Endometriozis nedir?
Endometriozis Tedavisi Nasıl Yapılır?
Endometriozis Kısrılığa Niçin Olurmu?
Rahim içerisinde yer alan; her ay gebeliğe ev sahipliği yapacak şekilde hazırlanan ve gebelik olmadığı zaman, tatmin edici hormon desteğinden mahrum kalması sebebiyle menstruasyon kanaması halinde dökülen özel hücreli tabakası endometriumolarak adlandırılır
Bu gözenekli olan tabakası vücutta sadece rahim içerisinde yer almaktadır
Bu hücrelerin vücutta rahim dışında diğer bir alanda yer alması endometriozishastalığı olarak tanımlanmaktadır
Bu şart en sık olarak yumurtalıklarda, rahim arkası boşlukta (Douglas boşluğu), vajen ile barsağın son bölümü arasında, barsakların yüzeyinde, tüplerin üzerinde veya çevresinde, rahmi tutan bağların ve mesanenin üstünde, veya karın zarı yüzeylerinde gözlenmektedir
Endometriosis odakları, hormonların bir adet dönemi her tarafında neden olduğu değişimleri tıpkı yaşar ve adet döneminde bu hücrelerde de kanama ve akma olur Karın iç boşluğunda kanamayı sınırlamaya yönelik iltihabi savunma hücreleri, endometriozis odaklarını kuşatır Bu bölgede iltihabi cevabın niçin olduğu bir süreç başlar İyileşme sırasında çevre dokulara yapışıklıklar oluşur ve her adet döneminde bu şart tekrarlanarak devam eder
Endometriyozis tüplerde yumurtanın taşınmasından yumurtlama fonksiyonun bozulmasına, döllenen embrionun rahim içine yuvalanmasındaki bozukluklara dek o kadar çok etkilerle kısırlık oluşturabilir Kadınlarda kısırlık haricinde; ilişkinin sancılı olması (disparuni), sancılı adet görme (dismenore) ve kronik kasık ağrısı (pelvik ağrı) sebebidir
Ayrıca endometriotik odaklar yumurtalık (over) içerisinde yer aldığında, her ay hormonların etkisi ile rahim iç zarına aynı şekilde kanamaya neden olduklarından, endometriomaadı bahşedilen yumurtalık kistlerine niçin olmaktadır
Endometriozis herkeste ayrı derecede hastalık yapar Kimi durumda az daha kanserden ayrılamayacak derecede genital organlara, daha alçak karın boşluğuna ve komşu organlara (barsak, idrar kesesi gibi) hasar verebilir Ara Sıra yalnızca hafif bir kistik rahatsızlık ya da ufak odaklar biçiminde görülebilir Kimde nasıl bir tablo yaratacağı evvelden kestirilemez
Çok şiddetli ve yaygın endometrioziste şiddetli belirtiler olmayabileceği gibi, fazla hafif hastalık durumunda şikayetler önemli ve dayanılmaz olabilir
Endometriozis tahmin edilenden daha sık gözlenen bir rahatsızlıktır
Tüm kadınların %35 ’inde, çocuk sahibi olmakta zorluk çeken çiftlerde ise %40 ’a varan oranlarda endometriozis varlığı saptanmaktadır
Endometriozisin aşina bir kalıtımsal bir kökene sahip olmadığı bilinmekle birlikte ailesel yatkınlık gösteren bir rahatsızlık olması dikkat çekicidir
Endometriosis Niçin Oluşur?
Endometriosis hastalığına hangi faktörlerin sebep olduğu bilinmemektedir Nedeni açıklamaya yönelik değişik teoriler öne sürülmektedir
azami kabul gören görüş; kalıtımsal olarak yatkınlığı yer alan kadınlarda, karın içerisinde bulunan belirtilmiş yüzeylerde veya dokularda hücrelerin yapı değişikliğe uğraması, endometrium dokusunun menstruasyon esnasında tüpler vasıtası ile karın boşluğuna geçmesinin bu değişimi kolaylaştırması ile yeni endometriozis odaklarının oluşması teorisidir
Ayrıca immünolojik kökenli olarak kişinin bağışıklık sisteminin zayıf olmasının da endometriosise niçin olabileceği açıklama edilmektedir
Tanı Nasıl Konulmaktadır?
Kadında endometriozis şüphesi yaratan en manâlı şikayetler Sancılı adet görme (Dismenore, ağrılı menstruasyon) , Ağrılı cinsel birleşme(disparuni) ve infertilite şikayetleridir
Bilhassa menstruasyonun başladığı yaşlardan sonra ortaya çıkan ve büyüyen şiddeti vakit içerisinde çoğalan adet ağrıları endometriozis konusunda uyarıcıdır
Tetkik ile endometriozisin tanımlanması epeyce zordur Vajen ile rektum arasındaki dokuda bulunan odakların saptanması şiddetli bir endometriozis varlığını düşündürür
Yapılan ultrason incelemeleri ile de endometriosis tanısı konulamaz Bu şekilde yalnızca endometriosusa ast olarak gelişmiş over kisti olan endometrioma (çikolata kistleri) görülebilir
Endometrioziste kesin teşhis fakat laparoskopi ile dosdoğru görülerek konulmaktadır
Endometrioma (Çikulata kistleri)
Çikulata kistleri, rahimin içini döşeyen endometriumadı bahşedilen zar tabakasının yumurtalıklarda bulunması ve her adet döneminde kanayarak kistleşmesi sonucunda oluşur
Her adet döneminde kanayan kist içerisinde uzun vakit kalan kan zamanla pıhtılaşıp eriyerek, çikolata rengi ve kıvamında bir sıvı halini alır bu nedenle bu kistler çikolata kistiolarak anılmaktadır
Çukulata kistleri endometriosisdenilen bir hastalık ile beraber olup genelde etrafa yapışıklıklar gösterir Çikulata kistlerinin görülmesi endometriozisin şiddetli olduğunu gösterir
Ultrasonografide yumurtalık içerisinde bulunan yoğun granüllü kistik kitlelerin görülmesi ile tanısı konulabilir
Çare
Endometrioma ’ların tedavisi cerrahi operasyonla kistlerin çıkartılmasıdır Bu cerrahi operasyonlar için genelde laparoskopi yöntemleri kullanılmaktadır
Yan resimde operasyonla
çıkarılmış bir çukulata kistini
görmektesiniz
Çukulata kisti çıkartılan hastaların %50'si 6 ay içinde tedaviye gerek
kalmadan hamile kalmaktadır
4 cm ’den küçük kistler ise beklenip izlenebilir veya bir takım hap tedavileri denenebilir
Endometriosis İnfertilite İlişkisi
Şiddetli endometriozis varlığında, üreme organları arasındaki anatomik ilişkinin bozulması ve yapışıklıklar nedeni ile tüplerde meydana gelen tıkanıklıkların infertiliteye yol açtığı şüphe götürmez
Minimal ya da orta derecede endometriozisin ne oranda ve ne şekilde infertiliteye yol açtığı ise kavga konusudur Mutlak olan reel, endometriozis infertiliteye çok sık olarak eşlik ettiğidir
Fakat genelde bir arada görülen bu iki tablo arasındaki sebepnetice ilişkisini koymak kolay olmamaktadır İnfertilite sebebiyle yapılan laparoskopilerin %2148 ’inde endometriozis varlığı gözlenirken, infertilite dışarıda başka bir sebeple (tüplerin bağlanması gibi) yapılan laparoskopilerde bu oranın %135 olduğu dikkati çekmektedir
Diğer bir garip veri ise, şiddetli erkek etken infertilitesi sebebiyle donör (diğer bir verici) sperm kullanılarak yapılan aşılama tedavilerinde, endometriozise sahip kadınlarda hamilelik şansının bariz oranda düşük olduğudur
Endometriosus ’ da Cerrahi Tedavi
Hastalığın ciddiyeti kadının infertilite öyküsü, hamile kalma ricası, yaşı cerrahi tedavinin biçimini ve ağırlığını belirler Ne yazık oysa, kadının rahminin bile çıkarılması % 30 hastada ağrının kalkmasını sağlayamaz
Tüpyumurtalık ilişkisinin bozulduğu hastalarda birincil cerrahi fazla etkilidir, ancak tekrarlayan girişimler fertiliteyi düzeltmede daha etkisizdir
Laparoskopi ile gerçekleştirilen en sık cerrahi işlemler; yumurtalıktüprahimi çevreleyen yapışıklıkların kesilmesi, endometriotik lezyonlar, ovarian kistlerin çıkarılması, lezyonların yakılması, koterizasyon ya da vaporizasyonudur
Laparoskopi ile rahimi arkadan asan uterosakral sinirin yakılması ve kesilmesi (LUNA)işlemi, ağrıyı özellikle adetler sırasında görülen şiddetli ağrıyı gidermede oldukça faydalıdır ve bu tür şikayetlerde % 85 oranında iyileşme sağlanabilmektedir
Çok daha şiddetli ağrılarda ise presakral nörektomidediğimiz işlemle bu bölgeye gelen sinirler kesilir
Yumurtalıktaki endometriomalar mutlaka zarıyla soyularak çıkartılmalıdır Aksi taktirde çok kısa vakit içerisinde kistin tekrarladığı görülecektir Kist duvarının iyice çıkarılamadığı durumlarda kalan kist kapsülü argon ışını, CO2 laser veya elektrik enerjisi ile tahrip edilmelidir
Endometriosus ’ da Tıbbi Tedavi
Tıbbi tedavide maksat yumurtlamayı baskılamak, adetleri uzun bir zaman önlemek ve hastalığı geriletmektir Bu amaçla doğum yoklama hapları veya GnRH analoğuolarak adlandırılan ve palavracı menopoz hali yaratan ilaçlar (Danazol, Lucrin, Synarel, Zoladex, Decapeptyl, Suprefact) kullanılmaktadır
Tedavide GnRH analogları yanı sıra danazolisimli ilaç uzun zamandır kullanılmaktadır
Maalesef ayrıca GnRH analogları ayrıca de Danazol kesildikten sonradan odaklar tekrar alevlenmekte ve şikayetler baştan artmaktadır O yüzden bu ilaçlar fakat belirlenmiş durumlarda uygulanabilmektedirler
Sonuçta infertilite tedavisi başlanacaklarda, ilk önce endometriosis tedavisinin uygulanıp uygulanmayacağı ya da cerrahi tedaviden sonradan oluşan anatominin ovulasyon indüksiyonu + intrauterin inseminasyonu (IUI, aşılama) için yerinde olup olmadığı, dış hamilelik riski gibi sorular tartışılıp bir karara varılır
Hastanın fertilite potansiyeli yeniden değerlendirilmeli ve çare kişiye özgüışık halkası getirilmelidir
Endometriosisde çare basamakları:
1 Bekleyip gebeliğin oluşup oluşmadığını görmek(Ekspektan teşebbüs)
2 Cerrahi (Operatif) Laparoskopi
3 Ovulasyon indüksiyonu ve intrauterin inseminasyon (aşılama)
4 In Vitro Fertilizasyon (tüp bebek)
Çocuk istemi olmayan endometriozis olgularında en iyi korunma yöntemi doğum denetim hapıdır Çünkü doğum denetleme hapları endometriotik odakları baskılayarak bilhassa şiddetli kasık ağrısı ve dismenore (sancılı adet görme) şikayetleri olan kişiler üstünde çare edicidir *
Endometriozis Tedavisi Nasıl Yapılır?
Endometriozis Kısrılığa Niçin Olurmu?
Rahim içerisinde yer alan; her ay gebeliğe ev sahipliği yapacak şekilde hazırlanan ve gebelik olmadığı zaman, tatmin edici hormon desteğinden mahrum kalması sebebiyle menstruasyon kanaması halinde dökülen özel hücreli tabakası endometriumolarak adlandırılır
Bu gözenekli olan tabakası vücutta sadece rahim içerisinde yer almaktadır
Bu hücrelerin vücutta rahim dışında diğer bir alanda yer alması endometriozishastalığı olarak tanımlanmaktadır
Bu şart en sık olarak yumurtalıklarda, rahim arkası boşlukta (Douglas boşluğu), vajen ile barsağın son bölümü arasında, barsakların yüzeyinde, tüplerin üzerinde veya çevresinde, rahmi tutan bağların ve mesanenin üstünde, veya karın zarı yüzeylerinde gözlenmektedir
Endometriosis odakları, hormonların bir adet dönemi her tarafında neden olduğu değişimleri tıpkı yaşar ve adet döneminde bu hücrelerde de kanama ve akma olur Karın iç boşluğunda kanamayı sınırlamaya yönelik iltihabi savunma hücreleri, endometriozis odaklarını kuşatır Bu bölgede iltihabi cevabın niçin olduğu bir süreç başlar İyileşme sırasında çevre dokulara yapışıklıklar oluşur ve her adet döneminde bu şart tekrarlanarak devam eder
Endometriyozis tüplerde yumurtanın taşınmasından yumurtlama fonksiyonun bozulmasına, döllenen embrionun rahim içine yuvalanmasındaki bozukluklara dek o kadar çok etkilerle kısırlık oluşturabilir Kadınlarda kısırlık haricinde; ilişkinin sancılı olması (disparuni), sancılı adet görme (dismenore) ve kronik kasık ağrısı (pelvik ağrı) sebebidir
Ayrıca endometriotik odaklar yumurtalık (over) içerisinde yer aldığında, her ay hormonların etkisi ile rahim iç zarına aynı şekilde kanamaya neden olduklarından, endometriomaadı bahşedilen yumurtalık kistlerine niçin olmaktadır
Endometriozis herkeste ayrı derecede hastalık yapar Kimi durumda az daha kanserden ayrılamayacak derecede genital organlara, daha alçak karın boşluğuna ve komşu organlara (barsak, idrar kesesi gibi) hasar verebilir Ara Sıra yalnızca hafif bir kistik rahatsızlık ya da ufak odaklar biçiminde görülebilir Kimde nasıl bir tablo yaratacağı evvelden kestirilemez
Çok şiddetli ve yaygın endometrioziste şiddetli belirtiler olmayabileceği gibi, fazla hafif hastalık durumunda şikayetler önemli ve dayanılmaz olabilir
Endometriozis tahmin edilenden daha sık gözlenen bir rahatsızlıktır
Tüm kadınların %35 ’inde, çocuk sahibi olmakta zorluk çeken çiftlerde ise %40 ’a varan oranlarda endometriozis varlığı saptanmaktadır
Endometriozisin aşina bir kalıtımsal bir kökene sahip olmadığı bilinmekle birlikte ailesel yatkınlık gösteren bir rahatsızlık olması dikkat çekicidir
Endometriosis Niçin Oluşur?
Endometriosis hastalığına hangi faktörlerin sebep olduğu bilinmemektedir Nedeni açıklamaya yönelik değişik teoriler öne sürülmektedir
azami kabul gören görüş; kalıtımsal olarak yatkınlığı yer alan kadınlarda, karın içerisinde bulunan belirtilmiş yüzeylerde veya dokularda hücrelerin yapı değişikliğe uğraması, endometrium dokusunun menstruasyon esnasında tüpler vasıtası ile karın boşluğuna geçmesinin bu değişimi kolaylaştırması ile yeni endometriozis odaklarının oluşması teorisidir
Ayrıca immünolojik kökenli olarak kişinin bağışıklık sisteminin zayıf olmasının da endometriosise niçin olabileceği açıklama edilmektedir
Tanı Nasıl Konulmaktadır?
Kadında endometriozis şüphesi yaratan en manâlı şikayetler Sancılı adet görme (Dismenore, ağrılı menstruasyon) , Ağrılı cinsel birleşme(disparuni) ve infertilite şikayetleridir
Bilhassa menstruasyonun başladığı yaşlardan sonra ortaya çıkan ve büyüyen şiddeti vakit içerisinde çoğalan adet ağrıları endometriozis konusunda uyarıcıdır
Tetkik ile endometriozisin tanımlanması epeyce zordur Vajen ile rektum arasındaki dokuda bulunan odakların saptanması şiddetli bir endometriozis varlığını düşündürür
Yapılan ultrason incelemeleri ile de endometriosis tanısı konulamaz Bu şekilde yalnızca endometriosusa ast olarak gelişmiş over kisti olan endometrioma (çikolata kistleri) görülebilir
Endometrioziste kesin teşhis fakat laparoskopi ile dosdoğru görülerek konulmaktadır
Endometrioma (Çikulata kistleri)
Çikulata kistleri, rahimin içini döşeyen endometriumadı bahşedilen zar tabakasının yumurtalıklarda bulunması ve her adet döneminde kanayarak kistleşmesi sonucunda oluşur
Her adet döneminde kanayan kist içerisinde uzun vakit kalan kan zamanla pıhtılaşıp eriyerek, çikolata rengi ve kıvamında bir sıvı halini alır bu nedenle bu kistler çikolata kistiolarak anılmaktadır
Çukulata kistleri endometriosisdenilen bir hastalık ile beraber olup genelde etrafa yapışıklıklar gösterir Çikulata kistlerinin görülmesi endometriozisin şiddetli olduğunu gösterir
Ultrasonografide yumurtalık içerisinde bulunan yoğun granüllü kistik kitlelerin görülmesi ile tanısı konulabilir
Çare
Endometrioma ’ların tedavisi cerrahi operasyonla kistlerin çıkartılmasıdır Bu cerrahi operasyonlar için genelde laparoskopi yöntemleri kullanılmaktadır
Yan resimde operasyonla
çıkarılmış bir çukulata kistini
görmektesiniz
Çukulata kisti çıkartılan hastaların %50'si 6 ay içinde tedaviye gerek
kalmadan hamile kalmaktadır
4 cm ’den küçük kistler ise beklenip izlenebilir veya bir takım hap tedavileri denenebilir
Endometriosis İnfertilite İlişkisi
Şiddetli endometriozis varlığında, üreme organları arasındaki anatomik ilişkinin bozulması ve yapışıklıklar nedeni ile tüplerde meydana gelen tıkanıklıkların infertiliteye yol açtığı şüphe götürmez
Minimal ya da orta derecede endometriozisin ne oranda ve ne şekilde infertiliteye yol açtığı ise kavga konusudur Mutlak olan reel, endometriozis infertiliteye çok sık olarak eşlik ettiğidir
Fakat genelde bir arada görülen bu iki tablo arasındaki sebepnetice ilişkisini koymak kolay olmamaktadır İnfertilite sebebiyle yapılan laparoskopilerin %2148 ’inde endometriozis varlığı gözlenirken, infertilite dışarıda başka bir sebeple (tüplerin bağlanması gibi) yapılan laparoskopilerde bu oranın %135 olduğu dikkati çekmektedir
Diğer bir garip veri ise, şiddetli erkek etken infertilitesi sebebiyle donör (diğer bir verici) sperm kullanılarak yapılan aşılama tedavilerinde, endometriozise sahip kadınlarda hamilelik şansının bariz oranda düşük olduğudur
Endometriosus ’ da Cerrahi Tedavi
Hastalığın ciddiyeti kadının infertilite öyküsü, hamile kalma ricası, yaşı cerrahi tedavinin biçimini ve ağırlığını belirler Ne yazık oysa, kadının rahminin bile çıkarılması % 30 hastada ağrının kalkmasını sağlayamaz
Tüpyumurtalık ilişkisinin bozulduğu hastalarda birincil cerrahi fazla etkilidir, ancak tekrarlayan girişimler fertiliteyi düzeltmede daha etkisizdir
Laparoskopi ile gerçekleştirilen en sık cerrahi işlemler; yumurtalıktüprahimi çevreleyen yapışıklıkların kesilmesi, endometriotik lezyonlar, ovarian kistlerin çıkarılması, lezyonların yakılması, koterizasyon ya da vaporizasyonudur
Laparoskopi ile rahimi arkadan asan uterosakral sinirin yakılması ve kesilmesi (LUNA)işlemi, ağrıyı özellikle adetler sırasında görülen şiddetli ağrıyı gidermede oldukça faydalıdır ve bu tür şikayetlerde % 85 oranında iyileşme sağlanabilmektedir
Çok daha şiddetli ağrılarda ise presakral nörektomidediğimiz işlemle bu bölgeye gelen sinirler kesilir
Yumurtalıktaki endometriomalar mutlaka zarıyla soyularak çıkartılmalıdır Aksi taktirde çok kısa vakit içerisinde kistin tekrarladığı görülecektir Kist duvarının iyice çıkarılamadığı durumlarda kalan kist kapsülü argon ışını, CO2 laser veya elektrik enerjisi ile tahrip edilmelidir
Endometriosus ’ da Tıbbi Tedavi
Tıbbi tedavide maksat yumurtlamayı baskılamak, adetleri uzun bir zaman önlemek ve hastalığı geriletmektir Bu amaçla doğum yoklama hapları veya GnRH analoğuolarak adlandırılan ve palavracı menopoz hali yaratan ilaçlar (Danazol, Lucrin, Synarel, Zoladex, Decapeptyl, Suprefact) kullanılmaktadır
Tedavide GnRH analogları yanı sıra danazolisimli ilaç uzun zamandır kullanılmaktadır
Maalesef ayrıca GnRH analogları ayrıca de Danazol kesildikten sonradan odaklar tekrar alevlenmekte ve şikayetler baştan artmaktadır O yüzden bu ilaçlar fakat belirlenmiş durumlarda uygulanabilmektedirler
Sonuçta infertilite tedavisi başlanacaklarda, ilk önce endometriosis tedavisinin uygulanıp uygulanmayacağı ya da cerrahi tedaviden sonradan oluşan anatominin ovulasyon indüksiyonu + intrauterin inseminasyonu (IUI, aşılama) için yerinde olup olmadığı, dış hamilelik riski gibi sorular tartışılıp bir karara varılır
Hastanın fertilite potansiyeli yeniden değerlendirilmeli ve çare kişiye özgüışık halkası getirilmelidir
Endometriosisde çare basamakları:
1 Bekleyip gebeliğin oluşup oluşmadığını görmek(Ekspektan teşebbüs)
2 Cerrahi (Operatif) Laparoskopi
3 Ovulasyon indüksiyonu ve intrauterin inseminasyon (aşılama)
4 In Vitro Fertilizasyon (tüp bebek)
Çocuk istemi olmayan endometriozis olgularında en iyi korunma yöntemi doğum denetim hapıdır Çünkü doğum denetleme hapları endometriotik odakları baskılayarak bilhassa şiddetli kasık ağrısı ve dismenore (sancılı adet görme) şikayetleri olan kişiler üstünde çare edicidir *