Sevgili anne ve baba adayımız kendiliğinden bir gebeliğin nasıl oluştuğunu anlamak, kısırlık nedenlerini anlamak için bir temeldir. Bu bölümde gebeliğin nasıl oluştuğunu açıklayacağım.
Yumurtalıklarda yumurta hücreleri folikül adını verdiğimiz özel bir yapının içinde saklanır. Folikül, bayan yumurta hücresi yani oosit, hemen oositin çevresinde oositi destekleyen destek hücreleri ve en dıştada yumurtayı dış etkilerden koruyan follikül duvarından oluşur. Ergenlik çağında her bir yumurtalıkta yaklaşık bir milyon folikül vardır. Her adet döneminin başında her bir yumurtalıktan belli sayıda folikül hücresi o ay büyümek üzere seçilir. Bu seçilen foliküllerden sadece bir tanesi yeterince büyüyecek ve bu folikülün içindeki yumurta hücresi sperm tarafından döllenecektir.
Genç yaşlarda her adet döneminde büyümek için seçilen folikül sayısı daha fazla iken artan yaşla birlikte bu sayı azalmaya başlar.
Adet döneminin başında içinde yumurta hücresi olan bu foliküllerden, sadece bir tanesi kullanılabilecek diğer foliküller kullanılmadığı zaman içindeki yumurta hücreleri ile birlikte eriyecek ve bir daha kullanılamayacaktır. Bayanda doğumdan itibaren yeni yumurta hücresi üretimi olmadığına göre, her ay yumurtalıktaki folikül sayısı azalmaya devam edecektir. Yani her ay bir yumurta olgunlaşması için aslında birden fazla yumurtada harcanmaktadır. İşte yumurtalıkta harcana harcana hiç folikül kalmaz ve dolayısıyla yumurta hücresinin kalmayışı menopoz olarak adlandırılır.
Adet Döneminin Başı
Yarış başlıyor. Yarışa hazır mısınız bayanlar?
Her bir yumurtalıkta yarışa hazır foliküllere, yarışa başla komutunu beyinden salgılanan folikül uyarıcı hormon yani FSH verir. FSH foliküllerin büyümesi için gerekli besindir. Bu besini kullanabilmek için foliküller yarışmaya başlar. FSH hormonunu en iyi kullanan folikül diğerlerinin önüne geçmeye ve daha hızlı büyümeye başlar. Folikül büyürken, hem yumurtayı besleyen destek hücrelerinin sayısı artmaya başlar, hem de folikül içinde sıvı birikir. Bu da folikülün hacmini arttırır. Adet döneminin başında 5-6 mm olan folikülün çapı sıvı birikimi ile giderek artar ve 17-20 mm ulaşır. Bu şansı kullanamayan diğer foliküller giderek yavaşlar ve yarışı terk eder. İşte artık tek folikül yarışta yalnız kalmıştır.
Folikülden ayrılma zamanı geldi çattı: Ah ayrılık, yaman ayrılık…
Folikül içinde sayıları artan destek hücreleri yumurta hücresini besleyerek sperm tarafından döllenebilecek şekilde hazırlar. Elbette folikül devamlı büyüyemez. Artık hazır olan yumurta hücresinin arkadaşlarında ayrılma zamanı gelmiştir. Folikül çatlamalı ve içindeki yumurta hücresi falop tüpünün içine geçmelidir. İşte folikülün çatlamasına yumurtlama ya da ovulasyon adını veriyoruz. Folikülün çatlaması sinyalini, yine beyinden üretilen LH hormonu verir. Böylelikle yumurta hücresi folikülden ayrılarak hemen yumurtalığa yakın komşulukta bulunan fallop tüpünün içine geçer ve yumurta hücresi artık sperm ile döllenmeye hazırdır. Ovulasyon zamanı her bayan için aynı değildir. Her bayanın folikül büyüme hızı aynı değildir. Her kadın ayrı özellikte yaratılmıştır. Ortalama olarak iki adetinin 1. günü arasındaki süre 28-30 gün olan bir kadında adetin orta zamanı yani yaklaşık adetin 1. günüden itibaren 14-15.günler kesin olmamakla birlikte yumurtlama zamanıdır.
Kimse Yok Mu? Çok Sıkıldım…
Evet artık yumurta tüpün içine geçmiştir. Yumurta tüpün içine geçtikten sonra spermle döllenebilme şansı yaklaşık 24 saattir. Bu süre içinde döllenme olmaz ise o ay için gebelik şansı olmayacaktır. Spermlerin kadın genital sistemi içindeki ömrünü ortalama 48 saat kabul edersek yumurtlama zamanı öncesi 24 saat ve yumurtlama sonrası 24 saat içinde olan beraberlikler gebelik açısından çok önemlidir. İşte bu nedenle doğru zamanda cinsel beraberlik gebelik için çok önemlidir. Sağlıklı bir cinsel yaşamı olan çiftler (ortalama haftada 3 kez) bu şansı yakalayabileceklerdir.
Yumurta hücresi tüpün hareketleriyle birlikte rahime doğru yuvarlanmaya başlar. Bu dönemde olan beraberlik sonrası spermler vajina içinden önce rahim içine buradan da tüplere geçer ve yumurtaya doğru yol alırlar. Rahim ağzı adeta bir filtre gibi davranır. Sadece hareketli spermlerin geçişine izin verir. Hatta bazen normal hareketli spermler bile rahim içine giremeyebilir.
Erkekte yaklaşık 20 milyon sperm olduğu kabul edildiğinde bir cinsel beraberlikten sonra yumurtaya ulaşabilen sperm sayısı ancak 500 tanedir. Bunlardan da sadece bir tanesi yumurtayı dölleyebilecektir.
İlk Karşılama…
Yumurtaya ulaşan spermler adete yumurtaya kendilerini beğendirebilmek için bir yarışa başlar. Spermler yumurtaya ulaştıklarında döllenme kesin garanti değildir. İşte bu nedenle yumurtlama döneminde de olsa her beraberlik kesin gebelikle sonuçlanmayabilir. Bu nedenle korunmayı bıraktıktan sonra bayanın yaşı genç ise 1 yıl beklemek önerilmektedir.
Korunmayı bıraktıktan sonra düzenli bir cinsel yaşamın olması şartıyla 1 yılın içinde 10 çiftten 8’i gebelik hedefine ulaşır. Ancak bu 8 çiftten kimi ilk ay, kimi 3. ay, kimi 6. ay gebe kalır. Görüldüğü gibi hiçbir problem olmasa da gebelik korunmayı bıraktığınız ilk ay gerçekleşmeyebilir.
İşte O Mucizevi An…
Yumurtanın çevresindeki spermlerden yumurtanın kabul ettiği 1 yakışıklı, yumurtanın zarını delerek yumurtanın içine ulaşır. Yumurtanın zarı sertleşir ve başka hiçbir spermin artık yumurta içine girmesine izin vermez. Spermin yumurta hücresi zarını delerek yumurtanın içine girmesine ve spermin çekirdeğinde yer alan bilgilerin yumurta hücresinin genetik bilgilerinin saklandığı yumurta çekirdeği ile birleşmesine döllenme yani tıp deyimi ile fertilizasyon adını veriyoruz.
Sperm ve yumurta hücresinin çekirdeklerinin birleşmesi ile zigot oluşur. Zigot tüpün içinde oluşuyor. Zigot yerleşeceği rahim içi boşluğuna doğru yuvarlanırken bir yandan da hücre bölünmesi başlar. Zigot hücre bölünmesine başladığı zaman Embryo adını alır. Embryoda hücre bölünmesi devam ederken bir yandan da rahime doğru adeta yuvarlanır. Döllenme olduktan yaklaşık 5 gün sonra embryo tüp içindeki yolculuğunu tamamlayarak rahim içi boşluğuna yani döl yatağına ulaşır ve buradaki en uygun bölgeye önce tutunur. Rahim içine tutunup anne kan dolaşımından beslenmeye başlayan embriyo gebelik hormonu üretmeye başlar, gebelik hormonu yumurtalıktan gebeliğin desteklenmesini sağlayan gebelik hormonu üretimini sağlar. Kanda yapılan gebelik testinde işte B Hcg adını verdiğimiz bu hormonun ölçümünü yapıyoruz.
