fransız ihtilali nedir
fransız ihtilalinin nedenleri
fransız ihtilalinin osmanlıya etkileri
fransız ihtilalinin sonucları
Fransız İhtilaliFransız Devrimi
Fransız Devrimi veya Fransız İhtilali (17891799), Fransa'daki mutlak monarşinin devrilip, yerine cumhuriyetin kurulması ve Roma Katolik Kilisesi'nin ciddi reformlara gitmeye zorlanmasıdır Avrupa ve Batı dunyası tarihinde bir donum noktasıdır Fakat tum dunya tarihi icin de bir donum noktasıdır cunku uzun zamandır gelişen burjuvazi bu devrimle iktidarı mutlak bir bicimde ele gecirmiştir Daha onceki Hollanda ve İngiltere burjuva devrimleri burjuvaziye birtakım kazanımlar sağlasa da bu sınıfın toplumda koşulsuz bir egemenlik kurmasına olanak vermemişti Milliyetcilik akımını başlatan en buyuk etkendir
Fransız ihtilalinin Osmanlı imparatorluğuna Etkileri
Fransız inkılabı sonucunda, bazı yeni devletler kurulurken, bazı buyuk devletler parcalandı Dunyada yeni olaylar ve oluşumlar meydana geldi Fransa ’da 1789 yılında halik ve burjuva sınıflarının krala ve zadegana karşı meydana getirdiği ve başarıya ulaşan bu inkılab aynı zamanda Osmanlı Devleti, AvusturyaMacaristan, İngiltere, Rusya gibi devletler icin pek de olumlu bir olay olmadı4
1789 Fransız İhtilalinin mahiyeti, o sırada Avusturya ve Rusya ile savaş halinde olan Osmanlı Devleti ’ni uzun sure ilgilendirmedi 179192 Ziştovi ve Yaş antlaşmasından sonra biraz ilgilendiyse de 1791 ’de kralın yetkilerinin sınırlandırılması, hatta azli ve idamı Osmanlıyı endişelendirmedi5
İhtilalin en onemli mesajı “milletlerin kendi kaderini kendisinin belirlemesi prensibi milletlerarası camiaya yerleşti Osmanlı Devleti, Fransız İhtilalini Avrupa ’nın ic meselesi olarak goruyor, hic ilgilenmiyordu Ancak Fransa ’nın 1797 ’de, Yedi Adalara el koyup Yunanlıları bağımsızlık icin kışkırtmasıyla milliyetcilik prensibinin ve ihtilalin onemi ancak anlaşılabildi6
Bu donemde Fransız İhtilaline karşı tarafsız kalan pek az ulkeden biriydi Osmanlı ulkesinde İhtilal yanlıları, kahvehanelerde broşur dağıtıyorlardı Hak, ozgurluk ve eşitlikten bahsediyorlardı Bu donemde, ortaya cıkan yeni duşuncelerin Osmanlılar tarafından ne olcude anlaşıldığını kestirmek olanaksızdır7
III Selim ihtilalci Fransa ’yı desteklemiştir Bu da Osmanlı ’nın kendisi icin cok yakın gelecekte tehlike oluşturacak olan bu olayı tam olarak anlayamadığını gosterir8 Fransa, ihtilalden cok kısa bir sure sonra yayılmacı politikalar icerisine girmiştir Amerika bağımsızlığa destek vererek el Altından Amerika ’daki İngiliz kolonilere silah satıyordu Aynı zamanda Osmanlı ulkesi olan Mısır ’a cok gecmeden saldırmıştı9
Fransa ’nın Osmanlı Devleti uzerindeki bu gizi hesaplarına rağmen, Osmanlıyla, Fransa arasında Kanuni doneminden bu yana devam eden ve surekli gelişen bir dostluk vardı İki devlet arasındaki ticari ve diplomatik faaliyetler cok eskiye dayanıyordu Fransız İhtilali başladığında bu olayı Fransa ’nın ic sorunu olarak goren Osmanlı Devleti, bir İslam devleti olması hasebiyle kendi ulkesinde Avrupa olculerine gore bir adaletsizlik, eşitsizlik, siyasi ve sosyal bozukluklar mevcut değildi10 Ustelik Fransa dostu olan bir ulke olmasına rağmen cok uzaktaydı Buradaki gelişmeleri ancak dolaylı yollardan oğrenebiliyordu Osmanlı Devleti bir cok problemle uğraşması, cokuş surecine girmesi dolayısıyla boyle bir işle uğraşmaya vakitte bulamıyordu11
1792 yılında Fransa, yeni rejimini korumak ve rejimini ulkelere tanıtmak uzere doğal sınırlarının dışında savaşlara girişti Bunun karşısında Osmanlı Devleti tarafsızlığını ilan etti Fransa ’nın Osmanlı ’yı parcalamak isteyen Rusya ve Avusturya ’yı yenmesi İstanbul ’da sevincle karşılandı Fransa ’nın isteğine rağmen Osmanlı Devleti bu yeni rejimi hemen tanımak istemedi Osmanlı yoneticilerine gore Fransa ’nın yeni rejimi Avrupa ’nın sorunu idi Osmanlı ’nın Avrupa hukukuna dahil olmadığını one suruyorlardı Osmanlı hukumeti ihtilal karşısında gercekten tarafsız davranıyordu12
1793 ’te Fransa İstanbul ’a olağanustu elciler gondererek, Fransa Cumhuriyet hukumetinin tanınmasını Turkiye ile Fransa arasında anlaşma yapılmasını ve Turkiye ’nin savaşa girmesini istedi ama Turk hukumeti bunu reddetti Cunku Fransa ’nın Cumhuriyetini tanımakla Avrupa ’ya karşı cephe almak istemiyordu Prusya Fransa ’yı tanıdıktan sonra Osmanlı Devleti Fransa Cumhuriyetini tanıdı13
Bu tarihten sonra Fransa, Osmanlıyı Rusya ve Avusturya aleyhinde savaşa sokmak istiyordu Osmanlı buna yanaşmadı Napolyon orduları ile Avrupa ’da bir cok orduları yenerek Compo Formio anlaşmasıyla ustunluğunu kabul ettirdi14
1798 ’de Mısırı işgal eden Fransızlarla Osmanlılar arasındaki munasebetler bitmişti 1798 ’de Pramidler savaşını kazanan Mısır ’dan İngilizler ve Ruslar sayesinde onların desteğiyle cıkarabildi Ama bu seferde Mısır ’a İngilizler yerleşti Fransızlar gittikleri butun yerlerde milliyetcilik akımlarını yayıyorlardı Mısır ’a girip cıkan Fransızlar Kolemenleri Osmanlı aleyhine kışkırttılar Daha sonra da işgal ettiği yedi Adadan cekilmesi uzerine bolgeye Ruslar geldi Tıpkı Fransızlar gibi Ruslar da Rumları Osmanlı aleyhine kışkırtmaya başladılar Diğer taraftan Ruslar balkanlarda ulusculuk faaliyetlerini yaymaya devam ettiler
Fransızlar, propagandalarını cekilmiş oldukları bolgelerde, surdurduler Turkce, Rumca, Ermenice ’ye tercume ettikleri milliyetciliğe ve Cumhuriyete dair eserleri ozel adamları Akdeniz adalarına gonderdiler15 16 Yunan isyanları 6 Mart 1821 ’de Eflak Buğdan ’da başladı Etniki Eterya bu faaliyeti yurutuyordu
Fransa ’nın cabaları ve zararlı faaliyetleri sonucunda, Osmanlı milleti olan gayri muslim Hıristiyan teb ’a başta olmak uzere bir sure sonra musuman teb ’a devlete karşı isyan etmiştir
1804 tarihinde Sırplar isyan etmişlerdir 1821 ’de Morada isyan meydana gelecektir 1830 yılında Yunanistan bağımsız olarak bir devlet kuracaktır17
Daha sonraları Fransızlar, Cezayir ’i işgal edecekler ve bunun yanı sıra M Ali Paşa ’ya destek vererek Vali ’nin devletine karşı cephe almasına sağlayacaklardır
Rusya ise Balkanlarda Osmanlı aleyhine propaganda yaptığı gibi, Kırım ’a girerek, Kırım ’da yaşayan Turkleri bağımsızlık vaadetmek, girişmiş olduğu turlu entrikalarla Kırım ’ı Osmanlı ’dan ayırarak ilhak etmiştir Artık buyuk devletler Osmanlı ’nın icişlerine mudahale ediyorlar ve her taraftan Osmanlıyı cokertmeye calışıyorlardı 1839 Tanzimat Fermanı ve daha sonra Avrupalı devletlerin baskıları sonucunda, 1856 yılında ilan edilen Islahat Fermanıyla gayrimuslim tebaya cok geniş haklar veriliyordu Bu ıslahat Fermanını, Osmanlı kabul etmek zorunda kalmıştır18
Fransa ’nın tarihteki Osmanlı Politikası daha once anlattığımız orneklerde gorulduğu uzere, muspet bir yon yoktur Fransa pek cok olayda Osmanlı Devleti ’ni kendi menfaatleri icin kullanacağı paravan veya Alet olarak gormuştur19
Ceşitli ırkları, farklı dinlere mensup milletleri bunyesinde barındıran Osmanlı Devleti icin milliyetcilik akımı Osmanlı icin gercek bir felaket olmuştur Avrupalı devletlerin kulturel, ekonomik, siyasi ve Askeri baskıları sonucunda Osmanlı Devleti her tarafında isyanların başladığı her devletin mudahalesinin olduğu bir devlet haline gelmişti Tum planlar Osmanlı ’yı parcalamak icin yapılıyordu 1856 Islahat Fermayıla gayrimuslim teb ’aya bir takım haklar verdiyse de Avrupalı devletlerin isteklerinin ardı arkası kesilmek bilmedi Rusya Balkanları, Fransa Cezayir ’i, İngiltere, Kıbrıs ve Mısır, AvusturyaMacaristan, Bosna Hersek ’i, ilhak etmek icin zikrolunan yerlere girmişlerdi20 Osmanlı Devleti ’nin ortaya attı ve ne Osmanlıcılık ne de İslamcılık gibi projeler Osmanlıyı cokuşten kurtaramamıştır Meşrutiyet ’in ikinci kez ilan edildiği 1908 tarihinde AvusturyaMacaristan, Bosna Hersek ’i topraklarına katmasının yanı sıra Bulgaristan ’da bağımsızlığını ilan etmiştir Osmanlılar bu durumu kabullenmek zorunda kaldılar21 Tunus, Fas, Karada gibi bir cok ulus Osmanlı ’yı karşı onceden isyan etmişlerdi
İtalyanlar, Trablusgarb ’ı işgal ederek Kuzey Afrika ’daki son Osmanlı toprağını da aldılar I ve IIBalkan Savaşları sonucunda Osmanlı Devleti bir cok toprağını kaybetti Arnavutluk devleti bu savaş sonucunda imzalanan anlaşmalarla ortaya cıkmıştı22 Milliyetcilik hareketlerinin artık onu alınamıyordu 1870 ve 1871 ’de siyasi birliklerini tamamlayan İtalya ve Almanya tum projeleri Osmanlı uzerine endekslemişlerdir İtalya, Kuzey Afrika ’yı egemenliğine aldı Almanya ise Osmanlı Devletini bir Pazar olarak goruyordu
I Dunya Savaşına Almanya ’nın yanında giren Osmanlı, savaştan yenilgiyle cıkınca bir cok toprağını kaybettiği gibi savaş sonunda da imzalanan Mondros Ateşkes anlaşmasıyla adeta itilaf devletlerine teslim olmuştu
Osmanlı musluman teb ’ası olan Araplar, İngilizlerin ve Fransızların propagandası sonucunda I Dunya Savaşında Osmanlı ’yı arkadan vurdular Osmanlı artık ata yurdu olan Anadolu ’yu kurtarmak icin calışıyordu
Sonuc olarak şunu ifade etmekte cok buyuk yararlar vardır 1789 ’da ortaya cıkan milliyetcilik akımlarıyla ilgilenmeyen Osmanlı 1918 ’lere ve Lozan Anlaşmasının yapıldığı 24 Temmuz 1923 tarihine gelindiğinde bu akımdan en cok zarar goren devletti
fransız ihtilalinin nedenleri
fransız ihtilalinin osmanlıya etkileri
fransız ihtilalinin sonucları
Fransız İhtilaliFransız Devrimi
Fransız Devrimi veya Fransız İhtilali (17891799), Fransa'daki mutlak monarşinin devrilip, yerine cumhuriyetin kurulması ve Roma Katolik Kilisesi'nin ciddi reformlara gitmeye zorlanmasıdır Avrupa ve Batı dunyası tarihinde bir donum noktasıdır Fakat tum dunya tarihi icin de bir donum noktasıdır cunku uzun zamandır gelişen burjuvazi bu devrimle iktidarı mutlak bir bicimde ele gecirmiştir Daha onceki Hollanda ve İngiltere burjuva devrimleri burjuvaziye birtakım kazanımlar sağlasa da bu sınıfın toplumda koşulsuz bir egemenlik kurmasına olanak vermemişti Milliyetcilik akımını başlatan en buyuk etkendir
Fransız ihtilalinin Osmanlı imparatorluğuna Etkileri
Fransız inkılabı sonucunda, bazı yeni devletler kurulurken, bazı buyuk devletler parcalandı Dunyada yeni olaylar ve oluşumlar meydana geldi Fransa ’da 1789 yılında halik ve burjuva sınıflarının krala ve zadegana karşı meydana getirdiği ve başarıya ulaşan bu inkılab aynı zamanda Osmanlı Devleti, AvusturyaMacaristan, İngiltere, Rusya gibi devletler icin pek de olumlu bir olay olmadı4
1789 Fransız İhtilalinin mahiyeti, o sırada Avusturya ve Rusya ile savaş halinde olan Osmanlı Devleti ’ni uzun sure ilgilendirmedi 179192 Ziştovi ve Yaş antlaşmasından sonra biraz ilgilendiyse de 1791 ’de kralın yetkilerinin sınırlandırılması, hatta azli ve idamı Osmanlıyı endişelendirmedi5
İhtilalin en onemli mesajı “milletlerin kendi kaderini kendisinin belirlemesi prensibi milletlerarası camiaya yerleşti Osmanlı Devleti, Fransız İhtilalini Avrupa ’nın ic meselesi olarak goruyor, hic ilgilenmiyordu Ancak Fransa ’nın 1797 ’de, Yedi Adalara el koyup Yunanlıları bağımsızlık icin kışkırtmasıyla milliyetcilik prensibinin ve ihtilalin onemi ancak anlaşılabildi6
Bu donemde Fransız İhtilaline karşı tarafsız kalan pek az ulkeden biriydi Osmanlı ulkesinde İhtilal yanlıları, kahvehanelerde broşur dağıtıyorlardı Hak, ozgurluk ve eşitlikten bahsediyorlardı Bu donemde, ortaya cıkan yeni duşuncelerin Osmanlılar tarafından ne olcude anlaşıldığını kestirmek olanaksızdır7
III Selim ihtilalci Fransa ’yı desteklemiştir Bu da Osmanlı ’nın kendisi icin cok yakın gelecekte tehlike oluşturacak olan bu olayı tam olarak anlayamadığını gosterir8 Fransa, ihtilalden cok kısa bir sure sonra yayılmacı politikalar icerisine girmiştir Amerika bağımsızlığa destek vererek el Altından Amerika ’daki İngiliz kolonilere silah satıyordu Aynı zamanda Osmanlı ulkesi olan Mısır ’a cok gecmeden saldırmıştı9
Fransa ’nın Osmanlı Devleti uzerindeki bu gizi hesaplarına rağmen, Osmanlıyla, Fransa arasında Kanuni doneminden bu yana devam eden ve surekli gelişen bir dostluk vardı İki devlet arasındaki ticari ve diplomatik faaliyetler cok eskiye dayanıyordu Fransız İhtilali başladığında bu olayı Fransa ’nın ic sorunu olarak goren Osmanlı Devleti, bir İslam devleti olması hasebiyle kendi ulkesinde Avrupa olculerine gore bir adaletsizlik, eşitsizlik, siyasi ve sosyal bozukluklar mevcut değildi10 Ustelik Fransa dostu olan bir ulke olmasına rağmen cok uzaktaydı Buradaki gelişmeleri ancak dolaylı yollardan oğrenebiliyordu Osmanlı Devleti bir cok problemle uğraşması, cokuş surecine girmesi dolayısıyla boyle bir işle uğraşmaya vakitte bulamıyordu11
1792 yılında Fransa, yeni rejimini korumak ve rejimini ulkelere tanıtmak uzere doğal sınırlarının dışında savaşlara girişti Bunun karşısında Osmanlı Devleti tarafsızlığını ilan etti Fransa ’nın Osmanlı ’yı parcalamak isteyen Rusya ve Avusturya ’yı yenmesi İstanbul ’da sevincle karşılandı Fransa ’nın isteğine rağmen Osmanlı Devleti bu yeni rejimi hemen tanımak istemedi Osmanlı yoneticilerine gore Fransa ’nın yeni rejimi Avrupa ’nın sorunu idi Osmanlı ’nın Avrupa hukukuna dahil olmadığını one suruyorlardı Osmanlı hukumeti ihtilal karşısında gercekten tarafsız davranıyordu12
1793 ’te Fransa İstanbul ’a olağanustu elciler gondererek, Fransa Cumhuriyet hukumetinin tanınmasını Turkiye ile Fransa arasında anlaşma yapılmasını ve Turkiye ’nin savaşa girmesini istedi ama Turk hukumeti bunu reddetti Cunku Fransa ’nın Cumhuriyetini tanımakla Avrupa ’ya karşı cephe almak istemiyordu Prusya Fransa ’yı tanıdıktan sonra Osmanlı Devleti Fransa Cumhuriyetini tanıdı13
Bu tarihten sonra Fransa, Osmanlıyı Rusya ve Avusturya aleyhinde savaşa sokmak istiyordu Osmanlı buna yanaşmadı Napolyon orduları ile Avrupa ’da bir cok orduları yenerek Compo Formio anlaşmasıyla ustunluğunu kabul ettirdi14
1798 ’de Mısırı işgal eden Fransızlarla Osmanlılar arasındaki munasebetler bitmişti 1798 ’de Pramidler savaşını kazanan Mısır ’dan İngilizler ve Ruslar sayesinde onların desteğiyle cıkarabildi Ama bu seferde Mısır ’a İngilizler yerleşti Fransızlar gittikleri butun yerlerde milliyetcilik akımlarını yayıyorlardı Mısır ’a girip cıkan Fransızlar Kolemenleri Osmanlı aleyhine kışkırttılar Daha sonra da işgal ettiği yedi Adadan cekilmesi uzerine bolgeye Ruslar geldi Tıpkı Fransızlar gibi Ruslar da Rumları Osmanlı aleyhine kışkırtmaya başladılar Diğer taraftan Ruslar balkanlarda ulusculuk faaliyetlerini yaymaya devam ettiler
Fransızlar, propagandalarını cekilmiş oldukları bolgelerde, surdurduler Turkce, Rumca, Ermenice ’ye tercume ettikleri milliyetciliğe ve Cumhuriyete dair eserleri ozel adamları Akdeniz adalarına gonderdiler15 16 Yunan isyanları 6 Mart 1821 ’de Eflak Buğdan ’da başladı Etniki Eterya bu faaliyeti yurutuyordu
Fransa ’nın cabaları ve zararlı faaliyetleri sonucunda, Osmanlı milleti olan gayri muslim Hıristiyan teb ’a başta olmak uzere bir sure sonra musuman teb ’a devlete karşı isyan etmiştir
1804 tarihinde Sırplar isyan etmişlerdir 1821 ’de Morada isyan meydana gelecektir 1830 yılında Yunanistan bağımsız olarak bir devlet kuracaktır17
Daha sonraları Fransızlar, Cezayir ’i işgal edecekler ve bunun yanı sıra M Ali Paşa ’ya destek vererek Vali ’nin devletine karşı cephe almasına sağlayacaklardır
Rusya ise Balkanlarda Osmanlı aleyhine propaganda yaptığı gibi, Kırım ’a girerek, Kırım ’da yaşayan Turkleri bağımsızlık vaadetmek, girişmiş olduğu turlu entrikalarla Kırım ’ı Osmanlı ’dan ayırarak ilhak etmiştir Artık buyuk devletler Osmanlı ’nın icişlerine mudahale ediyorlar ve her taraftan Osmanlıyı cokertmeye calışıyorlardı 1839 Tanzimat Fermanı ve daha sonra Avrupalı devletlerin baskıları sonucunda, 1856 yılında ilan edilen Islahat Fermanıyla gayrimuslim tebaya cok geniş haklar veriliyordu Bu ıslahat Fermanını, Osmanlı kabul etmek zorunda kalmıştır18
Fransa ’nın tarihteki Osmanlı Politikası daha once anlattığımız orneklerde gorulduğu uzere, muspet bir yon yoktur Fransa pek cok olayda Osmanlı Devleti ’ni kendi menfaatleri icin kullanacağı paravan veya Alet olarak gormuştur19
Ceşitli ırkları, farklı dinlere mensup milletleri bunyesinde barındıran Osmanlı Devleti icin milliyetcilik akımı Osmanlı icin gercek bir felaket olmuştur Avrupalı devletlerin kulturel, ekonomik, siyasi ve Askeri baskıları sonucunda Osmanlı Devleti her tarafında isyanların başladığı her devletin mudahalesinin olduğu bir devlet haline gelmişti Tum planlar Osmanlı ’yı parcalamak icin yapılıyordu 1856 Islahat Fermayıla gayrimuslim teb ’aya bir takım haklar verdiyse de Avrupalı devletlerin isteklerinin ardı arkası kesilmek bilmedi Rusya Balkanları, Fransa Cezayir ’i, İngiltere, Kıbrıs ve Mısır, AvusturyaMacaristan, Bosna Hersek ’i, ilhak etmek icin zikrolunan yerlere girmişlerdi20 Osmanlı Devleti ’nin ortaya attı ve ne Osmanlıcılık ne de İslamcılık gibi projeler Osmanlıyı cokuşten kurtaramamıştır Meşrutiyet ’in ikinci kez ilan edildiği 1908 tarihinde AvusturyaMacaristan, Bosna Hersek ’i topraklarına katmasının yanı sıra Bulgaristan ’da bağımsızlığını ilan etmiştir Osmanlılar bu durumu kabullenmek zorunda kaldılar21 Tunus, Fas, Karada gibi bir cok ulus Osmanlı ’yı karşı onceden isyan etmişlerdi
İtalyanlar, Trablusgarb ’ı işgal ederek Kuzey Afrika ’daki son Osmanlı toprağını da aldılar I ve IIBalkan Savaşları sonucunda Osmanlı Devleti bir cok toprağını kaybetti Arnavutluk devleti bu savaş sonucunda imzalanan anlaşmalarla ortaya cıkmıştı22 Milliyetcilik hareketlerinin artık onu alınamıyordu 1870 ve 1871 ’de siyasi birliklerini tamamlayan İtalya ve Almanya tum projeleri Osmanlı uzerine endekslemişlerdir İtalya, Kuzey Afrika ’yı egemenliğine aldı Almanya ise Osmanlı Devletini bir Pazar olarak goruyordu
I Dunya Savaşına Almanya ’nın yanında giren Osmanlı, savaştan yenilgiyle cıkınca bir cok toprağını kaybettiği gibi savaş sonunda da imzalanan Mondros Ateşkes anlaşmasıyla adeta itilaf devletlerine teslim olmuştu
Osmanlı musluman teb ’ası olan Araplar, İngilizlerin ve Fransızların propagandası sonucunda I Dunya Savaşında Osmanlı ’yı arkadan vurdular Osmanlı artık ata yurdu olan Anadolu ’yu kurtarmak icin calışıyordu
Sonuc olarak şunu ifade etmekte cok buyuk yararlar vardır 1789 ’da ortaya cıkan milliyetcilik akımlarıyla ilgilenmeyen Osmanlı 1918 ’lere ve Lozan Anlaşmasının yapıldığı 24 Temmuz 1923 tarihine gelindiğinde bu akımdan en cok zarar goren devletti