Doğum tarihi tam olarak bilinmese de erken bir yaşta 9 Ağustos 1516 tarihinde hayatını kaybeden Hollandalı ressam Hieronymus Bosch, Hollanda erken Rönesans devrinin en kıymetli temsilcilerinden biri olarak kabul ediliyor. Hieronymus Bosch tarafından resmedilen Dünyevi Zevkler tablosu ise elbet bugün bile ressamın en kıymetli yapıtlarından bir adedidir zira fotoğraf, her baktığınızda bir yenisini fark edeceğiniz ayrıntılarla dolu.
Hieronymus Bosch, yaşadığı devirde de pahası bilinmiş ve hatta pek çok isme ilham olmuş bir ressamdır. Resmettiği yapıtlara şöyle bir baktığınızda bile sıra dışı bir zihin yapısına sahip olduğunu anlarsınız. Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosuna ise şöyle bir bakmak yetmez çünkü epey büyük boyuttaki bu yapıtın her bir noktasında farklı bir anlatı saklı. Gelin Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosu ve ressamı Hieronymus Bosch hakkındaki sıra dışı ayrıntılara yakından bakalım.
Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosu ve ressamı Hieronymus Bosch'un özellikleri:
Hieronymus Bosch kimdir, tam olarak bilmiyoruz
Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunun boyutunu biliyor musunuz?
Tabloyu anlamak için özel bir yolla okumak gerekiyor
Panelleri kapatıp gerisini çevirdiğiniz vakit bir sürprizle karşılaşıyorsunuz
Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunda Hieronymus Bosch ile karşılaşabiliriz
Tablonun ismi her vakit Dünyevi Zevkler Bahçesi değildi
Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosu birinci yapıldığı vakit bile tanınan bir eserdi
Hieronymus Bosch’un bu tabloda yağlı boya kullanması şaşırtıcı
Tablonun maceralı bir taşınma öyküsü var
Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunun ayrıntıları hakkında bir internet sitesi var
Hieronymus Bosch kimdir, tam olarak bilmiyoruz:
Genel olarak Rönesans devri sanatkarları hakkında pek çok ayrıntı bilinir. Lakin Hieronymus Bosch bunlardan biri değil. Ne vakit doğduğu, nasıl bir eğitim aldığı, kimlerle birlikte çalıştığı üzere ayrıntılar tam bir sır. Arkasında rastgele bir günlük, anı defteri ya da çalışma notaları bırakmadığı için Hieronymus Bosch kimdir, bugün bile hala sırrını koruyor.
Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunun boyutunu biliyor musunuz?
Dünyevi Zevkler Bahçesi, bildiğimiz fotoğraflar üzere değil. Üç farklı panele resmedilmiş bir bütün olarak karşımıza çıkıyor. Boyutları ise oldukça şaşırtan. Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunun tam boyutu yaklaşık 4 metre. Sırf orta panel bile 2 metreye yakın. Uzunluğu ise 2 metreden fazla. Yani alıp da odanıza asabileceğiniz bir tablodan bahsetmiyoruz.
Tabloyu anlamak için özel bir formülle okumak gerekiyor:
Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosu üç farklı panelden oluştuğu için şöyle bir bakınca anlaşılan bir eser değil. Soldan sağa gerçek okunması gerekiyor. Soldaki panelde Tanrı’nın Adem ile Havva’yı tanıştırması, sağdaki panelde ise bir azap var. Merkezdeki panelde yaşadığımız dünya, gerçeküstü bir cazibe merkezi olarak gösteriliyor. Yani Dünyevi Zevkler Bahçesi sadece ismini aldığı orta panel üzerinden değil, genel öykü üzerinden değerlendirilmeli.
Panelleri kapatıp ardını çevirdiğiniz vakit bir sürprizle karşılaşıyorsunuz:
Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunu oluşturan iki dış paneli orta panelin üzerine kapatıp da ardını çevirdiğiniz vakit değişik bir fotoğrafla karşılaşıyorsunuz. Bu fotoğrafta, gri ve nötr renklerle yapılmış bir dünya var. Şaşırtan ayrıntılara sahip kürenin sol üst köşesinde papa tacı takan İlah figürü yer alıyor. Yanında ise İncil’den Mezmur 33:9 yazısı yer alıyor. Bu yazıda “Çünkü konuştu ve oldu; emretti ve sağlam durdu.” cümlesi geçiyor.
Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunda Hieronymus Bosch ile karşılaşabiliriz:
Hieronymus Bosch hakkında pek bilgimiz olmadığını söylemiştik. Fakat her ressam, kendini bir halde fotoğraflarında belirli eder. Sanat tarihçisi Hans Belting tarafından ortaya atılan teze nazaran Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunda sağ panelin odak noktası olan ağaç adamın bir yüzü var. Gizemli ressam burada kendi yüzünü resmederek Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosuna bir otoportre imzası bırakmış olabilir.
Tablonun ismi her vakit Dünyevi Zevkler Bahçesi değildi:
Ufak bir parantez açarak başlamak gerekirse aslında Dünyevi Zevkler Bahçesi esasen bu tablonun tamamını yansıtmıyor. Dünyevi zevklerin gösterildiği bahçe sadece orta panelde resmedildi. Ancak vakit içinde bu isim ile tanınır hale geldi. Biraz geçmişe, 17. yüzyıla gittiğimizde ise bu eser Çilek Tablosu olarak anılıyordu. Zira orta panelin merkezinde cazip bir çilek ağacı resmedilmişti.
Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosu birinci yapıldığı vakit bile tanınan bir eserdi:
Orijinal ismi The Garden of Earthly Delights olan eser, yıllar sonra pahası anlaşılmış bir fotoğraf değil. Ressamı Hieronymus Bosch öldükten bir yıl sonra, 1517 yılında Brüksel'de bulunan Nassau Meskeni Kontlarının kent sarayında sergilenmiştir. Devlet liderleri, mahkeme yetkilileri ve soylular tarafından ziyaret edilmiştir. Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunun ne kadar değerli olduğunu, ressamın vefatı sonrası yapılan kopyaların çokluğundan da anlamak mümkün.
Hieronymus Bosch’un bu tabloda yağlı boya kullanması şaşırtan:
Hieronymus Bosch tarafından meşe paneller üzerine yağlı boya kullanılarak resmedilen Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunun yağlı boya ile yapılmış olması enteresan bir ayrıntı. Zira o devirde yağlı boya icat edileli şimdi yüz yıl bile olmamıştı ve ressamlar ortasında pek de tanınan değildi. Flaman sanatçı Jan Van Eyck tarafından 1410 yılında bulunan yağlı boya tekniğini Hieronymus Bosch’un bu kadar erken fark ederek fotoğraflarında kullanmış olması, onun başka Rönesans isimleri üzere yeniliklere açık bir insan olduğunu işaretini veriyor.
Tablonun maceralı bir taşınma kıssası var:
- II. Philip
Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosunun ayrıntıları hakkında bir internet sitesi var:
Ne Hieronymus Bosch ne de Dünyevi Zevkler Bahçesi isimli tablosu bugün hala tam olarak çözülmüş değil. Alman sanat tarihçisi Erwin Panofsky üzere pek çok değerli isim kariyerlerini Hieronymus Bosch’u ve tablolarını anlamaya adadılar. Ancak bu isimler bile hala tünelin ucunda bir ışık göremiyorlar. Buradaki irtibat üzerinden ulaşabileceğiniz Esoteric Bosch internet sitesinde bugüne kadar sanat tarihçileri tarafından tabloda fark edilen tüm ayrıntıları ve ayrıntılar hakkındaki teorileri bulabilirsiniz.
Hollanda erken Rönesans periyodunun değerli isimlerinden Hieronymus Bosch imzalı Dünyevi Zevkler Bahçesi tablosu hakkındaki az bilinen ayrıntılardan bahsettik. Sizce bu tablo hakikaten bu kadar gizemli mi? Fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.