Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Lideri Uzman Ulutaş, dört kişilik bir ailenin yaşadığı meskende minimum elektrik tüketiminin 230 kWh olduğunu, Aralık 2021’de bu tüketimin faturada karşılığının 211 TL'yken artık 289 TL’ye çıktığını söyledi. Vatandaşların faturalarını ödeme zahmeti çektiğini ve kesinti yaşayanların gerekirse borçla elektriklerini açtırmaya uğraş ettiğini vurguladı. Ulutaş, konutlardaki minimum fatura meblağının 15 yıl içinde yüzde 703 oranında zamlandığını açıkladı.
Kaynak: Cumhuriyet
Hayat pahalılığının tepe yaptığı, gelirlerin eridiği bir ortamda elektrik faturasını ödeyemeyen vatandaşların sayısı artıyor mu?
Ne yazık ki güç ile ilgili temel göstergelerde dahil olmak üzere, sağlıklı data bulmak çok güç. Çok başlı yapı nedeniyle birçok vakit ilgili kamu kurumlarının da bilgileri birbiri ile tam olarak örtüşmemektedir. Kamuoyuna açık bir ödeme istatistiği yok. Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığı’nın milletvekillerinin soru önergelerine verilen cevaplara bakıldığında 2021 yılında sistemsiz ödeme nedeniyle 3 milyon 449 bin abonenin kesinti yaşadığını görüyoruz. CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun elektriğinin kesildiği gün EPDK’nin açıklamasına nazaran o gece ülke genelinde 278 bin 350 abonenin elektriği borcundan ötürü kesik durumdaydı. Bu sorun esasen milyonu aşan sayıda yurttaşımızı ilgilendirmektedir. Elektrik gücü mecburî bir gereksinimdir ve diğer bir şeyle ikame edilmesi imkânsızdır. Bu nedenle ödeme zahmeti çeken yurttaşlar, kesintinin çabucak akabinde gerekirse borçlanarak elektriği açtırmaya çaba etmektedir. Kuşkusuz, yaşanan büyük ekonomik kriz de düşünülürse 2022’de ödeme zahmeti çeken yurttaş sayısı, bir evvelki yıla nazaran artacaktır.
Son bir yıldır elektriğe önemli artırımlar yapıldı. Bir haneye ne kadar elektrik faturası geliyor?
Dört kişilik bir ailenin minimum ömür standartları için tüketeceği varsayılan 230 kWh’lik gücün faturası, Aralık 2021’de 211 TL seviyesindeydi. Bu sayı 1 Mart 2022 prestijiyle 289.1 TL’ye çıktı. Dağıtım bölgelerinin özelleştirilmesi öncesinde dört kişilik bir ailenin taban ömür standartları için kullanacağı 230 kWh’lık tüketim için ödediği konut faturası, 2007’de 36 TL’ydi, Mart 2022 prestijiyle 289.1 TL’ye yükseldi. Konutlardaki minimum fatura, 2007- Mart 2022 ortasında yüzde 703 zamlandı. TÜİK bilgilerine nazaran Aralık 2007- Ocak 2022 ortasındaki tüketici fiyatları endeks değişimi yüzde 424’dür. Bu durum özelleştirmelerin elektrik gücünün genel enflasyonun çok üstünde pahalılaşmasına neden oldu. Son beş yılda 100 TL’nin altında olan fatura, konutlar için 300 TL sonuna çıktı. Taban fiyatla geçinen iki çocuklu bir aile gelirinin yaklaşık yüzde 7’sini elektrik faturasına ayırmak zorunda.
Sadece haneler değil, Türkiye’de endüstrici de çiftçi de çok kıymetli elektrik kullanıyor. Ne diyeceksiniz?
Geçen yılın büyük kısmında güç maliyetlerini konutlara direkt yansıtmamak için farklı formüller denendi. Son kaynak tarifesine giren büyük tüketici pozisyonundaki sanayi kullanıcıları ve organize sanayi bölgeleri’ndeki kuruluşların güç maliyetleri daha fazla arttı. Bugün yaşadığımız yüksek enflasyonun da oluşmasına neden olan bu tablo. EPDK’nin Son Kaynak Tedarik Tarifesinin Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ’de yaptığı ve 1 Temmuz 2022’den sonra uygulanan değişiklikle hudut 1 milyon kWh’e düşürüldü. Böylelikle daha fazla sanayi abonesine, spot piyasa ve YEKDEM maliyetlerinin direkt yansıdığı daha kıymetli bir tarife uygulanacak. Bu tarihten sonra sanayi açısından üretim maliyeti yükselmesi problemiyle karşı karşıya kalabiliriz. Bu durum yeni bir yoksulluk dalgasının daha oluşmasına neden olacaktır. Ziraî üretim üzerindeki elektrik maliyeti düşünüldüğünde ise yaz aylarında düşmesi beklenen enflasyonun tırmanışa geçmesi kaçınılmaz gözükmektedir. Yaşanan krizin bir besin krizine hakikat genişleme eğilimi var.
CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun elektriği kesildi. Bu kriz ortamında kesme müddetleri uzatılamaz mı?
Son ödeme tarihinden sonra azamî 10 gün içinde kesinti yapılıyor. Şirketler genelde bu süreyi kısaltmak için son ödeme tarihi biter bitmez bildirimde bulunmayı tercih ediyor. Kesinti için 65 yaş üstü, engelli ve şehit ailelerin meskenlerinde ise faturaların aralıksız olarak yıl içerisinde en az üç periyot boyunca ödenememiş olması gerekiyor. Halihazırda özelleştirilmiş olan bu alanda dağıtım ve tedarik şirketlerinin, bırakın kesinti yapılmamasını, mühlet uzatımına dahi istek gösterme ihtimali çok düşük.
Enerji artırımlarından elde edilen gelir kimin cebine gidiyor? Elektrik faturalarının düşmesi için hangi adımlar atılmalı?
Elektrik dağıtım şirketlerinin bir ikiz kardeşi var: Misyonlu tedarik şirketi. Faturalardaki “perakende güç bedeli”ni dağıtım şirketinden yalnızca muhasebesi ayrışmış bu şirketler tahsil ediyor. Dağıtım bedeli ile dağıtım şirketlerine aktarılıyor. Faturalar üzerinden finanse edilen yatırımlar için dağıtım şirketlerinin açtığı ihaleler, bu şirketlerin öbür isimler altından kurduğu, ortak olduğu taşeron şirketlere yaptırılabiliyor. Sahipleri birebir olan bu şirketlerin başka ayrı elde ettikleri kârların tümü, faturaya yansıyor. Bir çeşit kâr zinciri kurmuş durumdalar. Bu zinciri kırmadan, elektrik maliyetleri makul düzeylere gerilemez. Sağlıklı bir iktisat oluşması için ülkemizin güç şirketlerini kamulaştırmayı planlaması gerekiyor. __Elektrik faturalarını düşürmenin tek yolu hürleştirme ve kamulaştırmanın yarattığı tahribatı aksine çevirmekten geçmektedir. Güç, kâr odaklı özel bölümün ticari faaliyet alanı olmaktan çıkartılarak kamusal alana çekilmelidir.
Yurttaşa gelen faturaların ne kadarı tükettiği elektrikten kaynaklanıyor? Yakın vadede elektriğe yeni bir artırım bekliyor musunuz?
TRT hissesi, Güç Fonu’nun kaldırılmasının akabinde elektrik faturalarında vergi yükü olarak, perakende güç bedelline yüzde 5 olarak uygulanan belediye tüketim vergisi ve fatura geneline yüzde 8 olarak uygulanan KDV kaldı. Hükümet, yurttaşların indirim beklentisine fakat, sonlu bir vergi indirimi sağlayarak karşılık verdi. Şirketlerin faturalardaki hissesinde bir düşüş yapılmadı. 1 Nisan 2022 prestijiyle tümü düşük kademeye giren 230 KWh’lık konut faturasının yüzde 62.8’i güç bedelinden, yüzde 26.7’si dağıtım bedelinden, yüzde 10.5’i ise vergilerden oluşuyor. 1 Ocak’tan sonra elektrik üretiminde kullanılan doğalgaza artırım yapıldı, piyasa kuralları gereği bu artışın elektriğe de yansıması gerekir ancak toplumun burnundan soluduğu bir devirde kısa vadede açıktan artırım yapmak kolay olmayacaktır.