Down Sendromlu evlatların birçok sabır ve talim ile ömrün birinci üç yılında lisan habercilerinin hepsinde başarılı olurlar.
Sabrın gerekliliğini unutmayın ve bu arada evladınızın lisan gelişimini keyifle takip edin. Bu olağanüstü bir tahsil sürecidir ve gelişmenin pek çok sahada olduğunu göreceksiniz. Küçük muvaffakiyetleri memnunlukla karşılayın ve bu mutluluğunuzu evladınıza hissettirin. Ona her fırsatta gülümseyin ve sarılın.
Seslere yönelme
Evladınızın sesleri duyduğundan emin olduğunuzda, ona dinlemeyi ve seslere dikkatini yöneltmeyi öğretebilirsiniz. Evladın hangi seslerin onun için kıymetli (telefon, insan sesi, vb…) ve hangilerinin değersiz (buzdolabı, saat, vb…) olduğunu bilmesi gerekir. Aksi takdirde evladın muhitten birebir anda gelen pek çok sese dikkatini verme mecburiliği, evladın gerekli seslere odaklanmasından fazla, onları duymama eğilimine neden olabilir.
Çalışma
-Çocuğa misal işitsel uyaranlar (kapı sesi, müzik gibi) verin ve evladın yansılarını izleyin. Evlat uyaranı dinliyorsa, büyük olasılıkla o esnada yapmakta olduğu aktifliği bırakacak ve uyarana yönelecektir. Evlatla, uyarana ait konuşun. Örneğin “Ne kadar şık bir müzik, değil mi?” diyebilirsiniz.
-Çocuğun sevdiği bir akrabayla telefonda konuşun. Evlat dinlerken ‘Telefondaki A şahsı ile konuşmak ne hoş, değil mi?’ deyin. Kendiniz evladı iş mekanından arayarak onunla telefonda da konuşabilirsiniz.
-Kendi sesinizi sıklıkla kullanın. Evladı ismiyle çağırın yahut onun dikkatini çekecek sesler çıkartın. Bunu yaparken odada dolaşın ve bu sayede evladın sese yönelmesiyle bir arada sesin kaynağını belirlemesine de yardımcı olun.
-Zamanla evladın yöneldiği sesleri uzatmaya çalışın. Örneğin daha uzun müzikler söyleyin yahut konuşmanızı uzatın. Konuşma öncesi beceriler
Ses taklidi
1-2 yaşlar arasında evlat muhtemelen sesleri taklit etmeye hazır olacaktır. İnsan sesi ve muhitteki öbür sesleri taklit etmek evladın ağız hareketlerini çalışma ve nefes alma ile kas hareketlerini organize etmesine destek olmaktadır. Evlat birinci başta konuşma seslerini taklit aktifliklerine cevap vermiyorsa, yukarıda anılan hareket taklidi aktifliklerine dönün. Bunları bir müddet daha tekrar ettikten sonra ses taklidi etkinliklerini yine deneyin. Evlat yansıları ve ilgisiyle, ses taklidine ne vakit hazır olduğunu size görünür edecektir.
Çalışma
- Dudaklarınızı şapırdatarak öpme sesleri çıkartın.
- Ağlama sesleri çıkartın.
- Genizsel sesler çıkartın, sis düdüğündeki üzere sesin burnunuzdan geçmesini sağlayın. - Hapşırma sesleri çıkartın.
- Öksürme sesleri çıkartın.
- Esneme sesleri çıkartın.
- Mesut sesler çıkartın
- Muhitten gelen sesleri çıkartın – otomobil motoru, düdük, elektrik süpürgesi sesleri üzere.
- Evlat sesleri çıkartma yahut taklit etmekte zorlanıyorsa, ses lambası kullanın. Ses lambası, ortamda bir ses olduğunda yanan ve sırf ses devam ettikçe etkin olan bir alettir. Motivasyonu arttırmak için sese hassas oyuncaklardan da yararlanabilirsiniz.
Hareket beceriler
Hareket taklidi / Model alma
Taklit küçük evlatların öğrenmelerinde kıymetli bir rol oynamaktadır. Evlatlar çoklukla seslerden evvel hareketleri taklit etmeyi öğrenirler. Lisan gelişimiyle direkt bağlı olmamakla birlikte, hareketleri taklit etme üzerinde çalışmak evladın taklit becerilerini geliştirmede kıymetlidir. Evlat hareket taklidi becerilerini geliştirmeye çoğunlukla ellerini vücudundan bağımsız olarak hareket ettirmeye başladığında hazırdır. Birtakım evlatlar oturma konumuna geçene kadar taklit becerisi sergileyemezler. Evladın bu yerde hazır oluşunu belirlemede fizyoterapist yahut mesleksel terapist yardımcı olabilir. Evlat beceriye hazır olma yahut ilgi sorunu yaşıyorsa, bir ay bekleyin ve aşağıdaki aktiflikleri tekrar deneyin.
Çalışma
- Evladı izleyin. Bir oyuncakla oynuyor ve onu masaya vuruyorsa bekleyin. Sonra oyuncağı alın ve masaya vurarak evladı taklit edin. Oyuncağı evlada verin ve aktiflikten duyduğunuz memnuniyeti ona gülümseyerek gösterin.
- Gelecek sefer önder siz olun. Top yuvarlayın, oyuncak davula vurun yahut gibisi bir aktiflik yapın. Evlat davranışı taklit etmezse elinizi onunkinin üzerine koyarak aktifliği ona da yaptırın.
Hareketler ve sesleri birleştirme
Evlat hareketleri taklit etmeye başladığında, bunlara sesler eklemesini sağlamaya çalışın. Evladın ses çıkarma alıştırmaları yapmasına ve lisandaki sesleri tek tek duymasına imkan vermesinden ötürü bu cins etkinlikler lisandaki seslerin taklit edilmesinde bir geçiş vazifesi görürler. Devranla gelişecek olan lisandaki sesleri taklit etmek için gerekli olan hareketler bu devirde tam olarak gelişmemiştir.
Çalışma
-Yanaklarınızı şişirin ve patlama sesi çıkartın.
-Karnınızı daireler çizerek ovalayın ve ‘Mmmm’ deyin.
- Elinizi havaya kaldırarak ‘Çoook büyük’ deyin.
-Elinizi sallayın ve ‘Hoşça kal’ deyin.
-Oyuncak bir arabayı hareket ettirin ve ‘Vın vın’ deyin.
-Masanın üzerinde oyuncak bir kedi gezdirin ve ‘Miyav, miyav’ deyin.
El kullanılarak söylenen müziklerin pek birden fazla bu devirdeki evlatlar için iyidir. Evladın sözleri tam olarak söyleyemeden de olsa müziğe iştirakini sağlarlar. Evlat ellerini hareket ettirerek aktifliğe dahil olur. Müzikteki hareketleri taklit eder ve devranla kimi sözleri taklit etmeye başlayabilir.
Sabrın gerekliliğini unutmayın ve bu arada evladınızın lisan gelişimini keyifle takip edin. Bu olağanüstü bir tahsil sürecidir ve gelişmenin pek çok sahada olduğunu göreceksiniz. Küçük muvaffakiyetleri memnunlukla karşılayın ve bu mutluluğunuzu evladınıza hissettirin. Ona her fırsatta gülümseyin ve sarılın.
Seslere yönelme
Evladınızın sesleri duyduğundan emin olduğunuzda, ona dinlemeyi ve seslere dikkatini yöneltmeyi öğretebilirsiniz. Evladın hangi seslerin onun için kıymetli (telefon, insan sesi, vb…) ve hangilerinin değersiz (buzdolabı, saat, vb…) olduğunu bilmesi gerekir. Aksi takdirde evladın muhitten birebir anda gelen pek çok sese dikkatini verme mecburiliği, evladın gerekli seslere odaklanmasından fazla, onları duymama eğilimine neden olabilir.
Çalışma
-Çocuğa misal işitsel uyaranlar (kapı sesi, müzik gibi) verin ve evladın yansılarını izleyin. Evlat uyaranı dinliyorsa, büyük olasılıkla o esnada yapmakta olduğu aktifliği bırakacak ve uyarana yönelecektir. Evlatla, uyarana ait konuşun. Örneğin “Ne kadar şık bir müzik, değil mi?” diyebilirsiniz.
-Çocuğun sevdiği bir akrabayla telefonda konuşun. Evlat dinlerken ‘Telefondaki A şahsı ile konuşmak ne hoş, değil mi?’ deyin. Kendiniz evladı iş mekanından arayarak onunla telefonda da konuşabilirsiniz.
-Kendi sesinizi sıklıkla kullanın. Evladı ismiyle çağırın yahut onun dikkatini çekecek sesler çıkartın. Bunu yaparken odada dolaşın ve bu sayede evladın sese yönelmesiyle bir arada sesin kaynağını belirlemesine de yardımcı olun.
-Zamanla evladın yöneldiği sesleri uzatmaya çalışın. Örneğin daha uzun müzikler söyleyin yahut konuşmanızı uzatın. Konuşma öncesi beceriler
Ses taklidi
1-2 yaşlar arasında evlat muhtemelen sesleri taklit etmeye hazır olacaktır. İnsan sesi ve muhitteki öbür sesleri taklit etmek evladın ağız hareketlerini çalışma ve nefes alma ile kas hareketlerini organize etmesine destek olmaktadır. Evlat birinci başta konuşma seslerini taklit aktifliklerine cevap vermiyorsa, yukarıda anılan hareket taklidi aktifliklerine dönün. Bunları bir müddet daha tekrar ettikten sonra ses taklidi etkinliklerini yine deneyin. Evlat yansıları ve ilgisiyle, ses taklidine ne vakit hazır olduğunu size görünür edecektir.
Çalışma
- Dudaklarınızı şapırdatarak öpme sesleri çıkartın.
- Ağlama sesleri çıkartın.
- Genizsel sesler çıkartın, sis düdüğündeki üzere sesin burnunuzdan geçmesini sağlayın. - Hapşırma sesleri çıkartın.
- Öksürme sesleri çıkartın.
- Esneme sesleri çıkartın.
- Mesut sesler çıkartın
- Muhitten gelen sesleri çıkartın – otomobil motoru, düdük, elektrik süpürgesi sesleri üzere.
- Evlat sesleri çıkartma yahut taklit etmekte zorlanıyorsa, ses lambası kullanın. Ses lambası, ortamda bir ses olduğunda yanan ve sırf ses devam ettikçe etkin olan bir alettir. Motivasyonu arttırmak için sese hassas oyuncaklardan da yararlanabilirsiniz.
Hareket beceriler
Hareket taklidi / Model alma
Taklit küçük evlatların öğrenmelerinde kıymetli bir rol oynamaktadır. Evlatlar çoklukla seslerden evvel hareketleri taklit etmeyi öğrenirler. Lisan gelişimiyle direkt bağlı olmamakla birlikte, hareketleri taklit etme üzerinde çalışmak evladın taklit becerilerini geliştirmede kıymetlidir. Evlat hareket taklidi becerilerini geliştirmeye çoğunlukla ellerini vücudundan bağımsız olarak hareket ettirmeye başladığında hazırdır. Birtakım evlatlar oturma konumuna geçene kadar taklit becerisi sergileyemezler. Evladın bu yerde hazır oluşunu belirlemede fizyoterapist yahut mesleksel terapist yardımcı olabilir. Evlat beceriye hazır olma yahut ilgi sorunu yaşıyorsa, bir ay bekleyin ve aşağıdaki aktiflikleri tekrar deneyin.
Çalışma
- Evladı izleyin. Bir oyuncakla oynuyor ve onu masaya vuruyorsa bekleyin. Sonra oyuncağı alın ve masaya vurarak evladı taklit edin. Oyuncağı evlada verin ve aktiflikten duyduğunuz memnuniyeti ona gülümseyerek gösterin.
- Gelecek sefer önder siz olun. Top yuvarlayın, oyuncak davula vurun yahut gibisi bir aktiflik yapın. Evlat davranışı taklit etmezse elinizi onunkinin üzerine koyarak aktifliği ona da yaptırın.
Hareketler ve sesleri birleştirme
Evlat hareketleri taklit etmeye başladığında, bunlara sesler eklemesini sağlamaya çalışın. Evladın ses çıkarma alıştırmaları yapmasına ve lisandaki sesleri tek tek duymasına imkan vermesinden ötürü bu cins etkinlikler lisandaki seslerin taklit edilmesinde bir geçiş vazifesi görürler. Devranla gelişecek olan lisandaki sesleri taklit etmek için gerekli olan hareketler bu devirde tam olarak gelişmemiştir.
Çalışma
-Yanaklarınızı şişirin ve patlama sesi çıkartın.
-Karnınızı daireler çizerek ovalayın ve ‘Mmmm’ deyin.
- Elinizi havaya kaldırarak ‘Çoook büyük’ deyin.
-Elinizi sallayın ve ‘Hoşça kal’ deyin.
-Oyuncak bir arabayı hareket ettirin ve ‘Vın vın’ deyin.
-Masanın üzerinde oyuncak bir kedi gezdirin ve ‘Miyav, miyav’ deyin.
El kullanılarak söylenen müziklerin pek birden fazla bu devirdeki evlatlar için iyidir. Evladın sözleri tam olarak söyleyemeden de olsa müziğe iştirakini sağlarlar. Evlat ellerini hareket ettirerek aktifliğe dahil olur. Müzikteki hareketleri taklit eder ve devranla kimi sözleri taklit etmeye başlayabilir.