Ergenlik dönemi sorunları ve çözüm yolları...

Erginlik dönemi sorunları ve çözüm yolları erkeklerde buluğ çağı sorunları ergenlikte burun büyümesi buluğ çağı burun büyümesi döneminde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri ergenli dönemi Çocuklarınız ergenlik çağına geldi ise onun kendi gözünde büyüttüğü ve bunalım nedeni yaptığı sorunları onu kırıp incitmeden, tezgâhtar olarak nasıl çözersiniz? Memory Center Nöropsikiyatri Merkezi’nde ergenlerle çalışan Bilirkişi Psikolog Orhan Gümüşel Erginlik nedir? Kavram olarak anlatır mısınız? Fransız psikiyatr Dolto, ergenliği ikinci doğum olarak tanımlar Doğum, fetus halinden bebekliğe geçişi, ergenlik de çocukluktan yetişkinliğe geçişi açıklama eder Dolto, ergenlerin tıpatıp yaşamın başındaki bebekler gibi kırılgan ve dayanıksız olduklarını belirtir Hamack’e ( Akt: Adams, 1995 ) tarafından erginlik, erinlikle başlayan, zihinsel bir durum, bir tavır, bir hayat tarzıdır ve kişi, asılbaba denetiminden bağımsızlığını kazandığında sona ermektedir Somut, ruhsal ve toplumsal gelişme ve değiştirme süreçlerinin yaşandığı gençlik çağını kapsayan yaş dilimleri ülkeden ülkeye, yayından yayına farklıdır UNESCO gençlik çağı olarak 1224 yaş dilimlerini kabul etmiştir Tanımak ve ifade etmek, anlamak ve anlatmakla çok fazla ilgilendiğimiz doğumdan beri getirdiklerimizi gelecekten beklentilerimizle harmanlayıp kendimizi biçimlendirdiğimiz bir köprüdür Erginlik döneminde kişide tanıdık somut değişimler yaşanır Buna paralel olarak duygu ve düşüncede ne gibi değişimler söz konusudur? Ergenlik döneminde manâlı bir gelişme de düşünsel alanda yaşanır Fiziksel düşünme niteliği, soyut düşünebilmeye varmıştır Bu da ergenin dış dünyayı algılamasında değişikliğe yol açar Olayları daha çok sorgulamaya ve ayrı açılardan olaylara bakabilmeye başlar Yeni toplumsal çatışma ve istekler de ergenin kafasını karıştırır, onu huzursuz eder Bu gelişmeyle duygular, dost ilişkileri, aile ile kurulan irtibat ergenin kendini tanımlarken dikkat ettiği özellikler olur Ergenlik döneminin başında ergen sorununu çözmek için gerekli ilişkileri görebilir, ancak çözüm için gerekli olan planlamayı yapmakta zorlanır Gelişimin sonraki evrelerinde (1618 yaş) düşünülen ve planlanan seçenek sayısı artar Bu gelişmenin doğal sonucu olarak elindekiyle mutlu olamam durumu ortaya çıkar “Benim cep telefonum neden değil gibi istekler zaman zaman aileyi zorlama duruma sokar Ergenle ailenin koşulları ile ilgili bilginin verilmesi, onun düşüncelerinin dinlenip anlaşılması, sorumluluk duygusunun kazandırılması ile irtibat daha sağlıklı olacaktır Erginlik döneminde duygularda farklılaşma, iniş çıkışlar görülür Genç Aniden kaygıdan mutluluğa, sevinçten sıkıntıya, kızgınlıktan sevecenliğe geçiverir Alaka ve sevgiyle iletişim kurduğu insanlara karşısında kısa bir süre daha sonra kin ve nefret edilen şey duyabilir1 Ergen bir gün fazla mutluyken, ertesi gün çok üzgün olabilir Ergen zaman zaman duygularını ve heyecanlarını denetleyemez Öfkesini, sevincini yoklama etmekte sorun yaşayabilir Ergenlik çağını yaşayan gençlerin yaşadıkları çevre ve sosyoekonomik koşulların ne gibi etkileri vardır? Insanoğlu öteki bütün canlılardan öbür olarak, yaşadığı yerin kendisine verdikleriyle yetinmemiş, yaşadığı yeri kendisinden bir şeyler katarak yönlendirmiştir de Ayrıca tabiata keza de kendi etkilerinin sonuçlarına harmoni çabası insanlık tarihinin başından beri süregelmiştir Bu yolla veri ve kültür gelişmiş, yüzyıllardır birbirine eklenerek bugünkü komplike halini almıştır Yönlendirme davranışı, bu manada sadece yaşadığı yeri değil, kendini ve doğal olarak gelecek nesilleri biçimlendirmede de etkin olmuştur İnsanın; öteki canlıların tersine basit yaşamsal uyumlarla sınırlı olmaması, bilgiyi üretme, tatbik ve gelecek kuşaklara transfer becerisi, gezegenin kaynaklarını yönetme hakkını da eline almasını sağlamıştır bununla birlikte kavimler halinde yaşamış insan gruplarının birbirleriyle ilişkilerinde ve kendi içlerindeki dinamikleri de geçmiş nesillerden aktarılan bilgilerin sosyal yapılanmalarına yansıması olarak ortaya konmuştur Yansımalar ne olursa olsun biyolojik ortaklıkların ve sosyal yapılarının etkileşimi müşterek kaygıları da beraberinde getirmiştir Dünya üzerinde yalnızca insanın geçmişle ve gelecekle ilgili kaygıları vardır Karakter özellikleri erginlik döneminde nasıl kendiniz gösterir? id Ilk Olarak kendini ifade ve savunma mekanizmalarının kullanımında kendini gösterir Buluğ Çağı dönemi sürecinde kişilik yapılanmış ve kurgusunu tamamlamış bir vaka değildir Bütünleştirilmeye çalışılan kimlik yapılarıdır ki bunlar bütünleştiğinde karakter kurgusu işlenmiş olur Temel kimlik tanımlamaları da cinsel kimlik, toplumsal kimlik, akademik kimlik ve mesleki kimliktir Cinsel kimlik; yaşadığı sosyo kültürel yapıda kendi cinsine ait rollerin tanımlandığı ve içselleştirildiği bir yapıdır Toplumsal kimlik kendisinin nasıl algılandığına dair inşa, akademik kimlik eğitim ve entelektüel gelişimi ile ilgilidir Mesleki kimlik ise ergenliğin son döneminde kişisel statüsünü belirleyen ve hayatını kazanmayı sağlayan bir yapının gelişmesidir Tercih içerir Ergen çatışmalarının temelinde yatan esas enerjik nedir? Erginlik çatışmalarının temelinde yatan en manâlı dinamiklerden birisi güvengüvensizliktir diğer taraftan bunun somutlanmaya çalışılan durumları; beğenmeantipati, beğenilmebeğenilmeme, başarma başaramama gibi Esas olan ise tanımak ve tarif etmek süreci içinde kendini ifade başkalarını anlamaya alıştırma gibi durumlardır Değişen durumlara harmoni çabası da başka önemli bir dinamiktir Başkaldırı dönemi de diyebileceğimiz ergenlikte yaşanan fırtınalar nelerdir ve bu dönemin dinç geçirilmesi nelere bağlıdır? Ergenlik döneminde kişide keskin olarak hem fizyolojik hem de psikolojik değişmeler hızlı ve ardışık biçimde gözlenir Dönemin temel özelliği her iki anlamda da çatışmadır Bir diğer deyişle ergenlik tam anlamıyla bir savaş dönemidir Fizyolojik açıdan hormon savaşlarının, psikolojik açıdan da karakter savaşlarının verildiği bir yapılanmadır Gerekli olarak bu işlem içinde ayrıca ergenin ayrıca de yakın ve dolambaçlı sosyal çevresinin çoğunlukla yaşadığı duygu ise stres ve buna dayalı kaygı yaşantılarıdır Bu kaygılarda karşımıza iki başlıca temelde çıkarlar Birincisi içsel kaygılar fakat bunlar ergenin kendilik ve çevre algılamalarını nasıl adlandırdığı ile şekillenir İkincisi ise çevresel yani dışsal kaygılar Bunlar genellikle sosyal vesvese kaliteli olup sosyal baskılar ve gelecekle ilgili yapılandırmaları ve müdahaleleri içerir Başka bir deyişle birey bu dönemde sürekli olarak yeni bilgiler, yeni ilişki sistemleri ve sorumluluklar gibi ilk kez karşılaştığı durumlarla yüzleşecektir durmadan kendisini ve çevresini anlamaya çalışan genç suçlama mekanizmasını çalıştıracaktır Mesela bir genç; ani ve sonuçlarını hiç düşünmediği tepkiler verebilir İnatçı, hoşgörüsüz olma, çabuk sinirlenme, başkalarını minik görme, uzlaşmayı yalanlama, keskin ve sert tavır tarzı, saldırganlık, karşıt tepki geliştirme, yalancılık, otoriteye ve kurallara inat etme gibi davranışlar gösterebilirler Peki sözün burasında ailelere ‘Neler Yapabilir?’ konusunda ne gibi reçeteler sunabiliriz başlıklar halinde? Bu dönemde gençler serbest olmak istediklerini her fırsatta dile getirirler Anne babaların uyarı etmeleri gereken nokta çatışmayı büyüten söylemlerden uzakta durmak olmalı Karar alma ve başvuru formu aşamasında onun yerine kararlar almak ve uygulamasını önermek yerine karar alma sürecinde ve gerçekte muavin olmalı Söylediklerimiz ve uyguladıklarımız aralarında çelişkiye yol açabilecek farklılıklar olmamalı Unutmayalım ama genç kendilerini söylenenleri yok, gördüklerini daha fazla öğrenir ve uygularlar Açık Havada açılmakta olan genci kısıtlamaya amaçlamak daha fazla dışarı itme anlamına gelir Aile ortamını kendisini bakımlı açıklama edebileceği bir şekilde sunmak son derece önemlidir Aile ile ilgili karar alma ve başvuru mekanizmasına katmak ayrıca aidiyet duygusunun güçlenmesi keza de kendini açıklama edebileceği hür ortam yaratma anlamında bereketli ve önemlidir Bedel verildiği duygusunu güçlendirir Ona karşı sabırlı ve insancıl davranabilin ki maksatının ne olduğunu anlayabilme ve ne düşündüğünüzü ona anlatabilme şansınız olsun Dışarıda açılma istekleri hiçbir zaman aileyi terk etme arzusu anlamına gelmez Paniklemeyin ve sağlıklı sosyalleşme için karşılıklı güvene dayalı bir ortam yaratabilin Eleştirinin yönünü ve dozunu iyi ayarlayın tenkit yapılan kusur ile ilgili olmalıdır Kişiliğe müdehale anlamına gelebilecek olan “Sen dili kullanımı itham gibi algılanabilir Sizin için bir şeyler yapması, size iyilikler yapması için fırsat tanıyın Özelinizden bir şeyler paylaşın ancak o da sizinle paylaşabilsin Büyümesini destekleyin oysa otorite rekabetine girmemeyi de katiyen unutmayın Söylediklerinizde ve yaptıklarınızda mutlaka istikrarlı ve adaletli davranmaya çalışın Sevildiği mesajını uyumlu, tutarlı ve abartmadan verin Çelimsiz yönleri üzerinden çok eleştirmeyin dinç yönlerini beraberce tanımaya uğraşın Herkesin hata yapabileceği ilkesine fiilen inanın Zorlamayın İkna edin! Emretmeyin Rica edin! Ergenlik dönemini yaşayan gençte aile kavramı nasıl algılanır? Ergenler, annebabakardeşleriyle de problemler yaşarlar Ergen ailesiyle çatışabilir Çatışma nedenleri genelde arkadaşlık ilişkileri, akademik galibiyet, özgürlük istekleridir Ailelerinin yaptıkları yönlendirmelere, uyarılara karşılık olarak tepkisel davranışlar gösterebilirler Bu dönemde ergenler egemen almak isterler Anne babalarıyla ilişkilerinde bağımlılık artan bir şekilde azalır Ama tamamen bağımsız olmaya da hazırlanmış değillerdir Ergenlikte aileden arkadaşlara dürüst kayma eğilimi sıradan bir işlem midir? Bunu neler tetiklemektedir? Son derece doğal bir süreçtir ve yaşanması da sakıncalı değildir Ailenin buradaki rolü güvensizlikle dışa açılımı önlemek değil olumlu arkadaşlık ilişkilerini de cesaretlendirmek olmalıdır Ergenin arkadaşları ile ilişkileri hayatında çok manâlı bir yer miktar Ergenliğin ilk yıllarında kızlar kızlarla, erkeler erkeklerle iletişim kurarlar Kızlar genellikle aynı iki taraflı zevkleri olduğu kız arkadaşları ile uzun uzun sohbetler yaparlar Buluğ Çağı döneminde kızlar erkekler, erkekler de kızlar için merak konusudur Ancak karşı tür ile iyi arkadaşlıkların gelişmesi azıcık daha ileri yaşlarda gözlenir Bu yaşlarda kızlarla erkeklerin arkadaşlıkları, kendilerini ve karşı cinsi tanımaları, olayları değerlendirirken ayrı görüş açılarına sahip olmaları bakımından önemlidir Ergenlerde baş belirten marka tutkusu neyi ifade eder? Sosyal statü ediminin bir şekilde şahsiyet göstergesiymiş gibi yansıtılmasıdır Kendisini daha nitelikli sunabilmek amaçlı ve yozlaşmış modernitenin tüketim biçimi ile kendini ifade biçimidir Ergenlikte dürüst bireyselleşme nasıl yaşanmalıdır? Ergenlikte dürüst bireyselleşme en kısa şekliyle; bir şahsiyet vizyonuna sahip olma, bu vizyona yerinde amaç yapılandırması, hedefe yönelik strateji geliştirme ve alternatiflendirme ve son olarak da şahsiyet kaynaklarına yönelik farkındalığı güçlü tutarak bunları uygulamaya dökebilmektir Fena alışkanlıkları merak etme ve test dönemi diyebilir miyiz ergenlik dönemine? Kesinlikle denebilir Bu dönemde ergen bir fazla etkiye maruz kalacak dek korunmasız ve tecrübesizdir ve yetişkin denemeleri olarak adlandırabileceğimiz şekilde alkol, sigara hatta madde kullanımını zeka deneyebilirler Erginlik döneminde okul başarısı ne şekilde etkilenir? Çoğunlukla karşılaşılan ama herhalde gerçekleşecek diye genellenme yapamayacağımız bir durumdur Çatışmaların şiddetinin artması ve çözümünün öncelik halini aldığı durumlarda birbirini izleyen ve rutin görevler dikkatsizlik edilebilmektedir bu dönemde Sonucunda da başarıda düşüş meydana gelebilmektedir Bazı ergenlik dönemi başlangıçlı veya ergenlik sürecine denk gelen psikiyatrik bozukluklar da tekrar mektep başarını negatif etkileyen etkenlerdir Erginlik dönemi kız ve erkek çocuklar bakımından çeşitlilik gösterir mi? Kızlar erginlik dönemine erkeklerden takriben iki yıl önce girerler Kızlarda kilo artar, koltuk aşağı ve genital bölgelerde kıllanma olur Yumurtalıklar ve rahim oluşur Omuzlar yuvarlaklaşır Yağ dokusu gelişir böylece kız ergenlerin sık sık kilo aldıklarından yakınmalarına şahit oluruz Oysa bu olağan bir gelişmedir Deride yağlanma olabilir Bunun sonucunda sivilceler oluşabilir Dengeli ve dinç beslenme ve spor, kilo ve ergenlik sivilceleri konusunda sorun yaşamış gencin gelişimini olumlu etkiler Ergenlik döneminde kızlar âdet görmeye başlar Âdet görme, vücudun bayağı işlevlerinden biridir Bu dönemde erkeklerde de irtifa uzaması görülür Koltuk aşağıda, genital alan ve göğüs bölgesinde kıllanma olur, sakal ve bıyık çıkmaya başlar Ses kalınlaşır Adale dokusu gelişir Özellikle kalın kaslarda gelişme ve güçlenme görülür Üreme organlarında gelişme ve penis sertleşmesi başlar Cinsel gelişmenin hızlanması sebebiyle kız ve erkek ergenlerin bilgilendirilmesi son derece önemlidir Kendindeki değişimlerin haberdar ergen, bu değişimi daha iyi anlayabilmek için data elde etmek ister Ergenin ihtiyaç duyduğu bilginin, yetersiz ve hatalı bir biçimde çevreden öğrenilmesi yerine, ailede verilmesi ergenin gelişimini daha olumlu etkileyecektir Evden kaçmanın yaşanması nelerin göstergesidir? Daha fazla genç insanların girişimi gibi görünen evden kaçma olgusuna kişisel bağlamda baktığımızda ortaya kimlik arayışında olan, sosyal yargılamaları zayıf, zorluklarla baş edebilme mekanizmaları son derece yetkisiz, acemi ve donanımsız insanların sorunlu şahsiyet yapılanmalarına uygun bir zemin ve istismara açık kişilikler olabilmeleri riskleri çıkacaktır oysa bu buzdağının görünen yüzüdür Buzdağının görünmeyen yüzünde ise bu sağlığa zararlı yapılanan ve istismara açık kişiliklerin yöneldikleri agresyon ve sınır zorlamaları nedeniyle güven duygusunun zedelendiği, kuralsız ve yıkıma dayalı tepkisel davranışların zahmetsizce ortaya dökülebildiği ve suça karşısında zaafları olan sosyal yapılanmalar vardır genel olarak evden kaçmanın çok yaşandığı sosyal yapılarda sosyoekonomik seviye düşük, eğitim seviyesi ise daha aşağı düzeydedir Uzayan ergenliklerin nedenleri konusunda görüşleriniz nedir? Uzayan ergenliklerin bir çok nedeni olabilir Maddesel takvimdeki gecikmeler, duygusal gelişimdeki gecikmeler vs Burada karşımıza meydana çıkan iki asıl öğe ailede çocuk yetiştirme tarzının insiyatif almasını engelleyecek ölçüde korumacı olması ve eğitim süresinin uzamış olmasıdır böylece erişkin tanımındaki kendi hayatının sorumluluğunu alabilme ve idame ettirebilme tanımlaması da halen aile kaynaklarını kullanıyor olması ergenliğin hem tanımsal keza de yaşamsal olarak uzaması anlamına kazanç Ergen döneminde ailelere düşen görevler nelerdir? Hangi tavsiyelerde bulunabilirsiniz? Akılda kalması bakımından maddeler halinde alabilir miyiz? Buradaki rehberlik sonuçlarının büyümede artı etkisi olabilen “Yapıcı tehlikeleri kullanmalarına imkan tanıyarak büyümede olumsuz etkisi olan “Yıkıcı tehlikelerden korumaya çalışmak olarak açıklanabilir Risk Yönetimi olarak ele alabileceğimiz bu yaklaşımda dikkat edilmesi gereken bazı nüansları da şöyle açıklayabiliriz: Değişime ayak uydurun Gençlerin değişimini be artış arzularına uzaktan durmak veya anlayamamak gencin bunları bir şekilde ifade etmesini getirecektir Hele bir de değişime ayak uydurmaya dayanmak ve bunu otorite ile sınırlama çabası gencin kendisini anlatma çabasını tavır dili ile ayrıca de size rağmen çoğaltacaktır Bu davranışlarda başlıca kendisini kanıt çabası ile engellemeye çalıştığınız şeyi yapabileceğini ve hasar görmeyeceğini ispat etme çabası olacaktır Çocuğunuzla geliştireceğiniz empati riskleri önlemekte son derece asistan olacaktır Gözetmek adına boğmayın Kuşkusuz hiçbir anne baba çocuğunun zarar görmesini ve üzülmesini istemez Bunun için uğraş harcarlar ve korumaya çalışırlar ancak farkında olmadan bu korumanın dozunu kaçırırlarsa çocuklarının başkalaşım ve gelişim sürecini de kendi elleriyle engellemiş olurlar Şöyle oysa; anne babalar çocukları zorlandığında önlerindeki engeli göstermek ve nasıl aşabileceği ile ilgili rehberlik etmek yerine engeli ortadan kaldırırlarsa çocuklarının zorluklarla baş edebilme ve problem çözme becerilerinin sınırlı ve beceriksiz kalmasına zemin hazırlamış olurlar Güven duyun ve insiyatif bırakabilin Ailesi göre güven duyulduğunu kavramak keza gencin sorumluluk sahibi tavır geliştirmesinde en kayda değer unsurlardan olan süper egonun gelişmesine ayrıca de kendine olan güveni artmak veya sınamak adına risk eğiliminde olmasını engelleyecektir Özellikle aile içinde faal rol alabilen gençler bu çatışmalı dönemi keza kendileri hem de çevreleri ile barışık geçirirler Pratik uygulamada genci ailede karar alma ve uygulama mekanizmasına dahil etmek verimli bir yöntemdir Bu yolla hem gencin kontrollü davranması ayrıca güven ve özsaygı gelişimi ayrıca de başarı motivasyonunu kuvvetlendirmiş oluruz Kontrollü olarak insiyatif kullanabilen bir genç elde edeceği memnun etme duygusu ile yıkıcı tehlike alma gereği hissetmeyecektir Bir şeyler yanlış gidene kadar beklemeyin Risk yönetimi namına herhalde ortaya maddi sorunların çıkması gerekmez Çocuklarının genel gelişimini iyi peşine düşüp takip eden ve onları tanınma namına istikrarlı ve devamlılık kazanmış bir gözlem ve paylaşım yaşantısı olan anne babalar çocuklarını da daha iyi tanırlar Tecrübelerinin yardımı ile riskleri evvelden görebilir ve tedbir alabilmede avantajlı olurlar Kontrollü ve sorumluluk sahibi davranışın örneği olabilirÇok kayda değer bir noktada gençlerin hayatı öğrenme biçimlerini anlamaktan geçer Gençler ve çocuklar daha çok duyduklarını değil somut sonuçlarını gördükleri şeyleri daha gizli öğrenip içselleştirirler Hele ki kendi yaşadıkları ise içselleştirme daha doğrudan doğruya olur Bu yüzden kesintisiz nasihat veren ebeveyn almak yerine yaşayış biçimimizle de mesaj vermek gereklidir Ondan beklediklerimizi kendi hayatımızda da yaşıyor olursak prensip namına daha arkadaşça ve tehlikesiz olduğumuz mesajını pozitif çabaya gerek kalmadan aktarmış oluruz Sizinde yanlışlarınız olabileceğini kabul edin ve kişiselleştirmeyinAralıksız yaptığı hataları söyler duruma düşmek hiç istek etmesek bile can acıtıcı olur Böyle bir durumda genç kendisini aşağılanmış hisseder ve egosunu korumak namına refleks olarak savunmaya çekilir Bu savunmaların içinde sizin yanlışlarınızı yakalama ve yüzleştirme çabası da olabilir İlişki de doğabilecek negativizm de içten davranışın gösterilmesinde müşterek haklılık savaşlarına dönüşebilir Ayrıca değişen yaşam şekilleri ve sosyoekonomik kaynaklar yerinde olanın değişmesi olarak karşımıza çıkar ama tarafsız kalmamızı ve değişime ayak uydurabilmemizi engeller Sorumlu tavır geliştirmenin haysiyet getireceğini öğretinÇocuğunuzu en iyi tanıyan kişiler olduğunuzu aklınızdan çıkarmadan küçük yaşlardan itibaren sorumluluk sahibi davranmanın özsaygı ve özgüveni artıracağı bununda sosyal hüner başarıları olarak geri döneceğini öğretin Burada uyarı edilmesi gereken iyi bir empati, güven ortamı, sade ve net mesajların verilmesi ve yaşayarak aktarılmasıdır Artı yönleri desteklenerek öğrenen bir genç kendisini de iyi tanıyacak ve limitleri aşırı zorlayacak eğilimlerden kaçınacaktır