Türkiye'de internet kafelerin birinci açıldığı zamanlarda internet kafe ile PlayStation cafe ayrımı yoktu. Bir dükkanda 6 tane bilgisayar, 4 tane PS (düz PS, yanında sayı falan olmayan) bulunabiliyordu. O devirlerde bir oyun konsolunun başına oturduğunuzda size "FIFA mı, Japon futbolu mu?" diye sorar, seçtiğiniz oyunun CD'sini verirlerdi.
Aslında FIFA'nın birinci rakibi Sensible World of Soccer idi. Daha sonra o koltuğa Winnig Eleven geçti. Yıllar içerisinde Winnig Eleven evvel Pro Evolution Soccer (PES), sonra da Konami eFootball oldu. Yerinden hiç kımıldamayan FIFA serisi ise geçtiğimiz günlerde pek çok bireye nazaran beklenmedik bir biçimde sona çok yaklaştığımızı duyurdu.
İşler bu hale nasıl geldi?
1993 yılında EA ve FIFA yetkilileri bir ortaya geldiğinde 5 yıllık bir işbirliği için mutabakat imzaladılar. Buna nazaran EA Sports, dünyanın en tanınan sporunu sanal dünyada markalaştıracaktı. Hepimizin "Tını geym" diye ezberleyeceği "It's in the game" sloganı duymaya devam edeceğimizi mutlaklaştıran devam mutabakatları da 1998, 2006 ve 2013'te gelmişti.
Olmuş 29 sene, bu saatten sonra neyi anlaşamamışlar derseniz aslında bu sorunun bir noktada ortaya çıkacağı neredeyse katiydi. Çok uzun bir müddettir oyuncuların temsil hakları ve markaların bedeli konusunda en kolay tabiriyle karmakarışık bir durum kelam konusu. Genel olarak futbolun oyunları da çok para ediyor ve herkes bunu sonradan fark etti diyebiliriz.
Şu ana kadar FIFA ve EA ortasındaki bağlantı epeyce mutualist şekilde ilerlemişti. Vakit zaman rakiplerinin gerisinde kalan FIFA serisi, markası ve telif hakları sayesinde en makus durumda bile doruğa ortak olmuş ve milyonlarca dolar kazanmaya devam etmişti. EA'in neredeyse sonsuz üzere duran kaynakları sayesinde uzun vadede rakipleri ona karşı koyamamıştı. FIFA ise EA'in bu dominasyonunun nedeninin kendi markası olduğunu düşünüyor ve pastadan daha çok hisse istiyor.
Futbolcuların garip saçları ve dolar yeşili
Son yıllarda pek çok futbolcunun saçlarını garip renklere boyadığını görüyoruz. Kimi futbolcular da oyun kurallarının müsaade verdiği ölçüde enteresan saçlar ve aksesuarlarla karşımıza çıkıyor. Olağan ki birtakım oyuncular için bu usul bir kendini söz etme biçimi lakin birden fazla oyuncu için asıl maksat görünüşlerini kolayca ayırt edilebilir hale getirebilmek. Böylelikle imaj haklarından daha fazla gelir elde etmeyi ya da var olan imaj haklarını açıklanabilir kılmayı amaçlıyorlar.
Günümüz futbolunda maaşlar Football Manager serisindeki üzere belirlenmediği, maaşların bir kısmı imaj hakları kapsamında ödendiği için bu mevzu hayli değerli. Bu imaj haklarının üstüne kulüplerin de kendi markaları ve haliyle marka gelirleri var. Federasyonlar da tertiplerinin marka gelirlerini alıyor. Oyunların pastası büyüdükçe, oyunlar üzerinde herkes daha fazla denetime sahip olmak istiyor.
Çünkü herkes daha fazlasını ister
FIFA markası, EA Sports'un futbol oyununu oyunseverlerin zihninde farklı bir noktaya taşıdı. Örneğin 2010'ların başında PES serisi genel olarak daha âlâ kabul edilmesine karşın lisanslar ve telifler sayesinde FIFA rekabetin içinde kalmayı başardı, bizdeki futbol jargonuyla ismi bile doruğa oynamaya yetti. Art planda ise EA Sports, seri için lisans ve teliflere çok büyük paralar döküyordu.
EA bu ödemeleri yapmak için ya sendikalarla ya da liglerin kendisi ile muahede yoluna gidiyordu. Yani tek tek grupların, formaların ve stadyumların haklarını almak yerine doğrudan bir lig ile anlaşıyordu. Bu muahedelerde firma, hakların rakipleri tarafından da kullanılmayacağından emin oluyordu. Haliyle Manchester City yerine Man Blue falan görüyorduk.
FIFA'nın muvaffakiyetini getiren bir diğer şey ise FUT moduydu. Pek çok kişi için FIFA demek artık FUT modu demek. Oyuncular sanal kartlar topladıkları bu modda kendi kadrolarını kuruyor ve rakiplerine çevrimiçi olarak meydan okuyorlar. FUT modu oyuncuların oyunu aldıktan sonra da EA Sports'a para kazandırmasını ve oyunu oynamaya devam etmesini sağlıyordu. FUT'un ne kadar başarılı olduğunu sayılarla açıklamak gerekirse, bu moddan EA Sports'un 2021 yılındaki karı 1.62 milyar dolardı.
Peki sorun ne?
En kolay haliyle söylemek gerekirse FIFA markası artık EA Sports'un farkındalık için muhtaçlık duyduğu bir marka değil. FIFA, Dünya Kupası üzere tertipler haricinde hiçbir lisansa sahip değil ve EA Sports'un serisi, FIFA'nın kendisini geçmeyi başarmış durumda.
Öte yandan bu, EA Sports'un iştiraki bozan taraf olduğu manasına gelmiyor. Firmanın en çıkarlı oyunlardan birini tehlikeye atmak istemesini gerektirecek bir durum yoktu. Oyun devinin istediği şey, oyunlarla daha fazlasını yapabilmekti. Bilhassa e-spor turnuvaları düzenlemek ve FIFA üzerinden NFTler satmak üzere projeler EA Sports'un ana emeliydi.
Bu cins ek gelir olanaklarınapek imkan vermeyen FIFA, ek olarak EA Sports'tan 1 milyar dolarlık yüklü bir fiyat teklif etti. FIFA, oyun firmasına bu türlü özel haklar vermenin kendileri için bir probleme dönüşeceğini ve daha çok gelir elde edebilecekleri yeni mutabakatların önünü tıkayacağını düşünüyordu.
EA Sports FC'de lisanslar olmayacak mı yani?
Olacak lakin FIFA turnuvalarının lisansları konusunda sorun yaşanabilir. Öte yandan şu anda EA Sports'un partnerliğinin İngiltere Premier Lig, İspanya La Liga, Almanya Bundesliga, UEFA ve Güney Amerika Futbol Federasyonu CONMEBOL ile işbirliğine devam edeceği belirtildi. EA Sports CEO'su Andrew Wilson, yazılı olarak yaptığı basın açıklamasında bu tertiplerin EA Sports FC oyununda yer alacağını belirtti.
FIFA ise o açıklamadan 2 saat sonra kendi basın açıklamasını yaptı. Oyun haklarını çeşitlendirdiğini söyleyen tertip, simülasyon olmayan yeni oyunlar geleceğini ve kendi simülasyonları için de dağıtımcılar, geliştiriciler ve yatırımcılar ile görüşmelere başladıklarını duyurdu. FIFA lideri Gianni Infantino ise açıklamasında FIFA ismine sahip oyunun en uygun oyun olacağını öne sürdü.
FIFA'nın açıklamasında dikkat çeken bir öbür nokta ise simülasyon olmayan oyunlar ifadesi oldu. Menajerlik oyunları da simülasyon olduğuna nazaran nasıl oyunlar çıkacağı konusunda kesin bir şey söylemek sıkıntı. Tahminen bir kart oyunu yapılacaktır fakat oyunlar formundaki çoğul kullanım, öteki neler yapılacağı konusunda merak uyandırıyor.
Ben bu kıssayı nereden hatırlıyorum ya?
FIFA'nın başına geçmeden evvel yıllarca Türk gruplarına şanssız kuralar çekmesiyle tanıdığımız Infantino, FIFA isminin yeteceğine inanıyor. Öte yandan Infantino'nun etrafındaki yüzlerce ekip elbiseli insandan bir kısmının danışman olduğunu varsayarsak, herhalde ortalarında oyun kesiminden anlayan da vardır diyoruz. Çünkü sırf işin finansal kısmına bakmak felaket olabilir.
2003 yılında Championship Manager serisi misal bir ayrılık yaşamıştı. O devirde Sports Interactive oyunun bilgi tabanına ve maç motoruna sahipti. Eidos ise isim haklarını kendi bünyesinde bulunduruyordu. İki firmanın uyuşmazlığından sonra karşımıza ismi değişmeyen yeni bir Championship Manager oyunu ve yesyeni lakin manevî olarak eski oyunun devamı niteliğine sahip Football Manager oyunu çıkmıştı. Toplumsal medyanın olmadığı, internete erişimin kısıtlı olduğu o periyotta bile oyuncular kısa müddette CM serisinden uzaklaştı, Sonuç mu? Bugün CM serisi devam etmiyor, FM ise alanında rakipsiz kabul ediliyor.
FIFA artık ne yapabilir?
EA Sports'un yaptığı FIFA serisine yöneltilen tenkitler ortasında oyunun vakit zaman hudut bozucu olduğu, oyuniçi satın almalara çok odaklandığı ve yıldan yıla pek de gelişmediği tenkitleri yer alıyor. Bu açıdan bakıldığında artık firma daha fazlasını yapmak zorunda kalabilir. Zati genel olarak rekabet düzgündür, fakat bu piyasada rekabet zordur.
Konami yıllardır bu rekabette yer almaya çalışıyor ve EA Sports'un tersine eFootball serisini fiyatsız yaparak uğraşını sürdürüyor. Japon firmanın 100 milyondan fazla futbol oyunu sattığı ve 1978'den beri oyun yaptığını unutmamak gerekiyor. FIFA bir ihtimal Konami ile işbirliğine gidebilir.
Bir öteki alternatif ise bir öteki tanınmış yayıncı ile anlaşarak ilerlemek olacaktır. NBA ve PGA Tour oyunlarıyla rüştünü ispatlayan 2K üzere bir firma tercih edilebilir. Tekrar de 2024 yılına kadar FIFA serisi boyurunda bir oyun geliştirmek hiç de kolay değil. Ayrıyeten FIFA yüzünü taşınabilir oyunlara dönerek daha geniş bir yelpazeye de sahip olmak isteyebilir.