Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) Covid-19 hastalığına yol açan koronavirüsten ya da salgın nedeniyle ağır baskı altında kalan sıhhat sistemleri nedeniyle son iki yılda yaşanan can kaybının 15 milyona yakın olduğunu açıkladı.
Bu sayı 6 milyon olarak açıklanan resmi can kaybı sayısının iki katından fazla. Vefatlar en fazla Güneydoğu Asya, Avrupa ve Amerika kıtalarında yaşandı.
Birleşmiş Milletler'e bağlı bir kurum olan DSÖ'nün son yayımladığı raporu kmuoyuyla paylaşan Genel Yönetici Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, bu sayının gelecekteki acil sıhhat durumlarının önüne geçilebilmesi için kapasitelerini geliştirmek üzere yatırıma yönlendirilmek için ülkelerin 'aklını başına getrirmesi' gerektiğini belirtti.
13, 3 milyon ila 16,6 milyon kişinin hayatını yitirdi
DSÖ'nün Covid-19 kaynaklı asıl can kaybı sayısını hesaplamakla görevlendirdiği bilim insanları, Ocak 2020 ile 2021 yılı sonuna kadarlık sürede 13, 3 milyon ila 16,6 milyon kişinin ömrünü yitirdiği iddiasında bulunuyor.
Bu ölümlerin ya koronavirüsten ya da örneğin kanserli hastaların Covid hastalarıyla dolu hastanelerde tedaviye erişim zahmeti yaşaması üzere salgının sıhhat sistemi üzerinde yarattığı tesirlerden ötürü yaşandığı bildiriliyor.
Bu sayılar ülkelerin rapor ettiği datalar ve istatistik modellemelerinden elde edildi. DSÖ şimdi bu sayının kaçının direkt koronavirüs kaynaklı, kaçının ise pandeminin tesirinden ötürü olduğuna dair detaylı döküm yapmadı.
Güney Kore örneği
trthaberstatic.cdn.wp.trt.com.tr
Amerika Birleşik Devletleri'ndek Yale Halk Sıhhati Okulu'ndan bulaçıcı hastalıklar uzmanı Albert Ko 'Bu çalışma fasulye saymaya benziyor fakat DSÖ'nün bu sayıları elde etmesi pandemiyi anlamak ve bu salgınla çabayı sürdürürken gelecekteki pandemilerle savaşmak için çok kritik ehemmiyet taşıyor' değerlendirmesinde bulundu.
DSÖ'nün çalışmasında yer almayan Ko, örnek olarak Güney Kore'deki halk sıhhatine ağır yatırım yapılması kararının MERS salgınından ağır biçimde etkilenmesi üzerine aldığını belirtti.
Ko'ya nazaran Güney Kore bu sayede Covid-19'u kişi başına vefat oranında ABD'den 20 kat az halde etkilenerek atlattı.
Kesin sayı hesaplanmayabilir
Pandemi devam ederken Covid-19 kaynaklı ölümlere ilişkin kesin sayıların hesaplanmasından birtakım zorluklar yaşandı.
Örneğin test kapasitesinin sonlu olması ve ülkelerin Coid-19 kaynaklı vefatları farklı hesaplamasından kaynaklanan sebeplerle sayılar virüsün yaratığı yıkımın sadece bir kısmını gösterdi.
DSÖ'ye bildirilen ve John Hopkins Üniversitesi tarafından başka halde sayılan resmi hükümet bilgilerine nazaran bugüne kadar 6 milyondan fazla koronavirüsten ötürü can kaybı yaşandı.
Öte yandan Washington Üniversitesi'ndeki Sağlıık Ölçüm ve Kıymetlendirme Enstitüsü'nden bilim insanları Ocak 2020-Aralık 2021 aralığındaki Covid-19 ölümlerinin 18 milyonun üzerinde olduğunu hesapladı. Kanadalı araştırmacıların öncülüğünde yürütülen ve Lancet bilimsel mecmuasında yayımlanan çalışmaya göe yalnızca Hindistan'da sayılmayan koronavirüs vefatları 3 milyondan fazla.
Hindistan ise meyyit sayısının resmi açıklanandan daha fazla olduğu tezlerini reddederek DSÖ'nün Covid-19 vefatlarını sayma metodunu tartışmaya açtı.
Hint hükümetinin bu hafta başında açıkladığı yeni datalar 2020'de bir evvelki yıla kıyasla 474 bin daha fazla mevt yaşandığını gösterdi, lakin hükümet bu durumun salgınla ilişkili olmadığını belirtti. Hindistan bulaşıcılık derecesi yüksek delta varyantı ülkeyi kasıp kavurduğu ve binlerce kişinin vefatına neden olduğu devirde 2021 için hiç bir meyyit sayısı iddiası açıklamamıştı.
Yale Üniversitesi'nden Albert Ko DSÖ'nün çalışmasının pandemiye dair örneği Afrika'nın düşük aşılanma oranına karşın virüsten en az etkilenen kıta olması üzere birtakım gizemleri açıklayabilmek için daha düzgün datalara gereksinim olduğu görüşünde.
Ko ayrıyeten İngiltere ve ABD üzere güçlü ülkelerde yaşanan yüksek ölümlerin pandemiyle gayrette kaynağa sahip olmanın tek başına yetmeyeceğini de açığa çıkardı.
İngiltere'deki Exeter Üniversitesi'nden halk sıhhati uzmanı Dr Bharat Pankhania ise Covid-19'dan kaynaklı gerçek can kaybı sayısının tahminen de hiç bilinemeyecğine dikkat çekti.
Dr Pankhania 'Böylesine büyük bir salgında beşerler oksijensizlikten sokaklarda ölürken, cesetler terkedilirken ya da kültürel inanışlara nazaran derhal yakılır yahut gömülürken kaçkişinin öldüğünü hiç öğrenemeyebiliriz' değerlendirmesinde bulundu.