Günümüzde, doğumsal hastalıkların çoğu gebelik döneminde ultrason ile tanınabilmektedir. Bu problemlerin yaklaşık %20’sini böbrek, idrar yolu ve mesane ile ilgili bozukluklar oluşturur.
Anne karnındaki bebekte bir sorun saptanırsa olası nedeni, doğum öncesi ve sonrası riskleri ve başka ek problemler araştırılmalıdır. Bebekteki üriner problem çok ciddi olsa bile gebelik sırasında bu annelerin çoğunda bir sorun olmaz, bebek normal doğabilir ve doğum sonrasında sağlıklı görünebilir. Bu bebeklerin çoğu belirti vermediği için hiçbir inceleme yapılmadan eve gönderilmektedir. Hastalık belirti verdiğinde ise çoğu zaman böbreklerde ciddi hasar gelişmiştir. Bu nedenle, anne karnında tanı koymanın önemi büyüktür. Böylece, doğum sonrası erken dönemde önlem alarak ciddi riskleri azaltılabilir.
BÖBREK ANOMALİLERİ
Multikistik displastik böbrek hastalığı nedir? Böbrek, üzüm salkımı şeklini almış tamamen kistlerden oluşan ve hiç çalışmayan bir kitle (ur) seklindedir. Çoğunlukla karşı böbrek normal geliştiğinden çocuk için hayati bir risk oluşturmaz. Doğumdan sonra, birkaç yıl içinde çoğu kendiliğinden küçülüp yok olur. Çok büyük (7 cm) veya yakınmaya neden olanlarda çalışmayan bu kistik böbrek kitlesi ameliyat ile çıkarılır. Polikistik böbrek hastalığı nedir? Böbreklerde çok sayıda küçük kistler (kesecikler) mevcuttur. Çoğu iki tara ıdır, yani her iki böbrek de ciddi bozuktur ve çok az çalışır. Gebelik ultrasonunda amniyon sıvısı azalır. Bu nedenle bebeğin yüzünde ve vücudunda anormallikler olur. İnfantil tipi genelde ölümcüldür. 24. Gebelik haftasından önce tanı konursa ailenin onayı ve etik kurul kararıyla gebelik sonlandırılabilir. Atnalı böbrek Her iki böbreğin alt polü köprü şeklinde birbirine yapışıktır. Üreterler bu köprü üzerinden geçer. % 80’inde ek anomali vardır. Üroloji dışı anomali, UPD ve VUR sıktır. Doğum sonrasında, kısmi idrar birikmesi, hidronefroz, enfeksiyon ve taş riski daha fazladır. Çoğu ömür boyu herhangi bir yakınmaya neden olmayabilir. DMSA sintigra ile tanı konur. Az da olsa tümör gelişme riski daha fazladır. Bu nedenle, belirli aralıklarla takip gerekir.
Bebek açısından riskleri nelerdir? Sadece bir böbrekte genişleme var ise ilgili böbrek etkilenebilir, ancak çocuk için ciddi bir risk yoktur. Bu durum genellikle bebeğin rahimde gelişmesi ve doğumla ilgili sorunlara yol açmaz. Ayrıca, doğum sonrası bebeğin bakımını etkilemez.
Anne karnında 2 tara ciddi hidronefrozu olan bebeklerde böbrekler bozulabilir ve bebeğin içinde yüzdüğü sıvı azalabilir. Bu ciddi bir durum olup, çocuğun akciğer ve böbrek gelişimi bozulur. Bu durum, nadir de olsa ölü doğuma kadar ilerleyen veya doğumdan hemen sonra bebeğin hayatını tehlikeye sokan sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle, gebelik boyunca ve doğumdan sonra dikkatli takip gerekir.
Ana hedef hidronefrozun nedenini ve şiddetini saptamaktır. Hidronefrozun tanı ve takibi nedene göre değişir.
Ultrason ile hidronefroz şiddeti ve çoğunda nedeni belirlenir.
Hidronefroz, prenatal dönemde tanısı konan en sık fetal patolojidir. Tüm gebeliklerdeki sıklığı %1-2’dir. Yenidoğan hidronefrozu erişkinden tamamen farklıdır. Hidronefroz (Böbrek Genişlemesi) nedir? Renal pelvis adı verilen böbrek haznesinin idrar ile dolarak genişlemesidir. Gebelikte ultrason ile en sık rastlanan üriner problemdir. Kromozom anomalileri ile beraber olabilir. Böbrek genişleme şiddetini belirlemede Önen hidronefroz evrelemesi kullanılabilir.
Anne karnında ne zaman tespit edilir? Nasıl seyreder? Hidronefrozların çoğu gebeliğin 16. haftasından sonra ortaya çıkar. Çoğu ha ftir ve kendiliğinden düzelir. Ancak, gebelikte ne kadar erken dönemde oluşursa ve ne kadar şiddetli olursa böbrek hasarı riski ve doğumdan sonra ameliyat riski o kadar fazla olur.
Üriner sistem nedir? Ne ise yarar? Üriner sistem; böbrekler ve toplayıcı sistemden oluşur. Toplayıcı sistemi oluşturan kısımlar renal pelvis (böbrek haznesi), üreterler (idrar kanalları), mesane (idrar kesesi), s nkter (kapak, vana) ve üretra (işeme borusu)’dır.
Böbrekler idrar yaparak vücudumuzdaki fazla su ve atık maddeleri süzüp temizler. Toplayıcı sistem ise böbreklerde yapılan idrarın taşınması, depolanması ve boşaltılmasını sağlar.
HİDRONEFROZ NEDENLERİ
Üreteropelvik bileşke darlığı (UPD) (böbrek çıkışında darlık) nedir? Böbrek pelvisi ile idrar kanalının birleşim yerinde bir darlık olmasıdır. Bu durumda böbrekteki idrar mesaneye rahat geçemez ve böbrekte birikir. Gebelikte ve doğum sonrasında ultrason ile izlenmesi gerekir. Ancak, böbrek genişlemesi belirgin artarsa veya böbrek çalışması bozulursa doğum sonrası dönemde ameliyatla düzeltilir.
Üreterovezikal bileşke darlığı (UVD) nedir? Üreterin mesaneye giriş (birleşme) yerinde darlık sonucu rahat idrar geçişi olmamasıdır. Buna bağlı olarak üreter ve böbrek genişler. Gebelik boyunca ve doğum sonrasında ultrason ile izlenmesi gerekir. Ha f olanlar kendiliğinden düzelir, ancak böbrek ve üreter genişlemesi belirgin artarsa veya böbrek hasarı olursa doğum sonrası dönemde ameliyatla düzeltilir.
Vezikoüreteral re ü (VUR) (mesaneden böbreğe idrar kaçışı) nedir? Normalde idrar kanalları mesaneye kas tabakası içinden bir tünel ile girer. Bu yapı bir kapak (vana) görevi görür. Böylece, mesaneye gelen idrarın yeniden üretere ve böbreğe doğru geri kaçışı önlenir. Bu yapıdaki bozukluğa bağlı olarak idrarın mesaneden böbreklere geri kaçmasına vezikoüreteral denir. Bu durum, böbrek enfeksiyonuna ve böbrek hasarına neden olabilir. Doğum sonrasında üriner enfeksiyon geçiren, işeme zorluğu olan veya idrar kanalı geniş olan çocuklar incelenmelidir.
Posterior üretral valv (PUV) (işeme borusunda perde) nedir? Mesanenin çıkışında, işeme borusunun ilk bölümünde yer alan ve mesanenin boşalmasını zorlaştıran bir perdenin (valv) olmasıdır. Erkek bebeklerde görülür. Anne karnında yapılan ultrason ile tanı konur. Mesane duvarı kalınlaşır. Mesane içinde idrar birikir. Mesane içi basınç artar. Mesaneden böbreğe idrar kaçağı olur. İdrar kanalı ve böbreklerde genişlemeye yol açar. Her iki böbrek birden etkilendiği için böbrek çalışmasını tamamen bozabilen ciddi bir durumdur. Bazı çok ciddi bebeklerde anne karnında iken müdahale gerekebilir. Doğumdan sonra hemen tanı kesinleştirilerek acil önlem alınmalıdır. Sistoskopik (kapalı) yöntem ile bu perde kesilmeli ve mesane boşalması sağlanmalıdır. Bunların çoğunda ömür boyu takip ve tedavi gerekir.
Üreterosel ve Üreter duplikasyonu (çift üreter sistemi) Üreterosel, üreterin mesane içindeki ucunun (ağzının) kapalı olması sonucu idrarın mesane- ye geçememesi ve buna bağlı olarak mesane içinde yer kaplayan bir baloncuk (şişlik) şeklinde kistik genişleme olmasıdır. Her bir böbrekteki idrar normalde tek bir kanal (üreter) ile mesaneye ulaşır. Çift üreter sistemi (Duplikasyon) olan bebeklerde aynı böbrekten 2 üreter çıkar. İdrar yollarının çift olması her zaman sorun yaratmaz. Ancak, üreterosel olanlarda hem böbrek hem de üreter ciddi genişler ve enfeksiyon ile böbrekler bozulur. Bu nedenle, üreteroselli böbreklerin çoğuna doğumdan kısa bir süre sonra kapalı ameliyat gerekir.
DOĞUM ZAMANI VE DOĞUM ŞEKLİ
Hidronefrozun şiddeti ne olursa olsun, erken doğumun beraberinde getirdiği ciddi akciğer gelişim eksikliği riski nedeniyle bebeği normal zamanında doğurtmak standart bir yaklaşım olmalıdır. Çok nadir özel durumlarda erken doğum gerekebilir. Anneye ve bebeğe ait başka bir neden olmadığı sürece, üriner anomalilerde doğum şekli normal vaginal yoldur.