Dunyanın Kendi Ekseni Etrafındaki Donuş Yonu
Dunyanın Kendi Ekseni Etrafındaki Donuşu
Dunya'nın Hareketleri
Dunya'nın Gunluk (Eksen) Hareketi
Dunya batıdoğu doğrultusunda kendi ekseni etrafında hızla donerek 24 saatte gunluk hareketini tamamlar Bu harekete eksen hareketi de denir
Dunyanın kuresel şekli donuş hızında farklılaşmalara neden olur Ekvatorda hız 1670 kmsaat olur iken kutuplara gidildikce hız azalır Kutup noktalarında sıfır olur Bunun sonucunda;
Guneşin doğma ve batma anı ekvatordan kutuplara uzar
Aynı boylam uzerindeki tum noktalarda yerel saat aynı olur
Gunluk Hareketin Sonucları
1 Gece ve gunduzler oluşur
2 Yerel saat farkları ortaya cıkar
3 Doğu ve batı yonleri ortaya cıkar
4 Dunya uzerinde herhangi bir yer, guneş ışınlarını gun icinde farklı acılarla alır
5 Gunluk sıcaklık ve basınc farklarının oluşması
Bunun sonucunda da:
Mekanik cozulme artar
Meltem ruzgarları oluşur
6 Surekli ruzgarların yonlerinde sapmalar olur
7 30° ve 60° enlemlerinde dinamik basınc kuşakları oluşur
8 Okyanus akıntılarında sapma ve halkalar oluşur
9 Aynı enlem uzerinde, Guneş farklı zamanlarda doğup batar
Dunya'nın Yıllık (Yorunge) Hareketi
Dunyanın yorungesi elips şeklindedir ve gun cevresindeki bu yorungede 365 gun 6 saatte turunu tamamlar
Guneş bu elipsin buyuk capı uzerinde ve odaklardan birinde yer alır Bu yuzden Dunya Guneşe bazen yaklaşır (Gunberi: 3 Ocak) bazen de uzaklaşır (Gunote: 4 Temmuz)
Bu uzaklaşma ve yaklaşma mevsimlerin oluşumunu etkileyecek kadar onemli değildir Sadece kuzey ve guney yarıkureler arasındaki mevsim surelerinin farklı olmasına neden olur Mevsimler Guneş ışınlarının duşme acısıyla ilgilidir Bu acının değişmesinin nedeni ise Dunyanın Ekseni ile yorunge duzlemi (Ekliptik) arasındaki acıdır (66°33') Ekvator duzlemi ile Ekvator yorunge duzlemi arasındaki acı da buna bağlı olarak oluşur (23°27')
Eksen Eğikliğinin Sonucları:
1 Mevsimler oluşur
2 Guneş ışınlarının duşme acısı zaman icerisinde değişir
3 Gece gunduz sureleri değişir
4 Guneş ışınlarının dik geldiği kesimlerin yıl icinde değişmesi ve Donencelerin oluşması
5 Kutup dairelerinin enlem dereceleri oluşur
6 Aynı boylam uzerindeki noktalarda Guneş'in doğuş ve batış saatleri değişir
7 Kutup noktaları ile daireleri arasında surekli gece ve gunduzler yaşanır
8 Kuzey ve Guney Yarım kurelerde farklı mevsimler yaşanır
9 Muson ruzgarları oluşur
10 Ekvatordan kutuplara gidildikce gecegunduz sureleri arasındaki farkın artması
imagesdunyaninkendieksenietrafindakidonusyonu5b07251d70b96
21 Haziran (Yaz Gundonumu)
Bu tarihte aşağıdaki şekilde de gosterildiği gibi Guneş ışınları Kuzey Yarım Kurede Yengec Donencesine dik (90°) acı ile gelirse Aydınlanma cemberi kutup dairelerine teğet gecer
21 Haziranda Kuzey Yarımkurede yaşanan olaylar aşağıda verilmiştir Guney yarım kurede bu sıralama olayların tam tersi yaşanır
Kuzey Yarım Kurede;
1 Yaz mevsimi başlar
2 Kuzey Kutup Dairesi ile Kuzey Kutbu arasında gunduzler 24 saatten fazladır
3 En uzun gunduz ve kısa gece yaşanır
4 Turkiye'de saat 12oo 'de cisimlerin yıl icerisindeki en kısa golgesi oluşur
5 Yengec donencesinde saat 12 oo 'de cisimlerin yıl icindeki en kısa golgesi oluşur
6 Bu tarihten sonra gunduzler kısalır; geceler uzamaya başlar
21 Aralık (Kış Gundonumu)
Bu tarihten aşağıdaki şekilde de gosterildiği gibi Guneş ışınları Guney Yarımkurede Oğlak Donencesine dik gelir ve aydınlanma cemberi kutup dairelerine teğet gecer
21 Aralık Kuzey yarım kurede yaşanan olaylar aşağıda verilmiştir Guney Yarımkurede bu sırada bu dolayların tam tersi yaşanır
Kuzey Yarımkurede;
1 Kış mevsimi başlar
2 En uzun gece, en kısa gunduz yaşanır
3 Turkiye'de saat 12oo'de cisimlerin yıl icerisindeki en uzun golgesi oluşur
4 Kuzey Kutup dairesi ile Kuzey kutbu arasındaki enlemlerde gece suresi 24 saatten fazladır
5 Yengec donencesinde saat 12oo de cisimlerin yıl icindeki en uzun golgesi oluşur
6 Bu tarihten sonra geceler kısalmaya gunduzler uzamaya başlar
21 Mart 23 Eylul
(Ekinoks Gece, gunduz eşitliği) Bu tarihlerden guneş ışınları Ekvator'a dik gelir ve Aydınlanma Cemberi kutup noktalarından gecer
Kuzey Yarımkurede 21 Mart ilkbahar, 23 Eylul sonbaharın başlangıcıdır Guney Yarımkurede ise, 21 Martta sonbahar 23 Eylulde ilkbahar başlar ve şu olaylar yaşanır
1 Guneş tam doğudan doğup tam batıdan batar
2 Aynı boylam uzerindeki noktalarda guneş sadece ekinoks gunlerinde aynı anda doğar ve batar (12 saat ara ile)
3 Her iki kutup noktasında da Guneş gorulur
4 Gelgit genliği en fazladır
5 Ekvator'da cisimlerin golge boyu sıfır olur
6 Turkiye'de saat 12oo 'de oluş golge boyu cismin boyuna en yakındır
Dunyanın Kendi Ekseni Etrafındaki Donuşu
Dunya'nın Hareketleri
Dunya'nın Gunluk (Eksen) Hareketi
Dunya batıdoğu doğrultusunda kendi ekseni etrafında hızla donerek 24 saatte gunluk hareketini tamamlar Bu harekete eksen hareketi de denir
Dunyanın kuresel şekli donuş hızında farklılaşmalara neden olur Ekvatorda hız 1670 kmsaat olur iken kutuplara gidildikce hız azalır Kutup noktalarında sıfır olur Bunun sonucunda;
Guneşin doğma ve batma anı ekvatordan kutuplara uzar
Aynı boylam uzerindeki tum noktalarda yerel saat aynı olur
Gunluk Hareketin Sonucları
1 Gece ve gunduzler oluşur
2 Yerel saat farkları ortaya cıkar
3 Doğu ve batı yonleri ortaya cıkar
4 Dunya uzerinde herhangi bir yer, guneş ışınlarını gun icinde farklı acılarla alır
5 Gunluk sıcaklık ve basınc farklarının oluşması
Bunun sonucunda da:
Mekanik cozulme artar
Meltem ruzgarları oluşur
6 Surekli ruzgarların yonlerinde sapmalar olur
7 30° ve 60° enlemlerinde dinamik basınc kuşakları oluşur
8 Okyanus akıntılarında sapma ve halkalar oluşur
9 Aynı enlem uzerinde, Guneş farklı zamanlarda doğup batar
Dunya'nın Yıllık (Yorunge) Hareketi
Dunyanın yorungesi elips şeklindedir ve gun cevresindeki bu yorungede 365 gun 6 saatte turunu tamamlar
Guneş bu elipsin buyuk capı uzerinde ve odaklardan birinde yer alır Bu yuzden Dunya Guneşe bazen yaklaşır (Gunberi: 3 Ocak) bazen de uzaklaşır (Gunote: 4 Temmuz)
Bu uzaklaşma ve yaklaşma mevsimlerin oluşumunu etkileyecek kadar onemli değildir Sadece kuzey ve guney yarıkureler arasındaki mevsim surelerinin farklı olmasına neden olur Mevsimler Guneş ışınlarının duşme acısıyla ilgilidir Bu acının değişmesinin nedeni ise Dunyanın Ekseni ile yorunge duzlemi (Ekliptik) arasındaki acıdır (66°33') Ekvator duzlemi ile Ekvator yorunge duzlemi arasındaki acı da buna bağlı olarak oluşur (23°27')
Eksen Eğikliğinin Sonucları:
1 Mevsimler oluşur
2 Guneş ışınlarının duşme acısı zaman icerisinde değişir
3 Gece gunduz sureleri değişir
4 Guneş ışınlarının dik geldiği kesimlerin yıl icinde değişmesi ve Donencelerin oluşması
5 Kutup dairelerinin enlem dereceleri oluşur
6 Aynı boylam uzerindeki noktalarda Guneş'in doğuş ve batış saatleri değişir
7 Kutup noktaları ile daireleri arasında surekli gece ve gunduzler yaşanır
8 Kuzey ve Guney Yarım kurelerde farklı mevsimler yaşanır
9 Muson ruzgarları oluşur
10 Ekvatordan kutuplara gidildikce gecegunduz sureleri arasındaki farkın artması
imagesdunyaninkendieksenietrafindakidonusyonu5b07251d70b96
21 Haziran (Yaz Gundonumu)
Bu tarihte aşağıdaki şekilde de gosterildiği gibi Guneş ışınları Kuzey Yarım Kurede Yengec Donencesine dik (90°) acı ile gelirse Aydınlanma cemberi kutup dairelerine teğet gecer
21 Haziranda Kuzey Yarımkurede yaşanan olaylar aşağıda verilmiştir Guney yarım kurede bu sıralama olayların tam tersi yaşanır
Kuzey Yarım Kurede;
1 Yaz mevsimi başlar
2 Kuzey Kutup Dairesi ile Kuzey Kutbu arasında gunduzler 24 saatten fazladır
3 En uzun gunduz ve kısa gece yaşanır
4 Turkiye'de saat 12oo 'de cisimlerin yıl icerisindeki en kısa golgesi oluşur
5 Yengec donencesinde saat 12 oo 'de cisimlerin yıl icindeki en kısa golgesi oluşur
6 Bu tarihten sonra gunduzler kısalır; geceler uzamaya başlar
21 Aralık (Kış Gundonumu)
Bu tarihten aşağıdaki şekilde de gosterildiği gibi Guneş ışınları Guney Yarımkurede Oğlak Donencesine dik gelir ve aydınlanma cemberi kutup dairelerine teğet gecer
21 Aralık Kuzey yarım kurede yaşanan olaylar aşağıda verilmiştir Guney Yarımkurede bu sırada bu dolayların tam tersi yaşanır
Kuzey Yarımkurede;
1 Kış mevsimi başlar
2 En uzun gece, en kısa gunduz yaşanır
3 Turkiye'de saat 12oo'de cisimlerin yıl icerisindeki en uzun golgesi oluşur
4 Kuzey Kutup dairesi ile Kuzey kutbu arasındaki enlemlerde gece suresi 24 saatten fazladır
5 Yengec donencesinde saat 12oo de cisimlerin yıl icindeki en uzun golgesi oluşur
6 Bu tarihten sonra geceler kısalmaya gunduzler uzamaya başlar
21 Mart 23 Eylul
(Ekinoks Gece, gunduz eşitliği) Bu tarihlerden guneş ışınları Ekvator'a dik gelir ve Aydınlanma Cemberi kutup noktalarından gecer
Kuzey Yarımkurede 21 Mart ilkbahar, 23 Eylul sonbaharın başlangıcıdır Guney Yarımkurede ise, 21 Martta sonbahar 23 Eylulde ilkbahar başlar ve şu olaylar yaşanır
1 Guneş tam doğudan doğup tam batıdan batar
2 Aynı boylam uzerindeki noktalarda guneş sadece ekinoks gunlerinde aynı anda doğar ve batar (12 saat ara ile)
3 Her iki kutup noktasında da Guneş gorulur
4 Gelgit genliği en fazladır
5 Ekvator'da cisimlerin golge boyu sıfır olur
6 Turkiye'de saat 12oo 'de oluş golge boyu cismin boyuna en yakındır