Dunyanın katmanları nelerdir
Atmosferin katmanları nelerdir
dunyanın katmanlarının ozellikleri
atmosferin katmanları ve ozellikleri
Dunya uzerinde yaşadığımız katman gibi tamamen katı maddelerden oluşmamıştırDunya;gaz katmanı,su katmanı ,yer kabuğu ve cekirdek olmak uzere 5 katmandan oluşur
Dunyanın Katmanları;
1: Gaz katmanı(Atmosfer)
2: Su katmanı(Hidrosfer)
3: Yer kabuğu(Litosfer)
4: Magma katmanı(Pirosfer)
5: Cekirdek katmanı(Barisfer)
ATMOSFER (HAVA KURE)
Dunyayı saran gaz tabakasıdır,hava kure adına verilir Atmosferdeki değişik gazlar yer cekiminin etkisiyle ceşitli yukseltilerde tutulurYer cekiminin bittiği yerde atmosfer de biterUzay boşluğu başlarAtmosferi oluşturan gazlar yer cekimi etkisiyle ağırlıklarına gore ic ice kureler biciminde bulunurlarAğır gazlar (iki oksijen azotiki kobalt) gibi yere yakın alt tabakalarda hafif gazlar ise ust tabakalarda yer alır( Yerden 9km yukseltiden sonra yaşamaya yetecek oksijen bulunmaz1718km sonra ise oksijen oranı iyice azalır ve bu katlarda ateş yakacak kadar bir oksijen kalmaz)
Atmosferin kalınlığı, Dunyanın ekseni etrafında donmesine bağlı olarak,kutuplarda az ekvatorda daha fazladırOrtalama kalınlığı 10000km kadardır
ATMOSFERİN ROLU
1) İcerdiği oksijen aracılığı ile yaşama olanak tanır
2) Ozellikleri sayesinde, Dunyanın fazla ısınmasını ve fazla soğumasını onler
3) Guneşten gelen kısa dalgalı zararlı ışınları suzerek dunyayı yaşanır hale getirir
4) Hava akımları yolu ile guneş alan yerlerin cok sıcak,olmayan yerlerin cok soğuk olmasını onlerEğer atmosfer olmasaydı guneş alanı yerlerin tam olarak aydınlık ve cok sıcak,golge yerlerin ise tam karanlık ve soğuk olması gerekirdi
5) Guneşten gelen enerjinin uzaya donmesini onleyen bir ortu gorevi gorurAtmosfer aynı zamanda guneşten gelen ışığın yansıyıp dağılarak golge yerlerinde aydınlık olmasını sağlar
1) TROPOSFER:
Atmosferin en alt tabakasıdırortalama13km kalınlığındaki troposfer yerden ekvatorda 16km kutuplarda 6km yuksekliktedirtroposferin kalınlığındaki değişme sıcaklıkla ilgilidir(Ekvatorda ısınan hava genleşerek yuksektirKutuplarda ise soğuyan hava ağırlaşarak alcalır)
* Atmosferdeki gazların %75'i bu katman dadır
*Butun meteorolojik olaylar burada gorulur
*Su buharının tamamı buradadır
*Atmosfer aşağıdan yukarıya doğru ısındığından,yukseldikce sıcaklık 100m de 0,5 santigrat derece duşer
*Su buharı troposferin dışına cıkmadığından butun iklim olayları burada gorulur
*Yukseldikce ısı duştuğunden su buharı troposferin dışına cıkmaz
2)STRATOSFER:
*Sıcaklık her yerde 50 santigrat derecede sabittir
*Yatay hava hareketleri gorulur
*Su buharı olmadığından bulut oluşmaz
3)MEZOSFER:
a)Ozonosferksijen guneş ışıklarının etkisiyle (2oksijen) bunyesine bir molekul oksijen daha alarak (3oksijen) ozonu oluşturur
Guneşten gelen canlılar icin zararlı olan kısa dalgalı (mor otesi,ultravole) ışınları ozon tarafından tutulur
b)Kemosfer:
* Yer yuzunden yukselen gazların bir kısmı lutra vole ışınlarının etkisiyle iyonlarına ayrılırİyonlaşma sonucu ısı arttığından sıcaklık 100santigratderece cıkar
*Guneşten gelen zararlı ışınların bir kısmı da burada tutulur
4) İYONOSFER:
* Gaz molekullerinin lutra vole ışınlarının etkisiyle parcalanarak iyonlarına ayrışması sonucunda acığa cıkan enerji sıcaklığın 200 santigrat derece aşamasında yol acar
* Atmosferdeki gazlar bu katmanda iyonlarına ayrılır
* İyonosfer in ust katına Egzosferdenir
* Egzosfer den sonra uzay boşluğu başlar
ATMOSFERİ OLUŞTURAN GAZLAR:
1)ATMOSFERDE HER ZAMAN BULUNAN,MİKTARI DEĞİŞMEYEN GAZLAR:
Azot % 78
Oksijen % 21
* Asal gazlar % 1 (neon,argon,helyum,kripton,hid rojen)
* Oksijen suda erime ozelliği gostermesi,sularda canlı yaşama yol acar
* Soğuk sularda oksijen oranı daha fazladır
* Hava ısındıkca erimiş olan oksijen sudan dışarıya verilirOnun icin yaz mevsiminde deniz kıyılarında oksijen oranı azda olsa artar
* Havadaki oksijen oranı yazın kışa oranla biraz daha fazladır
2) ATMOSFERDE HER ZAMAN BULUNAN,MİKTARI DEĞİŞMEYEN GAZLAR:
Ozon
Tozlar
* Ozon guneşten gelen zararlı ışınların yere ulaşmasını onler,cok azda olsa vucutta D vitamini oluşumuna olanak tanıyan ışınların gecmesine izin verir
* Tozlar,havada fazla oldukları zaman goruşu ve solunumu gucleştirir
* Tozlar,havada yoğunlaşma cekirdekleri oluşturarak,yağışın oluşumunu sağlar
* Tozlar havada fazla miktarda bulundukları zaman renkli yağmurların oluşmasına neden olurlar
3) ATMOSFERDE HER ZAMAN BULUNAN MİKTARI DEĞİŞEN GAZLAR:
Co2 su buharıdır
* Atmosferde miktarı yer ve zamana gore en fazla değişen gaz su buharıdır
* Su buharı oranı kıyılardan icerilere ve alcaklardan yukseklere cıkıldıkca azalır
* Sıcaklık arttıkca su buharı oranı artar
Su buharının etkileri:
1)Yağışların oluşmasını sağlar
2)Atmosferin sıcaklık emmesi ve alt kısımlarının ısınmasını kolaylaştırır
3)Koruyucu bir ortu oluşturarak sıcaklığın uzaya kacmasını azaltır
4)Su buharı boğazımızın ve derimizin fazla kurumasını onler
5)Hava icindeki bakterilerin yaşamasına olanak sağlar
SU KURE (HİDROSFER)
Okyanuslar ve denizler:Okyanuslar kıtaları birbirinden ayıran cok buyuk su kutleleridirDenizler ise okyanusların kıta iclerine doğru uzanan kollarıdırOkyanus ve denizleri birbirinden ayıran en onemli etmenler şunlardır:
* Derinlik
* Kapladıkları alan
* Tuzluluk
* Akıntı sistemleri
* Sıcaklık
* Karaların fiziksel ozelliklerinde etkilenme
Her adanın belli bir kıtanın malı ve parcası sayılması gibi,her denizde belli bir okyanusun parcasıdırBu nedenle denizleri,okyanusla meydana getirdiği bağlantıya dayanarak uc kısma ayırırız
a) Kenar denizler:Okyanusların hemen yanında,kıtalara sokulmuş korfezler durumundadırOrneğin;,umman denizi vb
b) Karalar ve kıtalar arasında kalmış denizler:Bu tip denizlere en guzel ornek Akdeniz'dirOkyanusla bağlantısı,bir eşik meydana getiren dar bir boğaz iledirAfrika,Avrupa ve Asya kıtaları arasında kalan Akdeniz geniş anlamda Marmara ,Karadeniz ve zad denizi de icine alır
c)Kapalı denizler:Bunlar aslında suları tuz olan gollerdirCunku okyanusla hicbir bağlantısı yokturHazar denizi gibi
Deniz sularının fiziksel ve kimyasal ozelikleri:
Tuzluluk:Bir litre deniz suyunda erimiş halde bulunan madensel tuzların gr olarak ağırlığıdırOrneğinkyanusların ortalama tuzluğu 35 ’tir,denildiğinde,1litre okyanus suyunda 35gr ceşitli erimiş madde bulunduğu anlaşılır
Deniz suyundaki başlıca kimyasal maddeler şunlardır:
Sodyum klorur: %78,32
Potasyum klorur: %1,69
Magnezyum klorur: %9,44
Magnezyum sulfat: %6,40
Kalsiyum sulfat: %3,94,
Toplam : 99,79
Deniz suyunun tuzluluk oranı sıcaklığa bağlı olarak değişmektedirSıcaklık buharlaşmaya bu da tuzluluk oranın artmasına yol acarDeniz suyu tuzluluk oranı ortalama %35tirDeniz suyu tuzluluğunu cok azda olsa denize dokulen akarsular ve yağışlarda etkilerDeniz suyu tuzluluğu en fazla olan deniz %65 ile Kızıldeniz,en az olan denizde %01 ile Baltık denizidir
Yurdumuz da Akdeniz ’den,Karadeniz ’e doğru gidildikce enleme bağlı olarak tuzluluk oranının azaldığı gorulurAynı durum gidildikce de gozlenir
YER KABUĞU KATMANI
Yer kabuğu,ceşitli taş ve kayaların bulunduğu katmandırEn ust kısım toprakla ortuludurBazı bolumleri ise sularla kaplıdırCanlılar yer kabuğu uzerinde yaşarlar
MAĞMA KATMANI
Magma katmanı,yer kabuğunun altındaki tabakadırSıcaklığı 2000 santigrat derecedirBu katman,yer kabuğunun ergimiş maddelerle cok sıkışmış gaz ve buharların bir karışımıdır
CEKİRDEK KATMANI
Cekirdek katmanı yerkurenin en ic katmanıdırSıcaklık 5000 santigrat derecedirCok sıcak olduğu halde basıncın etkisiyle buradaki maddeler erimemiştir
Atmosferin katmanları nelerdir
dunyanın katmanlarının ozellikleri
atmosferin katmanları ve ozellikleri
Dunya uzerinde yaşadığımız katman gibi tamamen katı maddelerden oluşmamıştırDunya;gaz katmanı,su katmanı ,yer kabuğu ve cekirdek olmak uzere 5 katmandan oluşur
Dunyanın Katmanları;
1: Gaz katmanı(Atmosfer)
2: Su katmanı(Hidrosfer)
3: Yer kabuğu(Litosfer)
4: Magma katmanı(Pirosfer)
5: Cekirdek katmanı(Barisfer)
ATMOSFER (HAVA KURE)
Dunyayı saran gaz tabakasıdır,hava kure adına verilir Atmosferdeki değişik gazlar yer cekiminin etkisiyle ceşitli yukseltilerde tutulurYer cekiminin bittiği yerde atmosfer de biterUzay boşluğu başlarAtmosferi oluşturan gazlar yer cekimi etkisiyle ağırlıklarına gore ic ice kureler biciminde bulunurlarAğır gazlar (iki oksijen azotiki kobalt) gibi yere yakın alt tabakalarda hafif gazlar ise ust tabakalarda yer alır( Yerden 9km yukseltiden sonra yaşamaya yetecek oksijen bulunmaz1718km sonra ise oksijen oranı iyice azalır ve bu katlarda ateş yakacak kadar bir oksijen kalmaz)
Atmosferin kalınlığı, Dunyanın ekseni etrafında donmesine bağlı olarak,kutuplarda az ekvatorda daha fazladırOrtalama kalınlığı 10000km kadardır
ATMOSFERİN ROLU
1) İcerdiği oksijen aracılığı ile yaşama olanak tanır
2) Ozellikleri sayesinde, Dunyanın fazla ısınmasını ve fazla soğumasını onler
3) Guneşten gelen kısa dalgalı zararlı ışınları suzerek dunyayı yaşanır hale getirir
4) Hava akımları yolu ile guneş alan yerlerin cok sıcak,olmayan yerlerin cok soğuk olmasını onlerEğer atmosfer olmasaydı guneş alanı yerlerin tam olarak aydınlık ve cok sıcak,golge yerlerin ise tam karanlık ve soğuk olması gerekirdi
5) Guneşten gelen enerjinin uzaya donmesini onleyen bir ortu gorevi gorurAtmosfer aynı zamanda guneşten gelen ışığın yansıyıp dağılarak golge yerlerinde aydınlık olmasını sağlar
1) TROPOSFER:
Atmosferin en alt tabakasıdırortalama13km kalınlığındaki troposfer yerden ekvatorda 16km kutuplarda 6km yuksekliktedirtroposferin kalınlığındaki değişme sıcaklıkla ilgilidir(Ekvatorda ısınan hava genleşerek yuksektirKutuplarda ise soğuyan hava ağırlaşarak alcalır)
* Atmosferdeki gazların %75'i bu katman dadır
*Butun meteorolojik olaylar burada gorulur
*Su buharının tamamı buradadır
*Atmosfer aşağıdan yukarıya doğru ısındığından,yukseldikce sıcaklık 100m de 0,5 santigrat derece duşer
*Su buharı troposferin dışına cıkmadığından butun iklim olayları burada gorulur
*Yukseldikce ısı duştuğunden su buharı troposferin dışına cıkmaz
2)STRATOSFER:
*Sıcaklık her yerde 50 santigrat derecede sabittir
*Yatay hava hareketleri gorulur
*Su buharı olmadığından bulut oluşmaz
3)MEZOSFER:
a)Ozonosferksijen guneş ışıklarının etkisiyle (2oksijen) bunyesine bir molekul oksijen daha alarak (3oksijen) ozonu oluşturur
Guneşten gelen canlılar icin zararlı olan kısa dalgalı (mor otesi,ultravole) ışınları ozon tarafından tutulur
b)Kemosfer:
* Yer yuzunden yukselen gazların bir kısmı lutra vole ışınlarının etkisiyle iyonlarına ayrılırİyonlaşma sonucu ısı arttığından sıcaklık 100santigratderece cıkar
*Guneşten gelen zararlı ışınların bir kısmı da burada tutulur
4) İYONOSFER:
* Gaz molekullerinin lutra vole ışınlarının etkisiyle parcalanarak iyonlarına ayrışması sonucunda acığa cıkan enerji sıcaklığın 200 santigrat derece aşamasında yol acar
* Atmosferdeki gazlar bu katmanda iyonlarına ayrılır
* İyonosfer in ust katına Egzosferdenir
* Egzosfer den sonra uzay boşluğu başlar
ATMOSFERİ OLUŞTURAN GAZLAR:
1)ATMOSFERDE HER ZAMAN BULUNAN,MİKTARI DEĞİŞMEYEN GAZLAR:
Azot % 78
Oksijen % 21
* Asal gazlar % 1 (neon,argon,helyum,kripton,hid rojen)
* Oksijen suda erime ozelliği gostermesi,sularda canlı yaşama yol acar
* Soğuk sularda oksijen oranı daha fazladır
* Hava ısındıkca erimiş olan oksijen sudan dışarıya verilirOnun icin yaz mevsiminde deniz kıyılarında oksijen oranı azda olsa artar
* Havadaki oksijen oranı yazın kışa oranla biraz daha fazladır
2) ATMOSFERDE HER ZAMAN BULUNAN,MİKTARI DEĞİŞMEYEN GAZLAR:
Ozon
Tozlar
* Ozon guneşten gelen zararlı ışınların yere ulaşmasını onler,cok azda olsa vucutta D vitamini oluşumuna olanak tanıyan ışınların gecmesine izin verir
* Tozlar,havada fazla oldukları zaman goruşu ve solunumu gucleştirir
* Tozlar,havada yoğunlaşma cekirdekleri oluşturarak,yağışın oluşumunu sağlar
* Tozlar havada fazla miktarda bulundukları zaman renkli yağmurların oluşmasına neden olurlar
3) ATMOSFERDE HER ZAMAN BULUNAN MİKTARI DEĞİŞEN GAZLAR:
Co2 su buharıdır
* Atmosferde miktarı yer ve zamana gore en fazla değişen gaz su buharıdır
* Su buharı oranı kıyılardan icerilere ve alcaklardan yukseklere cıkıldıkca azalır
* Sıcaklık arttıkca su buharı oranı artar
Su buharının etkileri:
1)Yağışların oluşmasını sağlar
2)Atmosferin sıcaklık emmesi ve alt kısımlarının ısınmasını kolaylaştırır
3)Koruyucu bir ortu oluşturarak sıcaklığın uzaya kacmasını azaltır
4)Su buharı boğazımızın ve derimizin fazla kurumasını onler
5)Hava icindeki bakterilerin yaşamasına olanak sağlar
SU KURE (HİDROSFER)
Okyanuslar ve denizler:Okyanuslar kıtaları birbirinden ayıran cok buyuk su kutleleridirDenizler ise okyanusların kıta iclerine doğru uzanan kollarıdırOkyanus ve denizleri birbirinden ayıran en onemli etmenler şunlardır:
* Derinlik
* Kapladıkları alan
* Tuzluluk
* Akıntı sistemleri
* Sıcaklık
* Karaların fiziksel ozelliklerinde etkilenme
Her adanın belli bir kıtanın malı ve parcası sayılması gibi,her denizde belli bir okyanusun parcasıdırBu nedenle denizleri,okyanusla meydana getirdiği bağlantıya dayanarak uc kısma ayırırız
a) Kenar denizler:Okyanusların hemen yanında,kıtalara sokulmuş korfezler durumundadırOrneğin;,umman denizi vb
b) Karalar ve kıtalar arasında kalmış denizler:Bu tip denizlere en guzel ornek Akdeniz'dirOkyanusla bağlantısı,bir eşik meydana getiren dar bir boğaz iledirAfrika,Avrupa ve Asya kıtaları arasında kalan Akdeniz geniş anlamda Marmara ,Karadeniz ve zad denizi de icine alır
c)Kapalı denizler:Bunlar aslında suları tuz olan gollerdirCunku okyanusla hicbir bağlantısı yokturHazar denizi gibi
Deniz sularının fiziksel ve kimyasal ozelikleri:
Tuzluluk:Bir litre deniz suyunda erimiş halde bulunan madensel tuzların gr olarak ağırlığıdırOrneğinkyanusların ortalama tuzluğu 35 ’tir,denildiğinde,1litre okyanus suyunda 35gr ceşitli erimiş madde bulunduğu anlaşılır
Deniz suyundaki başlıca kimyasal maddeler şunlardır:
Sodyum klorur: %78,32
Potasyum klorur: %1,69
Magnezyum klorur: %9,44
Magnezyum sulfat: %6,40
Kalsiyum sulfat: %3,94,
Toplam : 99,79
Deniz suyunun tuzluluk oranı sıcaklığa bağlı olarak değişmektedirSıcaklık buharlaşmaya bu da tuzluluk oranın artmasına yol acarDeniz suyu tuzluluk oranı ortalama %35tirDeniz suyu tuzluluğunu cok azda olsa denize dokulen akarsular ve yağışlarda etkilerDeniz suyu tuzluluğu en fazla olan deniz %65 ile Kızıldeniz,en az olan denizde %01 ile Baltık denizidir
Yurdumuz da Akdeniz ’den,Karadeniz ’e doğru gidildikce enleme bağlı olarak tuzluluk oranının azaldığı gorulurAynı durum gidildikce de gozlenir
YER KABUĞU KATMANI
Yer kabuğu,ceşitli taş ve kayaların bulunduğu katmandırEn ust kısım toprakla ortuludurBazı bolumleri ise sularla kaplıdırCanlılar yer kabuğu uzerinde yaşarlar
MAĞMA KATMANI
Magma katmanı,yer kabuğunun altındaki tabakadırSıcaklığı 2000 santigrat derecedirBu katman,yer kabuğunun ergimiş maddelerle cok sıkışmış gaz ve buharların bir karışımıdır
CEKİRDEK KATMANI
Cekirdek katmanı yerkurenin en ic katmanıdırSıcaklık 5000 santigrat derecedirCok sıcak olduğu halde basıncın etkisiyle buradaki maddeler erimemiştir
