EVLİLİĞİN 30 TÜRÜ
1 Görücü usulüyle evlenme: Gelenekselliğin ağır bastığı yörelerde görülen evlenme biçimidir Bunda kız seçme girişimi, doğrudan doğruya evlenecek gencin annesi, babası ya da yakınları göre başlatılır Gencin kızı beğenmesi tatmin edici değildir
2 Kız kaçırma (Düğünsüz evlenme): Ailelerin evliliğe belirlenmiş aleyhinde çıkması durumunda kız kaçırma olayı gündeme gelir Bu şart, sosyoidareli ve diğer sebeplerle en çok kız tarafının engellemesiyle ortaya çıkar Bu engeller aralarında kız tarafının başlık parası istemesi önemli bir yer tutuyor
3 Başlık parasıyla evlenme: Başlık, evlenecek gencin kız tarafına ödediği paraya denir Bu nakit para yanına; altın, konut, bahçe, tarla veya hayvan olarak da gerçekleşebilir Doğu ve Güneydoğu kırsalında yaygın olan başlık parası üzerinde yapılan pazarlığın sonuçlanmasına başlık kesmedenir Başlık, kadını bir mal olarak görebilen anlayışın ürünü olması yönüyle ilkel bir zihniyetin devamıdır
4 Oturak alma evlilik : Erkeğin kızı zor kullanarak kaçırması yanına, kızın bohçasını alarak erkek çocuk evine gidip oturması durumu vardır oysa buna bir takım yörelerde, 'oturak alma' denilir Bir kızın bazen gözünü tuttuğu herhangi bir erkeğe kaçtığı görülür
5 Baş örtüsü kaçırma yoluyla izaç: Hakkâri, Van, Sızı ve Erzurum'un ilçelerinde rastlanılan bu evliliğin gerçekleştirilmesinde; kıza ait bir eşyanın kaçırılması, kızı kaçırmakla benzeyen tutulmaktadır Oğlanın ailesi, kız tarafıyla uzlaşmak zorundadır
6 Beşik kertme evliliği: Birbirini çok seven benzeyendost, komşu ya da yakınlar, çocukları beşikteyken, beşiklerine birer kertme vurarak nişanı gerçekleştirilir
7 Tay geldi izaç: Dul bir kadının, eski kocasından olan çocuklarını da alarak dul bir erkekle ya da dul bir erkeğin eski karısından olan çocuklarını alarak dul bir kadınla yaşamasından doğan evliliğe denir Kadın ya da kocanın yanına getirdikleri çocuklar, 'tay geldi' olarak adlandırılırlar
8 Kuma getirme evliliği: Cumhuriyetten önce, karısı kısır olan ya da oğlan doğuramayan erkek, tekrar evlenirdi Günümüzde Doğu ve Güneydoğu'nun kırsal kesimlerinde hâlâ devam etmektedir Bu gibi evlenmelerde birincil kadın, sonradan gelenin yanında ikinci plana düşer
9 Berdel (değer) evliliği: Doğu v e Güneydoğu Anadolu'da uygulanır Başlık sorununu ortadan kaldıran bu nesil evlilik; hem kızı hem de oğlu bulunan iki ailenin, ortak olarak hem kızlarını ayrıca de oğullarını evlendirmeleriyle gerçekleştirilir
10 Kepir (yaban değişimi) evliliği: Baskı kullanılarak gerçekleştirilen evlilik biçimidir Evlenmek isteyen ama başlık ve nikah masraflarını karşılayacak değin paraları olmayan veya ailelerin çıkardıkları zorluklardan çekinen bekâr iki dost, kız kardeşlerini kendi arasında değiştirirler
11 Ölen kardeşin karısıyla evlenme (Levirat evlenme): Doğu ve Güneydoğu'da rastlanılan ve törelerden kaynaklanan bu izaç biçimi, namusu başkalarına kaptırmamakanlayışıyla gerçekleştirilir Ölen kardeşin karısı, bekâr olan erkek kardeşle evlendirilir ya da evli olan erkek kardeşin ikinci eşi olması yoluna gidilir
12 Baldızla evlilik (Sorarat izaç): Özel kültürel bir âdettir Dul kalan kocanın, eşinin ölümünden sonradan baldızıyla evlenmesidir Yetim kalan çocuklara üvey anneolarak seçilen teyzenin daha davranabileceği düşüncesi bu evlenme biçiminin tercih edilmesinde etkili olmaktadır
13 İçgüveyi evliliği: Erkek çocuğu olmayan, ekonomik durumu iyi bazı aileler, kızı dışarı verme yerine, damadı içgüveyiolarak eve almaktadırlar Özellikle tek kız çocuğu olan bazı aileler bu yola başvurmaktadır
14 Babasız evliliği: Anne ve babası ölmüş, kardeşleri olmayan bir delikanlı ya da kızın, ileride öksüz kalmaması için yakın akrabalarından biriyle evlendirilmesidir Bu evliliğin temelinde hayırseverlik ve sosyal dayanışma arzusu yatmaktadır
15 Yakın akraba evliliği: Türkiye'de evli çiftlerin yaklaşık dörtte birinin akraba ve eşlerin yüzde 80'inin kardeş çocukları oldukları belirtilmektedir
16 Oldu bitti evlilik: Bir oldu bitti sonucu, bir kişinin diğerini evliliğe zorladığı evliliktir Kızın erkeğin zayıf tarafını yakalayıp onunla ilişkiye girmesi ya da erkeğin kızın güçsüz tarafını yakalayıp iğfal etmesi sonucunda bu yola başvurulmaktadır
17 Para karşılığı evlenme: Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun kırsalındaki yoksul ve eğitimsiz çevrelerde gerçekleşir İlköğretim çağındaki çocukların okula gönderilmeyerek veya okuldan alınarak para karşılığında evlendirilmesidir
18 Kan parası karşılığı evlenme: Doğu ve Güneydoğunun kırsalında, öldürülen kişinin kan bedeli olarak para, altın, ev ve tarla yanına kız verildiği de görülmektedir Temelinde eğitimsizlik olan ilkel bir evlenme biçimidir
19 Tanışıp anlaşarak evlenme: Büyük kentlerde ve eğitim düzeyinin yükseldiği çevrelerde en yaygın olan evlenme biçimidir Kız ve erkek belirli bir süre arkadaşlık yaparak birbirlerini adamakıllı tanıdıktan daha sonra gerçekleştirdikleri evlenme biçimidir Kişiliğini bulmuş, ekonomik özgürlüğü olan eğitim düzeyi yüksek gençler, bu yolla evliliği seçim etmektedirler
20 Fazla eşli izaç: Cumhuriyetten daha sonra yasaklanmış lakin eğitim düzeyi düşük kırsal kesimlerde devam etmektedir Daha çok erkek çocuk sahibi olup bulunduğu çevreye hükmetmek amacı ön planda gelmektedir
21 Anlaşmalı evlilik: Dul kalan kadın veya erkeklerin ihtiyarlık döneminde gerçekleştirdikleri evlenme biçimidir Yaşlı erkeğin bakımı için yoksul dul ya da evlenmemiş bir kadınla anlaşılarak dini nikah yapılır Nikâhlanan kadına para ve altın gibi idareli yardım sağlanılır Yaşlı erkek ölünce, evlendiği bayan devlete ait nikahlı olmadığı için kendisine verilenlerle yetinir Kalan miras, erkeğin varisleri göre paylaşılır
22 Rastlantı evliliği: Rastlantı Sonucu, sonu düşünülmeden gerçekleştirilen evliliktir Bir yolculuk esnasında veya arkadaş, eş dost, akraba evinde rastlama, telefon konuşması esnasında sesten etkilenme, gözden, bacaktan göğüsten etkilenme gibi nedenlerle bu evliliğe kısa bir sürede karar vermektedir
23 Tercihli izaç: Bu tür evlilik, çoğunlukla esas baba, büyükanne, dede gibi aile büyüklerinin onayı ile gerçekleştirilmektedir Genellikle komşu ve yakın akraba grupları aralarında gerçekleşir Topluluk içinde hesaplı güçleri benzer olan aileler aralarında bu evlenme biçimi yaygındır
24 Yabancıyla izaç: Yurtdışında çalışanların gerçekleştirdikleri evlenme biçimidir Bu izaç, yabancıdan kız alma ya da yabancıya kız verme şeklinde görülmektedir Birtakım hoşlukları, boşlukları ve problemleri olan evliliklerdendir
25 Öbür mezhep evliliği: Evliliklerin gerçekleştirilmesi sırasında karşılaşılan engellerin başında din ve mezhep farklılıkları gelmektedir
26 Metres edinme evliliği: Büyük kentlerde yaşayan eğitimsiz zenginler arasında; refah ve zenginlik göstergesi olarak metres edinmemodası görülmektedir Her türlü bakım ve masrafı üstlenilen başka bir evde ikame ettirilen ikinci bir kadınla sürdürülen gayri meşru ilişkidir
27 Muta evliliği: Geçici bir zaman için yapılan evliliktir Daha çok İran'da uygulanan bu evlenme biçiminin, Türkiye'de de bir takım çevrelerde gerçekleştirildiği görülmektedir
28 Öç alma karşılığı evlenme: Arasında kan davası yer alan feodal dönem kalıntısı kimi aileler, aleyhinde tarafın onurunu incitip saygınlığını amacı ile bu yola başvurur
29 Dış güveyi evliliği: Son günlerde, bir Japon televizyonunun çöpçatan aracılığı ile Türkiye'ye benzeşen seçmeye gelen Kuni Nakazon'a gösterilen fazla alaka, Türk erkeklerinin dış güveyilikkonusuna ilgi duyduğunu ortaya çıkardı
30 Ilan yoluyla benzer seçme: Son zamanlarda, gazete, dergi, televizyonların teletex sayfalarına ve internete ilan vererek benzeyen seçme yoluna gidildiği sıkça görülmektedir
*
1 Görücü usulüyle evlenme: Gelenekselliğin ağır bastığı yörelerde görülen evlenme biçimidir Bunda kız seçme girişimi, doğrudan doğruya evlenecek gencin annesi, babası ya da yakınları göre başlatılır Gencin kızı beğenmesi tatmin edici değildir
2 Kız kaçırma (Düğünsüz evlenme): Ailelerin evliliğe belirlenmiş aleyhinde çıkması durumunda kız kaçırma olayı gündeme gelir Bu şart, sosyoidareli ve diğer sebeplerle en çok kız tarafının engellemesiyle ortaya çıkar Bu engeller aralarında kız tarafının başlık parası istemesi önemli bir yer tutuyor
3 Başlık parasıyla evlenme: Başlık, evlenecek gencin kız tarafına ödediği paraya denir Bu nakit para yanına; altın, konut, bahçe, tarla veya hayvan olarak da gerçekleşebilir Doğu ve Güneydoğu kırsalında yaygın olan başlık parası üzerinde yapılan pazarlığın sonuçlanmasına başlık kesmedenir Başlık, kadını bir mal olarak görebilen anlayışın ürünü olması yönüyle ilkel bir zihniyetin devamıdır
4 Oturak alma evlilik : Erkeğin kızı zor kullanarak kaçırması yanına, kızın bohçasını alarak erkek çocuk evine gidip oturması durumu vardır oysa buna bir takım yörelerde, 'oturak alma' denilir Bir kızın bazen gözünü tuttuğu herhangi bir erkeğe kaçtığı görülür
5 Baş örtüsü kaçırma yoluyla izaç: Hakkâri, Van, Sızı ve Erzurum'un ilçelerinde rastlanılan bu evliliğin gerçekleştirilmesinde; kıza ait bir eşyanın kaçırılması, kızı kaçırmakla benzeyen tutulmaktadır Oğlanın ailesi, kız tarafıyla uzlaşmak zorundadır
6 Beşik kertme evliliği: Birbirini çok seven benzeyendost, komşu ya da yakınlar, çocukları beşikteyken, beşiklerine birer kertme vurarak nişanı gerçekleştirilir
7 Tay geldi izaç: Dul bir kadının, eski kocasından olan çocuklarını da alarak dul bir erkekle ya da dul bir erkeğin eski karısından olan çocuklarını alarak dul bir kadınla yaşamasından doğan evliliğe denir Kadın ya da kocanın yanına getirdikleri çocuklar, 'tay geldi' olarak adlandırılırlar
8 Kuma getirme evliliği: Cumhuriyetten önce, karısı kısır olan ya da oğlan doğuramayan erkek, tekrar evlenirdi Günümüzde Doğu ve Güneydoğu'nun kırsal kesimlerinde hâlâ devam etmektedir Bu gibi evlenmelerde birincil kadın, sonradan gelenin yanında ikinci plana düşer
9 Berdel (değer) evliliği: Doğu v e Güneydoğu Anadolu'da uygulanır Başlık sorununu ortadan kaldıran bu nesil evlilik; hem kızı hem de oğlu bulunan iki ailenin, ortak olarak hem kızlarını ayrıca de oğullarını evlendirmeleriyle gerçekleştirilir
10 Kepir (yaban değişimi) evliliği: Baskı kullanılarak gerçekleştirilen evlilik biçimidir Evlenmek isteyen ama başlık ve nikah masraflarını karşılayacak değin paraları olmayan veya ailelerin çıkardıkları zorluklardan çekinen bekâr iki dost, kız kardeşlerini kendi arasında değiştirirler
11 Ölen kardeşin karısıyla evlenme (Levirat evlenme): Doğu ve Güneydoğu'da rastlanılan ve törelerden kaynaklanan bu izaç biçimi, namusu başkalarına kaptırmamakanlayışıyla gerçekleştirilir Ölen kardeşin karısı, bekâr olan erkek kardeşle evlendirilir ya da evli olan erkek kardeşin ikinci eşi olması yoluna gidilir
12 Baldızla evlilik (Sorarat izaç): Özel kültürel bir âdettir Dul kalan kocanın, eşinin ölümünden sonradan baldızıyla evlenmesidir Yetim kalan çocuklara üvey anneolarak seçilen teyzenin daha davranabileceği düşüncesi bu evlenme biçiminin tercih edilmesinde etkili olmaktadır
13 İçgüveyi evliliği: Erkek çocuğu olmayan, ekonomik durumu iyi bazı aileler, kızı dışarı verme yerine, damadı içgüveyiolarak eve almaktadırlar Özellikle tek kız çocuğu olan bazı aileler bu yola başvurmaktadır
14 Babasız evliliği: Anne ve babası ölmüş, kardeşleri olmayan bir delikanlı ya da kızın, ileride öksüz kalmaması için yakın akrabalarından biriyle evlendirilmesidir Bu evliliğin temelinde hayırseverlik ve sosyal dayanışma arzusu yatmaktadır
15 Yakın akraba evliliği: Türkiye'de evli çiftlerin yaklaşık dörtte birinin akraba ve eşlerin yüzde 80'inin kardeş çocukları oldukları belirtilmektedir
16 Oldu bitti evlilik: Bir oldu bitti sonucu, bir kişinin diğerini evliliğe zorladığı evliliktir Kızın erkeğin zayıf tarafını yakalayıp onunla ilişkiye girmesi ya da erkeğin kızın güçsüz tarafını yakalayıp iğfal etmesi sonucunda bu yola başvurulmaktadır
17 Para karşılığı evlenme: Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun kırsalındaki yoksul ve eğitimsiz çevrelerde gerçekleşir İlköğretim çağındaki çocukların okula gönderilmeyerek veya okuldan alınarak para karşılığında evlendirilmesidir
18 Kan parası karşılığı evlenme: Doğu ve Güneydoğunun kırsalında, öldürülen kişinin kan bedeli olarak para, altın, ev ve tarla yanına kız verildiği de görülmektedir Temelinde eğitimsizlik olan ilkel bir evlenme biçimidir
19 Tanışıp anlaşarak evlenme: Büyük kentlerde ve eğitim düzeyinin yükseldiği çevrelerde en yaygın olan evlenme biçimidir Kız ve erkek belirli bir süre arkadaşlık yaparak birbirlerini adamakıllı tanıdıktan daha sonra gerçekleştirdikleri evlenme biçimidir Kişiliğini bulmuş, ekonomik özgürlüğü olan eğitim düzeyi yüksek gençler, bu yolla evliliği seçim etmektedirler
20 Fazla eşli izaç: Cumhuriyetten daha sonra yasaklanmış lakin eğitim düzeyi düşük kırsal kesimlerde devam etmektedir Daha çok erkek çocuk sahibi olup bulunduğu çevreye hükmetmek amacı ön planda gelmektedir
21 Anlaşmalı evlilik: Dul kalan kadın veya erkeklerin ihtiyarlık döneminde gerçekleştirdikleri evlenme biçimidir Yaşlı erkeğin bakımı için yoksul dul ya da evlenmemiş bir kadınla anlaşılarak dini nikah yapılır Nikâhlanan kadına para ve altın gibi idareli yardım sağlanılır Yaşlı erkek ölünce, evlendiği bayan devlete ait nikahlı olmadığı için kendisine verilenlerle yetinir Kalan miras, erkeğin varisleri göre paylaşılır
22 Rastlantı evliliği: Rastlantı Sonucu, sonu düşünülmeden gerçekleştirilen evliliktir Bir yolculuk esnasında veya arkadaş, eş dost, akraba evinde rastlama, telefon konuşması esnasında sesten etkilenme, gözden, bacaktan göğüsten etkilenme gibi nedenlerle bu evliliğe kısa bir sürede karar vermektedir
23 Tercihli izaç: Bu tür evlilik, çoğunlukla esas baba, büyükanne, dede gibi aile büyüklerinin onayı ile gerçekleştirilmektedir Genellikle komşu ve yakın akraba grupları aralarında gerçekleşir Topluluk içinde hesaplı güçleri benzer olan aileler aralarında bu evlenme biçimi yaygındır
24 Yabancıyla izaç: Yurtdışında çalışanların gerçekleştirdikleri evlenme biçimidir Bu izaç, yabancıdan kız alma ya da yabancıya kız verme şeklinde görülmektedir Birtakım hoşlukları, boşlukları ve problemleri olan evliliklerdendir
25 Öbür mezhep evliliği: Evliliklerin gerçekleştirilmesi sırasında karşılaşılan engellerin başında din ve mezhep farklılıkları gelmektedir
26 Metres edinme evliliği: Büyük kentlerde yaşayan eğitimsiz zenginler arasında; refah ve zenginlik göstergesi olarak metres edinmemodası görülmektedir Her türlü bakım ve masrafı üstlenilen başka bir evde ikame ettirilen ikinci bir kadınla sürdürülen gayri meşru ilişkidir
27 Muta evliliği: Geçici bir zaman için yapılan evliliktir Daha çok İran'da uygulanan bu evlenme biçiminin, Türkiye'de de bir takım çevrelerde gerçekleştirildiği görülmektedir
28 Öç alma karşılığı evlenme: Arasında kan davası yer alan feodal dönem kalıntısı kimi aileler, aleyhinde tarafın onurunu incitip saygınlığını amacı ile bu yola başvurur
29 Dış güveyi evliliği: Son günlerde, bir Japon televizyonunun çöpçatan aracılığı ile Türkiye'ye benzeşen seçmeye gelen Kuni Nakazon'a gösterilen fazla alaka, Türk erkeklerinin dış güveyilikkonusuna ilgi duyduğunu ortaya çıkardı
30 Ilan yoluyla benzer seçme: Son zamanlarda, gazete, dergi, televizyonların teletex sayfalarına ve internete ilan vererek benzeyen seçme yoluna gidildiği sıkça görülmektedir
*