Ezgİlerİne GÖre TÜrkÜler

Ezgİlerİne GÖRE TÜrkÜler ezgilerine göre türküler ezgilerine tarafindan türkü çeşitleri yörelere türküler çeşitli yörelere ait Ezgi ile türkü sözleri birbirini tamamlayan iki öğedir Türkünün daha kalıcı olması ezginin varlığıyla mümkündür Ezgiye alımlılık karşılayan türkü sözleri, müzikte niyet değil araçtır Melodinin daha rahat anlaşılmasına asistan olur Bu bakımdan sözler ile melodi aralarında bir uyumluluğun olması esastır (Türk ırk müziğinin en keskin özelliklerinden birisi; yapısında prozodinin değil denecek dek az olmasıdır Bu bakımdan prozodi, bir ezginin otantik layık kazanması gibi belirleyici bir özelliğe sahiptir) Nitekim aynı ezgiye sahip olup bambaşka bölgelerde öbür sözlerle söylenen şu türkü bunun en belirgin örneğidir Cide: Fatıma'm nnerden geliyon Bartın'dan Ben de seni bilemiyom yandım şeker Fatıma yan kumandan Tokat: Ayşe'm nerden gelin Alan'dan Ben de seni bilemedim yandım da ala gözlüm yan kocandan Uşak: Ayşe'm nerden geliyon Uşak'tan Ben de seni bilemedim yandım çakır Ayşe'm belindeki kuşaktan Ezgisi benzer, sözleri kısmen ayrı olan bu türkülerin yanında TRT Repertuarında, sözleri aynı fakat ezgileri öbür pekçok örneğin bulunduğunu da hatırdan çıkarmamak gerekir137 Türküler, melodi ile ilişkisi bakımından beş gruba ayrılır 1 Meledik ritmle metin ritmi aralarında bütün bir uyma yer alan türküler (Melodiyi meydana getiren her sesin altına bir tek hece düşer) 2 Melodik ritmle metin ritmi aralarında birliktelik bulunmayan türküler (Kelimenin bir takım heceleri, melodinin ansızın fazla sesine dağılır) 3 Metnin doğrusu olmadığı halde melodinin bünyesi icabı, bilhassa ortalara eklenen metin dışı sözler içeren türküler 4 Türkünün edebî formunu bozacak kadar geniş eklemeli türküler 5 Tekrarlanan sözcük veya tümce parçalarından meydana gelen türküler138 Folklor değerlerimiz içinde türküler bambaşka bir yere sahiptir Çünkü insanımız inancını, duygusunu, içinde bulunduğu durumu, düşüncesini sanatlı bir yolla değerlendirirken, bunu en güzel şekilde türkü çerçevesinde gerçekleştirir Ruhi Su, türkülerin özelliklerine kadar lied, arya ve resitatif karekter taşıdığı fikrindedir139 Felâketleri, gurbeti, askerliği, ölümü,seferberliği, aşkı, kahramanlığı, tabiatı hülasa insanın içiçe olduğu bütün hadise, koşul ve ortamları kendisine konu edinen türkünün bu özellikleri taşımasını tabii karşılamak gerekir Türküler ezgileri bakımından uzun havalar ve kırık havalar almak üzere iki büyük kısımda değerlendirilmiştir A Uzunhavalar : Usulsüz ezgilerdir Bu ezgiler ölçü ve ritm bakımından serbest olmakla beraber, dizisi ve dizi içindeki seyri emin kalıplara bağlıdır Yani söyleyen kişi belirli uslup ve avaz çerçevesinde zevk ve isteğine kadar nağmeyi uzatıp kısaltabilir Avaz, Aydos, Beşiri, Bozlak, Çukuova, Dağbaşı, Divan, Eğin, Elezber, Garib, Gerali, Gurbet havası, Hoyrat, Hoyrat, İbrahimî, Kalenderî, Kayabaşı, Kerem*, Maya, Müstezad, Nevruzi, Tatyan, Türkmanî, Yol havası ve Yüksek hava diye adlandırılan parçalar ve bir kısım ağıt lar, kısmen yoksa bütünüyle bu grupta mütalaa edilir Uzunhavalar yörelere tarafindan bambaşka usluplarda icra edilirler ve Avşar, ağzı, Azeri ağzı, Eğin ağzı, Erzurum ağzı, Harput ağzı, Kerkük ağzı gibi isimlerle anılırlar Uzunhavalar hakkında Muzaffer Sarısözen, Mahmut Ragıp Gazimihal, Halil Bedi Yönetken, Sadi Yaver Ataman, Ahmet Adnan Saygun, Nida Tüfekçi ve Mehmet A Özbek gibi araştırmacılar dağıtılmış düşünceler ileri sürmüşlerdir Tüm bunları değerlendiren Süleyman Şenel, ileri sürülen görüşler çerçevesinde uzunhavaların esaslarını şöyle belirlemiştir: 1 Özgürlük ritmlidir (ölçüsüz, gayri meşru, bağımsızlık ölçülü, özgürlük ağız, özgürlük tartımlı tabirleri yerine) 2 Dizisi ve dizi içindeki seyri belirli kalıplara bağlıdır 3 Kelime ritmine uyan veya bir heceye bir not isabet eden Resitatif (Parlando reçitetivo) veya Parlando rubato tarzındadır 4 Ritmli ezgilerle iç içe görülebilir a Aralarında, baş ve sonlarında ölçülü saz kısımları, pasajlar olabilir Esasta kırık, fakat ilk kez, arada kanunsuz pasajlar olabilir 5 Kuruluşu 2 maddeye uymakla birlikte sondaki müzik cümlesini asılı bırakan ve tekrarlanan (of, vah, oy oy) gibi terennüm katmalı olabilir vs140 B Kırık havalar : Ezgi yönünden usullü, yani ölçü ve ritmleri belirli olan parçalardır141 Kırık havalar, yörelere kadar şu isimlerle karşılanır: Ege bölgesi zeybek, MarmaraTrakya Bölgesi, Giresun, Ordu karşılama, Harput şıkıltım, Isparta datdiri, Konya oturak, Trabzon, Rize, Hopa horon, Urfa kırık hava Yapılan önceki çalışmaların yaklaşık olarak tamamını gözden geçiren Söleyman Şenel bu konuya daha geniş perpektiften bakar Şenel musikimizi önce üç esas gruba ayırır: 1 Enstrümantal musiki (saz musikisi) 2 Vokal musikisi (sözlü musiki) 3 Vokalenstrümantal musiki Şenel, Türk Irk Musikisini, müzikal form açısından da teknik olarak tekrar üç grupta değerlendirir Bu Nedenle daha önceki çalışmalarda gördüğümüz, uzun hava, kırık hava yaklaşımlarından öbür bir tutum sergiler 1 Ritmli (usullü) Ezgiler : Kırık hava olarak bilinen ezgilerdir 2 Serbest Ritmli Ezgiler : İster vokal, ister enstrümantal ve isterse vokal enstrümantal ezgiler olsun, müzikal biçim en ince ayrıntısına kadar serbest bir ritmdedir 3 Girift (karma) Ritmli Ezgiler : Tekrar ister vokal, ister enstrümantal ve isterse vokalenstrümantal ezgiler olsun, müzikal biçimde ritmli ve bağımsızlık ritmli muhtelif bölümler vardır ve bu iki ritmik inşa ezgilerin muhtelif kısımlarında görülebilir