Enerji kaynaklarının cevreye etkileri nasıl olur
Hava Kirliliği
Termik santral reaktorunde toz halindeki linyit komurunun yanması sonucu komurde bulunan mineral
maddeler yanmayıp ucucu kul olarak reaktoru terk etmektedir Reaktor cıkışında bulunan elektro filtreler
normalde tozların % 99,4'unu arıtabilmektedir Ancak her termik santralde bakım ve onarım calışmaları
nedeniyle bir unite devamlı yedekte bekletilir
Ucucu kuller baca dumanı ile havaya yayılarak ağırlıklarına ve atmosferik olaylara gore bacadan itibaren
belirli mesafelerde yere cokerler Bu esnada icerdikleri Co, Cd, Zn, Pb, Cu gibi metal bileşikleri de baca
dumanındaki S02 ve NOx gazlarının toksin etkisini arttırır ve asit yağmurlarına donuşmesinde katalizor
etkisinde bulunurlar 8
Yerli linyitlerin kukurt iceriklerinin yuksek ve ısıl değerlerinin duşuk olması nedeniyle, linyite dayalı termik
santrallerden kaynaklanan SO2 emisyonlarının yuksek olması Hava Kalitesinin Korunması Yonetmeliğinde
(HKKY) verilen sınır değerlerin aşılması, onlem alınmasını gerektiren en onemli cevre sorunlarından biri
olarak karşımıza cıkmaktadır
Su Kirliliği
Termik santrallerin soğutma sularını deşarj ettikleri su ortamındaki normal sıcaklık derecesi zamanla yukselerek,
termik santral kurulmadan onceki doğal halinden farklı yeni bir sıcaklık dengesi oluşur Sıcaklık sulardaki canlılar
ve canlı metabolizması uzerinde hızlandırıcı, katalizleyici, kısıtlayıcı ve oldurucu gibi ceşitli etkilerde bulunur
Sıcaklık aynı zamanda sudaki cozunmuş oksijen konsantrasyonunun azalmasına neden olmaktadır 8
Termik santrallerden atılan sıvı atıklardan, 31 Aralık 2004 ’de yayınlanan Su Kirliliği Kontrolu Yonetmeliğinde (SKKY)
termik santraller icin verilmiş olan deşarj sınır değerlerini sağlamayanlar sınır değerleri sağlayacak şekilde arıtma
işlemine tabi tutulmaktadırlar
enerji kaynaklarının cevreye etkileri
Katı Atıklar ve Toprak Kirliliği
Termik santrallerin bacasından cıkan duman bileşenlerinin zamanla yere cokmesi, cevresindeki alanlarda toprak
kirliliğine neden olabildiği gibi, yanma sonucu Linyit komurunde %3555 oranında bulunan kuller de kul barajında
toprak uzerinde depolanarak toprak kirliliği oluştururlar Ayrıca, komurun cıkarılması sırasında buyuk alanlardan
toprağın alınarak komur olmayan alanlara yığılması da yanlış arazi kullanımına neden olduğu icin bir nevi toprak
kirliliği sayılmaktadır 8
Nukleer Santrallerin Sebep Olduğu Cevresel Sorunlar
Katı Atıklar
Katı atıklar tesisten tesise farklılıklar gostermekle birlikte, kabaca kuru ya da ıslak olarak sınıflandırılabilir
Islak atıklar sıvı atıkların arıtımı sırasında ortaya cıkan iyon değiştirici recineler, buharlaşma ve suzme
kalıntılarıdır Kuru katı atıklar ise nemi alınmış giysiler, havalandırma sistemi filtreleri, yer doşemeleri, alet
vb gibi radyoaktivite iceren atıklardır 2
Coğu ulkelerde Duşuk ve Orta Seviyeli katı atıklar, ulusal atık giderme tesisleri kurulana kadar santralde
ozel kaplar icinde saklanırlar 2
Sıvı Atıklar
Nukleer yakıtın icinde meydana gelen parcalanma urunleri yakıt cubuklarının icinde kalırlar Yalnızca yakıt
cubuklarında oluşabilecek arızalar nedeniyle soğutma suyuna karışan parcalanma urunleri radyoaktivite
temizleme filtrelerinde tutulurlar Santral soğutma suyundan ayrıştırılan yuksek duzeyde radyoaktif maddeler
katılaştıktan sonra ozel kaplar icine doldurulup yeraltı depolama yerlerine bırakılırlar 2
Cevreye bırakılan radyoaktivite miktarı Uluslararası Radyasyondan Korunma Komitesinin (ICRP) koyduğu
standartlarla sınırlanmıştır Bu sınırlar nukleer santrale sahip ulkeler tarafından genellikle tavan olarak kabul
edilmekte ve coğu kez cevreye bırakılan radyoaktivite miktarı bu sınırların altında tutulmaktadır
Gaz Atıklar
Gaz atıklar Ksenon, Kripton, İyot gibi parcalanma urunleri olup yakıt cubuklarının icinde bulunur, fakat nadiren
reaktorun soğutulması icin kullanılan soğutma suyuna karışırlar Bunlar gaz atıklar olarak soğutma suyu
sisteminden alınırlar ve gaz atıklar işleme sisteminde tutularak ceşitli filtrelerden gecirilip bekletme tanklarında
radyoaktivitelerini kaybetmeleri icin yeterli olacak sure kadar bekletildikten sonra atmosfere bırakılırlar Gazlar
surekli olarak olculen aktivite duzeyinin uluslararası kuruluşların ongorduğu sınır değerlerin altında olması
halinde bacadan dışarıya bırakılmaktadır 2
Hidrolik Santrallerin Sebep Olduğu Cevresel Sorunları
Hidrolik gucle calışan santrallerin cevreye etkileri olumlu ve olumsuz olarak iki şekilde tanımlanabilir Gerek
enerji, gerekse cok amaclı Hidroelektrik Santrallerinin (HES) taşkın koruma, cevre ziraatını geliştirme,
balıkcılığı destekleme, ağaclandırma ile cevrenin estetik kalitesini ve mansapta su kalitesini yukseltme gibi
olumlu etkileri vardır 2
Hidrolik enerjinin mikroklimatik, hidrolojik ve biyolojik cevre etkileri vardır Baraj golunun geniş yuzey alanı,
buharlaşmayı artırmakta tarım arazilerinde tuzlanma ve coraklaşma olmakta, sudan kaynaklanan paraziter
hastalıklar artmakta, rezervuar altında kalacak bitki ve ağacların kesilip temizlenmemesi ile denge oluşuncaya
kadar başlangıcta birkac yıl su kalitesi negatif yonden etkilenmektedir
Baraj golu nedeniyle su yuzeyinin genişlemesi insanlar icin zararlı bazı organizmaların uremesine neden
olabilmektedir Suda ureyebilen hastalık mikropları, gerek taşıyıcı gerek taşıyıcısız olarak malarya (şiştozom)
ve nehir korluğu gibi hastalıkların yayılmasına yol acabilirler Assuan barajında kurulan sulama sisteminin
devreye sokulması sonucu ortaya cıkan buyuk boyutlu şiştozom patlaması bilinmektedir 9
Yeni Ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Sebep Olduğu Cevresel Sorunlar
Dunya enerji sektorunde onceleri petrol krizine bağlı olarak gelişen arz kısıtlamalarına, sonraları cevresel etki ve
cevreci baskıların eklenmesi, değişik enerji kaynak turlerini gundeme getirmiş olup genelde temiz, cevre dostu yeşil enerji olarak adlandırılan Yeni ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını on plana cıkarmıştır
Guneş Enerjisi
Guneş enerjisi hem bol ve bedava hem de surekli ve yenilenebilir bir enerji kaynağı oluşunun yanında insanlık
icin onemli bir sorun olan cevreyi kirletici atıkların bulunmayışı, yerel olarak uygulanabilmesi, işletme kolaylığı,
dışa bağımlı olmaması, karmaşık bir teknoloji gerektirmemesi ve işletme masraflarının az olması gibi ustunlukleri
sebebiyle son yıllarda fosil yakıtlardan meydana gelen cevresel etiklerin azaltılması icin kullanılan yaygın
yenilebilir enerji kaynaklarından biridir 10
Guneş kaynaklı enerji uretim sistemlerinde atmosfere veya herhangibir alıcıortama direkt bir kirletici (zehirli
gazlar, sera gazları vs) emisyonu bulunmamaktadır Dolaylı olarak yapılan kirletici emisyonları hesaba
katıldığında bile emisyon miktarı cok duşuk olmaktadır10
Ruzgar Enerjisi
Ruzgar santrallerinin avantajları; hammaddelerinin atmosferdeki hava olması, kurulumlarının diğer enerji
santrallerine gore daha hızlı oluşu, temiz ve surdurulebilir enerji kaynağı olmaları, enerjide dışa bağımlılığı
azaltmaları, fosil yakıt tuketimini azaltmaları neticesinde sera etkisinin azaltımına katkıları, her gecen gun
guvenilirliklerinin artması ile maliyetlerinin ucuzlaması, bunun yanında ruzgar turbinlerinin kurulduğu arazinin
tarım alanı olarak kullanılabilmesi gibi sıralanabilir 11
Ruzgar kaynaklı enerji uretim sistemlerin sahip olabileceği muhtemel olumsuzluklar ise şoyle sıralanabilir
Buyuk arazi kullanımı, gurultu, gorsel ve estetik etkiler, doğal hayat ve habitata etki, elektromanyetik alan
etkisi, golge ve titreşimler olarak sıralanabilir Ayrıca kesikli bir enerji kaynağı olması da dezavantaj olarak
soylenebilir 11
Ruzgar turbini veya uretim donanımı elektromanyetik alana tesir edip RadyoTV alıcılarında parazit
yapabilirler Fakat engellenmesi basit ve ucuzdur Enerji uretmek amacıyla kurulan ruzgar ciftliklerinin gorsel
etkilerinden soz etmek mumkundur Gorsellik, estetik oznel bir olgudur Ancak temel kıstas, doğaya uyumlu
butunleşmiş bir gorsel etkinin oluşturulmasıdır 2,9, 11, 12
Jeotermal Enerji
Jeotermal enerjinin aranması aşamasında cevreyi en cok etkileyebilecek husus, sondaj calışması sırasında
olabilmektedir Arama aşamasında alınan tedbirlerle cok kucuk olcekli kalıcı olmayan bu etkiler bertaraf
edilebilmektedir 2
Yeni nesil jeotermal elektrik santrallerinde cevre kirliliği sıfıra yakındır Yakıt yakılmadığından, azot emisyonu
oluşmamaktadır, kukurt dioksit emisyonu ise cok duşuktur
Biyokutle Enerjisi
Biyokutle enerjisi, genel anlamda cevreye uyumlu bir enerji kaynağı olmakla birlikte, kullanılan biyokutle turune
gore bazı cevresel etkiler yaratabilmektedir Orneğin, cop ve benzeri bazı atıkların yakılması sonucu ortaya
cıkan atıklar Tehlikeli Atıkların Kontrolu Yonetmeliği (TAKY) kapsamına girmekte ve bazı cevresel onlemlerin
alınmasını gerektirmektedir Diğer taraftan, depolanması ile gecici gorsel cevre kirliliği yaratabilen bu tur
kaynaklar, enerji kaynağı olarak kullanılması sonucunda bertaraf edilmektedir 2
Klasik ve modern anlamda olmak uzere iki grupta ele almak mumkundur Birincisi; konvansiyonel ormanlardan
elde edilen yakacak odun ve yine yakacak olarak kullanılan bitki ve hayvan atıklarından oluşur İkincisi yani
modern biyokutle enerjisi ise; enerji ormancılığı ve ormanağac endustrisi atıkları, tarım kesimindeki bitkisel
atıklar, kentsel atıklar, tarıma dayalı endustri atıkları olarak sıralanır
Hava Kirliliği
Termik santral reaktorunde toz halindeki linyit komurunun yanması sonucu komurde bulunan mineral
maddeler yanmayıp ucucu kul olarak reaktoru terk etmektedir Reaktor cıkışında bulunan elektro filtreler
normalde tozların % 99,4'unu arıtabilmektedir Ancak her termik santralde bakım ve onarım calışmaları
nedeniyle bir unite devamlı yedekte bekletilir
Ucucu kuller baca dumanı ile havaya yayılarak ağırlıklarına ve atmosferik olaylara gore bacadan itibaren
belirli mesafelerde yere cokerler Bu esnada icerdikleri Co, Cd, Zn, Pb, Cu gibi metal bileşikleri de baca
dumanındaki S02 ve NOx gazlarının toksin etkisini arttırır ve asit yağmurlarına donuşmesinde katalizor
etkisinde bulunurlar 8
Yerli linyitlerin kukurt iceriklerinin yuksek ve ısıl değerlerinin duşuk olması nedeniyle, linyite dayalı termik
santrallerden kaynaklanan SO2 emisyonlarının yuksek olması Hava Kalitesinin Korunması Yonetmeliğinde
(HKKY) verilen sınır değerlerin aşılması, onlem alınmasını gerektiren en onemli cevre sorunlarından biri
olarak karşımıza cıkmaktadır
Su Kirliliği
Termik santrallerin soğutma sularını deşarj ettikleri su ortamındaki normal sıcaklık derecesi zamanla yukselerek,
termik santral kurulmadan onceki doğal halinden farklı yeni bir sıcaklık dengesi oluşur Sıcaklık sulardaki canlılar
ve canlı metabolizması uzerinde hızlandırıcı, katalizleyici, kısıtlayıcı ve oldurucu gibi ceşitli etkilerde bulunur
Sıcaklık aynı zamanda sudaki cozunmuş oksijen konsantrasyonunun azalmasına neden olmaktadır 8
Termik santrallerden atılan sıvı atıklardan, 31 Aralık 2004 ’de yayınlanan Su Kirliliği Kontrolu Yonetmeliğinde (SKKY)
termik santraller icin verilmiş olan deşarj sınır değerlerini sağlamayanlar sınır değerleri sağlayacak şekilde arıtma
işlemine tabi tutulmaktadırlar
enerji kaynaklarının cevreye etkileri
Katı Atıklar ve Toprak Kirliliği
Termik santrallerin bacasından cıkan duman bileşenlerinin zamanla yere cokmesi, cevresindeki alanlarda toprak
kirliliğine neden olabildiği gibi, yanma sonucu Linyit komurunde %3555 oranında bulunan kuller de kul barajında
toprak uzerinde depolanarak toprak kirliliği oluştururlar Ayrıca, komurun cıkarılması sırasında buyuk alanlardan
toprağın alınarak komur olmayan alanlara yığılması da yanlış arazi kullanımına neden olduğu icin bir nevi toprak
kirliliği sayılmaktadır 8
Nukleer Santrallerin Sebep Olduğu Cevresel Sorunlar
Katı Atıklar
Katı atıklar tesisten tesise farklılıklar gostermekle birlikte, kabaca kuru ya da ıslak olarak sınıflandırılabilir
Islak atıklar sıvı atıkların arıtımı sırasında ortaya cıkan iyon değiştirici recineler, buharlaşma ve suzme
kalıntılarıdır Kuru katı atıklar ise nemi alınmış giysiler, havalandırma sistemi filtreleri, yer doşemeleri, alet
vb gibi radyoaktivite iceren atıklardır 2
Coğu ulkelerde Duşuk ve Orta Seviyeli katı atıklar, ulusal atık giderme tesisleri kurulana kadar santralde
ozel kaplar icinde saklanırlar 2
Sıvı Atıklar
Nukleer yakıtın icinde meydana gelen parcalanma urunleri yakıt cubuklarının icinde kalırlar Yalnızca yakıt
cubuklarında oluşabilecek arızalar nedeniyle soğutma suyuna karışan parcalanma urunleri radyoaktivite
temizleme filtrelerinde tutulurlar Santral soğutma suyundan ayrıştırılan yuksek duzeyde radyoaktif maddeler
katılaştıktan sonra ozel kaplar icine doldurulup yeraltı depolama yerlerine bırakılırlar 2
Cevreye bırakılan radyoaktivite miktarı Uluslararası Radyasyondan Korunma Komitesinin (ICRP) koyduğu
standartlarla sınırlanmıştır Bu sınırlar nukleer santrale sahip ulkeler tarafından genellikle tavan olarak kabul
edilmekte ve coğu kez cevreye bırakılan radyoaktivite miktarı bu sınırların altında tutulmaktadır
Gaz Atıklar
Gaz atıklar Ksenon, Kripton, İyot gibi parcalanma urunleri olup yakıt cubuklarının icinde bulunur, fakat nadiren
reaktorun soğutulması icin kullanılan soğutma suyuna karışırlar Bunlar gaz atıklar olarak soğutma suyu
sisteminden alınırlar ve gaz atıklar işleme sisteminde tutularak ceşitli filtrelerden gecirilip bekletme tanklarında
radyoaktivitelerini kaybetmeleri icin yeterli olacak sure kadar bekletildikten sonra atmosfere bırakılırlar Gazlar
surekli olarak olculen aktivite duzeyinin uluslararası kuruluşların ongorduğu sınır değerlerin altında olması
halinde bacadan dışarıya bırakılmaktadır 2
Hidrolik Santrallerin Sebep Olduğu Cevresel Sorunları
Hidrolik gucle calışan santrallerin cevreye etkileri olumlu ve olumsuz olarak iki şekilde tanımlanabilir Gerek
enerji, gerekse cok amaclı Hidroelektrik Santrallerinin (HES) taşkın koruma, cevre ziraatını geliştirme,
balıkcılığı destekleme, ağaclandırma ile cevrenin estetik kalitesini ve mansapta su kalitesini yukseltme gibi
olumlu etkileri vardır 2
Hidrolik enerjinin mikroklimatik, hidrolojik ve biyolojik cevre etkileri vardır Baraj golunun geniş yuzey alanı,
buharlaşmayı artırmakta tarım arazilerinde tuzlanma ve coraklaşma olmakta, sudan kaynaklanan paraziter
hastalıklar artmakta, rezervuar altında kalacak bitki ve ağacların kesilip temizlenmemesi ile denge oluşuncaya
kadar başlangıcta birkac yıl su kalitesi negatif yonden etkilenmektedir
Baraj golu nedeniyle su yuzeyinin genişlemesi insanlar icin zararlı bazı organizmaların uremesine neden
olabilmektedir Suda ureyebilen hastalık mikropları, gerek taşıyıcı gerek taşıyıcısız olarak malarya (şiştozom)
ve nehir korluğu gibi hastalıkların yayılmasına yol acabilirler Assuan barajında kurulan sulama sisteminin
devreye sokulması sonucu ortaya cıkan buyuk boyutlu şiştozom patlaması bilinmektedir 9
Yeni Ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Sebep Olduğu Cevresel Sorunlar
Dunya enerji sektorunde onceleri petrol krizine bağlı olarak gelişen arz kısıtlamalarına, sonraları cevresel etki ve
cevreci baskıların eklenmesi, değişik enerji kaynak turlerini gundeme getirmiş olup genelde temiz, cevre dostu yeşil enerji olarak adlandırılan Yeni ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını on plana cıkarmıştır
Guneş Enerjisi
Guneş enerjisi hem bol ve bedava hem de surekli ve yenilenebilir bir enerji kaynağı oluşunun yanında insanlık
icin onemli bir sorun olan cevreyi kirletici atıkların bulunmayışı, yerel olarak uygulanabilmesi, işletme kolaylığı,
dışa bağımlı olmaması, karmaşık bir teknoloji gerektirmemesi ve işletme masraflarının az olması gibi ustunlukleri
sebebiyle son yıllarda fosil yakıtlardan meydana gelen cevresel etiklerin azaltılması icin kullanılan yaygın
yenilebilir enerji kaynaklarından biridir 10
Guneş kaynaklı enerji uretim sistemlerinde atmosfere veya herhangibir alıcıortama direkt bir kirletici (zehirli
gazlar, sera gazları vs) emisyonu bulunmamaktadır Dolaylı olarak yapılan kirletici emisyonları hesaba
katıldığında bile emisyon miktarı cok duşuk olmaktadır10
Ruzgar Enerjisi
Ruzgar santrallerinin avantajları; hammaddelerinin atmosferdeki hava olması, kurulumlarının diğer enerji
santrallerine gore daha hızlı oluşu, temiz ve surdurulebilir enerji kaynağı olmaları, enerjide dışa bağımlılığı
azaltmaları, fosil yakıt tuketimini azaltmaları neticesinde sera etkisinin azaltımına katkıları, her gecen gun
guvenilirliklerinin artması ile maliyetlerinin ucuzlaması, bunun yanında ruzgar turbinlerinin kurulduğu arazinin
tarım alanı olarak kullanılabilmesi gibi sıralanabilir 11
Ruzgar kaynaklı enerji uretim sistemlerin sahip olabileceği muhtemel olumsuzluklar ise şoyle sıralanabilir
Buyuk arazi kullanımı, gurultu, gorsel ve estetik etkiler, doğal hayat ve habitata etki, elektromanyetik alan
etkisi, golge ve titreşimler olarak sıralanabilir Ayrıca kesikli bir enerji kaynağı olması da dezavantaj olarak
soylenebilir 11
Ruzgar turbini veya uretim donanımı elektromanyetik alana tesir edip RadyoTV alıcılarında parazit
yapabilirler Fakat engellenmesi basit ve ucuzdur Enerji uretmek amacıyla kurulan ruzgar ciftliklerinin gorsel
etkilerinden soz etmek mumkundur Gorsellik, estetik oznel bir olgudur Ancak temel kıstas, doğaya uyumlu
butunleşmiş bir gorsel etkinin oluşturulmasıdır 2,9, 11, 12
Jeotermal Enerji
Jeotermal enerjinin aranması aşamasında cevreyi en cok etkileyebilecek husus, sondaj calışması sırasında
olabilmektedir Arama aşamasında alınan tedbirlerle cok kucuk olcekli kalıcı olmayan bu etkiler bertaraf
edilebilmektedir 2
Yeni nesil jeotermal elektrik santrallerinde cevre kirliliği sıfıra yakındır Yakıt yakılmadığından, azot emisyonu
oluşmamaktadır, kukurt dioksit emisyonu ise cok duşuktur
Biyokutle Enerjisi
Biyokutle enerjisi, genel anlamda cevreye uyumlu bir enerji kaynağı olmakla birlikte, kullanılan biyokutle turune
gore bazı cevresel etkiler yaratabilmektedir Orneğin, cop ve benzeri bazı atıkların yakılması sonucu ortaya
cıkan atıklar Tehlikeli Atıkların Kontrolu Yonetmeliği (TAKY) kapsamına girmekte ve bazı cevresel onlemlerin
alınmasını gerektirmektedir Diğer taraftan, depolanması ile gecici gorsel cevre kirliliği yaratabilen bu tur
kaynaklar, enerji kaynağı olarak kullanılması sonucunda bertaraf edilmektedir 2
Klasik ve modern anlamda olmak uzere iki grupta ele almak mumkundur Birincisi; konvansiyonel ormanlardan
elde edilen yakacak odun ve yine yakacak olarak kullanılan bitki ve hayvan atıklarından oluşur İkincisi yani
modern biyokutle enerjisi ise; enerji ormancılığı ve ormanağac endustrisi atıkları, tarım kesimindeki bitkisel
atıklar, kentsel atıklar, tarıma dayalı endustri atıkları olarak sıralanır