Günümüzde çabucak hemen herkesin en az bir adet e-posta hesabı bulunuyor. En kolayından yola çıkarsak bir toplumsal medya uygulamasına yahut bir internet sitesine kaydolmak için bile e-posta adresi gerekebiliyor. Bu üslup işlerde daha sık kullanılan ve hayatımızda kıymetli yeri olan e-postanın, anlık ileti uygulamalarında da olduğu üzere temel fikrinde göndericinin iletilerini alıcıya göndermek yatıyor.
E-posta teknolojisinin temelinde anlık bildiri teknolojisinin fikriyle birebir şey yatsa da nasıl oluyor da postalar anlık iletilere nazaran daha geç iletiliyor? Daha evvel hiç bunun üzerinde düşünmüş müydünüz? Haydi daima bir arada e-posta mesajlarının, anlık bildirilere nazaran daha geç iletilmesindeki sebebine bakalım.
İlk olarak, postaneye mektup bırakmaya benzeyen e-postanın çalışma mantığını anlamak gerekiyor.
E-postanızı birine göndermeye çalıştığınızda, e-posta alıcıya ulaşmadan art tarafta birçok teknik süreç yapılıyor. Bu süreçlere kısaca değinecek olursak; "e-posta gönder" düğmesine bastığınızda Gmail, Outlook yahut kullandığınız rastgele bir e-posta istemcisi birinci olarak giden sunucusuna bağlanıyor. Giden sunucu gönderenin bilgilerini doğruluyor ve iletisi göndermek üzere giden kuyuruğuna yerleştiriyor. İrtibat kurulduğunda karşı tarafın sunucusuna ileti gönderiliyor. Bu durumu kolay bir örnekle anlatmak gerekirse, postaneye gidip mektup bırakmaya veya kargo şubesine gidip kargo bırakmaya benzetebiliriz.
Sürecin devamında ise e-posta alıcı sunucuya ulaştığında alıcı sunucu e-posta adresini denetim ediyor, spam ve virüs denetimlerinde bulunuyor (Bu denetimler e-posta istemcisine nazaran değişir.) ve alıcının gelen kutusuna bırakıyor. Alıcı, posta kutusunu yenilediğindeyse istemci yeni bir şey var mı diye denetim ediyor ve iletiyi alıcının e-posta gelen kutusuna bırakıyor.
E-posta'nın çalışma mantığına baktık da anlık iletinin mantığına bakmayalım mı?
Anlık mesajlaşmanın başka bağlantı tiplerinden farkı gerçek vakitli bir tabiata sahip olmasıdır. Günümüzde anlık iletileşme imkanı sağlayan; WhatsApp, Telegram, BİP hatta Twitter'in DM özelliği üzere kullanıcıların tercihlerine nazaran kullanabileceği düzinelerce iletileşme uygulaması var. Bu iletileşme uygulamaları dünyanın dört bir yanından insanın her gün milyonlarca insanın birbireleriyle bağlantı kurmasını sağlıyor.
Bir iletileşme uygulamasını kullandığınızda karşıdaki şahısla aranızda direkt, yani yüz yüze bakıyormuş üzere bir irtibat oluşuyor. Uygulamanın merkezi sunucusu kimin çevrim içi olduğunu belirliyor, çevrim içi olan herkesin IP adresini sizin makinenize iletiyor. Bu sayede birine bildiri gönderdiğinizde merkezi sunucu doğrudan sizi alıcının makinesine bağlıyor ve akabinde gerçek vakitli olarak ileti gönderilme imkanını sağlıyor. Bu yüzden "çevrim içi" olmanın olumlu ve olumsuz yanları bulunuyor.
Anlık iletileşme uygulamaları, gönderici ve alıcı tıpkı uygulamayı kullandığı için süratli çalışıyor, birebir sunucuda işlendiği için e-postalara nazaran ortadaki sürat farkı burada başlamaya başlıyor.
Peki bu hız farkı nereden kaynaklanıyor? Biraz daha temelleri birleştirelim.
E-postaların alıcıya ulaşmasında dakikalar hatta saatler sürmesinin altında yatan en temel neden bir dizi sunucuyla çalışmak üzere tasarlanmış olmalarıdır. Anlık mesajların tersine, e-postalar alıcının gelen kutusuna düşmeden evvel birkaç lokasyon ortasında doluşmak zorundadır. E-posta depola ve ilet modeline nazaran çalışıyor, mesajlar alıcıya teslim edilene kadar sunucuda depolanıyor.
E-posta işleyişinin sunucu yedekleri üzere bir avantajı da vardır yani mesaj esnasında bir sunucu çökerse, mesaj yedek sunucuya gönderiliyor. E-posta teslim edilmezse sunucular birkaç defa daha iletiyi gönderme denemesi yapar. Yani e-posta sistemi hiçbir vakit anında mesaj gönderecek formda tasarlanmamıştır. Tekrar de günümüzde e-posta altyapıları süratli mesaj alışverişi için ağır gelişmeler yaşadı lakin bu gelişmelere karşın tekrar de gecikmeler yaşanıyor.
Anlık iletileşme servisleriyse gerçek zamanlı olacak biçimde tasarlanmıştır, bu nedenle göndericinin bildirisi alıcıya teslim edilmezse onu unutur ve yoluna devam eder. Anlık ileti programları bildirisi göndermek için e-posta servislerinin tersine bildirisi tekrardan göndermek için uğraşmazlar. Bu nedenle her zaman e-postalar anlık iletiler kadar süratli değildir.
Kaynaklar: Zoho, Science ABC, Ask Leo
