
Down Sendromu, Edward Sendromu, Patau Sendromu, Cri du Chat Sendromu, Kronik Miyelojenik Lösemi bunlardan birkaçıdır
Mutasyonun Sebepleri Ve Etkileri Nelerdir?
DNA ’nın kendini içten olarak kopyalayamaması ve orijinal DNA ’nın yapısının bozulması ile* DNA kopyalarının birebir* birbirini tutmaması doğal sebeplerle oluşan mutasyonları meydana getirir
Tek bir harfin değişimi ile başlayabileceği gibi büyük parça değişimleri ile de sonuçlanmaktadır DNA ’nın kendini kopyalaması ya da kromozom ayrılması esnasında oluşan büyük hatalardan meydana gelir
Dış etkenler de çoğunlukla mutasyona neden olabilmektedir Dönüşüm yaratıcı güvenli olmayan kimyasal maddeler, somut etkiler ve radyoaktif ışımalar buna örnek verilebilir Özellikle nükleer patlamalarda yüksek enerjili radyoaktif ışınlar yayılmakta ve bunlar da genlerde dizilim değişikliklerine yol açmaktadır Bunun sonucu olarak da sakat ve kanserli doğumlar artmaktadır
Güneşin morötesi ışınları cilt üstünde değişimler oluşturabildiği gibi, zararlı radyoaktif ışınlar uzun süreli mutasyonlar oluşturmaktadır Özellikle tohumsal mutasyonların nesillere aktarımı ve yayılımı daha süratli olmaktadır
Mutasyonların Tümü Zararlı Mıdır?
Az Kalsın aşina* bütün* mutasyonlar zararlıdır ve genelde ölümcüldürler Zarar vermeyen mutasyonlar ise organizmaya menfaat getirmeyen ve işlev bozukluğu oluşturan mutasyonlardır Örneğin; meyve sinekleri üzerinde* yıllardan beri değişim denemeleri yapılmıştır ve olabilecek her türlü mutasyona maruz bırakılmıştır Ama hiçbirşekilde* yardımsever* bir mutasyon gözlemlenmemiştir