deli dumrul destanı özellikleri, deli dumrul destanı, çılgın dumrul durum örgüsü, koca duha oğlu çılgın dumrul hikyesi, duha koca oğlu çılgın dumrul destanı özellikler
1Durum Örgüsü
Çılgın Dumrul adlı genç kuru bir çayın üzerine köprü yaptırır ve gelip geçenden haraç alır Köprünün yanında bir er ölür Deli Dumrul da Allah ’a yakarır, yiğidin canını geri alacağım der Yiğidi öldürenin Azrail olduğunu öğrenir ve ona meydan okur Bundan hoşlanmayan Allah da Ölüm Meleği ’e Çılgın Dumrul ’un canını almasını emreder Deli dumrul Azraille başa çıkamayınca Allah ’a yalvarıp yakarır Allah da Deli Dumrul ’u kendi canı yerine bir can bulması şartıyla bağışlar Anne ve babası can vermeyi reddederler Helalliği ise canını Deli dumrul için feda etmeye razıdır Bunun üstüne Deli Dumrul bunu kabullenemez ve tanrıdan alacaksa herikisinin de canını almasını ister Sözleriyle Allah ’ı etkiler Bunun üstüne tanrı Çılgın Dumrul ’un anne ve babasının canlerını alıp, ona ve karısına 140 sene can bağışlar
2Kişiler Şeması
1Kişi Analiz
Deli Dumrul: Dinç, herşeyi kaba şiddetle çözümleyebileceğini düşünen evli, iki çocuk babası yiğit bir bey oğlu Ölümle karşılaşıncaya dek korkusuz görünen, canı tatlı bahadır, savaşçı bir şahsiyet
Annesi: Canı oğlundan bile tatlı, meslek cana gelince mala ağırlık vermeyen varlıklı bey karısı
Babası: Ak sakallı, ihtiyar, tatlı canı laf konusu olunca mala değer vermeyen varlıklı bir bey ve vefasız bir baba
Helalliği(Karısı): Çılgın Dumrul için canına kıyabilen, maddiata tartma vermiyen eşine sadık, iki çocuk annesi, varlıklı bir bayan
Allah: Herşeyin üstünde, esirgeyen, bağışlayan, iyinin yanında yer alan, her türlü günahı bağışlayabilen lakin saygısızlığı affetmeyen doğa üstü evrenin hakimi güç
Azrail: Doğa üstü enerjik olduğunun haberdar, ak sakallı, fersiz gözlü ve Allah ’ın dikte kulu Bu destnda Müslümanlık ’a tutarsız olarak kısmen Ölüm Meleği ’in tanımı üretilmiş
4Kişi Karşılaştırması
5Çatışmalar
Deli Dumrul – Ölüm Meleği à Baskı çekişmesi
Öldürmek – Kusuruna Bakmamak à Düşünce çatışması
Can sevgisi – Benzeyen sevgisi à Zihin çatışması
Can sevgisi – Oğul sevgisi à Fikir çatışması
Mal sevgisi (önemsiz) – Can sevgisi (değerli) à Hafıza çatışması
6İnsan – Zaman – Mekan
Destanda Deli Dumrul zaman ve mekan yüzünden yiğit ve asi bir karaktere sahip olmuş O zamanlarda oysa kaba kuvvetle ayakta kalınabildiği için Dumrul da böyle yetiştirilmiş Benzer ve aile baştan sona akıcı bir kavrama yaratılmış
7Atasözleri Niteliğindeki Sözler
Prof Dr Muharrem Ergin ’in “Büyükbaba Korkut Kitabı ndaki “Duha Koca Oğlu Deli Dumrul adlı destanda atasözü niteliğinde hiçbir tabir ve laf bulunmamaktadır
8 Olay Örgüsü (nedenleri)
Deli Dumrul ’un bencil, egoist ve Ölüm Meleği ’i tanımayan biri olmasının nedeni onu iyi eğitemeyen ve onun davranışlarından sorumlu olan anne ve babasıdır Eden bulur denildiği gibi bu hatalarını canlarıyla ödemişlerdir Deli Dumrul ’un başına gelenlerin en büyük sebebi Allah ’ın birliğini tanımaması ve O ’na karşı saygısızlık yapmasıdır Başına gelenler Deli Dumrul ’un değişiminin en büyük nedenidir Hikayenin başında Deli Dumrul karşımıza egoist ve maddiata siklet veren biri olarak çıkmıştır Allah ’ın yüceliğini ve Azrail ’in onun zinde bir dikte kulu olduğunu ölümle burun buruna gelerek öğrenmesi Deli Dumrul ’u çok değiştirmiştir Bunun sonucunda ailesine alt, karısına ve çocuklarına alaka belirten, maneviyata önem veren biri olmuştur Hem hiçbirşeyden korkmayan bir efe iken, Allah ’a şükretmesini bilen kendinden enerjik olanlardan kormayı öğrenmiş biri haline gelmiştir Bu değişimler sonucu tanrıya karşı olan tavrı da değişmiştir Karısının canının yanına ölmeye hazırlanmış olması tanrıyı etkilemiş ve affedilmesini sağlamıştır
9Akım Özellikleri
Hikayenin genelinde idealist, romantik ve metaryalist bir dünya görüşü hakimdir Tanrıya saygısızlık ve itaatkarsızlık büyük bir kabahat olarak görülmekle, bu akımda biri için can feda etmek herşeyin üstünde tutulmaktadır Hikayede, Allah ’ın en büyük günahları bile affedebileceği gibi İslamiyeti kabul ettirici özellikler kullanılmıştır Keza bu efsaneyle İslamiyet ’i yeni yeni kabul eden Oğuzlara, İslam ’ın Şamanizm gibi şekilci bir din olmadığı anlatılmıştır Hikayede İslam dininde, Şamanizm ’in bütün tersine Tanrı ile kul arasına birinin giremeyeceğinin de üstüne basılmıştır Hikayenin temelinde Oğuzların sosyolojik hayatı yatmaktadır Bu efsanele insanlara ders vermeye çalışılmış ve Oğuzlardaki ideal alp tipi insan yaratılmıştır
10 Eserin Öteki Eserlerle Karşılaştırılması
Çılgın Dumrul Destanı ’nda da Boğaç Han Destanı ’ndaki gibi cesaret, kahramanlık ve yiğitlik ön planda tutulmuştur Her iki destanda da saygısızlık fena bir öğe olarak işlenmiştir Boğaç Han destanında da aile içi karışıklıklar laf konusudur Çılgın Dumrul ’un hikayesinde annesi ve babası tarafından yapılan nankörlükle, Boğaç Han Destanı ’nda Dirse Han ’ın içinde bulunduğu davranışlar ve oğlunu vurması, birbirine benzetilebilir Çılgın Dumrul Destanı ’nda bir ana karakterin bir evrim geçirmesi laf konusu iken, Boğaç Han Destanı ’nda esas karakterin sadece gerçekleri öğrenmesi söz konusudur
11 Eserdeki Dil ve Anlatım Özellikleri
Deli Dumrul Destanı öykü halindeyken destana dönüştürülmek istenmiş; bu yüzden yarı nesir, benzeri nazım halinde kalmış Destan eski Türkçe ile günümüz Türkçe ’sinin bir senteziyle yazılmış Olay içinde kullanılan sıfatlar ve benzetmeler doğadan seçilmiş Örnek olarak “Kaza aynı kızımın gelinimin çiçeği oğul mısrası gösterilebilir Burada Çılgın Dumrul ’un annesi gelinini kaza, oğlunu da onun çiçeğine benzetmiştir Keza hikayenin genelinde tezatlarla ve secilerle süslenmiş akan bir anlatım kullanılmış Güya Türkçeleşmiş tamlamalar da yazı içinde yer almaktadır Mesela “akça göğsüm tamlamasında “akça kelimesi eski Türkçe ’den, “göğsüm kelimesi ise günümüz Türkçesinden gelmektedir
12 Cümle Yapısı ve Anlatım Yolları
Deli Dumrul Destanı ’nın genelinde, “uçup geldi, sen ona var gibi kısa eylem cümlelerinin yanına, maksimum 67 kelimeden oluşmuş kullanılmış Ayrıca mecazlı anlatımlara da yer verilmiş İyi kurgulanmış yapısından dolayı Dede Korkut hikayeleri öteki Türk edebi eselerinden daha üstün ve ağır gösterilmiştir
13 Şiirsel Söyleyişler ve Uyum Unsurları
Yazının bir kısmı şiir formatıyla yazıldığından nedeniyle, kafiye gibi şiirsel unsurlar ön planda
Parçanın genelinde kullanılmış olan uyaklar birincil seferde göze batıyor ve kulağa güzel geliyor Ayrıca çoğunlukla ikilemeler de çokça kullanılmış Düz yazı bölümlerinin içinde akıcılığı sağlayan seciler uyarı çekiyor
*
1Durum Örgüsü
Çılgın Dumrul adlı genç kuru bir çayın üzerine köprü yaptırır ve gelip geçenden haraç alır Köprünün yanında bir er ölür Deli Dumrul da Allah ’a yakarır, yiğidin canını geri alacağım der Yiğidi öldürenin Azrail olduğunu öğrenir ve ona meydan okur Bundan hoşlanmayan Allah da Ölüm Meleği ’e Çılgın Dumrul ’un canını almasını emreder Deli dumrul Azraille başa çıkamayınca Allah ’a yalvarıp yakarır Allah da Deli Dumrul ’u kendi canı yerine bir can bulması şartıyla bağışlar Anne ve babası can vermeyi reddederler Helalliği ise canını Deli dumrul için feda etmeye razıdır Bunun üstüne Deli Dumrul bunu kabullenemez ve tanrıdan alacaksa herikisinin de canını almasını ister Sözleriyle Allah ’ı etkiler Bunun üstüne tanrı Çılgın Dumrul ’un anne ve babasının canlerını alıp, ona ve karısına 140 sene can bağışlar
2Kişiler Şeması
1Kişi Analiz
Deli Dumrul: Dinç, herşeyi kaba şiddetle çözümleyebileceğini düşünen evli, iki çocuk babası yiğit bir bey oğlu Ölümle karşılaşıncaya dek korkusuz görünen, canı tatlı bahadır, savaşçı bir şahsiyet
Annesi: Canı oğlundan bile tatlı, meslek cana gelince mala ağırlık vermeyen varlıklı bey karısı
Babası: Ak sakallı, ihtiyar, tatlı canı laf konusu olunca mala değer vermeyen varlıklı bir bey ve vefasız bir baba
Helalliği(Karısı): Çılgın Dumrul için canına kıyabilen, maddiata tartma vermiyen eşine sadık, iki çocuk annesi, varlıklı bir bayan
Allah: Herşeyin üstünde, esirgeyen, bağışlayan, iyinin yanında yer alan, her türlü günahı bağışlayabilen lakin saygısızlığı affetmeyen doğa üstü evrenin hakimi güç
Azrail: Doğa üstü enerjik olduğunun haberdar, ak sakallı, fersiz gözlü ve Allah ’ın dikte kulu Bu destnda Müslümanlık ’a tutarsız olarak kısmen Ölüm Meleği ’in tanımı üretilmiş
4Kişi Karşılaştırması
5Çatışmalar
Deli Dumrul – Ölüm Meleği à Baskı çekişmesi
Öldürmek – Kusuruna Bakmamak à Düşünce çatışması
Can sevgisi – Benzeyen sevgisi à Zihin çatışması
Can sevgisi – Oğul sevgisi à Fikir çatışması
Mal sevgisi (önemsiz) – Can sevgisi (değerli) à Hafıza çatışması
6İnsan – Zaman – Mekan
Destanda Deli Dumrul zaman ve mekan yüzünden yiğit ve asi bir karaktere sahip olmuş O zamanlarda oysa kaba kuvvetle ayakta kalınabildiği için Dumrul da böyle yetiştirilmiş Benzer ve aile baştan sona akıcı bir kavrama yaratılmış
7Atasözleri Niteliğindeki Sözler
Prof Dr Muharrem Ergin ’in “Büyükbaba Korkut Kitabı ndaki “Duha Koca Oğlu Deli Dumrul adlı destanda atasözü niteliğinde hiçbir tabir ve laf bulunmamaktadır
8 Olay Örgüsü (nedenleri)
Deli Dumrul ’un bencil, egoist ve Ölüm Meleği ’i tanımayan biri olmasının nedeni onu iyi eğitemeyen ve onun davranışlarından sorumlu olan anne ve babasıdır Eden bulur denildiği gibi bu hatalarını canlarıyla ödemişlerdir Deli Dumrul ’un başına gelenlerin en büyük sebebi Allah ’ın birliğini tanımaması ve O ’na karşı saygısızlık yapmasıdır Başına gelenler Deli Dumrul ’un değişiminin en büyük nedenidir Hikayenin başında Deli Dumrul karşımıza egoist ve maddiata siklet veren biri olarak çıkmıştır Allah ’ın yüceliğini ve Azrail ’in onun zinde bir dikte kulu olduğunu ölümle burun buruna gelerek öğrenmesi Deli Dumrul ’u çok değiştirmiştir Bunun sonucunda ailesine alt, karısına ve çocuklarına alaka belirten, maneviyata önem veren biri olmuştur Hem hiçbirşeyden korkmayan bir efe iken, Allah ’a şükretmesini bilen kendinden enerjik olanlardan kormayı öğrenmiş biri haline gelmiştir Bu değişimler sonucu tanrıya karşı olan tavrı da değişmiştir Karısının canının yanına ölmeye hazırlanmış olması tanrıyı etkilemiş ve affedilmesini sağlamıştır
9Akım Özellikleri
Hikayenin genelinde idealist, romantik ve metaryalist bir dünya görüşü hakimdir Tanrıya saygısızlık ve itaatkarsızlık büyük bir kabahat olarak görülmekle, bu akımda biri için can feda etmek herşeyin üstünde tutulmaktadır Hikayede, Allah ’ın en büyük günahları bile affedebileceği gibi İslamiyeti kabul ettirici özellikler kullanılmıştır Keza bu efsaneyle İslamiyet ’i yeni yeni kabul eden Oğuzlara, İslam ’ın Şamanizm gibi şekilci bir din olmadığı anlatılmıştır Hikayede İslam dininde, Şamanizm ’in bütün tersine Tanrı ile kul arasına birinin giremeyeceğinin de üstüne basılmıştır Hikayenin temelinde Oğuzların sosyolojik hayatı yatmaktadır Bu efsanele insanlara ders vermeye çalışılmış ve Oğuzlardaki ideal alp tipi insan yaratılmıştır
10 Eserin Öteki Eserlerle Karşılaştırılması
Çılgın Dumrul Destanı ’nda da Boğaç Han Destanı ’ndaki gibi cesaret, kahramanlık ve yiğitlik ön planda tutulmuştur Her iki destanda da saygısızlık fena bir öğe olarak işlenmiştir Boğaç Han destanında da aile içi karışıklıklar laf konusudur Çılgın Dumrul ’un hikayesinde annesi ve babası tarafından yapılan nankörlükle, Boğaç Han Destanı ’nda Dirse Han ’ın içinde bulunduğu davranışlar ve oğlunu vurması, birbirine benzetilebilir Çılgın Dumrul Destanı ’nda bir ana karakterin bir evrim geçirmesi laf konusu iken, Boğaç Han Destanı ’nda esas karakterin sadece gerçekleri öğrenmesi söz konusudur
11 Eserdeki Dil ve Anlatım Özellikleri
Deli Dumrul Destanı öykü halindeyken destana dönüştürülmek istenmiş; bu yüzden yarı nesir, benzeri nazım halinde kalmış Destan eski Türkçe ile günümüz Türkçe ’sinin bir senteziyle yazılmış Olay içinde kullanılan sıfatlar ve benzetmeler doğadan seçilmiş Örnek olarak “Kaza aynı kızımın gelinimin çiçeği oğul mısrası gösterilebilir Burada Çılgın Dumrul ’un annesi gelinini kaza, oğlunu da onun çiçeğine benzetmiştir Keza hikayenin genelinde tezatlarla ve secilerle süslenmiş akan bir anlatım kullanılmış Güya Türkçeleşmiş tamlamalar da yazı içinde yer almaktadır Mesela “akça göğsüm tamlamasında “akça kelimesi eski Türkçe ’den, “göğsüm kelimesi ise günümüz Türkçesinden gelmektedir
12 Cümle Yapısı ve Anlatım Yolları
Deli Dumrul Destanı ’nın genelinde, “uçup geldi, sen ona var gibi kısa eylem cümlelerinin yanına, maksimum 67 kelimeden oluşmuş kullanılmış Ayrıca mecazlı anlatımlara da yer verilmiş İyi kurgulanmış yapısından dolayı Dede Korkut hikayeleri öteki Türk edebi eselerinden daha üstün ve ağır gösterilmiştir
13 Şiirsel Söyleyişler ve Uyum Unsurları
Yazının bir kısmı şiir formatıyla yazıldığından nedeniyle, kafiye gibi şiirsel unsurlar ön planda
Parçanın genelinde kullanılmış olan uyaklar birincil seferde göze batıyor ve kulağa güzel geliyor Ayrıca çoğunlukla ikilemeler de çokça kullanılmış Düz yazı bölümlerinin içinde akıcılığı sağlayan seciler uyarı çekiyor
*