Bir nötron yıldızının, çekirdek(kalp) kütlesi, 25Mg(güneş kütlesi)ni aşarsa, yıldız, kendi kütlesel çekimine karşısında koyamayacaktır Yıldızın, pozitif kilolarını atması için, ne yakıtı, ne de kütlesel çekime karşı koyacak gücü olacaktır Bu Chandraskher sınırına aynı, LandauOppenheimerVolkov sınırı olan, kritik bir kütledir Bu kritik kütleyi aşan yıldız, kendi merkezine doğru, çökmeyi ve ezilmeyi sürdürecektir Bu çöküşle beraber, çevreye uyguladığı kütlesel çekim kuvveti artarken, uzay vakit eğriliğinin de, artmasını sağlar Yıldız büzüldükçe, yüzeyindeki kütlesel çekim alanı güçlenir Yıldızdan kaçıp kurtulma hızı da, gittikçe artar Pek oysa sonunda, ışığın zeka kaçamayacağı, sınır hıza ulaşır İşte bu, karadelik dediğimiz uzayvakit eğriliğinin, sonsuza yakında olacak olan bir bölgesidir Karadelikler, maddenin, az kalsın ezilerek, yok olduğu görünmez noktalardır Karadelikden ışık kaçamazsa, somut hiçbir şey kaçamaz Karadelikler, yıldızların ölümünün bir sonucudur*Bütün bu süreçlerde, ‘genel göreceliğin kütlesel çekim yasası ’ ve ‘özel göreceliğin bu fiziksel evrende, hiçbir şeyin ışıktan çabuk gidemeyeceği yasası ’ hâkimdir Genel görelik yasasına tarafından, kütlesi olan her gövde, evreni(uzayzamanı), eğipbükmektedir Karadelikler, koskocoman kütleli yıldızlar oldukları için, uzayzamanda, yaklaşık olarak dipsiz bir kuyu oluşturmaktadırlar Karadelikler, büyük kütleli yıldızların son durumları ve karanlık maddenin, düşünülebilecek en karanlık biçimleridir Aracısız Olarak gözlenmeleri, muhtemel değildir
Kendisinden, ışık dahi kaçamadığı için gözlenemezler Adeta, bir kozmik sansür vardır Karadelik civarında, uzayzamanda, o kadar bir alan vardır oysa, bu bölgedeki olaylardan, ışık bile kaçamaz Karadelik, bir tuzak yüzeydir Bu yüzeyden içeriye, bir kere girerseniz, geriye dönüş yoktur Karadelikler, uzaytozu parçacıklarından, ışık fotonlarından, dev yıldızlara kadar, karşılaştığı her şeyi yutan; neredeyse dev kozmik bir süpürge, yahut vakumlardır
Dev Kütleli Karadelikler
Âlem de en fazla yer alan karadelikler, Güneşten yaklaşık 10 kat büyük yıldızlardır Samanyolu merkezinde bulunan karadelik, 26milyon Güneş kütlesi büyüklüğündedir Benzer şekilde, Andromede gökadasının, merkezindeki karadeliğin kütlesinin de, 10milyon Güneş kütlesi olduğu, varsayım ediliyor Bu dev kütleli karadelikler, gökada oluşurken, gaz bulutlarının, yoğun merkeze çökmesiyle, ortaya çıkar ’Kaymak deneyi ’nde olduğu gibi, merkezde büyük kütleli yıldızlar yer alır Gaz molekül bulutları, kendi yoğun merkezine çökerken, burkulma ve dönme oluşturur Bu merkezi topak, merkez çevresinden çaldığı, gaz ve parçacıklarla daha da büyür Ayrıca, ‘her gökadanın merkezinde, büyük kütleli karadeliklerin var olduğu ’, düşünülmektedir Bu durum, epeyce anlamlıdır Hatta Samanyolu galaksisinde, bir milyardan daha pozitif, karadelik olduğu sanılmaktadır
Durum Ufku
Schwarzschild yarıçapı, karadeliğin kritik yarıçapını gösterir Schwarzschild yarıçapındaki üç boyutlu yüzeye, karadeliğin durum ufku denir Olay ufku, kendisinden kaçılması muhtemel olmayan, bir uzaysüre bölgesidir Karadeliği çevreleyen bir çeper gibidir Kendini olay ufkun da bulan herhangi bir ceset, kaçamaz ve dış dünyayla iletişim kuramaz Durum ufku, Karadelik den kaçmaya çabalayan ışığın, uzayzamanda izlediği yoldur Benzer çabuk hareket eden radyo dalgaları da, durum ufkundan kaçamazlar Karadeliğin olay ufkunun yarıçapı, kütlesiyle dürüst orantılıdır Güneş kütlesi kadar kütleye sahip bir karadelik için, kritik yarıçap, yaklaşık 3km dir Takriben 10Mg (güneş kütlesi) değin olan bir yıldızın, Schwarzschild yarıçapı ise, 30km civarındadır Aynı şekilde, Dünya ’nın karadeliğe dönüştüğünü varsayacak olursak, durum ufku, 9mm den daha az olacaktır
İki karadelik çarpışır ve çekirdek kaynaşmasıyla, tek bir karadelik oluşursa; bu karadeliğin durum ufkunun alanı, bu iki karadeliğin, olay ufuklarının alanları toplamından daha büyüktür Karadeliğin kütlesindeki değişiklikle, durum ufkunun alanı aralarında, bir ilişki mevcuttur Karadelik tekilliği, durum ufkunun tam merkezindedir Az Daha durum ufkunun merkezinde, bir noktadır
Karadelik Tekilliği
Roger Penrose ve Hawking, yaptıkları iki taraflı çalışmalarda, ‘genel görelik kuramı ’ na kadar; karadeliğin içinde, sonsuza yakın yoğunlukta, bir ‘tekillik ve uzay zaman eğriliği ’ olduğu, ortaya kondu Bir karadeliğin merkezi, uzay zamanda, bir ‘tekil nokta ’dır Bu, zamanın başlangıcındaki; ‘büyük patlamaya ’ benzer Ama karadeliğe düşen bir madde ve astronot için, zamanın başlangıcı değil, zamanın sonudur Bu karadelik tekilliğinde, fizik yasalarını ve bu yasalara dayanarak, geleceği tahminde bulunmak imkânsızdır Bu tekillikte, madde gibi, zamanda son bulmaktadır Olay ufkunun dışında yer alan bir kimseye, buradan ne ışık ne de başka bir şey ulaşamayacaktır Hiçbir parçacık, hatta fotonlar, ışık ışımasını yaratıcı parçacıkların kendileri de, bu kütlesel çekime tabii olduklarından, dışarı kaçamazlar Ne karadeliğin durum ufkuna giren bir gök cismi ya da parçacık, nede karadeliğe dönüşen yıldıza ait parçacık, artık karadeliği terk edemez Burada, karadelik sansürü hâkimdir Karadelik kara değildir, fakat gözükmez
Genel görelik denklemlerinin, bazı çözümlerine kadar, astronot, tekillikten geçerek, evrenin diğer bir bölgesine ulaşabilir Uzay gezileri için karadelikler, potansiyellere sahiptir Aksi halde, diğer yıldızlara ve galaksilere ziyaretin pratik bir anlamı, yoktur Karadelik tünelleri, evrenin diğer köşelerine, seyahat yapmayı olası kılabilir Bir karadeliğin merkezi, uzayzamanda, bir ‘tekil nokta ’dır Genel görelik teorisine kadar, ‘kurt deliği ’ adı verilen böyle noktaların, uzayzamana bir köprütünel olma olasılığı, laf konusudur Ademoğlu, karadelikler ve kurtdelikleri ile erişilmez evrenlere ulaşabileceğini bekliyor Kuramsal olarak, bu yolların, hissetme yollar olduğu öngörülüyor
Acaba Dünyalılar; ‘insan ’ yoksa ‘cin ’, karadelik tünellerini kullanarak, seyahat yapabilirler mi? Bir karadeliğin içine atlarsanız, parçacıklara ayrılırsınız Acaba bu parçacıklar, diğer bir evrene veya bir köşesine taşınarak, ortaya çıkmanız mümkün mü?
Nitekim Kur ’lahza da ama Hızır meselesi, geçmişe ve geleceğe yolculuk için acayip bir örnektir Aynı şekilde ‘cinler ’in, ‘İkinci Sema ’nın sınırlarına dek, gezi yaptıkları, burada, ‘İkinci Sema ’dan ‘dinleme ’ gerçekleştirmek isterken kovuldukları, açık bir şekilde, açıklama edilmektedir ‘Cinler ’in ‘İkinci Sema ’nın sınırlarına yaklaşmaları için, gidişgeliş toplam zaman; milyarlarca sene, yolculuk yapmaları gerekiyor Bunun ise, karadelikler olmadan başarılması, muhtemel gözükmüyor ‘Cinler ’in ne hızları, nede hayat süreleri, Ku ’ran ifadeleriyle, muhkem olan bu yolculuğu yapmaya, yetmez Fakat, gezi yaptıkları da belirli
Karadelikler, uzay ve zamanda gezi için, potansiyeller içermektedir Ama, genel görelik denklemlerinin çözümleri, epeyce belirsiz gözükmektedir Karadelik sansürüne, hala büyük bir umut bağlanmaktadır Çıplak tekillik, geçmişe gezi için, potansiyel bir kapı olarak, görülmektedir Bilimkurgu yazarlarına, fazla çekici gelen bu alan, gerçekten, epeyce tehlikelidir Böyle bir gücü elde eden bir Dünyalının, neler yapabileceğini, tahminde bulunmak, baskı değildir Ancak böyle bir yol, şimdilik kapalı gözükmektedir
Doğrusu, karadeliğe düşen astronot, ayaklarından çekilerek, önce iplik gibi uzayacaktır Astronotun, karadelikten kurtulması için, ışıktan daha hızlı hareket etmesi gerekir Az Daha astronot, ‘iplik ’, karadelikte, ‘iğnenin deliği ’ olmuştur Sonuçta, birkaç saniye içerisinde, paramparça olacaktır Öyleki, astronot, bu tekillikte, moleküllere; molekül, atomlara ve atomlarda, çekirdeklere parçalanacak Hatta çekirdekleri ve bütün atom altı parçacıkları da, parçalanacak ve ezilecektir Hemen Hemen ezilmenin sonu yoktur Yıldızlar, galaksiler ve evreni bekleyen sonda budur Sadece madde değil, uzayzamanın kendiside, bu akıbetten kurtulamayacaktır Bu tekillikte, data de yok olmaktadır ’Bilginin korunduğu ’ fizik prensibi gibi, diğer fizik yasları da, burada işlememektedir
Bir karadeliğin içine atlarsanız, parçacıklara ayrılırsınız Acaba bu parçacıklar, diğer bir evrene veya bir köşesine taşınarak, ortaya çıkmanız muhtemel mü? Gerçek zamanda, bir karadeliğe düşen astronotun, atom altı parçacıklarının geçmiş tarihleri, bu tekillikte yok olur Oysa bu parçacıkların, ‘sanal süre ’daki tarihleri devam eder Yani, başka bir evrende, ‘sanal ’ olarak ortaya çıkabilirler mi? Elbette şimdilik, karadelikler aracılığıyla, uzayda gezi yerine getirmek, pekte güvenli görünmüyor
Dönen Karadelikler
Karadelikler, kendi eksenleri civarda dönerler Madde, karadeliğin içinde, helezoni(burgulu) bir yol izler Dönen karadelikler, fazla daha yaygın olmakla beraber, dönmeyen karadeliklerde vardır Benzer şekilde elektrik yükü olan, olmayan karadeliklerden laf edebiliriz Karadelik oluşurken, yıldızın kütlesi dönüyorsa, bu dönme, karadeliğe servet kalır
1967 de, Werner İsrael, dönmeyen karadeliklerin, fazla basit yapıda olduğunu gösterdi Karadeliğin çapının, kütlesine yan, bütün bir küre olduğu kanıtlandı Roy Kerr ise, dönen karadelikleri tanımlayan, çözümler elde etti Büyüklükleri ve biçimleri, yalnızca kütlelerine ve hızlarına emrindeki olan Kerr karadelikleri, değişmez bir tez dönmekteydiler Dönme hızı sıfırsa, karadelik tam bir küre şeklinde olacaktı sonradan, Carter, Hawking ve Robinson, dönen karadelikler için, Kerr çözümünü sağladılar
Bu Nedenle kütlesel çekimin yönettiği çöküşün sonucunda, karadelik, bir dönme hareketi kazanır Bu karadeliğin büyüklüğü ve biçimi, çökerek onu yaratıcı yıldızın, kimyasal yapısına değil, sadece kütlesine ve dönme hızına ast olacaktır Karadelik, çöken yıldızın, diğer bir özelliğini taşımaz Yani, bunun anlamı, yıldızın, yapı özelliklerinin kaybolduğudur Çöken yıldızın, nasıl bir yıldız olduğu, önemli değildir
neticede karadelik, yalnızca kütle, açısal moment ve elektrik yükü özellikleriyle tanımlanan, istikrarlı bir duruma geçer Karadeliğin bu son durumundan dolayı, ‘karadeliğin saçı yoktur ’ önermesi, çok kullanılan bir deyim olmuştur Bu şu demektir ki, yıldızın kütlesel çöküşünde, çok miktarda veri kaybından nedeniyle, karadelik ‘saçsız ’ kalmıştır Bu son şart, yıldızın, madde ve anti madde yapılı, küresel ya da düzensiz şekilli olmasından bağımsızdır Sonuçta karadelikler, çok farklı alanlara yönlendirilmiş yıldız yapılarının çöküşünden, ortaya çıkmış olabilir
Karadelik Radyasyonu
1974 de Hawking, ‘karadelik ışıması ’nı öngördü Buna, ‘Hawking radyasyonu ’ da denir Karadelik, açık havada ışık kaçırmıyordu, fakat radyasyon yayıyordu Penros ’un hafıza deneyi ise, karadeliğin, kendi ekseni civarda dönme enerjisinin bir bölümünü, dışında aktaracağını öngörüyordu
Karadelik, ahenkli bir hızla parçacık yayar Karadelik, yüzey kütlesel çekimiyle orantılı ve kütleyle ters orantılı bir sıcaklıkta, bir sıcak nesne gibi, parçacık üretip, yayar Bu, sonlu bir sıcaklıkta, ısıl denge, demektir Nasıl oluyor da, olay ufkunun içinden, hiçbir şey, dışarıya kaçamayacağı halde, karadelik, parçacık yayınlar gözüküyor? Yoksa radyasyon, karadeliğin kütlesel çekim alanından, nasıl kaçıp kurtuluyor? Bunun cevabı, kararsızlık ilkesinin, parçacıkların, minik bir mesafe için, ışıktan daha hızlı ilerlemesine, izin vermesidir Bu şart, parçacıkların ve radyasyonun, durum ufkundan çıkmalarına ve karadelikten kaçıp kurtulmalarına imkân verir Ancak karadelikten kaçan şey, içine düşen şeyden ayrı olacaktır Sadece enerji aynı olacaktır
Kuantum mekaniği, durmadan, çiftler halinde maddeleşen, ayrılan ve bitmiş bir araya gelen ve biri birini yok eden ‘sanal ’ parçacık ya da antiparçacıklardan laf eder Sanal parçacıklar, ‘reel ’ parçacıklar gibi, bir parçacık detektörüyle algılanamazlarAncak, dolaylı etkileri ölçülebilir Proton, nötron, elektron, kuvark vs tüm bu reel parçacıkların, antiparçacıkları(sanalmelekut) mevcuttur Fotonun, antiparçacığı ise kendisidir Gerçek parçacıklar pozitif enerjiye, sanal parçacıklar eksi enerjiye sahiptir
Bir çift parçacıktan birisi, karadeliğe düşerken, diğerini durum ufkunun sınırında, yalnız bırakabilir Yalnız kalan parçacık ya da antiparçacık, diğerinin arkasında, karadeliğe de düşebilir yahut kaçıp kurtuladabilirde Dışardan bakan bir gözlemci, onu, karadeliğin çıkardığı ‘radyasyon ’ olarak görür
Karadeliğe, antiparçacığın düştüğünü varsayarsak, bu sanal parçacık, süre içinde geriye gidecektir Bu karadelikten meydana çıkan ve süre içinde geriye dışarı giden, bir parçacık olarak düşünülebilir Parçacık, antiparçacık birleşmesiyle, maddeleşme aşamasına gelince, kütlesel çekim alanı, ona çarpar ve zamanda ileriye içten yol alır
Karadelik küçüldükçe, sanal parçacığın, gerçek parçacık olmadan önce, alacağı yol kısalacaktır Ve bu nedenle, karadeliğin, parçacık yayın hızı artacak ve görünen ısı ortaya çıkacaktır Karadeliğin yaydığı parçacıklar, karadeliğin kütlesi azaldıkça, hızla artan bir sıcaklığı gösteren, ısıl spektruma sahip olacaktır Sonuçta, karadeliğe düşen iki benzeşen parçacıktan, biri içerde kalırken, diğeri dışarı kaçacak ve karadelik buharlaşması yaşanacak ve karadeliğin kütlesi, azalacaktır
Örneğin, elektron, kütlesel çekim sebebiyle, karadeliğin içine çekilecek, pozitron(antielektron) kaçacaktır Bu süreçte, karadeliğin sahip olduğu elektriksel yükün küçük bir bölümü, değil olacak ve dönme momentinin fazla az bir bölümü de, dışarı taşınacaktır Bu Nedenle karadelik, enerji kaybedecektir
Özetle açıklama edecek olursak, bir karadelik parçacık ve radyasyon yayarken, kütlesi ve büyüklüğü, ahenkli olarak azalacaktır Bu, daha fazla parçacığın, açık havada tünel açmalarını kolaylaştıracaktır Bu Nedenle çabuk bir radyasyon yoksa karadelik buharlaşması yaşanacaktır Fakat, büyük bir karadelikler için uçup gitme süresi, epeyce uzun olacaktır Güneş kütlesi değin kütlesi olan bir karadelik, takriben 1066 sene yaşayacaktır En sonunda, karadeliğin, kütlesel çekim alanı, o derece azalmış olacaktır ki, karadelik, bundan böyle kendini, bir arada tutamayacaktır Oysa, bir karadeliğin, buharlaşmasının en son aşaması, o derece çabuk ilerler oysa, koskocaman bir patlamayla son bulur
Karadelikler Ve Bebek Evrenler
“O süre, karadeliğin içine düşen nesnelerin yahut bir uzay gemisinin, akıbeti ne olur? diye soran Hawking, kendi sorusuna şöyle cevap verir:
“Benim son çalışmalarıma göre; yanıt, düşen nesnelerin, bebek evrene gittikleridir Evrenimiz, bu nedenle başka bir evrene dallanır Bu bebek evren, baştan, bizim uzayvakit bölgemize katılabilir Bu ise, oluşan ve sonradan buharlaşan bir başka karadelik ve karadeliklerden uzay gezisine gevşemiş bir kapı gibi görünür Yalnızca yerinde bir karadeliğe dürüst, uzay geminizi yöneltirsiniz büyükçe olan bir uzay gemisi olsa daha iyi olur O vakit, nereye gideceğinizi seçemezseniz de, bir diğer delikten her yerde ortaya çıkmayı umarsınız
Ama galaksiler arası yolculuk planında, bir kusur var Karadeliğe düşen parçacıkları bölge bebek evrenlerde, sanal vakit söz konusudur Sanal süre, bilimkurgu gibi gelebilir, fakat bu iyi tanımlanmış, bir matematiksel kavramdır Reel zamanda, karadeliğe düşen bir astronotun, akıbeti fena olur Başındaki ve ayağındaki kütlesel çekim arasındaki farkla, çekilerek iplik gibi uzar ve parçalara ayrılır Vücudunu yaratıcı parçacıklar bile, hayatta kalamaz Gerçek zamandaki geçmişleri, bir tekillikte sona erer Fakat astronotun parçacıkları, yayılan parçacıklar olarak, tekrar ortaya çıkarlar Bu Nedenle bir anlamda astronot, evrenin başka bir bölgesine taşınır Ancak ortaya çıkan parçacıklar, o kadar artı astronota benzemezler Karadeliğe düşen birisi için parola; ’sanal düşün ’ olmalıdır Bebek evrenler, uzay gezisi için, fazla faydalı olmasa da, ‘birleşik teori ’ bulgu girişimi açısından, önemli sonuçlar doğurur Böylece çok kimse, bebek evrenler üzerinde çalışmaktadır Bu alan, çok heyecanlı çalışmalara yol açmıştır
Küçük Karadelikler
Evrenin çok erken evresindeki düzensizliklerin çökmesiyle, ortaya meydana çıkan minik kütleli karadelikler olabilir Kütleleri, Güneş ’deri daha ufak olan karadelikler, küçük karadeliklerdir Büyük patlamayla yaratılan madde, proton ve elektron gibi bildiğimiz biçimlere ilave olarak, ufak karadelikler biçiminde de, ortaya çıkmış olabilir
Kütlesi, küçük bir dağ dek(1015 gr) olan bir karadelik, 10 milyar yılda, daha küçük kütleli karadelikler ise, fazla daha kısa sürede buharlaşırlar Bu ufak karadelikler, şimdiye değin buharlaşmış olabilirler Oysa kütlesi, bundan daha büyük olanların, röntgen veya gamma ışıması yapmaları beklenir Hemen Şimdi bu karadeliklerle ilgili araştırmalar, sonuç vermiş değildir Bunların varlıklarının kanıtı olan etkileri, bugüne kadar gözlemlenememiştir
Ama evrenin ilk dönemlerinden miras olarak, herkes bir dağ kütlesinde, ama bir proton boyutlarında olan, çok sayıda ufak karadelik kalmış olabilir Eğer bir küçük karadelik keşfedilecek olursa, mutlaka büyük patlamadan kalmış olacaktır Çünkü yıldızlar, 25Mg(güneş kütlesi)den daha küçük kütleli karadelik üretemezler
Hawking, mini karadeliklerin, çok daha çabuk buharlaştığını ve patladığını gösterdi Bu küçük karadeliklerin yarıçapı, 1013cm, yaklaşık bir proton boyutundadır Ağırlıkları ise, bir protondan, bir milyar ton daha fazladır Yani, Everest Tepesi ’nin ağırlığına eşittir Bunlar kara değil, on bin megavatlık bir güçle, enerji yayan, neredeyse beyaz deliklerdi
Akdelikler
Evrenin açılış evresinde, gaz halindeyken; gaz kümelerine(bulutlarına) ayrışarak; yoğunlaşıp, gaz topaklanmalarının merkeze çöktüğünü, çökerken bir dönme(burkulma) ivmesi kazandığını ve arkasında da, yıldızların ve galaksilerin ortaya çıktığını biliyoruz Uzun bir zamanın sonunda ise, fazla sayıda, büyük kütleli yıldızların, kütlesel çekimin etkisiyle küçülerek; beyaz cüceler, nötron yıldızları ve karadeliklere dönüştüğü artık biliniyor
Galaksilerin merkezlerin de ise, daha büyük yıldızlar oluşabileceği için, en büyük karadelikler, muhtemelen bu merkezlerdedir
Kümeleşme, bilhassa karadelikler söz konusu olduğu zaman, entropideki fazla artışı gösterir Entropi, düzensizliğin bir ölçüsü olduğuna göre; seyreltik olan gazın, düşük entropiyi, yoğun olan karadeliğin yüksek entropiyi göstermesi, bir çelişki olarak gözüküyor Kütleçekim etkisi yaratıcı böyle sistemlerde, ters bir şart laf konusudur
Karadeliklerin birleşmesinden ortaya çıkacak olan karadeliğin, tekillği ve entropisi, kesinlikle daha büyük olacaktır Evrendeki bütün karadeliklerin, birleşmesinden ortaya çıkacak olan karadeliğin, tekilliği ve entropisi, kesinlikle sonsuza yaklaşacaktır Uzayzamanında, son bulduğu böyle bir tekillik, evrenin çöküşünde gözlenebilir Bu bununla birlikte, uzayzaman tekilliğidir
Fizik yasaları, vakit simetrisine sahiptirler Bu yüzden, içine düşenlerin kaçamadığı, karadelikler varsa, o süre, şeylerin içinden çıktığı, fakat içine düşemediği, başka nesneler de olmalıdır Bunlara, ak(beyaz) delikler, denebilir Bir karadeliğin içine atlayan astronotun, bir diğer yerde, bir akdelikten çıkabileceği düşünülebilir
Bazı kuramcılara kadar, dönen ve elektrik yükü olan karadeliğin, öteki ucunda akdelik vardır Karadeliğe düşen bir şey, bir de, akdelikten başka bir uzaya püskürür Kara ve akdelikleri birleştiren tüneller, ‘kurt delikleri ’ olarak adlandırılıyor Karadelik tekilliğini taşıyan bu kurt delikleri, zamanda gezi tünelleri olarak görülüyor Işık hızıyla, milyarca senede gidilebilecek bir galaksiye veya evrene, fazla kısa bir zamanda yolculuk, vaat ediyor Sıradan, dönmeyen karadeliklerin, kurt delikleri ya olmuyor ya da değişken oluyor
Einstein ’in kütleçekim denklemlerinin bir özelliği de, süre içinde kesintisiz olmalarıydı Yani genel görelik teorisinin, karadeliğin içine düşme ve akdelikten çıkmanın çözümleri, mevcuttur Ama daha sonraki çalışmalarda, bu çözümlerin dengesiz olduğu görülmüştür En küçük etki, karadelikten beyazdeliğe dışarı giden, kurt deliğini imha edebilir
Akdelik, hiçbir şeyin içine giremeyeceği, bir tekil noktaydı Sanal ‘nur noktası ’ Karadelik, çekipyutarken, akdelik, püskürtüportaya çıkarıyor Karadelik değil ederken, akdelik var ediyor
neticede, zamanın yönünü aksine çevirdiğimizde, ‘büyük patlama ’yı temsil eden, bir başlangıç uzayvakit tekilliğinin, zaruri olduğunu görürüz Bu defa tekillik, tüm maddenin ve uzayzamanın yok olmasını yok, yaratılmasını temsilcilik eder Bu bir akdelik tekilliğidir Bu iki tekillik arasında, bütün bir zaman simetrisi vardır Başlangıç türü tekillik (akdelik) oysa; bunda, uzayvakit ve madde yaratılır Netice türü tekillik(karadelik) ama, bunda, uzay zaman ve madde değil olur
Karadeliklerin Bazı Özellikleri
En basit karadelik, yalnızca kütlesi kadar belirlenir Bu karadelikler için, kütle, ölçülebilir tek büyüklüktür Dönen karadelikler ise, kütleye ek olarak, iki nitelik tarafından belirlenir: a) açılı momentum ve b) elektrik yükü Bu büyüklükler, karadeliğin çevresinde dönen parçacıkların, yörüngelerinin incelenmesiyle ölçülebilir Kimyasal inşa ise, belirleyici değildir Karadeliği meydana getirmek üzere, nasıl bir maddenin çöktüğünün önemi yoktur
Karadeliklerin, dikkatimizi çeken bir takım özellikleri:
1)Karadeliklerin varlığını, çevrelerindeki gök cisimleri üzerindeki etkilerinden anlayabiliriz Kendileri görünmez olan karadelikler, çevrelerinde dönen yıldızların hızlarını artırırlar Karadelik, başka bir yıldızla, bir çift yıldız sistemi oluşturuyorsa, etkileri fark edilebilir Bu durumda, şiddetli xışınları ve radyo dalgaları yayarlar Eğer karadelik, benzeşen yıldızına, yeterince yakınsa, evrimleşerek kırmızı dev haline gelen benzeyen yıldızın, atmosferindeki gazların bir bölümü, karadelik kadar yutulabilir Bu gazlar, önce karadeliğin çevresinde, helezoni hareketlerle, bir disk oluşturarak, karadeliğin yüzeyine düşerler Gaz düşerken, çok ısınır ve xışınları yayar Yaklaşık Olarak, karadelikler, eşlerini soyarlar
2)Galaksi merkezinde bulunan dev karadelikler, etraflarındaki gaz bulutlarına, dinç çekim uygulayarak, büyük bir hızla döndürürler ve kendilerini belli ederler Bu karadelikler, zamanla çevreden çaldıkları, gaz ve yıldız artıklarıyla beslenirler Buradaki madde, durum ufkunda kaybolmadan önce, çok yüksek sıcaklıklara kadar ısınır
Galaksi çekirdeklerinde, bir birlerine fazla yakın yıldızlar, çarpışarak parçalanırlar Ve enkazları, karadelik için, bir besleme kaynağı olur Merkezdeki canavar, bundan böyle beslenmediğinde, çevresindeki kütle aktarım diski, kaybolur ve süper kütleli karadelik, galakside hemen hiçbir iz bırakmaz
Bu sebeple, süper kütleli karadelikleri, çağırmak için, en yerinde yerler, yakın galaksilerin çekirdekleridir Aktif galaksi çekirdeklerinin zorlama kaynakları, muhtemelen karadeliklerdir Merkezdeki etkinliğin yakın görüntüsü, radyo yayını fışkırmalarıdır Fışkırmalarının kaynağı, merkezde, süper kütleli bir karadeliğin varlığıyla açıklanabilir
Nötron yıldızı ve beyaz cüce gibi yıldızlar, enerji üretemezler Nötron yıldızlarının, katı bir yüzeyleri var ve bu yüzeyde madde biriktirebiliyorlar Karadeliklerde böyle sert bir yüzey yok ve olay ufkuna giren madde ve ışınım, evreni terk ediyor
4)Şayet,karadelik meydana getirmek için çöken madde, net bir elektrik yüküne sahipse, ortaya çıkan karadelik de, aynı yükü taşıyacaktır Benzer şekilde, ola ki çöken madde, açılı momente sahipse, ortaya meydana çıkan karadelik, dönüyor olacaktır Hatırlanacağı üzere, bir karadelik, çöken maddenin elektrik yükünü, açısal momentini ve kütlesini hatırında tutarken, bunların açık havada her şeyi unutur Zira bu üçü, uzun erişimli alanlarla bağlantılıdır
Netice: Karadelikler Ne Söylüyor?
1)Baki yoğun ve ölümsüz ince bir ‘nur ’ noktasından, bir ‘nur(akdelik) patlaması ’yla yaratılan; yüz milyarlarca galaksi ve her bir galakside, yüz milyarlarca yıldızlardan oluşan, bu heybetli kâinat; çökecektir, ezilerek hemen hemen yok olacaktır Karadelikler, maddenin ezilerek, ‘ebedi incelmesi ’nin açık kanıtlarıdır
2)Evrenin, başlangıcının(büyük patlama) ve sonunun(büyük çöküntü) olduğu kanıtlanmıştır Karadelikler, evrenin ‘büyük çöküşü ’nün açık açık delilleri, alametleri ve işaretleridir Bir bilim adamının söylediği gibi: “Eğer bir yıldız, çatırdayarak kendi üstüne çökebiliyorsa, niçin tüm evrende çökmesin?
3)Genişlemekte olan bu çok büyük evren, kütlesel çekimin etkisiyle, geriye dönmeye büzülmeye başlayacak; az daha bir balonun sönmesi yoksa bir kâğıdın avuç içinde dürülmesi gibi galaksiler, biri birlerine yaklaşmaya başlayacaktır Bir taraftan, her bir galaksi, kendi merkezlerindeki dev karadelikler göre yutulurken, öteki yandan galaksilerin dönüş hızı, gittikçe artacaktır Sonuçta, milyarlarca galaksi, süper dev karadeliklere dönüşürken; karadelikler, ‘sonsuza yakında olacak olan tez ’ kafa kafaya gelecek ve hiper dev bir karadeliğe dönüşecektir
İşte bu, ‘büyük patlama ’ya hazırlanmış, maddenin, ebedi incelerek, madde olmaktan çıktığı, ‘nur(akdelik) noktası ’dır Sonsuz yoğun, ebedi ince, sıfır boyutlu, sıfır hacimli ve patlamaya hazır ‘nur ’ noktası İşte yaklaşan ‘Saat ’ budur İşte ‘Kıyamet ’ den daha sonra ‘Kıyamet ’ budur İşte bu ‘lahza ’, evrenlerin Rabbi olan Ölümsüz Ulu Allah ’ın, Gökleri ve Yerleri, yeni baştan yaratacağı ‘an ’dır İşte ‘Kıyamet ’in peşinde, beklenen ikinci ve ‘Son Büyük Patlama ’ anı İşte bu ‘an ’da, Cennetlercehennemler her yerde yaratılacak ve ebedi kalacaklar
4)Bilinmelidir oysa, karadelikler üstünde yapılan çalışmalar, yalnızca evrenin başlangıcına ve sonuna değil, fizik yasalarının ve fizik ötesi(sanalmelekût) evrenlerin anlaşılmasına da, ışık tutuyor Bu araştırmalar ilerledikçe, evreni idare eden yasaların, birleşimi ve en kolay hali olan ‘her şeyin kuramı ’; yani kütlesel çekim yasasını, kuantum kuramına bağlayan ‘kuram ’, acaba ortaya çıkacak mıdır? Belkide Bugün bilim dünyası, ‘altın iyonları ’nı çarpıştırarak, ‘yapay büyük patlama ’ deneyleri, düzenlemeye çalışıyor Biz inanıyoruz ama, Allah, ayetlerini, yakın gelecekte, ‘enfüsümüzde ve afakımızda ’, açıkça göstermeye, devam edecektir
Kaynaklar:
1) Roger Penrose, Kralın Yeni Usu III Akıl Nerede? ÇevTekin Dereli,TÜBİTAK, Oxford, 1989
2) Stephen W Hawkıng, Zamanın Kısa Tarihi, Çev Dr Sabit Say , Murat Uraz, Uyruk Yy, 1988
3) Stephen W Hawkıng, Karadelikler Ve Bebek Evrenler, Çev Nezihe Bahar, Sarmal Yy, 1994
4) Stephen Hawkıng, Roger Penrose, Uzay Ve Zamanın Doğası, Çev Prof Dr Umur Daybelge, Sarmal Yy, 1996
5) John Baslough, Hawkıng ’in Kuramına Antre, Çev Osman Bahadır, Helezoni Yy, 1991
6) Stephen W Hawkıng, Zaman Ve Uzayda Gezinti, Çev Pınar Baldıran,Alkım Yy
7) Stephen W Hawkıng, Ceviz Kabuğundaki Âlem, Çev Kemal Çömlekçi, Alfa Yy, 2002
8) Joseph Silk, Evrenin Kısa Tarihi, Çev Murat Alev, TÜBİTAK, 1997
9) Roland Omnes, Kâinat Ve Dönüşümleri, Çev Sacit Tameroğlu,H Vehbi Eralp, İzdüşüm Yy, 1994
10) John Barrow, Evrenin Kökeni, Çev Sinem Gül, VarlıkBilim Yy, 1998
11) J Richard Gott, Eınsteın Evreninde Süre Yolculuğu, Yayımcı Prof Dr Cengiz Yalçın, Çev Erdem Kamil Yıldırım, Dost Yy, 2005
12) George Gamow,Güneş Diye Bir Yıldız,ÇevGülen Aktaş,Reşit Canbeyli, İstanbul 1982
13) George Gamov, 123 Sonsuz, Çev C Kapkın, Evrim Yy, 1995
14) İsaac Asimov, Asimov Açıklıyor, Çev Aykut Göçer, Bilim Sanat Yy, 1984
15) Steven Weinberg, Birincil Üç Dakika, Çev Zekeriya Açık Fikirli,Zeki Aslan,TÜBİTAK, 1996
16) Heınz R Pagels, Kozmik Kod (Kuantum Fiziği), Çev Nezihe Bahar,Boy Yy, 2003
17) Mary GribbinJohn Gribbin, Zaman ve Uzay, TÜBİTAK, 1999
18) Martine Castello, “Sciences et Avenir, Çev Hanaslı Gür, Bilim ve Teknik, Kasım 1984
19) Jean Louis Lavallard, “Sciences et Avenir, Çev Dr Hanaslı Gür ve Kamil Efil, Bilim ve Teknik, Kasım 1998
20) Bilim ve Teknik, Raşit Gürdilek, Kasım 1999
Dr Halil Bayraktar
Kendisinden, ışık dahi kaçamadığı için gözlenemezler Adeta, bir kozmik sansür vardır Karadelik civarında, uzayzamanda, o kadar bir alan vardır oysa, bu bölgedeki olaylardan, ışık bile kaçamaz Karadelik, bir tuzak yüzeydir Bu yüzeyden içeriye, bir kere girerseniz, geriye dönüş yoktur Karadelikler, uzaytozu parçacıklarından, ışık fotonlarından, dev yıldızlara kadar, karşılaştığı her şeyi yutan; neredeyse dev kozmik bir süpürge, yahut vakumlardır
Dev Kütleli Karadelikler
Âlem de en fazla yer alan karadelikler, Güneşten yaklaşık 10 kat büyük yıldızlardır Samanyolu merkezinde bulunan karadelik, 26milyon Güneş kütlesi büyüklüğündedir Benzer şekilde, Andromede gökadasının, merkezindeki karadeliğin kütlesinin de, 10milyon Güneş kütlesi olduğu, varsayım ediliyor Bu dev kütleli karadelikler, gökada oluşurken, gaz bulutlarının, yoğun merkeze çökmesiyle, ortaya çıkar ’Kaymak deneyi ’nde olduğu gibi, merkezde büyük kütleli yıldızlar yer alır Gaz molekül bulutları, kendi yoğun merkezine çökerken, burkulma ve dönme oluşturur Bu merkezi topak, merkez çevresinden çaldığı, gaz ve parçacıklarla daha da büyür Ayrıca, ‘her gökadanın merkezinde, büyük kütleli karadeliklerin var olduğu ’, düşünülmektedir Bu durum, epeyce anlamlıdır Hatta Samanyolu galaksisinde, bir milyardan daha pozitif, karadelik olduğu sanılmaktadır
Durum Ufku
Schwarzschild yarıçapı, karadeliğin kritik yarıçapını gösterir Schwarzschild yarıçapındaki üç boyutlu yüzeye, karadeliğin durum ufku denir Olay ufku, kendisinden kaçılması muhtemel olmayan, bir uzaysüre bölgesidir Karadeliği çevreleyen bir çeper gibidir Kendini olay ufkun da bulan herhangi bir ceset, kaçamaz ve dış dünyayla iletişim kuramaz Durum ufku, Karadelik den kaçmaya çabalayan ışığın, uzayzamanda izlediği yoldur Benzer çabuk hareket eden radyo dalgaları da, durum ufkundan kaçamazlar Karadeliğin olay ufkunun yarıçapı, kütlesiyle dürüst orantılıdır Güneş kütlesi kadar kütleye sahip bir karadelik için, kritik yarıçap, yaklaşık 3km dir Takriben 10Mg (güneş kütlesi) değin olan bir yıldızın, Schwarzschild yarıçapı ise, 30km civarındadır Aynı şekilde, Dünya ’nın karadeliğe dönüştüğünü varsayacak olursak, durum ufku, 9mm den daha az olacaktır
İki karadelik çarpışır ve çekirdek kaynaşmasıyla, tek bir karadelik oluşursa; bu karadeliğin durum ufkunun alanı, bu iki karadeliğin, olay ufuklarının alanları toplamından daha büyüktür Karadeliğin kütlesindeki değişiklikle, durum ufkunun alanı aralarında, bir ilişki mevcuttur Karadelik tekilliği, durum ufkunun tam merkezindedir Az Daha durum ufkunun merkezinde, bir noktadır
Karadelik Tekilliği
Roger Penrose ve Hawking, yaptıkları iki taraflı çalışmalarda, ‘genel görelik kuramı ’ na kadar; karadeliğin içinde, sonsuza yakın yoğunlukta, bir ‘tekillik ve uzay zaman eğriliği ’ olduğu, ortaya kondu Bir karadeliğin merkezi, uzay zamanda, bir ‘tekil nokta ’dır Bu, zamanın başlangıcındaki; ‘büyük patlamaya ’ benzer Ama karadeliğe düşen bir madde ve astronot için, zamanın başlangıcı değil, zamanın sonudur Bu karadelik tekilliğinde, fizik yasalarını ve bu yasalara dayanarak, geleceği tahminde bulunmak imkânsızdır Bu tekillikte, madde gibi, zamanda son bulmaktadır Olay ufkunun dışında yer alan bir kimseye, buradan ne ışık ne de başka bir şey ulaşamayacaktır Hiçbir parçacık, hatta fotonlar, ışık ışımasını yaratıcı parçacıkların kendileri de, bu kütlesel çekime tabii olduklarından, dışarı kaçamazlar Ne karadeliğin durum ufkuna giren bir gök cismi ya da parçacık, nede karadeliğe dönüşen yıldıza ait parçacık, artık karadeliği terk edemez Burada, karadelik sansürü hâkimdir Karadelik kara değildir, fakat gözükmez
Genel görelik denklemlerinin, bazı çözümlerine kadar, astronot, tekillikten geçerek, evrenin diğer bir bölgesine ulaşabilir Uzay gezileri için karadelikler, potansiyellere sahiptir Aksi halde, diğer yıldızlara ve galaksilere ziyaretin pratik bir anlamı, yoktur Karadelik tünelleri, evrenin diğer köşelerine, seyahat yapmayı olası kılabilir Bir karadeliğin merkezi, uzayzamanda, bir ‘tekil nokta ’dır Genel görelik teorisine kadar, ‘kurt deliği ’ adı verilen böyle noktaların, uzayzamana bir köprütünel olma olasılığı, laf konusudur Ademoğlu, karadelikler ve kurtdelikleri ile erişilmez evrenlere ulaşabileceğini bekliyor Kuramsal olarak, bu yolların, hissetme yollar olduğu öngörülüyor
Acaba Dünyalılar; ‘insan ’ yoksa ‘cin ’, karadelik tünellerini kullanarak, seyahat yapabilirler mi? Bir karadeliğin içine atlarsanız, parçacıklara ayrılırsınız Acaba bu parçacıklar, diğer bir evrene veya bir köşesine taşınarak, ortaya çıkmanız mümkün mü?
Nitekim Kur ’lahza da ama Hızır meselesi, geçmişe ve geleceğe yolculuk için acayip bir örnektir Aynı şekilde ‘cinler ’in, ‘İkinci Sema ’nın sınırlarına dek, gezi yaptıkları, burada, ‘İkinci Sema ’dan ‘dinleme ’ gerçekleştirmek isterken kovuldukları, açık bir şekilde, açıklama edilmektedir ‘Cinler ’in ‘İkinci Sema ’nın sınırlarına yaklaşmaları için, gidişgeliş toplam zaman; milyarlarca sene, yolculuk yapmaları gerekiyor Bunun ise, karadelikler olmadan başarılması, muhtemel gözükmüyor ‘Cinler ’in ne hızları, nede hayat süreleri, Ku ’ran ifadeleriyle, muhkem olan bu yolculuğu yapmaya, yetmez Fakat, gezi yaptıkları da belirli
Karadelikler, uzay ve zamanda gezi için, potansiyeller içermektedir Ama, genel görelik denklemlerinin çözümleri, epeyce belirsiz gözükmektedir Karadelik sansürüne, hala büyük bir umut bağlanmaktadır Çıplak tekillik, geçmişe gezi için, potansiyel bir kapı olarak, görülmektedir Bilimkurgu yazarlarına, fazla çekici gelen bu alan, gerçekten, epeyce tehlikelidir Böyle bir gücü elde eden bir Dünyalının, neler yapabileceğini, tahminde bulunmak, baskı değildir Ancak böyle bir yol, şimdilik kapalı gözükmektedir
Doğrusu, karadeliğe düşen astronot, ayaklarından çekilerek, önce iplik gibi uzayacaktır Astronotun, karadelikten kurtulması için, ışıktan daha hızlı hareket etmesi gerekir Az Daha astronot, ‘iplik ’, karadelikte, ‘iğnenin deliği ’ olmuştur Sonuçta, birkaç saniye içerisinde, paramparça olacaktır Öyleki, astronot, bu tekillikte, moleküllere; molekül, atomlara ve atomlarda, çekirdeklere parçalanacak Hatta çekirdekleri ve bütün atom altı parçacıkları da, parçalanacak ve ezilecektir Hemen Hemen ezilmenin sonu yoktur Yıldızlar, galaksiler ve evreni bekleyen sonda budur Sadece madde değil, uzayzamanın kendiside, bu akıbetten kurtulamayacaktır Bu tekillikte, data de yok olmaktadır ’Bilginin korunduğu ’ fizik prensibi gibi, diğer fizik yasları da, burada işlememektedir
Bir karadeliğin içine atlarsanız, parçacıklara ayrılırsınız Acaba bu parçacıklar, diğer bir evrene veya bir köşesine taşınarak, ortaya çıkmanız muhtemel mü? Gerçek zamanda, bir karadeliğe düşen astronotun, atom altı parçacıklarının geçmiş tarihleri, bu tekillikte yok olur Oysa bu parçacıkların, ‘sanal süre ’daki tarihleri devam eder Yani, başka bir evrende, ‘sanal ’ olarak ortaya çıkabilirler mi? Elbette şimdilik, karadelikler aracılığıyla, uzayda gezi yerine getirmek, pekte güvenli görünmüyor
Dönen Karadelikler
Karadelikler, kendi eksenleri civarda dönerler Madde, karadeliğin içinde, helezoni(burgulu) bir yol izler Dönen karadelikler, fazla daha yaygın olmakla beraber, dönmeyen karadeliklerde vardır Benzer şekilde elektrik yükü olan, olmayan karadeliklerden laf edebiliriz Karadelik oluşurken, yıldızın kütlesi dönüyorsa, bu dönme, karadeliğe servet kalır
1967 de, Werner İsrael, dönmeyen karadeliklerin, fazla basit yapıda olduğunu gösterdi Karadeliğin çapının, kütlesine yan, bütün bir küre olduğu kanıtlandı Roy Kerr ise, dönen karadelikleri tanımlayan, çözümler elde etti Büyüklükleri ve biçimleri, yalnızca kütlelerine ve hızlarına emrindeki olan Kerr karadelikleri, değişmez bir tez dönmekteydiler Dönme hızı sıfırsa, karadelik tam bir küre şeklinde olacaktı sonradan, Carter, Hawking ve Robinson, dönen karadelikler için, Kerr çözümünü sağladılar
Bu Nedenle kütlesel çekimin yönettiği çöküşün sonucunda, karadelik, bir dönme hareketi kazanır Bu karadeliğin büyüklüğü ve biçimi, çökerek onu yaratıcı yıldızın, kimyasal yapısına değil, sadece kütlesine ve dönme hızına ast olacaktır Karadelik, çöken yıldızın, diğer bir özelliğini taşımaz Yani, bunun anlamı, yıldızın, yapı özelliklerinin kaybolduğudur Çöken yıldızın, nasıl bir yıldız olduğu, önemli değildir
neticede karadelik, yalnızca kütle, açısal moment ve elektrik yükü özellikleriyle tanımlanan, istikrarlı bir duruma geçer Karadeliğin bu son durumundan dolayı, ‘karadeliğin saçı yoktur ’ önermesi, çok kullanılan bir deyim olmuştur Bu şu demektir ki, yıldızın kütlesel çöküşünde, çok miktarda veri kaybından nedeniyle, karadelik ‘saçsız ’ kalmıştır Bu son şart, yıldızın, madde ve anti madde yapılı, küresel ya da düzensiz şekilli olmasından bağımsızdır Sonuçta karadelikler, çok farklı alanlara yönlendirilmiş yıldız yapılarının çöküşünden, ortaya çıkmış olabilir
Karadelik Radyasyonu
1974 de Hawking, ‘karadelik ışıması ’nı öngördü Buna, ‘Hawking radyasyonu ’ da denir Karadelik, açık havada ışık kaçırmıyordu, fakat radyasyon yayıyordu Penros ’un hafıza deneyi ise, karadeliğin, kendi ekseni civarda dönme enerjisinin bir bölümünü, dışında aktaracağını öngörüyordu
Karadelik, ahenkli bir hızla parçacık yayar Karadelik, yüzey kütlesel çekimiyle orantılı ve kütleyle ters orantılı bir sıcaklıkta, bir sıcak nesne gibi, parçacık üretip, yayar Bu, sonlu bir sıcaklıkta, ısıl denge, demektir Nasıl oluyor da, olay ufkunun içinden, hiçbir şey, dışarıya kaçamayacağı halde, karadelik, parçacık yayınlar gözüküyor? Yoksa radyasyon, karadeliğin kütlesel çekim alanından, nasıl kaçıp kurtuluyor? Bunun cevabı, kararsızlık ilkesinin, parçacıkların, minik bir mesafe için, ışıktan daha hızlı ilerlemesine, izin vermesidir Bu şart, parçacıkların ve radyasyonun, durum ufkundan çıkmalarına ve karadelikten kaçıp kurtulmalarına imkân verir Ancak karadelikten kaçan şey, içine düşen şeyden ayrı olacaktır Sadece enerji aynı olacaktır
Kuantum mekaniği, durmadan, çiftler halinde maddeleşen, ayrılan ve bitmiş bir araya gelen ve biri birini yok eden ‘sanal ’ parçacık ya da antiparçacıklardan laf eder Sanal parçacıklar, ‘reel ’ parçacıklar gibi, bir parçacık detektörüyle algılanamazlarAncak, dolaylı etkileri ölçülebilir Proton, nötron, elektron, kuvark vs tüm bu reel parçacıkların, antiparçacıkları(sanalmelekut) mevcuttur Fotonun, antiparçacığı ise kendisidir Gerçek parçacıklar pozitif enerjiye, sanal parçacıklar eksi enerjiye sahiptir
Bir çift parçacıktan birisi, karadeliğe düşerken, diğerini durum ufkunun sınırında, yalnız bırakabilir Yalnız kalan parçacık ya da antiparçacık, diğerinin arkasında, karadeliğe de düşebilir yahut kaçıp kurtuladabilirde Dışardan bakan bir gözlemci, onu, karadeliğin çıkardığı ‘radyasyon ’ olarak görür
Karadeliğe, antiparçacığın düştüğünü varsayarsak, bu sanal parçacık, süre içinde geriye gidecektir Bu karadelikten meydana çıkan ve süre içinde geriye dışarı giden, bir parçacık olarak düşünülebilir Parçacık, antiparçacık birleşmesiyle, maddeleşme aşamasına gelince, kütlesel çekim alanı, ona çarpar ve zamanda ileriye içten yol alır
Karadelik küçüldükçe, sanal parçacığın, gerçek parçacık olmadan önce, alacağı yol kısalacaktır Ve bu nedenle, karadeliğin, parçacık yayın hızı artacak ve görünen ısı ortaya çıkacaktır Karadeliğin yaydığı parçacıklar, karadeliğin kütlesi azaldıkça, hızla artan bir sıcaklığı gösteren, ısıl spektruma sahip olacaktır Sonuçta, karadeliğe düşen iki benzeşen parçacıktan, biri içerde kalırken, diğeri dışarı kaçacak ve karadelik buharlaşması yaşanacak ve karadeliğin kütlesi, azalacaktır
Örneğin, elektron, kütlesel çekim sebebiyle, karadeliğin içine çekilecek, pozitron(antielektron) kaçacaktır Bu süreçte, karadeliğin sahip olduğu elektriksel yükün küçük bir bölümü, değil olacak ve dönme momentinin fazla az bir bölümü de, dışarı taşınacaktır Bu Nedenle karadelik, enerji kaybedecektir
Özetle açıklama edecek olursak, bir karadelik parçacık ve radyasyon yayarken, kütlesi ve büyüklüğü, ahenkli olarak azalacaktır Bu, daha fazla parçacığın, açık havada tünel açmalarını kolaylaştıracaktır Bu Nedenle çabuk bir radyasyon yoksa karadelik buharlaşması yaşanacaktır Fakat, büyük bir karadelikler için uçup gitme süresi, epeyce uzun olacaktır Güneş kütlesi değin kütlesi olan bir karadelik, takriben 1066 sene yaşayacaktır En sonunda, karadeliğin, kütlesel çekim alanı, o derece azalmış olacaktır ki, karadelik, bundan böyle kendini, bir arada tutamayacaktır Oysa, bir karadeliğin, buharlaşmasının en son aşaması, o derece çabuk ilerler oysa, koskocaman bir patlamayla son bulur
Karadelikler Ve Bebek Evrenler
“O süre, karadeliğin içine düşen nesnelerin yahut bir uzay gemisinin, akıbeti ne olur? diye soran Hawking, kendi sorusuna şöyle cevap verir:
“Benim son çalışmalarıma göre; yanıt, düşen nesnelerin, bebek evrene gittikleridir Evrenimiz, bu nedenle başka bir evrene dallanır Bu bebek evren, baştan, bizim uzayvakit bölgemize katılabilir Bu ise, oluşan ve sonradan buharlaşan bir başka karadelik ve karadeliklerden uzay gezisine gevşemiş bir kapı gibi görünür Yalnızca yerinde bir karadeliğe dürüst, uzay geminizi yöneltirsiniz büyükçe olan bir uzay gemisi olsa daha iyi olur O vakit, nereye gideceğinizi seçemezseniz de, bir diğer delikten her yerde ortaya çıkmayı umarsınız
Ama galaksiler arası yolculuk planında, bir kusur var Karadeliğe düşen parçacıkları bölge bebek evrenlerde, sanal vakit söz konusudur Sanal süre, bilimkurgu gibi gelebilir, fakat bu iyi tanımlanmış, bir matematiksel kavramdır Reel zamanda, karadeliğe düşen bir astronotun, akıbeti fena olur Başındaki ve ayağındaki kütlesel çekim arasındaki farkla, çekilerek iplik gibi uzar ve parçalara ayrılır Vücudunu yaratıcı parçacıklar bile, hayatta kalamaz Gerçek zamandaki geçmişleri, bir tekillikte sona erer Fakat astronotun parçacıkları, yayılan parçacıklar olarak, tekrar ortaya çıkarlar Bu Nedenle bir anlamda astronot, evrenin başka bir bölgesine taşınır Ancak ortaya çıkan parçacıklar, o kadar artı astronota benzemezler Karadeliğe düşen birisi için parola; ’sanal düşün ’ olmalıdır Bebek evrenler, uzay gezisi için, fazla faydalı olmasa da, ‘birleşik teori ’ bulgu girişimi açısından, önemli sonuçlar doğurur Böylece çok kimse, bebek evrenler üzerinde çalışmaktadır Bu alan, çok heyecanlı çalışmalara yol açmıştır
Küçük Karadelikler
Evrenin çok erken evresindeki düzensizliklerin çökmesiyle, ortaya meydana çıkan minik kütleli karadelikler olabilir Kütleleri, Güneş ’deri daha ufak olan karadelikler, küçük karadeliklerdir Büyük patlamayla yaratılan madde, proton ve elektron gibi bildiğimiz biçimlere ilave olarak, ufak karadelikler biçiminde de, ortaya çıkmış olabilir
Kütlesi, küçük bir dağ dek(1015 gr) olan bir karadelik, 10 milyar yılda, daha küçük kütleli karadelikler ise, fazla daha kısa sürede buharlaşırlar Bu ufak karadelikler, şimdiye değin buharlaşmış olabilirler Oysa kütlesi, bundan daha büyük olanların, röntgen veya gamma ışıması yapmaları beklenir Hemen Şimdi bu karadeliklerle ilgili araştırmalar, sonuç vermiş değildir Bunların varlıklarının kanıtı olan etkileri, bugüne kadar gözlemlenememiştir
Ama evrenin ilk dönemlerinden miras olarak, herkes bir dağ kütlesinde, ama bir proton boyutlarında olan, çok sayıda ufak karadelik kalmış olabilir Eğer bir küçük karadelik keşfedilecek olursa, mutlaka büyük patlamadan kalmış olacaktır Çünkü yıldızlar, 25Mg(güneş kütlesi)den daha küçük kütleli karadelik üretemezler
Hawking, mini karadeliklerin, çok daha çabuk buharlaştığını ve patladığını gösterdi Bu küçük karadeliklerin yarıçapı, 1013cm, yaklaşık bir proton boyutundadır Ağırlıkları ise, bir protondan, bir milyar ton daha fazladır Yani, Everest Tepesi ’nin ağırlığına eşittir Bunlar kara değil, on bin megavatlık bir güçle, enerji yayan, neredeyse beyaz deliklerdi
Akdelikler
Evrenin açılış evresinde, gaz halindeyken; gaz kümelerine(bulutlarına) ayrışarak; yoğunlaşıp, gaz topaklanmalarının merkeze çöktüğünü, çökerken bir dönme(burkulma) ivmesi kazandığını ve arkasında da, yıldızların ve galaksilerin ortaya çıktığını biliyoruz Uzun bir zamanın sonunda ise, fazla sayıda, büyük kütleli yıldızların, kütlesel çekimin etkisiyle küçülerek; beyaz cüceler, nötron yıldızları ve karadeliklere dönüştüğü artık biliniyor
Galaksilerin merkezlerin de ise, daha büyük yıldızlar oluşabileceği için, en büyük karadelikler, muhtemelen bu merkezlerdedir
Kümeleşme, bilhassa karadelikler söz konusu olduğu zaman, entropideki fazla artışı gösterir Entropi, düzensizliğin bir ölçüsü olduğuna göre; seyreltik olan gazın, düşük entropiyi, yoğun olan karadeliğin yüksek entropiyi göstermesi, bir çelişki olarak gözüküyor Kütleçekim etkisi yaratıcı böyle sistemlerde, ters bir şart laf konusudur
Karadeliklerin birleşmesinden ortaya çıkacak olan karadeliğin, tekillği ve entropisi, kesinlikle daha büyük olacaktır Evrendeki bütün karadeliklerin, birleşmesinden ortaya çıkacak olan karadeliğin, tekilliği ve entropisi, kesinlikle sonsuza yaklaşacaktır Uzayzamanında, son bulduğu böyle bir tekillik, evrenin çöküşünde gözlenebilir Bu bununla birlikte, uzayzaman tekilliğidir
Fizik yasaları, vakit simetrisine sahiptirler Bu yüzden, içine düşenlerin kaçamadığı, karadelikler varsa, o süre, şeylerin içinden çıktığı, fakat içine düşemediği, başka nesneler de olmalıdır Bunlara, ak(beyaz) delikler, denebilir Bir karadeliğin içine atlayan astronotun, bir diğer yerde, bir akdelikten çıkabileceği düşünülebilir
Bazı kuramcılara kadar, dönen ve elektrik yükü olan karadeliğin, öteki ucunda akdelik vardır Karadeliğe düşen bir şey, bir de, akdelikten başka bir uzaya püskürür Kara ve akdelikleri birleştiren tüneller, ‘kurt delikleri ’ olarak adlandırılıyor Karadelik tekilliğini taşıyan bu kurt delikleri, zamanda gezi tünelleri olarak görülüyor Işık hızıyla, milyarca senede gidilebilecek bir galaksiye veya evrene, fazla kısa bir zamanda yolculuk, vaat ediyor Sıradan, dönmeyen karadeliklerin, kurt delikleri ya olmuyor ya da değişken oluyor
Einstein ’in kütleçekim denklemlerinin bir özelliği de, süre içinde kesintisiz olmalarıydı Yani genel görelik teorisinin, karadeliğin içine düşme ve akdelikten çıkmanın çözümleri, mevcuttur Ama daha sonraki çalışmalarda, bu çözümlerin dengesiz olduğu görülmüştür En küçük etki, karadelikten beyazdeliğe dışarı giden, kurt deliğini imha edebilir
Akdelik, hiçbir şeyin içine giremeyeceği, bir tekil noktaydı Sanal ‘nur noktası ’ Karadelik, çekipyutarken, akdelik, püskürtüportaya çıkarıyor Karadelik değil ederken, akdelik var ediyor
neticede, zamanın yönünü aksine çevirdiğimizde, ‘büyük patlama ’yı temsil eden, bir başlangıç uzayvakit tekilliğinin, zaruri olduğunu görürüz Bu defa tekillik, tüm maddenin ve uzayzamanın yok olmasını yok, yaratılmasını temsilcilik eder Bu bir akdelik tekilliğidir Bu iki tekillik arasında, bütün bir zaman simetrisi vardır Başlangıç türü tekillik (akdelik) oysa; bunda, uzayvakit ve madde yaratılır Netice türü tekillik(karadelik) ama, bunda, uzay zaman ve madde değil olur
Karadeliklerin Bazı Özellikleri
En basit karadelik, yalnızca kütlesi kadar belirlenir Bu karadelikler için, kütle, ölçülebilir tek büyüklüktür Dönen karadelikler ise, kütleye ek olarak, iki nitelik tarafından belirlenir: a) açılı momentum ve b) elektrik yükü Bu büyüklükler, karadeliğin çevresinde dönen parçacıkların, yörüngelerinin incelenmesiyle ölçülebilir Kimyasal inşa ise, belirleyici değildir Karadeliği meydana getirmek üzere, nasıl bir maddenin çöktüğünün önemi yoktur
Karadeliklerin, dikkatimizi çeken bir takım özellikleri:
1)Karadeliklerin varlığını, çevrelerindeki gök cisimleri üzerindeki etkilerinden anlayabiliriz Kendileri görünmez olan karadelikler, çevrelerinde dönen yıldızların hızlarını artırırlar Karadelik, başka bir yıldızla, bir çift yıldız sistemi oluşturuyorsa, etkileri fark edilebilir Bu durumda, şiddetli xışınları ve radyo dalgaları yayarlar Eğer karadelik, benzeşen yıldızına, yeterince yakınsa, evrimleşerek kırmızı dev haline gelen benzeyen yıldızın, atmosferindeki gazların bir bölümü, karadelik kadar yutulabilir Bu gazlar, önce karadeliğin çevresinde, helezoni hareketlerle, bir disk oluşturarak, karadeliğin yüzeyine düşerler Gaz düşerken, çok ısınır ve xışınları yayar Yaklaşık Olarak, karadelikler, eşlerini soyarlar
2)Galaksi merkezinde bulunan dev karadelikler, etraflarındaki gaz bulutlarına, dinç çekim uygulayarak, büyük bir hızla döndürürler ve kendilerini belli ederler Bu karadelikler, zamanla çevreden çaldıkları, gaz ve yıldız artıklarıyla beslenirler Buradaki madde, durum ufkunda kaybolmadan önce, çok yüksek sıcaklıklara kadar ısınır
Galaksi çekirdeklerinde, bir birlerine fazla yakın yıldızlar, çarpışarak parçalanırlar Ve enkazları, karadelik için, bir besleme kaynağı olur Merkezdeki canavar, bundan böyle beslenmediğinde, çevresindeki kütle aktarım diski, kaybolur ve süper kütleli karadelik, galakside hemen hiçbir iz bırakmaz
Bu sebeple, süper kütleli karadelikleri, çağırmak için, en yerinde yerler, yakın galaksilerin çekirdekleridir Aktif galaksi çekirdeklerinin zorlama kaynakları, muhtemelen karadeliklerdir Merkezdeki etkinliğin yakın görüntüsü, radyo yayını fışkırmalarıdır Fışkırmalarının kaynağı, merkezde, süper kütleli bir karadeliğin varlığıyla açıklanabilir
Nötron yıldızı ve beyaz cüce gibi yıldızlar, enerji üretemezler Nötron yıldızlarının, katı bir yüzeyleri var ve bu yüzeyde madde biriktirebiliyorlar Karadeliklerde böyle sert bir yüzey yok ve olay ufkuna giren madde ve ışınım, evreni terk ediyor
4)Şayet,karadelik meydana getirmek için çöken madde, net bir elektrik yüküne sahipse, ortaya çıkan karadelik de, aynı yükü taşıyacaktır Benzer şekilde, ola ki çöken madde, açılı momente sahipse, ortaya meydana çıkan karadelik, dönüyor olacaktır Hatırlanacağı üzere, bir karadelik, çöken maddenin elektrik yükünü, açısal momentini ve kütlesini hatırında tutarken, bunların açık havada her şeyi unutur Zira bu üçü, uzun erişimli alanlarla bağlantılıdır
Netice: Karadelikler Ne Söylüyor?
1)Baki yoğun ve ölümsüz ince bir ‘nur ’ noktasından, bir ‘nur(akdelik) patlaması ’yla yaratılan; yüz milyarlarca galaksi ve her bir galakside, yüz milyarlarca yıldızlardan oluşan, bu heybetli kâinat; çökecektir, ezilerek hemen hemen yok olacaktır Karadelikler, maddenin ezilerek, ‘ebedi incelmesi ’nin açık kanıtlarıdır
2)Evrenin, başlangıcının(büyük patlama) ve sonunun(büyük çöküntü) olduğu kanıtlanmıştır Karadelikler, evrenin ‘büyük çöküşü ’nün açık açık delilleri, alametleri ve işaretleridir Bir bilim adamının söylediği gibi: “Eğer bir yıldız, çatırdayarak kendi üstüne çökebiliyorsa, niçin tüm evrende çökmesin?
3)Genişlemekte olan bu çok büyük evren, kütlesel çekimin etkisiyle, geriye dönmeye büzülmeye başlayacak; az daha bir balonun sönmesi yoksa bir kâğıdın avuç içinde dürülmesi gibi galaksiler, biri birlerine yaklaşmaya başlayacaktır Bir taraftan, her bir galaksi, kendi merkezlerindeki dev karadelikler göre yutulurken, öteki yandan galaksilerin dönüş hızı, gittikçe artacaktır Sonuçta, milyarlarca galaksi, süper dev karadeliklere dönüşürken; karadelikler, ‘sonsuza yakında olacak olan tez ’ kafa kafaya gelecek ve hiper dev bir karadeliğe dönüşecektir
İşte bu, ‘büyük patlama ’ya hazırlanmış, maddenin, ebedi incelerek, madde olmaktan çıktığı, ‘nur(akdelik) noktası ’dır Sonsuz yoğun, ebedi ince, sıfır boyutlu, sıfır hacimli ve patlamaya hazır ‘nur ’ noktası İşte yaklaşan ‘Saat ’ budur İşte ‘Kıyamet ’ den daha sonra ‘Kıyamet ’ budur İşte bu ‘lahza ’, evrenlerin Rabbi olan Ölümsüz Ulu Allah ’ın, Gökleri ve Yerleri, yeni baştan yaratacağı ‘an ’dır İşte ‘Kıyamet ’in peşinde, beklenen ikinci ve ‘Son Büyük Patlama ’ anı İşte bu ‘an ’da, Cennetlercehennemler her yerde yaratılacak ve ebedi kalacaklar
4)Bilinmelidir oysa, karadelikler üstünde yapılan çalışmalar, yalnızca evrenin başlangıcına ve sonuna değil, fizik yasalarının ve fizik ötesi(sanalmelekût) evrenlerin anlaşılmasına da, ışık tutuyor Bu araştırmalar ilerledikçe, evreni idare eden yasaların, birleşimi ve en kolay hali olan ‘her şeyin kuramı ’; yani kütlesel çekim yasasını, kuantum kuramına bağlayan ‘kuram ’, acaba ortaya çıkacak mıdır? Belkide Bugün bilim dünyası, ‘altın iyonları ’nı çarpıştırarak, ‘yapay büyük patlama ’ deneyleri, düzenlemeye çalışıyor Biz inanıyoruz ama, Allah, ayetlerini, yakın gelecekte, ‘enfüsümüzde ve afakımızda ’, açıkça göstermeye, devam edecektir
Kaynaklar:
1) Roger Penrose, Kralın Yeni Usu III Akıl Nerede? ÇevTekin Dereli,TÜBİTAK, Oxford, 1989
2) Stephen W Hawkıng, Zamanın Kısa Tarihi, Çev Dr Sabit Say , Murat Uraz, Uyruk Yy, 1988
3) Stephen W Hawkıng, Karadelikler Ve Bebek Evrenler, Çev Nezihe Bahar, Sarmal Yy, 1994
4) Stephen Hawkıng, Roger Penrose, Uzay Ve Zamanın Doğası, Çev Prof Dr Umur Daybelge, Sarmal Yy, 1996
5) John Baslough, Hawkıng ’in Kuramına Antre, Çev Osman Bahadır, Helezoni Yy, 1991
6) Stephen W Hawkıng, Zaman Ve Uzayda Gezinti, Çev Pınar Baldıran,Alkım Yy
7) Stephen W Hawkıng, Ceviz Kabuğundaki Âlem, Çev Kemal Çömlekçi, Alfa Yy, 2002
8) Joseph Silk, Evrenin Kısa Tarihi, Çev Murat Alev, TÜBİTAK, 1997
9) Roland Omnes, Kâinat Ve Dönüşümleri, Çev Sacit Tameroğlu,H Vehbi Eralp, İzdüşüm Yy, 1994
10) John Barrow, Evrenin Kökeni, Çev Sinem Gül, VarlıkBilim Yy, 1998
11) J Richard Gott, Eınsteın Evreninde Süre Yolculuğu, Yayımcı Prof Dr Cengiz Yalçın, Çev Erdem Kamil Yıldırım, Dost Yy, 2005
12) George Gamow,Güneş Diye Bir Yıldız,ÇevGülen Aktaş,Reşit Canbeyli, İstanbul 1982
13) George Gamov, 123 Sonsuz, Çev C Kapkın, Evrim Yy, 1995
14) İsaac Asimov, Asimov Açıklıyor, Çev Aykut Göçer, Bilim Sanat Yy, 1984
15) Steven Weinberg, Birincil Üç Dakika, Çev Zekeriya Açık Fikirli,Zeki Aslan,TÜBİTAK, 1996
16) Heınz R Pagels, Kozmik Kod (Kuantum Fiziği), Çev Nezihe Bahar,Boy Yy, 2003
17) Mary GribbinJohn Gribbin, Zaman ve Uzay, TÜBİTAK, 1999
18) Martine Castello, “Sciences et Avenir, Çev Hanaslı Gür, Bilim ve Teknik, Kasım 1984
19) Jean Louis Lavallard, “Sciences et Avenir, Çev Dr Hanaslı Gür ve Kamil Efil, Bilim ve Teknik, Kasım 1998
20) Bilim ve Teknik, Raşit Gürdilek, Kasım 1999
Dr Halil Bayraktar
