Son Konu

Endokrin - paratiroid

makaleci

Yeni Üye
Katılım
14 Ocak 2020
Mesajlar
351,088
Tepkime
0
Puanları
36
Yaş
36
Credits
0
Geri Bildirim : 0 / 0 / 0
Paratiroid bezi nedir?

diagram-parathyroid1.jpg
Paratiroid bezleri, aşağı boyun ortamında taraf alan dört küçük bezden oluşur. Bu bezler, tiroid bezi denilen ve uzunluğunda mekan alan bir sair beze epey yakındır.

Paratiroid ve tiroid bezleri, birbirinden çok farklı işlevleri alanına getirirler. Tiroid bezi, güç seviyelerini ve büyümeyi düzenlerken, paratiroid bezleri sistemin kalsiyum seviyesini düzenlemektedir.

İsimleri misal olsa da, tiroid ve paratiroid bezleri külliyen farklı bezlerdir, her biri belli başlı işlevler gören farklı hormonlar üretir. Paratiroid bezleri vücutta kalsiyum ve fosfor istikrarını müdafaaya yardımcı olan PTH'ı salgılar. PTH, kanda bulunan kalsiyum seviyesini düzenler, kemikten kalsiyumun hür hale geçmesini, bağırsaktan kalsiyum emilimini ve idrarla kalsiyum atılımını sağlar. Paratiroid bezleri, paratiroid hormon (PTH) denilen hormonu azaltıp çoğaltarak vücuttaki kalsiyumu düzenler. Paratiroid bezleri, mütemadi biçimde kandaki kalsiyum seviyesini ölçer. Kalsiyum seviyesi gereğinden çok yükseldiğinde, sıradan bezler bunu anlar ve PTH üretimini durdurur. Bu biçimde vücuttaki kalsiyum düşer ve kalsiyum seviyesi sıradana döner. Anormal bezler kalsiyum seviyesini düzenleyemez. Anormal bezler kalsiyum seviyesi alışılagelmiş olsa bile PTH üretmeye devam eder. Bu ise kan kalsiyum seviyesinin halihazırda yüksekken daha da artmasına neden olur.

Hiperparatiroidizm nedir?

Primer hiperparatiroidizm, tıpkı hengamda paratiroid de denilen paratiroid bezlerin bir illetidir. Primer'in manası bu marazın orijin aldığı mekanın paratiroid olduğudur; bir yahut daha çokça büyümüş, şiddetli canlı paratiroid bezi, gereğinden ziyade paratiroid hormonu (PTH) salgılar. Sekonder hiperparatiroidzmde, örneğin böbrek yetmezliği üzere bir sorun paratiroidlerin çok canlı olmasına neden olur. Bu makalede primer hiperparatiroidi ele alınacaktır. Primer hiperparatiroidizmde olduğu üzere paratiroid bezleri şayet çok çokça hormon salgılarsa, istikrar bozulur ve kan kalsiyum seviyesi yükselir. Hiperkalsemi denilen ve kanda şiddetli kalsiyum olmasına neden olan bu durum, umumiyetle hekimin paratiroid bezlerinde bir sorun olabileceğini düşünmesine neden olur.

Primer hiperparatiroidizmli kişilerin %85'inde, paratiroid bezlerinden birinde adenom olarak isimlendirilen selim bir tümör oluşur ve bu tümör, bezin çok faaliyet göstermesine neden olur. Selim tümörler kanseröz değildir. Vesair birçok durumda ise, şiddetli hormon iki ya da daha ziyade büyümüş paratiroid bezinden kaynaklanır ki buna hiperplazi denir. Çok nadir olarak da hiperparatiroidizm, paratiroid bezinin kanserinden kaynaklanır. Haddinden fazla PTH, kan dolaşımına çok çokça kalsiyum salınmasını tetikler. Kemikler kalsiyum kaybedebilir ve yemeklerden ölçüsüz kalsiyum absorbe edilebilir. Kalsiyum seviyesi idrarda artabilir ve bu böbrek taşlarına neden olabilir. PTH tıpkı hengamda idrarla fosfor atılımını artırarak kan fosfor seviyesini düşürür.

Neden kalsiyum ve fosfor bu kadar değerli?

Kalsiyum sağlıklı bir hayat için elzemdir. Kemiklerin yeterli ve güçlü olarak kalmasında kritik bir etmendir. Kemiklerde gereken ölçüde kalsiyum depolanmalıdır. Anormal paratiroid bezleri, geçmişte sağlıklı bir depo bırakmak mahalline kemiklerden kalsiyum çalmaya başlar. Bu durum kemiklerin incelmesine (osteopeni yahut osteoporoz) ve prematüre kırıklara yol açabilir. Kalsiyumun vücuttaki 2. değerli rolü ise merkezi had sistemindeki işlevidir. Kalsiyum dimağ fonksiyonlarını ve sinyallerin hudutlar boyunca iletimini düzenler. Anormal kalsiyum, bir kaç örnek vermek gerekirse, konsantrasyon bozukluğuna ve depresyona neden olabilir.

Hiperparatiroidizme ne neden olur?

Birden fazla olguda hekimler nedeni bilmemektedirler. Olguların büyük çoğunluğu, aile hikayesinde hastalık olmayan insanlarda gözükmektedir.

Hiperparatiroidizm ne kadar yaygındır?

60 yaş ve üstü bayanlarda, her 1000 kişinin ikisinde hiperparatiroidizm gelişmektedir.

Hiperparatiroidi belirtileri nelerdir?

Hiperparatiroidi olan bir bireyde, önemli, hafif ya da hiç semptom olmayabilir. Çok çeşitli tıbbi durumların tarandığı rutin kan testleri ile, illetin hafif formlarını yaşayan ve velev hiç semptom göstermeyen beşerler için bile tabipler giderek artan formda uyarılmaktadır. Semptomlar; yorgunluk ve halsizlik, depresyon ya da ağrı ve sızı üzere çoklukla hafif ya da non-spesifik olarak ortaya çıkar. Daha önemli hastalık hallerinde ise bireyde, iştah kaybı, bulantı, kusma, kabızlık, baş karışıklığı (konfüzyon) yahut bozulmuş düşünme ve hafıza, artan susuzluk ve artan ürinasyon görülebilir. Hastalarda semptomlar olmaksızın kemiklerde incelme olabilir lakin bu kemiklerin kırılma riski vardır. İdrarla artan nispette kalsiyum ve fosfor atılımı, böbrek taşlarına neden olabilir.

Hiperparatiroidizm nasıl teşhis edilir?

Hiperparatiroidizm, testlerde kan kalsiyum seviyesinin ve parathormonun yüksek çıkması ile teşhis edilir. Sair illetler da kalsiyum seviyesinin yükselmesine neden olsa da; kalsiyum yalnızca hiperparatiroidizmde paratiroid hormonunun yükselmesine bağlı olarak artmıştır. Paratiroid hormonun ölçüsünü hakikat biçimde ölçen bir kan testi, hiperparatiroidi tanısını kolaylaştırır. Bir defa tanı konulduktan sonra, komplikasyonları pahalandırmak için sair testler yapılabilir. Yüksek PTH seviyesi, kalsiyum kaybından dolayı kemiklerin zayıflığına neden olduğundan; bir kemik yoğunluğu ölçümü, kemik kaybını ve kırık riskini değerlendirmeye yardımcı olabilir. Abdominal imajlar, böbrek taşlarının varlığını ortaya koyabilir ve 24 saat aralıkla alınan idrar, böbrek hasarı ve böbrek taşı oluşma riski hakkında haber verebilir.

Hiperparatiroidizm nasıl tedavi edilir?

Illetin esas tedavisi, büyüyen bezin (ya da bezlerin) ameliyatla alınmasıdır ve bu tedavi ile hiperparatiroidizm %95 güzelleşir. Paratiroid cerrahisinde klasik ve yönlendirilmiş olmak üzere iki temel yaklaşım vardır. Yönlendirilmiş cerrahi daha küçük bir insizyon yarasına binaenaleyh daha süratli güzelleşmeye neden olurken hastanede kalmayı da gerektirmez. Ameliyat öncesinde, boynun hangi tarafındaki bezde hastalık olduğunun belirlenmesi maksadıyla bu bezler bulunmaya çalışılır. Bu, boyun ultrasonu ve nükleer bir ilaç olan sestamibi taraması ile elde edilir. Görüntüleme testleri negatifse (hastalığa ve görüntüleme testlerinin kalitesine bağlı olarak %20 kadar yükseklik), sabit bir yaklaşım mümkün olmayıp klâsik cerrahi gereklidir.

Yönlendirilmiş paratiroid cerrahisi

Bu prosedürde hastalıklı paratiroid bezinin alınması emeliyle uzunluğuna küçük bir insizyon (2 ila 3 cm) açılır. Yönlendirilmiş yaklaşımda, hastalıklı paratiroid bezinin alanı ameliyattan evvel bulunmalıdır. Prosedürü daha başarılı uygulamak ismine ek olarak intraoperatif (ameliyat esnasında) izleme (monitoring) gereklidir; böylelikle hastalıklı paratiroid bezinin (tek bir bezdeki, bir adenoma) çıkarılmasını takiben illetin tedavi olup olmadığı onaylanır. İntraoperatif PTH tahlili, adenom'un alınmasından sonra tedavinin bir göstergesi olarak, kandaki PTH (parathormon) seviyesinin münasip ölçüde azaldığının doğrulanması için kullanılır. Yönlendirilmiş operasyon sırasında PTH seviyesi olağana inmezse, çoklukla ya başka paratiroid bezleri haddinden fazla faaldir ya da hiperplazi mevcuttur. Bu üzere olgularda, yönlendirilmiş cerrahinin klâsik tiroid cerrahisine çevirilmesi gerekebilir.

Klasik paratiroid cerrahisi

Eski paratiroid cerrahisi yaklaşımı olup, hastalıklı paratiroid bezlerinin alınması için iki taraflı (bilateral) boyun eksplorasyonu kullanılır. Multiglandular paratiroitiden (hiperplazi) kuşku duyulan hastalarda, tiroid nodüllerinin eşlik ettiği ve alınmasının gerekli olduğu hastalarda ya da boynun başka tarafındaki illete bağlı olarak iki taraflı (bilateral) prosedürün gerçekleştirilmesi lüzumlu olduğunda (, tek bir bezin alınmasıyla PTH seviyesi düşmediği zaman) birden fazla defa iki taraflı cerrahi zarurî olur. Paratiroidin mekanını tespit eden operasyon öncesi görüntüleme testleri kesinlikle gerekli değildir; fakat cerrah tarafından tavsiye edilebilir. İntraoperatif PTH tahlili (paratiroid hormon seviyesini ölçen test), cerrahın muvaffakiyetinin teyitinde ek olarak kullanılabilir.

Paratiroid ameliyatı olmazsam ne olabilir?

Hiperparatiroidizm, kemikleriniz ve umumi sıhhat durumunuz için uzun vadede bir tehdit oluşturur. Paratiroid bezleri hiperaktivite kazandıkça, kemikleriniz daha ziyade kalsiyum kaybeder. Kemikten kalsiyum kaybı artar, hastalıklı paratiroid bezleri vücudunuzda kalmaya devam eder. Sonuçta osteoporoz oluşabilir. Bu durum kemikleri o kadar kırılgan ve zayıf hale getirir ki; kemiklerdeki sıradan gerilmeler bile kırıklara yol açabilir. Tıpkı devirde hiperparatiroidizm ile vücudunuzda böbrek taşlarının gelişmesi riski artar. Kana çekilen ekstra kalsiyum, vücudu böbrekler vasıtasıyla terk edecektir. Bu durum taşlara neden olabilir. Taşlar keza böbrek hasarı, kanaması ve enfeksiyon riskini de artıracaktır. Yüksek kalsiyum seviyesi, yorgunluk, kuvvet kaybı, sonluluk ve konfüzyona neden olabilir.

Hiperparatiroidizm hastalarının hepsi ameliyat olmalı mıdır?

2002 yılında toplanan Ulusal Sıhhat Enstitülerinin (National Institutes of Health (NIH)) panellerinde, illeti hafif olarak geçiren hastaların tedavisi acilen yapılmayabilir denmiştir. Semptom göstermeyen, kan kalsiyum seviyesi biraz yüksek olan ve böbrek ve kemikleri alışılagelmiş görünen hastalar, tabiplerinden uzun vadeli gözlem hususunda konuşmayı dileyebilirler. 2002 yılı teklifine nazaran; periyodik olarak yapılan gözlemler, klinik kıymetlendirme, serum kalsiyum seviyesinin ölçümü ve kemik kütlesinin ölçümünden oluşmaktadır. Şayet hasta ve tabip uzun vadeli izlemeyi seçerse; hasta bol su içmeli, bol egzersiz yapmalı ve muayyen ilaçların tasarrufundan kaçınmalıdır.

Paratiroid cerrahisinin rastgele bir komplikasyonu var mıdır?

Hiperparatroidizm cerrahisi, bu bahiste deneyimli cerrahlar tarafından yapıldığında düşük komplikasyon nispeti ile epeyce başarılıdır. Ameliyat olan hastaların %1'inde, ses tellerini denetim eden sonlar hasar görmekte ve bu da konuşmayı etkileyebilmektedir. Komplikasyon adenom operasyonundan fazla çoklukla hiperplazi operasyonunda meydana gelir; zira bu olgularda daha geniş çaplı bir cerrahi gerekmektedir. Hastaların %1 ila %5'i, tüm paratiroid dokusunu kaybetmektedir, bu hastalarda kronik düşük kalsiyum seviyesi meydana geldiğinden kalsiyum yahut D vitamini tedavisi gerekebilmektedir.

Ameliyat sonrası

Ameliyat ne kadar sürer?

Depositphotos_5272958_original.jpg
Günümüzde uygulanan ameliyat prosedürünün mühleti, alınması gereken bezlerin sayısına bağlı olarak, 45 dk ile 3 saat arasında değişmektedir. Her bir bezin alınmasından sonra PTH seviyesi bir kere denetim edilmelidir; cerrahinin tedavi edici olması için yapılan bu süreç yaklaşık 45 dakika sürer. Yönlendirilmiş paratiroidektomide, ayakta hasta prosedürü uygulanabilir ki bu da bir kaç saat hastanede kalmayı gerektirir. Daha geniş çaplı paratiroidektomiler, ekseriyetle hastanede bir gece kalmayı gerektirmektedir.

İnsizyon yaramın uygunlaşması ne kadar sürer?

Depositphotos_41987101_original(1).jpg
Boyun insizyonu süratle düzgünleşir. 24-36 saat boyunca su geçirmezlerdir hasebiyle bu sizin dikkatli bir formda duş almanıza müsaade verir. İnsizyon sıradanda bir kaç hafta içinde büsbütün düzgünleşir. İnsizyon altında keza şişlik ve sertlik hissiyatı mevcuttur ve bu bir kaç ay sürebilir. Birçok skar en çokça ameliyattan sonraki 1-2 ay boyunca fark edilirdir ve bundan sonraki aylarda giderek daha az farkedilir olur. O devrana dek, skar etrafındaki dokuya nazaran daha kırmızıdır. Bu olağandır ve değişecektir. Bununla bir arada deri güneş ışınlarına karşı hassastır; bu nedenle dışarda uzun vade kalınacağı hengam insizyon üzerine güneş kremi sürüldüğünden emin olunmalıdır.

İşime ne vakit geri dönebilirim?

Depositphotos_13825592_original.jpg
Paratiroidektomi sonrası nekahat devri çoklukla kısa olsa da bu ameliyatın büyüklüğüne bağlıdır. Yönlendirilmiş paratioidektomiden sonra birçok hasta canlı çalışma programına birkaç gün içinde dönmektedir; bununla bir arada paratiroidektomi için yapılan büyük çaplı boyun eksplorasyonlarından sonra işe dönme 1 haftaya kadar vakit alabilir. Hekiminiz ile istişareniz sonucunda, paratiroidektomiden sonra işe ne vakit dönebileceğiniz belirlenir.

 
Üst Alt