Gazi Yaşargil Kimdir? Hayatı ve Çalışmaları

Gazi Yaşargil , 6 Temmuz 1925 tarihinde Diyarbakır’ın Lice ilçesinde dünyaya gelmiş bir bilim insanı ve nöroşirürjiyendir. Lice’de bir çocuğu olarak dünyaya gelen Yaşargil, aslen Ankara -Beypazarı’nın Kayhan aşiretine mensup bir aileye dayanmaktadır. Tam adı, Mahmut Gazi Yaşargil’dir. Henüz babasının görevi sebebiyle atandığı Lice’de yaşamını sürdürürken abisi İhsan, tifo rahatsızlığı sebebiyle yaşamını yitirmiştir. Doğumunun üçüncü ayına gelindiğinde, babasının görevi sebebiyle Ankara’ya taşınmıştır.

Mahmut Gazi Yaşargil , lise eğitimini Ankara Atatürk Lisesi’nde tamamlamış (1943) ve ardından Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi bölümünü kazanmıştır. Eğitimi sırasında (1994) Almanya’ya giderek Friedrich Schiller Üniversitesi'nde tıp üzerine çalışmalarını sürdürmüştür. Henüz Almanya’da olduğu sırada II. Dünya Savaşı’nın olumsuz etkileri ile karşılaşan Yaşargil, 1945 yılında buradan ayrılarak İsviçre’de bulunan Basel Üniversitesi’ne girmiştir. 1949 yılında bu üniversitede doktora eğitimini tamamladıktan sonra kısa bir süre Anatomi Enstitüsü’nde Dr. Josef Klingler’in yanında görev almıştır.

1950-1953 yıllarında asistan olarak görev yapan Yaşargil; 1960 yılında doçent, 1965 yılında profesör, 1973 yılında ise ordinaryüs profesör unvanını almıştır. 1953 yılında beyin anatomisi ve genel cerrahi alanında Basel Üniversite’sinde çalışmalara başlamış, ardından 1957-1965 yılları arasında Zürih’te bulunan üniversite hastanesinde çalışmalarını sürdürmüştür. 1965 yılında profesör olmasının ardından 1967 yılına kadar Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan Vermont Üniversitesi’nin Nöroşirüji Bölümü’nde mikrovasküler cerrahi alanında çalışmalar yapmıştır. Buradaki çalışmalarının ardından yeniden Zürih’e dönmüş ve 30 Ekim 1967 tarihinde, mikroskop kullanarak dünyanın ilk beyin bypass ameliyatını gerçekleştirmiştir.

Dünyanın İlk Beyin Bypass Ameliyatı​

30 Ekim 1967 tarihinde mikroskop kullanarak dünyanın ilk beyin bypass ameliyatı idealini gerçekleştiren Gazi Yaşargil, bu başarısının ardından nöroşirüji alanında adından söz ettirerek ‘’Yüzyılın Adamı’’ unvanını almıştır. Yine bu tarihten sonra (1968-1996) mikronöroşirurji alanında birçok eser yayınlamıştır.

• Köprüleme tekniği olarak bilinen bypass, bir atardamarın herhangi bir bölgesinde meydana gelen tıkanma ya da daralma sonucunda damarın beslediği bölgeyi yeniden canlandırmak amacıyla uygulanan cerrahi bir yöntemdir. Bu cerrahi yöntemde atardamarın tıkalı olan bölgesine vücudun başka bir yerinden çıkarılan damar eklenerek hastalıklı bölgede sağlıklı kan akışı sağlanır. Beyin bypass ameliyatı ise beynin sağlıklı bir şekilde kanlanmasını sağlayan operasyondur.

Gerçekleştirdiği ameliyatın ardından çalışmalarında devam eden Mahmut Gazi Yaşargil , bu operasyondan sonra cerrahi alandaki yetersiz ekipmanlara yönelmiştir. Cerrahi ekipmanlar konusunda yaptığı çalışmalar sonucunda, tıbba yüzer mikroskop ve anjiyografi gibi önemli katkılarda bulunmuştur. Cerrahi alanda kullanılan mikroskoplar ile görüntü büyütülerek anevrizma halindeki damarlar metal bir klips ile güvence altına alınmaktadır.

1973 Yılı ve Sonrası​

1973 tarihinde gerçekleştirdiği çalışmalarının ardından profesör unvanını alan Yaşargil, Zürih Üniversitesisi Nöroşirüji Bölümü’nün başkanlığını yapmaya başlamıştır. Burada 1992 yılına kadar klinik şefliği yapmasının ardından 1993 yılında emekli olmuştur.

Ekim 1994 tarihine gelindiğinde Amerika’da Little Rock şehrinde Arkansas Üniversitesi’nde yaş sınırı olmaksızın profesörlük görevine getirilmiş ve görev aldığı bu sırada mikronöroşirurji laboratuvarı kurarak ameliyatlara ve çalışmalarına devam etmiştir. 1994 – 2013 tarihleri arasında burada görev alan Gazi Yaşargil , 2013 yılının Ekim ayında buradaki görevine de emeklilik sebebiyle son vermiştir. Ayrıca 1999 yılında Geleneksel Sinir Cerrahları adına düzenlenen bir kongrede ‘’Yüzyılın Sinir Cerrahı’’ unvanını almıştır. Ayrıca Gazi Yaşargil çalışmaları mesleki deneyim süreci boyunca tüm dünyada bahsedilmeye devam etmiştir.

1950’de başladığı asistanlık görevine 1999 yılında emeklilik sebebiyle son veren Mahmut Gazi Yaşargil, emekli olduğu 2013 yılından itibaren Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirurji Kliniğinde ders vermeye ve çalışmalarına devam ettiği bilinmektedir.

Mahmut Gazi Yaşargil Aile Hayatı​

Mahmut Gazi Yaşargil ’in kariyeri olduğu kadar aile hayatı da merak konusudur. Diyarbakırlı olarak bilinen Gazi Yaşargil , babasının görevi neticesinde bulunduğu Diyarbakır Lice’de dünyaya gelmiş olsa da aslen Ankaralıdır. Ünlü bilim insanının annesi ise Karadenizlidir.

Kaymakam olan babasının adı Asım, annesinin ismi ise Sehavet’tir. 5 kardeşi bulunan Yaşargil’in kardeşlerinin ismi sırasıyla; Selma, Tomris, Günay, Erdem ve İhsandır. İhsan, tifo hastalığı nedeniyle küçük yaşta hayatını kaybetmiştir. Ablası Selma İngilizce öğretmenidir. Tomris isimli kardeşi ise Kimya Mühendisliği yapmaktadır. Günay ve Erdem isimli kardeşleri de Gazi Yaşargil gibi tıp alanında hizmet vermektedir.

1970’li yıllardan sonra görev aldığı bir hastanede hemşire eşi Dianne-Bader Gibson Yaşargil ile tanışmıştır. Evliliğinden 3 çocuğu olan Gazi Yaşargil’in; Leyla, Ceylan ve Can isimli 3 çocukları vardır.

Mahmut Gazi Yaşargil’in Yer Aldığı Pilositik Astrositomlu Hastalar Üzerine Bir Çalışma​

‘’ 1980 ile 1994 yılları arasında pilositik astrositom insidansı ve hasta sağkalım oranı üzerine İsviçre, Zürih kantonunda popülasyona dayalı bir çalışmada 987 astrositik ve oligodendroglial tümör teşhis edildi. İçerisinde Yaşargil’in de bulunduğu çalışmada;

Saptanan pilositik astrositomların iyi huylu biyolojik davranışı ve mikroöroşirürjideki ilerlemeler nedeniyle; postoperatif (ameliyat sonrası) radyoterapiden bağımsız olarak bu tümöre sahip olan hastaların hayatta kalma oranlarının mükemmel olduğu sonucuna varılmıştır.’’ (Burkhard, C., vd, 2003)

Mahmut Gazi Yaşargil Mesleki Eğitimi​

• 1991 - İstanbul Üniversitesi İstanbul, Türkiye
• 1999 - University of Lima,
• 2000 - Hacettepe Üniversitesi Ankara, Türkiye
• 2001 - University of Oxford
• 2002 - Friedrich-Schiller University of Jena, Almanya
• 2019 - Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eskişehir , Türkiye’’ (‘’Gazi Yaşargil’’, 2021)

Fahri Üyelik​

• 1976 - Brezilya Nöroşirurji Akademisi,
• 1977 - Norocerrahlar Birliği, ABD
• 1979 - Amerikan Kalp Derneği, Dallas, Teksas, ABD (Honorary Fellow)
• 1981 - Kanada Nöroşirurji Akademisi , Kanada
• 1986 - Nörocerrahlar Kongresi
• 1987 - Japon Nöroşirurji Sosyetesi, Japonya
• 1989 - Amerikan Nörocerrahlar Derneği, Harvey Cushing Society, ABD
• 1989 - İsviçre Nörobiyoloji Akademisi, İsviçre
• 1990 - Kraliyet Tıp Sosyetesi, Londrası, Section of Neurology
• 1990 - Türk Nöroşirürji Derneği
• 1990 - International Skull Base Society
• 1993 - İsviçre Nöroşirurji Akademisi
• 1994 - Arjantin Nöroşirurji Sosyetesi
• 1998 - Amerikan Nörobiyoloji Sosyetesi
• 1998 - Türkiye Bilimler Akademisi
• 1999 - Peru Nöroşirurji Akademisi
• 2000 - İtalya Nöroşirurji Akademisi
• 2003 - Meksika Nörocerrahlık Derneği’’ (‘’Gazi Yaşargil’’, 2021)

Mahmut Gazi Yaşargil Ödülleri​

• 1957 - "Vogt Ödülü"-İsviçre Oftalmolojik Topluluğu
• 1968 - Tıp Bilimleri İsviçre Akademisi Robert-Bing-Ödülü
• 1976 - İsviçre Federasyonu Marcel-Benoit-Ödülü
• 1980 - "Yılın Sinir Cerrahı" Ödülü
• 1981 - Uluslararası Mikrocerrahi Derneği, Sidney, Astralia Pioneer Microsurgeon Ödülü
• 1988 - Universita di Napoli e della Compagna Napoli, İtalya Şeref Madalyası
• 1992 - Türkiye Cumhuriyeti Tıp Ödülü
• 1997 - Nöroşirürji Dernekleri Dünya Federasyonu Altın Madalya
• 1998 - Değerli Fakültesi Öğretim Üyesi, Tıp Bilimleri University of Arkansas
• 1998 - Brezilyalı Nöroşirürji Derneği tarafından "Yüzyılın beyin cerrahı" olarak onurlandırıldı
• 1999 - Onur Nörolojik Cerrahlar Madalyası Avrupa Birliği
• 1999 - Nörolojik Cerrahlar Yıllık Toplantısı Kongresi'nde Nurosurgery dergisi tarafından "Yüzyılın Nöroşirurji Kullanıcı Adam" olarak onurlandırıldı
• 2000 - Fedor Krause Madalyası, Alman Nöroşirürji Derneği
• 2000 - Amerikan Cerrahlar Koleji 2000 Onur Bursu
• 2000 - Türkiye Cumhuriyeti Üstün Hizmet Madalyası
• 2000 - Türk Bilimler Akademisi 2000 Ödülü
• 2002 - Uluslararası Francesco Durante Ödülü, İtalya
• 2002 - Millî Egemenlik Onur Ödülü
• 2005 - Millî Egemenlik Onur Ödülü (İkinci defa)’’ (‘’Gazi Yaşargil’’, 2021)