EMEVİ DEVLETİ
Emeviler, Dört Halife Dönemi ’nden (632661) sonra Müslüman Arap devletine baskın olan hanedandır Hz Ali ’nin 661 ’de öldürülmesinden daha sonra başa geçen Emeviler, 750 ’de Abbasiler tarafından yıkılıncaya kadar hüküm sürdüler
Tarih
Emevi hanedanın kurucusu Muaviye, Mekkeli Kureyş kabilesine tabi Ümeyye ailesinden geliyordu Emeviler, ailenin adından nedeniyle Beni Ümeyye olarak da anılır Muaviye, Hz Ömer döneminde 641'de Şam valisi olmuş ve Suriye'yi denetimi altına almıştı Muaviye, 656 ’da başa geçen Hz Ali'nin halifeliğini tanımadı ve onu üçüncü halife Hz Osman'ın öldürülmesinden sorumluluk sahibi tuttu Hz Ali, Şam valiliğine bir başkasını atayınca da çekişme savaşa dönüştü Muaviye, Sıffin Savaşı'nda (657) yenilmek üzere olan askerlerinin mızraklarına Kuran yapraklarını taktırdı ve böylece Hz Ali'nin ordusunu durdurdu Halifelik sorununu savaşla yok hakeme başvurarak çözmeyi önerdi Ne var ki Muaviye ’nin hakemi Hz Ali ’nin hakemini ikna ederek Muaviye ’yi halife ilan etti Hz Ali bu sonucu kabul etmemekle birlikte denetimindeki toprakları ağır ağır yitirdi ve bir zaman daha sonra da öldürüldü
Muaviye, Hz Ali'nin 661'de öldürülmesinden sonradan halifeliğini duyuru etti ve böylece Emevi yönetimi başladı Muaviye, halifeliğini tanımayanları sert bir biçimde bastırdı ve iç karışıklıklara son verdi Arkasından yeni fetihlere girişti
Emevi egemenliğini doğuda Hindistan sınırına, batıda Kuzey Afrika'ya, oradan da Güney İspanya'ya kadar yaydı Yeni kurulan donanmayla 669678 aralarında Bizans ’ın başkenti Konstantinopolis'i (İstanbul) fethetmek için seferler düzenlendi, fakat başarılı olamadı Muaviye 680 ’de öldüğünde ardında güçlü bir devlet bıraktı Halifeliği dinsel önderliğin yanı sıra bütün bir siyasal önderliğe dönüştürdü Halifelik merkezini de tanrısal topraklardaki Mekke ’den Şam ’a taşıdı Bundan Böyle halife bir kurul tarafından seçilmiyor, babadan oğula geçiyordu Nitekim Muaviye ’nin yerine oğlu I Yezid halife oldu
I Yezid tahta çıktığında yeni bir halifelik sorunuyla aleyhinde karşıya kaldı Hz Ali'nin küçük oğlu Hüseyin, halifeliğin kendi hakkı olduğunu ileri sürdü ve Yezid'in halifeliğini tanımadı Yezid sorunu askeri yöntemlerle çözmeye karar verdi ve Hüseyin ile yandaşlarını 681 ’de Kerbela'da kıyıma uğrattı Bu durum, İslam tarihindeki Sünni ve AleviŞii mezhep ayrılığını da kesinleştirdi I Yezid, takriben üç sene iktidarda kaldı, lakin İslam tarihine en zalim hükümdarlardan biri olarak geçti I Yezid'in ölümünden sonra 683 ’te oğlu II Muaviye halife oldu II Muaviye ’nin iktidarı yalnızca bir sene sürdü II Muaviye ve önceki iki hükümdar, Ebu Süfyan ’ın soyundan geldikleri için Süfyaniler olarak anılır
Emevi Camii
II Muaviye ’den sonra 684'te I Mervan halife olarak Emevi Devleti ’nde Mervaniler dönemini başlattı Emeviler en parlak dönemini I Mervan ’ın oğlu Abdülmelik döneminde (685705) yaşadı Bu dönemde Irak ve İran'daki ayaklanmalar bastırıldı Hindistan ve Orta Asya'da yeni fetihlerle devletin sınırları genişletildi Süleyman ’ın halifeliği sırasında Bizans İmparatoru III Leon'un 717'de Emevi ordusunu ağır bir yenilgiye uğratması, Emevi Devleti ’nin gerileme döneminin başlangıcı oldu Araplar arasında kabile çatışmaları her tarafta başladı ve Mevalidenen, Arap olmayan Müslümanların merkezi yönetime aleyhinde hoşnutsuzlukları arttı 707720 arasında halifelik eden Ömer'in başlattığı yenileşme hareketleri de daimi bir sonuç getirmedi Hişam döneminde (724743), 732'de İspanya üzerinden Fransa'yı fethe girişen Emevi ordusu Poitiers'de (Puvatya) durduruldu Emeviler Anadolu'da Bizans ’a karşı üstünlüklerini de yitirdiler Orta Asya'da Türkler, Kuzey Afrika'da Berberiler Emevi egemenliğine başkaldırdılar
Son Emevi Halifesi II Mervan döneminde (744750) Abbasiler denetiminde çoğalan muhalefet Emevi egemenliğini sarstı Emevi Devleti ’nin yıkılışında Ebu Müslim Horasani manâlı rol oynadı Sonunda Abbasilerin önderi Ebu'lAbbas, Emevi egemenliğine son verdi ve Emevi hanedanının bütün üyelerini öldürdü Bu kıyımdan canını kurtarabilen Abdurrahman, İspanya'ya gitgide artarak orada Endülüs Emevileri Devleti ’ni kurdu
Devlet Yönetimi
Emevi devleti ile birlikte islamda yozlaşma başlamıştırHz Muhammed'in hadislerinin yazılmasını yasaklamasına karşın Emevi halifeleri uydurma hadisler yazmış,bu uydurma hadisler İslam dinini yozlaştırmıştırDini siyasette kullanmaya çalışan,yaptıkları her işin din adına yapıldığını söyleyen Emevi liderler, Hz Muhammed'in torunlarını da öldürmekten çekinmemişlerdir
Emeviler dönemindeki devlet yönetimi sonraki İslam devletlerine misal oluşturdu Hz Ömer döneminde (634644) ortaya çıkan an adlı kurumu Emeviler daha da ilerletti Halifeler devlet işlerini vezirler aracılığıyla yürütmeye başladılar Emevi toprakları eyaletlere ayrılarak yönetildi, ama eyaletler Şam ’daki merkezi devlete bağlıydı Emevi Devleti, İslam devleti olmaktan fazla bir Arap devletiydi Emeviler, Müslüman Araplar ile Arap olmayan Müslümanları birbirinden ayırıyorlardı; Arap olmayan Müslümanlara Mevali diyorlardı Emevi Devleti ’nin yıkılmasında en kayda değer etkenlerden biri bu ayrımcılık oldu Araplaştırma siyasetinin bir sonucu olarak Arapça devletin tek devlete ait diliydi Devlet gelirleri, dinsel gereklerden kaynaklanan vergiler ile fethedilen yerlerden ve savaşlardan elde edilen ganimetlerden oluşuyordu İslam tarihinde birincil altın para da Abdülmelik döneminde (685705) basıldı
Emevi Sanatı
Emevi sanatı, özellikle mimarlık alanında gelişmişti Emevi döneminden günümüze öyle fazla cami, saray, kale gibi yapılar kalmıştır Emevi sanatı, Yunan, Bizans, İran ’daki Sasani sanatının etkilenmiştir
I Velid döneminde (705715) Şam'da yaptırılan Emeviye Camisi (ya da Ümeyye Camisi), Emevi mimarlığının karakteristik özelliklerini taşır Dikdörtgen planlı cami, eski bir Roma tapınağının temeli üzerinde yükselir Yapı, dört büyük ayağın taşıdığı dört kemere oturtulan bir kubbeyle örtülüdür Caminin kare planlı üç minaresi vardır Avlusunu üç yandan iki katlı revaklarla çevrilidir Emeviye Camisi, günümüze pek eksik örneği kalan varlıklı mozaik bezemeleriyle de dikkati çeker Bu bezemelerde Yunan ve Bizans etkileri açıkça görülür Kudüs'te sekiz köşeli Kubbetü'sSahra da (veya Ömer Camisi) Emevi mimarisinin manâlı bir örneğidir Emevilere karşı ayaklanan Abdullah bin Zübeyr Mekke'yi ele geçirince, Halife Abdülmelik Hz Muhammed'in namaz kılmış olduğu yerde, Müslümanların hac ödevini yerine getirmeleri için bu camiyi yaptırmıştır Gene Abdülmelik döneminde Kudüs'te yapılan Mescidi Aksa büyüklüğüyle uyarı çeker
Emevilerin Suriye çöllerinde yaptırdıkları saray, köşk, kale gibi yapılardan günümüze çok azı ulaşmıştır Lût Gölü'nün kuzey ucundaki Kuseyr Amra Köşkü, çevresi geniş surla kenarlı bir alandadır ve salon ile hamamdan oluşur Salonun duvarlarının Emevilerin askeri zaferlerini betimleyen resimler kaplı olması dikkat çekicidir Bu resimlerde de Yunan ve İran etkisi görülür Emevi sanatının bir özelliği de, duvar yüzeylerini hiç abes yer bırakmaksızın bezemekti Şam'ın 200 km güneyinde belirlenmiş tipik bir çöl sarayı olan Mşatta Sarayı, kulelerle güçlendirilmiş bir surun ortasında yer alır Mşatta Sarayı ’nın içinde de Yunan ve İran etkisi taşıyan zengin bezemeler vardır
Emevilerden kalan bir diğer inşa biçimi de bir cins han olan ribat idi Bir surla taraflı olan ribatlarda odalar, ahır, ağıl, sarnıç ve gözcü kuleleri bulunuyordu Uzun yolculuklar esnasında konaklamak için kullanılan ribat, bununla birlikte minik birer askeri üstü *
Emeviler, Dört Halife Dönemi ’nden (632661) sonra Müslüman Arap devletine baskın olan hanedandır Hz Ali ’nin 661 ’de öldürülmesinden daha sonra başa geçen Emeviler, 750 ’de Abbasiler tarafından yıkılıncaya kadar hüküm sürdüler
Tarih
Emevi hanedanın kurucusu Muaviye, Mekkeli Kureyş kabilesine tabi Ümeyye ailesinden geliyordu Emeviler, ailenin adından nedeniyle Beni Ümeyye olarak da anılır Muaviye, Hz Ömer döneminde 641'de Şam valisi olmuş ve Suriye'yi denetimi altına almıştı Muaviye, 656 ’da başa geçen Hz Ali'nin halifeliğini tanımadı ve onu üçüncü halife Hz Osman'ın öldürülmesinden sorumluluk sahibi tuttu Hz Ali, Şam valiliğine bir başkasını atayınca da çekişme savaşa dönüştü Muaviye, Sıffin Savaşı'nda (657) yenilmek üzere olan askerlerinin mızraklarına Kuran yapraklarını taktırdı ve böylece Hz Ali'nin ordusunu durdurdu Halifelik sorununu savaşla yok hakeme başvurarak çözmeyi önerdi Ne var ki Muaviye ’nin hakemi Hz Ali ’nin hakemini ikna ederek Muaviye ’yi halife ilan etti Hz Ali bu sonucu kabul etmemekle birlikte denetimindeki toprakları ağır ağır yitirdi ve bir zaman daha sonra da öldürüldü
Muaviye, Hz Ali'nin 661'de öldürülmesinden sonradan halifeliğini duyuru etti ve böylece Emevi yönetimi başladı Muaviye, halifeliğini tanımayanları sert bir biçimde bastırdı ve iç karışıklıklara son verdi Arkasından yeni fetihlere girişti
Emevi egemenliğini doğuda Hindistan sınırına, batıda Kuzey Afrika'ya, oradan da Güney İspanya'ya kadar yaydı Yeni kurulan donanmayla 669678 aralarında Bizans ’ın başkenti Konstantinopolis'i (İstanbul) fethetmek için seferler düzenlendi, fakat başarılı olamadı Muaviye 680 ’de öldüğünde ardında güçlü bir devlet bıraktı Halifeliği dinsel önderliğin yanı sıra bütün bir siyasal önderliğe dönüştürdü Halifelik merkezini de tanrısal topraklardaki Mekke ’den Şam ’a taşıdı Bundan Böyle halife bir kurul tarafından seçilmiyor, babadan oğula geçiyordu Nitekim Muaviye ’nin yerine oğlu I Yezid halife oldu
I Yezid tahta çıktığında yeni bir halifelik sorunuyla aleyhinde karşıya kaldı Hz Ali'nin küçük oğlu Hüseyin, halifeliğin kendi hakkı olduğunu ileri sürdü ve Yezid'in halifeliğini tanımadı Yezid sorunu askeri yöntemlerle çözmeye karar verdi ve Hüseyin ile yandaşlarını 681 ’de Kerbela'da kıyıma uğrattı Bu durum, İslam tarihindeki Sünni ve AleviŞii mezhep ayrılığını da kesinleştirdi I Yezid, takriben üç sene iktidarda kaldı, lakin İslam tarihine en zalim hükümdarlardan biri olarak geçti I Yezid'in ölümünden sonra 683 ’te oğlu II Muaviye halife oldu II Muaviye ’nin iktidarı yalnızca bir sene sürdü II Muaviye ve önceki iki hükümdar, Ebu Süfyan ’ın soyundan geldikleri için Süfyaniler olarak anılır
Emevi Camii
II Muaviye ’den sonra 684'te I Mervan halife olarak Emevi Devleti ’nde Mervaniler dönemini başlattı Emeviler en parlak dönemini I Mervan ’ın oğlu Abdülmelik döneminde (685705) yaşadı Bu dönemde Irak ve İran'daki ayaklanmalar bastırıldı Hindistan ve Orta Asya'da yeni fetihlerle devletin sınırları genişletildi Süleyman ’ın halifeliği sırasında Bizans İmparatoru III Leon'un 717'de Emevi ordusunu ağır bir yenilgiye uğratması, Emevi Devleti ’nin gerileme döneminin başlangıcı oldu Araplar arasında kabile çatışmaları her tarafta başladı ve Mevalidenen, Arap olmayan Müslümanların merkezi yönetime aleyhinde hoşnutsuzlukları arttı 707720 arasında halifelik eden Ömer'in başlattığı yenileşme hareketleri de daimi bir sonuç getirmedi Hişam döneminde (724743), 732'de İspanya üzerinden Fransa'yı fethe girişen Emevi ordusu Poitiers'de (Puvatya) durduruldu Emeviler Anadolu'da Bizans ’a karşı üstünlüklerini de yitirdiler Orta Asya'da Türkler, Kuzey Afrika'da Berberiler Emevi egemenliğine başkaldırdılar
Son Emevi Halifesi II Mervan döneminde (744750) Abbasiler denetiminde çoğalan muhalefet Emevi egemenliğini sarstı Emevi Devleti ’nin yıkılışında Ebu Müslim Horasani manâlı rol oynadı Sonunda Abbasilerin önderi Ebu'lAbbas, Emevi egemenliğine son verdi ve Emevi hanedanının bütün üyelerini öldürdü Bu kıyımdan canını kurtarabilen Abdurrahman, İspanya'ya gitgide artarak orada Endülüs Emevileri Devleti ’ni kurdu
Devlet Yönetimi
Emevi devleti ile birlikte islamda yozlaşma başlamıştırHz Muhammed'in hadislerinin yazılmasını yasaklamasına karşın Emevi halifeleri uydurma hadisler yazmış,bu uydurma hadisler İslam dinini yozlaştırmıştırDini siyasette kullanmaya çalışan,yaptıkları her işin din adına yapıldığını söyleyen Emevi liderler, Hz Muhammed'in torunlarını da öldürmekten çekinmemişlerdir
Emeviler dönemindeki devlet yönetimi sonraki İslam devletlerine misal oluşturdu Hz Ömer döneminde (634644) ortaya çıkan an adlı kurumu Emeviler daha da ilerletti Halifeler devlet işlerini vezirler aracılığıyla yürütmeye başladılar Emevi toprakları eyaletlere ayrılarak yönetildi, ama eyaletler Şam ’daki merkezi devlete bağlıydı Emevi Devleti, İslam devleti olmaktan fazla bir Arap devletiydi Emeviler, Müslüman Araplar ile Arap olmayan Müslümanları birbirinden ayırıyorlardı; Arap olmayan Müslümanlara Mevali diyorlardı Emevi Devleti ’nin yıkılmasında en kayda değer etkenlerden biri bu ayrımcılık oldu Araplaştırma siyasetinin bir sonucu olarak Arapça devletin tek devlete ait diliydi Devlet gelirleri, dinsel gereklerden kaynaklanan vergiler ile fethedilen yerlerden ve savaşlardan elde edilen ganimetlerden oluşuyordu İslam tarihinde birincil altın para da Abdülmelik döneminde (685705) basıldı
Emevi Sanatı
Emevi sanatı, özellikle mimarlık alanında gelişmişti Emevi döneminden günümüze öyle fazla cami, saray, kale gibi yapılar kalmıştır Emevi sanatı, Yunan, Bizans, İran ’daki Sasani sanatının etkilenmiştir
I Velid döneminde (705715) Şam'da yaptırılan Emeviye Camisi (ya da Ümeyye Camisi), Emevi mimarlığının karakteristik özelliklerini taşır Dikdörtgen planlı cami, eski bir Roma tapınağının temeli üzerinde yükselir Yapı, dört büyük ayağın taşıdığı dört kemere oturtulan bir kubbeyle örtülüdür Caminin kare planlı üç minaresi vardır Avlusunu üç yandan iki katlı revaklarla çevrilidir Emeviye Camisi, günümüze pek eksik örneği kalan varlıklı mozaik bezemeleriyle de dikkati çeker Bu bezemelerde Yunan ve Bizans etkileri açıkça görülür Kudüs'te sekiz köşeli Kubbetü'sSahra da (veya Ömer Camisi) Emevi mimarisinin manâlı bir örneğidir Emevilere karşı ayaklanan Abdullah bin Zübeyr Mekke'yi ele geçirince, Halife Abdülmelik Hz Muhammed'in namaz kılmış olduğu yerde, Müslümanların hac ödevini yerine getirmeleri için bu camiyi yaptırmıştır Gene Abdülmelik döneminde Kudüs'te yapılan Mescidi Aksa büyüklüğüyle uyarı çeker
Emevilerin Suriye çöllerinde yaptırdıkları saray, köşk, kale gibi yapılardan günümüze çok azı ulaşmıştır Lût Gölü'nün kuzey ucundaki Kuseyr Amra Köşkü, çevresi geniş surla kenarlı bir alandadır ve salon ile hamamdan oluşur Salonun duvarlarının Emevilerin askeri zaferlerini betimleyen resimler kaplı olması dikkat çekicidir Bu resimlerde de Yunan ve İran etkisi görülür Emevi sanatının bir özelliği de, duvar yüzeylerini hiç abes yer bırakmaksızın bezemekti Şam'ın 200 km güneyinde belirlenmiş tipik bir çöl sarayı olan Mşatta Sarayı, kulelerle güçlendirilmiş bir surun ortasında yer alır Mşatta Sarayı ’nın içinde de Yunan ve İran etkisi taşıyan zengin bezemeler vardır
Emevilerden kalan bir diğer inşa biçimi de bir cins han olan ribat idi Bir surla taraflı olan ribatlarda odalar, ahır, ağıl, sarnıç ve gözcü kuleleri bulunuyordu Uzun yolculuklar esnasında konaklamak için kullanılan ribat, bununla birlikte minik birer askeri üstü *