Elemtin atamdon farkı nedir
1 Elementler ve Elementlerin Ozellikleri :
a) Elementler :
Aynı cins atomlardan oluşan, fiziksel ya da kimyasal yollarla kendinden daha basit ve farklı maddelere ayrılamayan saf maddelere element denir
Elementler cok sayıda atomdan oluşur ve elementleri oluşturan atomlar aynı cins atomlardır Cok sayıda aynı cins atom birleşerek gorunur boyuta geldiklerinde elementleri oluştururlar
Bir elementi oluşturan butun atomların buyuklukleri yani şekilleri (ve atomları arasındaki uzaklık) aynıdır Fakat bir elementin atomları ile başka bir elementin atomlarının buyuklukleri yani şekilleri farklıdır (ve atomları arasındaki uzaklık)
Elementi oluşturan atomların birbirine olan uzaklığı elementin katı, sıvı ve gaz haline gore değişebilir
Ornek :
• Demir elementini oluşturan atomlar demir atomlarıdır Demir elementini
oluşturan en kucuk tanecikler demir atomlarıdır Demirden yapılmış farklı maddeler de aynı demir atomlarından oluşurlar
• Bakır elementini oluşturan atomlar bakır atomlarıdır Bakır elementini oluşturan en kucuk tanecikler bakır atomlarıdır Bakırdan yapılmış farklı maddeler de aynı bakır atomlarından oluşurlar
• Demir elementini oluşturan demir atomları ile bakır elementini oluşturan bakır atomları birbirinden farklı buyukluktedir
b) Element Ceşitleri :
1 Atomik Yapıdaki Elementler :
Bazı elementleri oluşturan aynı cins atomlar doğada tek başlarına bulunurlar Boyle atomlara sahip elementlere atomik yapılı elementler denir Atomik yapılı elementlerin en kucuk taneciği atomlardır
Ornek: Demir, bakır, aluminyum, cinko, kurşun, altın gibi elementler atomik
yapılıdır
2 Molekuler Yapıdaki Elementler :
Bazı elementleri oluşturan aynı cins atomlar doğada ikili gruplar halinde bulunurlar Boyle atomlara sahip elementlere molekuler yapılı elementler denir Molekuler yapılı elementlerin en kucuk taneciği molekullerdir
Ornek: Hidrojen, oksijen, iyot, karbon, fosfor, kukurt, azot…
c) Elementlerin Ozellikleri :
1 Kendi ozeliğini taşıyan en kucuk yapı birimleri atomlardır
2 Aynı cins atomlardan oluşurlar
3 Kendinden daha basit ve farklı maddelere ayrılamazlar
4 Saf maddelerdir
5 Sembollerle gosterilirler
SORU : 1 Bakır cezveyi oluşturan tanecikler arasında fark var mıdır?
2 Demir parmaklığı oluşturan tanecikler ile bakır cezveyi oluşturan tanecikler arasında fark var mıdır?
4 Etkinlik : Aynı Atomlar Toplandık (Ders Kitabı – 99)
Amac : Demir parmaklığın modelini oluşturarak elementlerin aynı cins atomlardan
oluştuğunu kavramak
Yapılacaklar : • Model yapılırken aslına benzemeyeceği belirtilir
• Oyun hamuru eşit buyuklukteki kucuk parcalara ayrılır ve bu parcalar yuvarlanarak kucuk kureler yapılıp bunlar birleştirilir Bu kureler demir parmaklığı oluşturan tanecikleri temsil eder
• Demir parmaklığı aynı cins atomların oluşturduğu sonucuna varılır
• Sonuca varalım kısmında;
– Tanecikler atomu ifade eder
– Aynı ceşit tanecikler bir araya gelerek elementleri oluştururlar
5 Alternatif Etkinlik : Farklı Malzeme Aynı Atom (Oğretmen Kitabı – 99)
Amac : Demirden yapılmış maddelerin aynı demir atomlarından oluştuğunun
Kavratılmasını sağlamak
Yapılacaklar : • Demirden yapılan maddelerin tanecik modelleri cizdirilir
5 Etkinlik : Atom Aynı, Madde Aynı (Ders Kitabı – 100)
Amac : Demir elementini oluşturan atomların bakır elementini oluşturan atomlardan
farklı olduğunu gostermek
Yapılacaklar : • Gunluk hayatta makroskobik olarak gorulen demir ve bakırdan
yapılan maddeleri oluşturan atomları modellerler
• Uc–dort kişilik gruplar oluşturulur
• Her gruba iki farklı renkte oyun hamuru verilir
• Gruplar farklı renkteki oyun hamurları ile demir ve bakırdan yapılan maddelerin bir kısmını oluşturan atomların kure şeklinde modelleri oluşturulur
• Kure şeklindeki modeller birleştirilir
• Yapılan modeller deftere cizdirilir
• Sonuca varalım kısmında;
– Tanecikler atomu ifade eder
– Aynı ceşit tanecikler bir araya gelerek elementleri oluştururlar
– Oluşturulan demir ve bakır atomları farklı atomlardır
– Demir ve bakır farklı elementler olduğu icin onların atomlarının buyuklukleri farklıdır ve onlar modellenirken farklı buyuklukte ve renkte oyun hamurları kullanılmalıdır
10 Etkinlik : Soru İşaretini Kaldıralım, Yerini Dolduralım (Calışma Kitabı – 52)
Amac : Farklı maddeleri oluşturan atomların farklı olduğunu farklı şekilde cizerek
gostermek
Yapılacaklar : • Demir parmaklığın, bakır cezvenin ve aluminyum tencerenin
atomlarını birbirinden farklı cizerler
• Taneciklerin birbirinden farklı olduğunu gosterirken farklı renkler kullanılır Ama taneciklerin renklerinin olmadığı soylenir
• Cizimler uzerinde atomlar ve elementler gosterilir
• Ders kitabının 96 sayfasındaki fındık, kiraz ve kestane resimlerine dikkat cekilir
6 Etkinlik : Atom Kumeleri (Ders Kitabı – 101)
Amac : Aynı ceşit atomların bir araya gelerek atom kumlerini, bu atom kurelerinin de
birleşerek elementleri oluşturduğunun fark edilmesini sağlamak
Yapılacaklar : • Uzerinde maddelerin tanecik modellerinin yer aldığı kartlar
hazırlanır
• Boncuklar ip ile birbirine bağlanarak kartlarda gosterilen modeller oluşturulur ve modeller kibrit kutularına yerleştirilir
• Oluşturulan modellerin şekli deftere cizdirilir
• Cizim uzerinde her model icin bir atom kumesi ve bu atom kumesini oluşturan atomlar işaretlenir
• Oksijen ve hidrojen elementi gaz halindedir Bu nedenle bu elementlerin modelleri yapıldıktan sonra kutuya konur ve atom kumelerinin arasında bırakılır
• Element atomlarının arasındaki boşluğun farklı olmasının nedeni sorulur
• Kartlarda bulunan elementlerin hangi hallerde olduğu sorulur
• Sonuca varalım kısmında;
– Oluşturulan her modelde kac ceşit atom olduğu sorulur
– Yapılan hangi modelde atom kumelerinin bulunduğu belirtilir
– Atom kumelerini oluşturan atomlar arasında fark olup olmadığı sorulur
– Kartlarda verilen modellerin hangilerinin elementi temsil ettiği sorulur
11 Etkinlik : Hangi Modeller Hangi Elementlere Ait? (Calışma Kitabı – 53)
Amac : Elementlerin atomik ve molekuler yapıda olduğunu gostermek
Yapılacaklar : • Resimlerde verilen modellerden hangisinin elemente ait olduğu
sorulur
• Etkinlikteki resimlerden a, b, c, e nin element olduğu, sebebinin de elementlerin tek cins atom icermesi olduğu soylenir
2 Molekuller :
Aynı cins ya da farklı cins iki ya da daha fazla atomun (kimyasal bağlar ile) birbirine bağlanması sonucu oluşan atom gruplarına (yapıya) molekul denir
Atomların coğu doğada tek başlarına bulunmazlar Aynı cins ya da farklı cins atomlar bir araya gelerek molekulleri oluştururlar ve doğada molekul halinde bulunurlar
Molekuller iki ya da daha fazla atomdan oluşurlar İki (az sayıda) atomdan oluşan molekullere basit yapılı molekuller, cok sayıda atomdan oluşan molekullere karmaşık yapılı molekuller denir (500 atomdan oluşan molekuller bulunabilir)
Ornek : • Su, iyot, hidrojen, oksijen molekulleri basit yapılı molekullerdir
• Gunluk hayatta kullanılan besinlerde ve hucrede bulunan karbonhidrat, protein ve yağ molekulleri karmaşık yapılı molekullerdir
a) Aynı Cins Atomların Molekulleri :
Aynı cins iki atom bir araya gelerek element molekullerini, aynı cins element molekulleri de bir araya gelerek elementleri oluştururlar
Bazı elementleri oluşturan aynı cins atomlar doğada tek başlarına bulunurken bazı elementleri oluşturan aynı cins atomlar da doğada ikili gruplar halinde bulunurlar Doğada ikili gruplar halinde bulunan atomlara sahip elementlere molekuler yapılı elementler denir Molekuler yapılı elementlerin en kucuk taneciği molekullerdir
Hem elementler hem de element molekulleri aynı cins atomdan oluşur Elementler cok sayıda atomdan oluşur ve gorunur boyuttadır Element molekulleri ise iki atomdan oluşur ve elementlerin yapı birimleridir (gorunmez boyuttadır)
b) Farklı Cins Atomların Molekulleri :
Farklı cins atomlar bir araya gelerek bileşik molekullerini, bu molekuller de birleşerek bileşikleri oluştururlar Bu nedenle bileşikler farklı cins atomlardan oluşurlar ve bileşiklerin kendi ozelliklerini taşıyan en kucuk tanecikleri molekullerdir
Bileşiklerin molekullerini oluşturan atomlar farklı cins atomlar oldukları icin bu atomların buyuklukleri ve ozellikleri de birbirinden farklıdır
NOT : 1 Karbon di oksit molekulunde hem aynı ceşit hem de farklı ceşit atomlar
bulunur
7 Etkinlik : Farklı Atomlardan Atom Kumesine (Ders Kitabı – 102)
Amac : Oyun hamurlarından oluşturulan birbirinden farklı kurelerin belirli kurala
bağlı olmaksızın (farklı sayıda ve farklı ceşitte atom) bir araya getirilerek molekullerin ceşitliliğinin fark edilmesinin sağlanması
Yapılacaklar : • Oğrenciler gruplara ayrılır ve oyun hamurlarından farklı boyutlarda
kureler yapılır
• İstenilen sayıda ve ceşitte kureler kurdan yardımıyla bir araya getirilerek molekul modelleri oluşturulur
• Oluşturulan modellerin resimleri deftere cizdirilir
• Yapılan modelleri oğrencilerin birbirlerine tanıtması ve aynı yere konularak incelenmesi sağlanır
• Farklı renkteki kureleri birleştirerek atom kumesi oluşturabilir veya aynı renkte ve farklı buyuklukte kureleri birleştirerek atom kumesi oluşturabilir
• Aynı veya farklı ceşit atom kumelerinin molekuller olduğu belirtilir
• Sonuca Varalım Kısmında;
– Yapılan modeller arasında fark olup olmadığı sorulur ve farklı modellerdeki molekullerin birleşerek farklı maddeleri oluşturduğu belirtilir
– Molekul ceşitliliğinin maddenin ceşitliliğini sağladığı, molekul ceşitliliğini de atom ceşitliliğinin sağladığı belirtilir
– Hangi modellerin aynı ceşit atomlardan oluştuğu sorulur
– Hangi modellerin farklı ceşit atomlardan oluştuğu sorulur
– Her modelin kac farklı atomdan oluştuğu sorulur
6 Alternatif Etkinlik : Bu Tanecikler Neye Ait? (Oğretmen Kitabı – 102)
Amac : Taneciklerin ati olduğu maddenin tespit edilmesinin sağlanması
Yapılacaklar : • Resimlerdeki taneciklerle ait oldukları maddeler eşleştirilir
• Cezveyi oluşturan atomları, iyodu oluşturan molekulleri cok sayıda cizerek element oluşacağını kavramak
• Suyu oluşturan molekulleri cok sayıda cizerek bileşik oluşacağını kavramak
8 Etkinlik : Molekul Modelleri (Ders Kitabı – 103)
Amac : Kartlarda verilen molekul modellerinin yapılmasını ve modeller uzerinde
aynı veya farklı cins atomların fark edilmesini sağlamak
Yapılacaklar : • Oğrenciler gruplara ayrılır ve farklı renkte oyun hamuru ve kurdan
kullanılarak resimlerdeki molekul modelleri oluşturulur
• Yapılan modeller sınıfa gosterilerek tanıtılır ve molekul modellerinin resimleri deftere cizilir Cizim uzerinde aynı ve farklı atomlar gosterilir
• Sonuca varalım kısmında;
– Modelde oluşturulan her bir molekulun kac atomdan oluştuğu sorulur
– Modelde oluşturulan her bir molekulun kac ceşit atomdan oluştuğu sorulur
– Hangi modeldeki molekullerin aynı ceşit ve buyuklukteki atomdan oluştuğu sorulur
– Hangi modeldeki molekullerin elementleri oluşturduğu sorulur
12 Etkinlik : Dondurmacı (Calışma Kitabı – 54)
Amac : Gunluk hayatta karşılaşabilecek bir durumla molekul hakkında oğrenilen
bilgilerin karşılaştırılmasının sağlanması
Yapılacaklar : • Atom, dondurma topuna benzetilir
• Kartondan dondurma kulahları yaptırılır ve dondurma olarak ikişer tane olmak uzere uc farklı renk bilye kullanılır Uc farklı renk bilye, uc farklı elementi, dondurma toplarının oluşturduğu kumeler de molekulu temsil eder
• Acık renk bilye vanilyalı, koyu renkli bilye cikolatalı, diğer bilye de cilekli dondurmayı temsil eder
1 İki ceşit dondurma topundan iki toplu kac farklı dondurma oluşacağı sorulur ve bunlar oluşturulur (3)
– Vanilya – Vanilya
– Cikolata – Cikolata
– Vanilya – Cikolata
2 Uc ceşit dondurma topundan iki toplu kac farklı dondurma oluşacağı sorulur (6)
– Vanilya – Vanilya
– Cikolata – Cikolata
– Cilek – Cilek
– Vanilya – Cikolata
– Vanilya – Cilek
– Cikolata – Cilek
3 Uc ceşit dondurma topundan uc toplu kac farklı dondurma oluşacağı sorulur (10)
– Vanilya – Vanilya – Vanilya
– Cikolata – Cikolata – Cikolata
– Cilek – Cilek – Cilek
– Vanilya – Vanilya – Cikolata
– Vanilya – Vanilya – Cilek
– Cilek – Cilek – Vanilya
– Cilek – Cilek – Cikolata
– Cikolata – Cikolata – Vanilya
– Cikolata – Cikolata – Cilek
– Vanilya – Cikolata – Cilek
4 a → Birinci Atom
b → İkinci Atom
– aa–bb–ab
5 a → Birinci Atom
b → İkinci Atom
c → Ucuncu Atom
– aaa–bbb–ccc–aab–abb–abc–bbc–ccb–acc–aac
6 Doğada 100 den fazla farklı ceşitte atom vardır Bunlar, ikili, uclu, … gibi farklı şekillerde bir araya gelerek sayılamayacak kadar cok ceşitte madde oluşur
3 Bileşikler ve Bileşiklerin Ozellikleri :
a) Bileşikler :
İki ya da daha fazla ceşit element atomunun bir araya gelerek oluşturdukları yeni saf maddeye bileşik denir Farklı atom iceren molekuller (cok sayıdaki molekul) bir araya gelerek gorunecek boyuta ulaştıklarında bileşikler oluşur
(İki ya da daha fazla elementin kendi ozelliklerini kaybederek belirli oranlarda ve kimyasal tepkimeler sonucu oluşturdukları saf maddelere bileşik denir)
Bileşikler kendini oluşturan atomlardan (elementlerden) farklı ozelliklere sahiptirler Bileşiği oluşturan atomlar kendi ozelliklerini kaybederler (Helva, kendini oluşturan un, yağ ve şekerden farklı tada ve ozelliğe sahiptir)
Bileşiklerin coğu molekullerden oluşmuşlardır Bir bileşiği oluşturan molekullerden her biri bileşikteki diğer molekullerle aynı sayıda ve aynı cinste atom icerir (Bileşikteki molekullerin hepsi aynı sayıda ve aynı cinste atom icerir)
Doğada bilinen 115 ceşit atom vardır Bu atomlar farklı ceşitlerde ve şekillerde bir araya gelerek milyonlarca farklı madde yani bileşik oluşur
Bileşikler atomik yapıda değildirler
Ornek : • Su bileşiktir ve su bileşiğini oluşturmak icin cok sayıda su molekulu bir araya
gelir Su bileşiğini oluşturan molekullerden her biri suyun diğer molekulleri ile aynı sayıda ve cinste atom icerir Bir su molekulu iki hidrojen ve bir oksijen atomundan oluşur
b) Bileşik Ceşitleri :
1 Molekuler Yapıdaki Bileşikler :
Bileşikler iki ya da daha fazla atomdan oluşan molekullerden oluşmuşsa boyle bileşiklere molekuler yapılı bileşikler denir Molekuler yapılı bileşikler molekullerden oluşurlar
Ornek : • Şeker bileşiği molekuler yapıdadır ve her molekul 24 atomdan oluşur
2 Molekuler Yapıda Olmayan Bileşikler :
Bileşikler, ikili ya da daha fazla atomdan oluşan molekullerden oluşmayıp, bileşiği oluşturan atomlar bir yığın oluşturacak şekilde dizilmişlerse boyle bileşiklere molekuler yapılı olmayan bileşikler denir
Molekuler yapıda olmayan bileşikleri oluşturan yığınlardaki atomlar sayılamayacak kadar coktur ve yığındaki atomun sayısı yığının buyukluğune gore değişir Fakat molekuler yapıdaki bileşikleri oluşturan molekullerdeki atomlar sayılabilirler ve molekuldeki atom sayısı değişmez
Ornek : • Tuz bileşiği molekuler yapıda değildir, yığın gorunumundedir
Tuzluktan dokulen bir tuz kristalinde sayılamayacak kadar cok sayıda atom bulunur
c) Bileşiklerin Ozellikleri :
1 Bileşikler, kendini oluşturan elementlerin (atomları) ozelliklerini gostermezler
2 Bileşiği oluşturan elementler (atomlar) kendi ozelliklerini kaybederler
3 Bileşiği oluşturan elementler belirli oranlarda birleşirler
4 Bileşikler oluşurken enerji alışverişi olur
5 Bileşikler, kimyasal tepkimelerle oluşur ve kimyasal yollarla ayrılırlar
6 Bileşikler en az iki farklı elementten yani atomdan oluşurlar
7 Bileşiklerin belirli erime, kaynama, donma ve yoğunlaşma sıcaklıkları vardır
8 Bileşikler saf ve homojen maddelerdir
9 Bileşikler formullerle gosterilirler
10 Bileşiklerin en kucuk yapı birimleri molekullerdir
1 Elementler ve Elementlerin Ozellikleri :
a) Elementler :
Aynı cins atomlardan oluşan, fiziksel ya da kimyasal yollarla kendinden daha basit ve farklı maddelere ayrılamayan saf maddelere element denir
Elementler cok sayıda atomdan oluşur ve elementleri oluşturan atomlar aynı cins atomlardır Cok sayıda aynı cins atom birleşerek gorunur boyuta geldiklerinde elementleri oluştururlar
Bir elementi oluşturan butun atomların buyuklukleri yani şekilleri (ve atomları arasındaki uzaklık) aynıdır Fakat bir elementin atomları ile başka bir elementin atomlarının buyuklukleri yani şekilleri farklıdır (ve atomları arasındaki uzaklık)
Elementi oluşturan atomların birbirine olan uzaklığı elementin katı, sıvı ve gaz haline gore değişebilir
Ornek :
• Demir elementini oluşturan atomlar demir atomlarıdır Demir elementini
oluşturan en kucuk tanecikler demir atomlarıdır Demirden yapılmış farklı maddeler de aynı demir atomlarından oluşurlar
• Bakır elementini oluşturan atomlar bakır atomlarıdır Bakır elementini oluşturan en kucuk tanecikler bakır atomlarıdır Bakırdan yapılmış farklı maddeler de aynı bakır atomlarından oluşurlar
• Demir elementini oluşturan demir atomları ile bakır elementini oluşturan bakır atomları birbirinden farklı buyukluktedir
b) Element Ceşitleri :
1 Atomik Yapıdaki Elementler :
Bazı elementleri oluşturan aynı cins atomlar doğada tek başlarına bulunurlar Boyle atomlara sahip elementlere atomik yapılı elementler denir Atomik yapılı elementlerin en kucuk taneciği atomlardır
Ornek: Demir, bakır, aluminyum, cinko, kurşun, altın gibi elementler atomik
yapılıdır
2 Molekuler Yapıdaki Elementler :
Bazı elementleri oluşturan aynı cins atomlar doğada ikili gruplar halinde bulunurlar Boyle atomlara sahip elementlere molekuler yapılı elementler denir Molekuler yapılı elementlerin en kucuk taneciği molekullerdir
Ornek: Hidrojen, oksijen, iyot, karbon, fosfor, kukurt, azot…
c) Elementlerin Ozellikleri :
1 Kendi ozeliğini taşıyan en kucuk yapı birimleri atomlardır
2 Aynı cins atomlardan oluşurlar
3 Kendinden daha basit ve farklı maddelere ayrılamazlar
4 Saf maddelerdir
5 Sembollerle gosterilirler
SORU : 1 Bakır cezveyi oluşturan tanecikler arasında fark var mıdır?
2 Demir parmaklığı oluşturan tanecikler ile bakır cezveyi oluşturan tanecikler arasında fark var mıdır?
4 Etkinlik : Aynı Atomlar Toplandık (Ders Kitabı – 99)
Amac : Demir parmaklığın modelini oluşturarak elementlerin aynı cins atomlardan
oluştuğunu kavramak
Yapılacaklar : • Model yapılırken aslına benzemeyeceği belirtilir
• Oyun hamuru eşit buyuklukteki kucuk parcalara ayrılır ve bu parcalar yuvarlanarak kucuk kureler yapılıp bunlar birleştirilir Bu kureler demir parmaklığı oluşturan tanecikleri temsil eder
• Demir parmaklığı aynı cins atomların oluşturduğu sonucuna varılır
• Sonuca varalım kısmında;
– Tanecikler atomu ifade eder
– Aynı ceşit tanecikler bir araya gelerek elementleri oluştururlar
5 Alternatif Etkinlik : Farklı Malzeme Aynı Atom (Oğretmen Kitabı – 99)
Amac : Demirden yapılmış maddelerin aynı demir atomlarından oluştuğunun
Kavratılmasını sağlamak
Yapılacaklar : • Demirden yapılan maddelerin tanecik modelleri cizdirilir
5 Etkinlik : Atom Aynı, Madde Aynı (Ders Kitabı – 100)
Amac : Demir elementini oluşturan atomların bakır elementini oluşturan atomlardan
farklı olduğunu gostermek
Yapılacaklar : • Gunluk hayatta makroskobik olarak gorulen demir ve bakırdan
yapılan maddeleri oluşturan atomları modellerler
• Uc–dort kişilik gruplar oluşturulur
• Her gruba iki farklı renkte oyun hamuru verilir
• Gruplar farklı renkteki oyun hamurları ile demir ve bakırdan yapılan maddelerin bir kısmını oluşturan atomların kure şeklinde modelleri oluşturulur
• Kure şeklindeki modeller birleştirilir
• Yapılan modeller deftere cizdirilir
• Sonuca varalım kısmında;
– Tanecikler atomu ifade eder
– Aynı ceşit tanecikler bir araya gelerek elementleri oluştururlar
– Oluşturulan demir ve bakır atomları farklı atomlardır
– Demir ve bakır farklı elementler olduğu icin onların atomlarının buyuklukleri farklıdır ve onlar modellenirken farklı buyuklukte ve renkte oyun hamurları kullanılmalıdır
10 Etkinlik : Soru İşaretini Kaldıralım, Yerini Dolduralım (Calışma Kitabı – 52)
Amac : Farklı maddeleri oluşturan atomların farklı olduğunu farklı şekilde cizerek
gostermek
Yapılacaklar : • Demir parmaklığın, bakır cezvenin ve aluminyum tencerenin
atomlarını birbirinden farklı cizerler
• Taneciklerin birbirinden farklı olduğunu gosterirken farklı renkler kullanılır Ama taneciklerin renklerinin olmadığı soylenir
• Cizimler uzerinde atomlar ve elementler gosterilir
• Ders kitabının 96 sayfasındaki fındık, kiraz ve kestane resimlerine dikkat cekilir
6 Etkinlik : Atom Kumeleri (Ders Kitabı – 101)
Amac : Aynı ceşit atomların bir araya gelerek atom kumlerini, bu atom kurelerinin de
birleşerek elementleri oluşturduğunun fark edilmesini sağlamak
Yapılacaklar : • Uzerinde maddelerin tanecik modellerinin yer aldığı kartlar
hazırlanır
• Boncuklar ip ile birbirine bağlanarak kartlarda gosterilen modeller oluşturulur ve modeller kibrit kutularına yerleştirilir
• Oluşturulan modellerin şekli deftere cizdirilir
• Cizim uzerinde her model icin bir atom kumesi ve bu atom kumesini oluşturan atomlar işaretlenir
• Oksijen ve hidrojen elementi gaz halindedir Bu nedenle bu elementlerin modelleri yapıldıktan sonra kutuya konur ve atom kumelerinin arasında bırakılır
• Element atomlarının arasındaki boşluğun farklı olmasının nedeni sorulur
• Kartlarda bulunan elementlerin hangi hallerde olduğu sorulur
• Sonuca varalım kısmında;
– Oluşturulan her modelde kac ceşit atom olduğu sorulur
– Yapılan hangi modelde atom kumelerinin bulunduğu belirtilir
– Atom kumelerini oluşturan atomlar arasında fark olup olmadığı sorulur
– Kartlarda verilen modellerin hangilerinin elementi temsil ettiği sorulur
11 Etkinlik : Hangi Modeller Hangi Elementlere Ait? (Calışma Kitabı – 53)
Amac : Elementlerin atomik ve molekuler yapıda olduğunu gostermek
Yapılacaklar : • Resimlerde verilen modellerden hangisinin elemente ait olduğu
sorulur
• Etkinlikteki resimlerden a, b, c, e nin element olduğu, sebebinin de elementlerin tek cins atom icermesi olduğu soylenir
2 Molekuller :
Aynı cins ya da farklı cins iki ya da daha fazla atomun (kimyasal bağlar ile) birbirine bağlanması sonucu oluşan atom gruplarına (yapıya) molekul denir
Atomların coğu doğada tek başlarına bulunmazlar Aynı cins ya da farklı cins atomlar bir araya gelerek molekulleri oluştururlar ve doğada molekul halinde bulunurlar
Molekuller iki ya da daha fazla atomdan oluşurlar İki (az sayıda) atomdan oluşan molekullere basit yapılı molekuller, cok sayıda atomdan oluşan molekullere karmaşık yapılı molekuller denir (500 atomdan oluşan molekuller bulunabilir)
Ornek : • Su, iyot, hidrojen, oksijen molekulleri basit yapılı molekullerdir
• Gunluk hayatta kullanılan besinlerde ve hucrede bulunan karbonhidrat, protein ve yağ molekulleri karmaşık yapılı molekullerdir
a) Aynı Cins Atomların Molekulleri :
Aynı cins iki atom bir araya gelerek element molekullerini, aynı cins element molekulleri de bir araya gelerek elementleri oluştururlar
Bazı elementleri oluşturan aynı cins atomlar doğada tek başlarına bulunurken bazı elementleri oluşturan aynı cins atomlar da doğada ikili gruplar halinde bulunurlar Doğada ikili gruplar halinde bulunan atomlara sahip elementlere molekuler yapılı elementler denir Molekuler yapılı elementlerin en kucuk taneciği molekullerdir
Hem elementler hem de element molekulleri aynı cins atomdan oluşur Elementler cok sayıda atomdan oluşur ve gorunur boyuttadır Element molekulleri ise iki atomdan oluşur ve elementlerin yapı birimleridir (gorunmez boyuttadır)
b) Farklı Cins Atomların Molekulleri :
Farklı cins atomlar bir araya gelerek bileşik molekullerini, bu molekuller de birleşerek bileşikleri oluştururlar Bu nedenle bileşikler farklı cins atomlardan oluşurlar ve bileşiklerin kendi ozelliklerini taşıyan en kucuk tanecikleri molekullerdir
Bileşiklerin molekullerini oluşturan atomlar farklı cins atomlar oldukları icin bu atomların buyuklukleri ve ozellikleri de birbirinden farklıdır
NOT : 1 Karbon di oksit molekulunde hem aynı ceşit hem de farklı ceşit atomlar
bulunur
7 Etkinlik : Farklı Atomlardan Atom Kumesine (Ders Kitabı – 102)
Amac : Oyun hamurlarından oluşturulan birbirinden farklı kurelerin belirli kurala
bağlı olmaksızın (farklı sayıda ve farklı ceşitte atom) bir araya getirilerek molekullerin ceşitliliğinin fark edilmesinin sağlanması
Yapılacaklar : • Oğrenciler gruplara ayrılır ve oyun hamurlarından farklı boyutlarda
kureler yapılır
• İstenilen sayıda ve ceşitte kureler kurdan yardımıyla bir araya getirilerek molekul modelleri oluşturulur
• Oluşturulan modellerin resimleri deftere cizdirilir
• Yapılan modelleri oğrencilerin birbirlerine tanıtması ve aynı yere konularak incelenmesi sağlanır
• Farklı renkteki kureleri birleştirerek atom kumesi oluşturabilir veya aynı renkte ve farklı buyuklukte kureleri birleştirerek atom kumesi oluşturabilir
• Aynı veya farklı ceşit atom kumelerinin molekuller olduğu belirtilir
• Sonuca Varalım Kısmında;
– Yapılan modeller arasında fark olup olmadığı sorulur ve farklı modellerdeki molekullerin birleşerek farklı maddeleri oluşturduğu belirtilir
– Molekul ceşitliliğinin maddenin ceşitliliğini sağladığı, molekul ceşitliliğini de atom ceşitliliğinin sağladığı belirtilir
– Hangi modellerin aynı ceşit atomlardan oluştuğu sorulur
– Hangi modellerin farklı ceşit atomlardan oluştuğu sorulur
– Her modelin kac farklı atomdan oluştuğu sorulur
6 Alternatif Etkinlik : Bu Tanecikler Neye Ait? (Oğretmen Kitabı – 102)
Amac : Taneciklerin ati olduğu maddenin tespit edilmesinin sağlanması
Yapılacaklar : • Resimlerdeki taneciklerle ait oldukları maddeler eşleştirilir
• Cezveyi oluşturan atomları, iyodu oluşturan molekulleri cok sayıda cizerek element oluşacağını kavramak
• Suyu oluşturan molekulleri cok sayıda cizerek bileşik oluşacağını kavramak
8 Etkinlik : Molekul Modelleri (Ders Kitabı – 103)
Amac : Kartlarda verilen molekul modellerinin yapılmasını ve modeller uzerinde
aynı veya farklı cins atomların fark edilmesini sağlamak
Yapılacaklar : • Oğrenciler gruplara ayrılır ve farklı renkte oyun hamuru ve kurdan
kullanılarak resimlerdeki molekul modelleri oluşturulur
• Yapılan modeller sınıfa gosterilerek tanıtılır ve molekul modellerinin resimleri deftere cizilir Cizim uzerinde aynı ve farklı atomlar gosterilir
• Sonuca varalım kısmında;
– Modelde oluşturulan her bir molekulun kac atomdan oluştuğu sorulur
– Modelde oluşturulan her bir molekulun kac ceşit atomdan oluştuğu sorulur
– Hangi modeldeki molekullerin aynı ceşit ve buyuklukteki atomdan oluştuğu sorulur
– Hangi modeldeki molekullerin elementleri oluşturduğu sorulur
12 Etkinlik : Dondurmacı (Calışma Kitabı – 54)
Amac : Gunluk hayatta karşılaşabilecek bir durumla molekul hakkında oğrenilen
bilgilerin karşılaştırılmasının sağlanması
Yapılacaklar : • Atom, dondurma topuna benzetilir
• Kartondan dondurma kulahları yaptırılır ve dondurma olarak ikişer tane olmak uzere uc farklı renk bilye kullanılır Uc farklı renk bilye, uc farklı elementi, dondurma toplarının oluşturduğu kumeler de molekulu temsil eder
• Acık renk bilye vanilyalı, koyu renkli bilye cikolatalı, diğer bilye de cilekli dondurmayı temsil eder
1 İki ceşit dondurma topundan iki toplu kac farklı dondurma oluşacağı sorulur ve bunlar oluşturulur (3)
– Vanilya – Vanilya
– Cikolata – Cikolata
– Vanilya – Cikolata
2 Uc ceşit dondurma topundan iki toplu kac farklı dondurma oluşacağı sorulur (6)
– Vanilya – Vanilya
– Cikolata – Cikolata
– Cilek – Cilek
– Vanilya – Cikolata
– Vanilya – Cilek
– Cikolata – Cilek
3 Uc ceşit dondurma topundan uc toplu kac farklı dondurma oluşacağı sorulur (10)
– Vanilya – Vanilya – Vanilya
– Cikolata – Cikolata – Cikolata
– Cilek – Cilek – Cilek
– Vanilya – Vanilya – Cikolata
– Vanilya – Vanilya – Cilek
– Cilek – Cilek – Vanilya
– Cilek – Cilek – Cikolata
– Cikolata – Cikolata – Vanilya
– Cikolata – Cikolata – Cilek
– Vanilya – Cikolata – Cilek
4 a → Birinci Atom
b → İkinci Atom
– aa–bb–ab
5 a → Birinci Atom
b → İkinci Atom
c → Ucuncu Atom
– aaa–bbb–ccc–aab–abb–abc–bbc–ccb–acc–aac
6 Doğada 100 den fazla farklı ceşitte atom vardır Bunlar, ikili, uclu, … gibi farklı şekillerde bir araya gelerek sayılamayacak kadar cok ceşitte madde oluşur
3 Bileşikler ve Bileşiklerin Ozellikleri :
a) Bileşikler :
İki ya da daha fazla ceşit element atomunun bir araya gelerek oluşturdukları yeni saf maddeye bileşik denir Farklı atom iceren molekuller (cok sayıdaki molekul) bir araya gelerek gorunecek boyuta ulaştıklarında bileşikler oluşur
(İki ya da daha fazla elementin kendi ozelliklerini kaybederek belirli oranlarda ve kimyasal tepkimeler sonucu oluşturdukları saf maddelere bileşik denir)
Bileşikler kendini oluşturan atomlardan (elementlerden) farklı ozelliklere sahiptirler Bileşiği oluşturan atomlar kendi ozelliklerini kaybederler (Helva, kendini oluşturan un, yağ ve şekerden farklı tada ve ozelliğe sahiptir)
Bileşiklerin coğu molekullerden oluşmuşlardır Bir bileşiği oluşturan molekullerden her biri bileşikteki diğer molekullerle aynı sayıda ve aynı cinste atom icerir (Bileşikteki molekullerin hepsi aynı sayıda ve aynı cinste atom icerir)
Doğada bilinen 115 ceşit atom vardır Bu atomlar farklı ceşitlerde ve şekillerde bir araya gelerek milyonlarca farklı madde yani bileşik oluşur
Bileşikler atomik yapıda değildirler
Ornek : • Su bileşiktir ve su bileşiğini oluşturmak icin cok sayıda su molekulu bir araya
gelir Su bileşiğini oluşturan molekullerden her biri suyun diğer molekulleri ile aynı sayıda ve cinste atom icerir Bir su molekulu iki hidrojen ve bir oksijen atomundan oluşur
b) Bileşik Ceşitleri :
1 Molekuler Yapıdaki Bileşikler :
Bileşikler iki ya da daha fazla atomdan oluşan molekullerden oluşmuşsa boyle bileşiklere molekuler yapılı bileşikler denir Molekuler yapılı bileşikler molekullerden oluşurlar
Ornek : • Şeker bileşiği molekuler yapıdadır ve her molekul 24 atomdan oluşur
2 Molekuler Yapıda Olmayan Bileşikler :
Bileşikler, ikili ya da daha fazla atomdan oluşan molekullerden oluşmayıp, bileşiği oluşturan atomlar bir yığın oluşturacak şekilde dizilmişlerse boyle bileşiklere molekuler yapılı olmayan bileşikler denir
Molekuler yapıda olmayan bileşikleri oluşturan yığınlardaki atomlar sayılamayacak kadar coktur ve yığındaki atomun sayısı yığının buyukluğune gore değişir Fakat molekuler yapıdaki bileşikleri oluşturan molekullerdeki atomlar sayılabilirler ve molekuldeki atom sayısı değişmez
Ornek : • Tuz bileşiği molekuler yapıda değildir, yığın gorunumundedir
Tuzluktan dokulen bir tuz kristalinde sayılamayacak kadar cok sayıda atom bulunur
c) Bileşiklerin Ozellikleri :
1 Bileşikler, kendini oluşturan elementlerin (atomları) ozelliklerini gostermezler
2 Bileşiği oluşturan elementler (atomlar) kendi ozelliklerini kaybederler
3 Bileşiği oluşturan elementler belirli oranlarda birleşirler
4 Bileşikler oluşurken enerji alışverişi olur
5 Bileşikler, kimyasal tepkimelerle oluşur ve kimyasal yollarla ayrılırlar
6 Bileşikler en az iki farklı elementten yani atomdan oluşurlar
7 Bileşiklerin belirli erime, kaynama, donma ve yoğunlaşma sıcaklıkları vardır
8 Bileşikler saf ve homojen maddelerdir
9 Bileşikler formullerle gosterilirler
10 Bileşiklerin en kucuk yapı birimleri molekullerdir