DORT HALİFE DONEMİ
Hz Ebu Bekir Donemi (632634)
Sevgili Peygamber Efendimiz (sav) ile peygamberliğinden once de arkadaş olan Hz Ebu Bekir, onun tebliği uzerine Musluman olan ilk insanlardan biridir Hz Ebu Bekir, İslamiyet'in acıkca anlatılmaya başlanmadığı bir donem olan Peygamberimiz'in (sav) henuz yalnız olduğu donemde İslamiyet'i kabul etmiştir Hz Muhammed (sav)'in yakın dostu ve İslam ahlakının guzel bir temsilcisi olan Hz Ebu Bekir, aralarında Hz Osman, Talha b Ubeydullah, Sa'd b Ebi Vakkas, Zubeyr b Avvam, Abdurrahman b Avf ve Ebu Ubeyde b Cerrah başta olmak uzere bircok kişinin İslam dinini yaşamasına vesile olmuştur
Hz Muhammed (sav) hastalandığında, Muslumanlara imamlık yapma gorevini Hz Ebu Bekir'e vermiştir Onun vefatından sonra ise, Hz Omer ve arkadaşlarının onerisi uzerine Hz Ebu Bekir halife secilmiştir Tarihi kaynaklarda yer alan, Hz Ebu Bekir'in Hilafet gorevini ustlendikten sonra halka hitaben yaptığı şu konuşma oldukca anlamlıdır:
Ey halkım! Ben size yonetici oldum Halbuki sizin en hayırlınız değilim Eğer iyi işler yaparsam, bana yardım ediniz Eğer yanlış işler yaparsam bana doğru yolu gosteriniz Doğruluk, emanettir Yalancılık, hıyanettir Sizin en zayıfınız benim yanımda gucludur ki, onun hakkını mudafaa ederim En guclunuz benim yanımda zayıftır ki, başkasının hakkını ondan alırım
Hz Ebu Bekir bu sozleriyle ideal bir yoneticide olması gereken vasıfları en guzel şekilde ozetlemektedir Halifelik donemi iki yıl gibi kısa bir zaman surmesine rağmen pek cok başarıyla doludur
Hz Ebu Bekir, Peygamberimiz Hz Muhammed (sav)'in vefatından sonra aralarında ihtilaflar baş gosteren Muslumanları bir araya toplayıp devlet otoritesini yeniden sağladı Kuranı Kerim'in toplanması ve korunması konusunda buyuk caba harcadı İslamiyet'in ilk kez Arap Yarımadası dışında Suriye, Filistin ve Irak'ta yayılmasına vesile oldu Din ahlakının ozunde olmayan hareketlere ve yalancı peygamberlere karşı savaş actı; boylelikle İslam dini ve Kuran ahlakının Peygamber Efendimiz (sav) doneminde olduğu gibi yaşanmasını sağladı
Hz Ebu Bekir guzel huyu, merhameti, mutevazi kişiliği ve Kuran ahlakını yaşamada gosterdiği titizliğiyle sahabeler arasında on plana cıkan isimlerden biridir Bu ozellikleri nedeniyle halk tarafından buyuk bir sevgi ve saygı gormuştur İnsanların kibirli davranışlarını hoş karşılamayan, fakirlere, zor durumda kalanlara yardım etmekten ve misafir ağırlamaktan son derece mutluluk duyan bir yapıya sahiptir Esir bircok Muslumanı kurtarmış, kole sahiplerine onemli miktarda odemeler yaparak onları ozgurluklerine kavuşturmuştur Ticaretle uğraşan ve zengin bir kişi olan Hz Ebu Bekir, tum malını İslam ahlakının yayılması icin infak etmiştir Bunun icin Resulullah (sav) onun hakkında Malını feda etmede en onde giden kişi Ebu Bekir'dir Ebu Bekir ne guzel dosttur Aramızda İslam kardeşliği ve sevgisi vardırbuyurmuştur Sonuc olarak, Hz Ebu Bekir, guclu imanı, dehası ve ustun devlet adamı vasfıyla İslam Birliği'ni muhafaza etmiş ve kendisinden sonra gelenlere guclu bir devlet bırakmıştır
Hz Omer Donemi (634644)
Hz Omer Kuran ahlakı ve adaletin uygulanması konusundaki cabalarıyla tanınır Adaleti uygularken herkese eşit davranmış; soyluluk, zenginlik, akrabalık, makam gibi unsurların adaleti engellemesine kesinlikle izin vermemiştir İdaresi altındaki topraklarda adaletin katıksız bir bicimde uygulanması icin her turlu onlemi almıştır Onun iktidarı doneminde sosyal adalet tam anlamıyla egemen olmuştur Her zaman halkına karşı buyuk bir sorumluluk duygusuyla hareket etmiştir Tarihi kaynaklara gore bu konuda, Fırat kıyısında bir deve helak olsa, bundan kendimi sorumlu hissederimsozu meşhurdur
Hz Omer, Kuran ahlakının gereği olarak, bir mesele ortaya cıktığı zaman, karar vermeden once Muslumanların goruşune de muracaat eder, konuyu onlarla istişare ederdi Bu şekilde en doğru fikir oluşur ve ona gore davranırdı Onun bu davranışı, halkın kendi işlerini de aralarında goruşerek yapmalarına sebep olmuştur Boylece onemli işlerde geniş capta bir istişare geleneği oluşmuştu
Hz Omer donemi bircok yeniliğe sahne oldu Zamanında ulke, yonetim birimlerine ayrıldı Valiler ve Halife'ye bağlı olarak kadılar atandı İlk kez adalet işlerinde kadıların gorevlendirilmesiyle, yonetim ve adalet işleri birbirinden ayrıldı Hicri takvimin uygulamaya konulması, devletin onemli sorunlarının goruşulduğu bir meclisin ve devlet hazinesinin oluşturulması yine bu yıllarda gercekleşti
Onun halifeliği doneminde, Arabistan dışında buyuk fetih hareketleri yapılarak Irak, İran, Horasan, Suriye, Filistin ve Mısır İslam topraklarına dahil edildi Bu donemde devletin geniş bir coğrafi bolgeye yayılması, yonetim, siyasi, ekonomik ve askeri alanlarda orgutlenmeyi zorunlu hale getirdi Hz Omer, işte bu gereksinimi karşılamak uzere kurumsal bir İslam Devleti'nin temellerini attı
Tarihi kaynaklara gore, Hz Omer'in donemin kadılarına gonderdiği bildirilen mektup, kendinden sonra gelen tum yoneticiler icin de bir rehber olmuştur:
Davalara bakarken telaşa, cığırtkanlığa ve taraftarın haysiyetini kırıcı davranışlara asla musaade etme Cunku adaletin yerini bulması icin sukUnet ve ciddiyet şarttır Hakkın tecelli etmesi ise İlahi adaletin itibar kazanmasına sebep olur Bir Musluman ’ın niyeti iyi ise, Allah onun insanlarla olan munasebetlerini ıslah eder Ama ici başka dışı başka olursa, Allah ona musibet verir Bu durumda hakimin gorevi Allah'ın rızk ve rahmet hazinelerinin kullar arasında adaletle dağıtılmasını sağlamaktır
Hz Omer sahip olduğu Kuran ahlakı ile idaresindeki tum İslam toplumunun gonlunu kazanacak bir yonetim gostermiş ve Allah'ın izni ile İslam ahlakının yayılmasına buyuk katkılarda bulunmuştur
Hz Osman Donemi (644656)
Yuksek ahlaki meziyetlere sahip olan Hz Osman, İslamiyet'i ilk kabul eden ustun şahıslardan biridir Hz Omer'den sonra halife secildi İslam toplumundaki onun bu goreve layık olduğu kanaati sebebiyle halifeliğine kimse itiraz etmedi, herkes ona biat etti Halifeliğinden once, Peygamber Efendimiz (sav)'in yakın cevresinde yer aldı Vahiy katipliği yaptı Ustun ahlakı, guzel konuşmasıyla dikkat cekti Ayrıca cok guzel bir hitabete sahipti Ezberi cok kuvvetli idi ve Yuce Kuran'ı ezberledi
Hz Osman'ın İslam dinine yaptığı en buyuk hizmetlerden biri Kuran'ın coğaltılmasıdır Zamanında, şive farklılıklarından dolayı Kuran ayetlerinin farklı okunması uzerine bir kurul oluşturularak Kuran coğaltılmıştır Bir orneği Medine'de bırakılarak Mekke, Şam, Kufe, Basra, Mısır ve diğer eyaletlere gonderilmiş; boylece Kuran'ın gunumuze kadar orijinalinin ulaşmasına vesile olunmuştur
Hazreti Osman yaptığı calışmalar sırasında, tayinlerde uygun kişilerin gorevlendirilmesine ozen gosterdi İslam topraklarında yaşayan insanların refah seviyesinin yukseltilmesi icin imar ve zirai gelişmelere onem verdi Bağ ve bahcelerin geliştirilmesine calıştı Onun doneminde İslam topraklarında yaşayan cok sayıda insan İslam dinini kabul etti Bu doneme ait dikkat cekici bir gelişme ise, Muslumanların zenginleşmeleri ve gecmişe kıyasla daha da refah icinde bir hayat surdurmeleriydi
Ayrıca Hz Osman doneminde İran, Kafkasya ve Afrika'da fetihler devam etmiş ve ilk donanma oluşturularak, Akdeniz'de stratejik onemi buyuk olan Kıbrıs Adası alınmıştır Bizans İmparatorluğu'na karşı buyuk zaferler kazanılmış, ele gecirilen topraklarda duzen ve adalet tesis edilmiştir
Hz Ali Donemi (656661)
Hz Ali, Peygamberimiz (sav)'in amcası Ebu Talib'in oğludur Tarihi kaynaklarda belirtildiği uzere, Hz Muhammed (sav)'in yanında buyumuş, onun eğitiminden gecerek yetişmiştir
Hz Ali'nin one cıkan uc onemli ozelliği cesaret, ilim ve guzel konuşmadır Onun, İslam toplumunun en alim kişilerinden biri olduğu herkes tarafından kabul edilmektedir Sevgili Peygamber Efendimiz (sav)'in ifadesiyle Hz Ali İlim beldesinin kapısıdır Daha cocukluğundan itibaren Resulullah (sav)'in yanında bulunmuş, Kuran'ı ondan oğrenmiş, onun katipliğini yapmıştır Peygamberimiz (sav)'in vefatına kadar onun yanından ayrılmamıştır Boylelikle dini konular uzerinde yuksek bir ilim duzeyine erişmiştir Bunun icin, Hz Ebu Bekir, Hz Omer ve Hz Osman'ın ilk danıştığı kimseler arasındadır Halife olmasının ardından Muslumanların bilgi ve ilim sahibi olmaları icin okul kurmuştur Eğitime buyuk onem vermiştir Hz Ali'nin şehid edilmesiyle birlikte İslam'ın en parlak donemlerinden biri olan Dort Halife Donemi sona ermiştir
Hz Ebu Bekir Donemi (632634)
Sevgili Peygamber Efendimiz (sav) ile peygamberliğinden once de arkadaş olan Hz Ebu Bekir, onun tebliği uzerine Musluman olan ilk insanlardan biridir Hz Ebu Bekir, İslamiyet'in acıkca anlatılmaya başlanmadığı bir donem olan Peygamberimiz'in (sav) henuz yalnız olduğu donemde İslamiyet'i kabul etmiştir Hz Muhammed (sav)'in yakın dostu ve İslam ahlakının guzel bir temsilcisi olan Hz Ebu Bekir, aralarında Hz Osman, Talha b Ubeydullah, Sa'd b Ebi Vakkas, Zubeyr b Avvam, Abdurrahman b Avf ve Ebu Ubeyde b Cerrah başta olmak uzere bircok kişinin İslam dinini yaşamasına vesile olmuştur
Hz Muhammed (sav) hastalandığında, Muslumanlara imamlık yapma gorevini Hz Ebu Bekir'e vermiştir Onun vefatından sonra ise, Hz Omer ve arkadaşlarının onerisi uzerine Hz Ebu Bekir halife secilmiştir Tarihi kaynaklarda yer alan, Hz Ebu Bekir'in Hilafet gorevini ustlendikten sonra halka hitaben yaptığı şu konuşma oldukca anlamlıdır:
Ey halkım! Ben size yonetici oldum Halbuki sizin en hayırlınız değilim Eğer iyi işler yaparsam, bana yardım ediniz Eğer yanlış işler yaparsam bana doğru yolu gosteriniz Doğruluk, emanettir Yalancılık, hıyanettir Sizin en zayıfınız benim yanımda gucludur ki, onun hakkını mudafaa ederim En guclunuz benim yanımda zayıftır ki, başkasının hakkını ondan alırım
Hz Ebu Bekir bu sozleriyle ideal bir yoneticide olması gereken vasıfları en guzel şekilde ozetlemektedir Halifelik donemi iki yıl gibi kısa bir zaman surmesine rağmen pek cok başarıyla doludur
Hz Ebu Bekir, Peygamberimiz Hz Muhammed (sav)'in vefatından sonra aralarında ihtilaflar baş gosteren Muslumanları bir araya toplayıp devlet otoritesini yeniden sağladı Kuranı Kerim'in toplanması ve korunması konusunda buyuk caba harcadı İslamiyet'in ilk kez Arap Yarımadası dışında Suriye, Filistin ve Irak'ta yayılmasına vesile oldu Din ahlakının ozunde olmayan hareketlere ve yalancı peygamberlere karşı savaş actı; boylelikle İslam dini ve Kuran ahlakının Peygamber Efendimiz (sav) doneminde olduğu gibi yaşanmasını sağladı
Hz Ebu Bekir guzel huyu, merhameti, mutevazi kişiliği ve Kuran ahlakını yaşamada gosterdiği titizliğiyle sahabeler arasında on plana cıkan isimlerden biridir Bu ozellikleri nedeniyle halk tarafından buyuk bir sevgi ve saygı gormuştur İnsanların kibirli davranışlarını hoş karşılamayan, fakirlere, zor durumda kalanlara yardım etmekten ve misafir ağırlamaktan son derece mutluluk duyan bir yapıya sahiptir Esir bircok Muslumanı kurtarmış, kole sahiplerine onemli miktarda odemeler yaparak onları ozgurluklerine kavuşturmuştur Ticaretle uğraşan ve zengin bir kişi olan Hz Ebu Bekir, tum malını İslam ahlakının yayılması icin infak etmiştir Bunun icin Resulullah (sav) onun hakkında Malını feda etmede en onde giden kişi Ebu Bekir'dir Ebu Bekir ne guzel dosttur Aramızda İslam kardeşliği ve sevgisi vardırbuyurmuştur Sonuc olarak, Hz Ebu Bekir, guclu imanı, dehası ve ustun devlet adamı vasfıyla İslam Birliği'ni muhafaza etmiş ve kendisinden sonra gelenlere guclu bir devlet bırakmıştır
Hz Omer Donemi (634644)
Hz Omer Kuran ahlakı ve adaletin uygulanması konusundaki cabalarıyla tanınır Adaleti uygularken herkese eşit davranmış; soyluluk, zenginlik, akrabalık, makam gibi unsurların adaleti engellemesine kesinlikle izin vermemiştir İdaresi altındaki topraklarda adaletin katıksız bir bicimde uygulanması icin her turlu onlemi almıştır Onun iktidarı doneminde sosyal adalet tam anlamıyla egemen olmuştur Her zaman halkına karşı buyuk bir sorumluluk duygusuyla hareket etmiştir Tarihi kaynaklara gore bu konuda, Fırat kıyısında bir deve helak olsa, bundan kendimi sorumlu hissederimsozu meşhurdur
Hz Omer, Kuran ahlakının gereği olarak, bir mesele ortaya cıktığı zaman, karar vermeden once Muslumanların goruşune de muracaat eder, konuyu onlarla istişare ederdi Bu şekilde en doğru fikir oluşur ve ona gore davranırdı Onun bu davranışı, halkın kendi işlerini de aralarında goruşerek yapmalarına sebep olmuştur Boylece onemli işlerde geniş capta bir istişare geleneği oluşmuştu
Hz Omer donemi bircok yeniliğe sahne oldu Zamanında ulke, yonetim birimlerine ayrıldı Valiler ve Halife'ye bağlı olarak kadılar atandı İlk kez adalet işlerinde kadıların gorevlendirilmesiyle, yonetim ve adalet işleri birbirinden ayrıldı Hicri takvimin uygulamaya konulması, devletin onemli sorunlarının goruşulduğu bir meclisin ve devlet hazinesinin oluşturulması yine bu yıllarda gercekleşti
Onun halifeliği doneminde, Arabistan dışında buyuk fetih hareketleri yapılarak Irak, İran, Horasan, Suriye, Filistin ve Mısır İslam topraklarına dahil edildi Bu donemde devletin geniş bir coğrafi bolgeye yayılması, yonetim, siyasi, ekonomik ve askeri alanlarda orgutlenmeyi zorunlu hale getirdi Hz Omer, işte bu gereksinimi karşılamak uzere kurumsal bir İslam Devleti'nin temellerini attı
Tarihi kaynaklara gore, Hz Omer'in donemin kadılarına gonderdiği bildirilen mektup, kendinden sonra gelen tum yoneticiler icin de bir rehber olmuştur:
Davalara bakarken telaşa, cığırtkanlığa ve taraftarın haysiyetini kırıcı davranışlara asla musaade etme Cunku adaletin yerini bulması icin sukUnet ve ciddiyet şarttır Hakkın tecelli etmesi ise İlahi adaletin itibar kazanmasına sebep olur Bir Musluman ’ın niyeti iyi ise, Allah onun insanlarla olan munasebetlerini ıslah eder Ama ici başka dışı başka olursa, Allah ona musibet verir Bu durumda hakimin gorevi Allah'ın rızk ve rahmet hazinelerinin kullar arasında adaletle dağıtılmasını sağlamaktır
Hz Omer sahip olduğu Kuran ahlakı ile idaresindeki tum İslam toplumunun gonlunu kazanacak bir yonetim gostermiş ve Allah'ın izni ile İslam ahlakının yayılmasına buyuk katkılarda bulunmuştur
Hz Osman Donemi (644656)
Yuksek ahlaki meziyetlere sahip olan Hz Osman, İslamiyet'i ilk kabul eden ustun şahıslardan biridir Hz Omer'den sonra halife secildi İslam toplumundaki onun bu goreve layık olduğu kanaati sebebiyle halifeliğine kimse itiraz etmedi, herkes ona biat etti Halifeliğinden once, Peygamber Efendimiz (sav)'in yakın cevresinde yer aldı Vahiy katipliği yaptı Ustun ahlakı, guzel konuşmasıyla dikkat cekti Ayrıca cok guzel bir hitabete sahipti Ezberi cok kuvvetli idi ve Yuce Kuran'ı ezberledi
Hz Osman'ın İslam dinine yaptığı en buyuk hizmetlerden biri Kuran'ın coğaltılmasıdır Zamanında, şive farklılıklarından dolayı Kuran ayetlerinin farklı okunması uzerine bir kurul oluşturularak Kuran coğaltılmıştır Bir orneği Medine'de bırakılarak Mekke, Şam, Kufe, Basra, Mısır ve diğer eyaletlere gonderilmiş; boylece Kuran'ın gunumuze kadar orijinalinin ulaşmasına vesile olunmuştur
Hazreti Osman yaptığı calışmalar sırasında, tayinlerde uygun kişilerin gorevlendirilmesine ozen gosterdi İslam topraklarında yaşayan insanların refah seviyesinin yukseltilmesi icin imar ve zirai gelişmelere onem verdi Bağ ve bahcelerin geliştirilmesine calıştı Onun doneminde İslam topraklarında yaşayan cok sayıda insan İslam dinini kabul etti Bu doneme ait dikkat cekici bir gelişme ise, Muslumanların zenginleşmeleri ve gecmişe kıyasla daha da refah icinde bir hayat surdurmeleriydi
Ayrıca Hz Osman doneminde İran, Kafkasya ve Afrika'da fetihler devam etmiş ve ilk donanma oluşturularak, Akdeniz'de stratejik onemi buyuk olan Kıbrıs Adası alınmıştır Bizans İmparatorluğu'na karşı buyuk zaferler kazanılmış, ele gecirilen topraklarda duzen ve adalet tesis edilmiştir
Hz Ali Donemi (656661)
Hz Ali, Peygamberimiz (sav)'in amcası Ebu Talib'in oğludur Tarihi kaynaklarda belirtildiği uzere, Hz Muhammed (sav)'in yanında buyumuş, onun eğitiminden gecerek yetişmiştir
Hz Ali'nin one cıkan uc onemli ozelliği cesaret, ilim ve guzel konuşmadır Onun, İslam toplumunun en alim kişilerinden biri olduğu herkes tarafından kabul edilmektedir Sevgili Peygamber Efendimiz (sav)'in ifadesiyle Hz Ali İlim beldesinin kapısıdır Daha cocukluğundan itibaren Resulullah (sav)'in yanında bulunmuş, Kuran'ı ondan oğrenmiş, onun katipliğini yapmıştır Peygamberimiz (sav)'in vefatına kadar onun yanından ayrılmamıştır Boylelikle dini konular uzerinde yuksek bir ilim duzeyine erişmiştir Bunun icin, Hz Ebu Bekir, Hz Omer ve Hz Osman'ın ilk danıştığı kimseler arasındadır Halife olmasının ardından Muslumanların bilgi ve ilim sahibi olmaları icin okul kurmuştur Eğitime buyuk onem vermiştir Hz Ali'nin şehid edilmesiyle birlikte İslam'ın en parlak donemlerinden biri olan Dort Halife Donemi sona ermiştir