Gecmişten Gunumuze Oynanan Halk Oyunları ve Yoreleri,
Gecmişten Gunumuze Halk Oyunları,
Gecmişten Gunumuze Oynanan Halk Oyunlarımız
Turk Halk Oyunları Halk Oyunlarının Tarihcesi
Turk Halk Oyunları , Turk Folklorunun onemli bileşenlerinden biridir Koy ve kasabalarda oynanan yoresel oyunları ve yoresel kostumleri inceleyen bir bilim dalıdır Ayrıca Turkiye'ye ozgu ve yeni gelişmekte olan bir sanat dalıdır
Turk Folklorunun temelini halk oyunları oluşturmaktadır Bu yuzden de Folklor, Halk oyunları anlamında kullanılmaktadır Fakat bu yanlış bir tanımlamadır Folklor butun halk kulturunu (yemek,efsane,turku vb) kapsayan bir terimdir Halkoyunları ise sadece yoresel dans ve giyimi kapsayan bir bolumudur
Turk Halk Oyunları ceşitlilik ve kapsam bakımından dunyada en dikkat ceken folklorik olgulardan birisidir Şu kadar ki, Turk Halk Oyunları derlemeleri hala bitirilememiştir Fakat calışmalar devam etmektedir Her koyun kendine has oyunları olması ve ekonomik şartlar bunu gucleştirmektedir
Turkiye, halk oyunları acısından bir labolatuvar gibidir Turkiye, koylerde tespit edilen 4000'in uzerinde oyun ile dunya uzerindeki en zengin oyun karakterine sahip ulke olarak tanımlanmaktadır Cunku bir kultur ve medeniyetler beşiği olan Turkiye'de, hemen hemen her yoresinde ayrı oyunlar, ayrı giysiler ve ayrı muziklere rastlanmaktadır Bu da yurdun bu alandaki zenginliğinin bir gostergesidir
Halk oyunları; diğer sanat dallarından farklı olarak, ait olduğu toplumun orijinal karakterlerini taşıyan, fertlerin muşterek duygu duşunce ve davranışlarını sergileyen, başkasına gore yalnızca guzel, ama kendi icinde ilgilenen kişinin dunyasını aydınlatma ozelliğine sahip bir kulturel kimliktir
Halk Oyunları icinde barındırdığı melodi, ritim ve hareket yapısı ile bireyin bedensel ve ruhsal gelişiminde onemli bir faktor olarak karşımıza cıkmaktadır Birlikte oynamanın avantajı ile kişiye kaynaşmayı, beraber hareket etmeyi, paylaşmayı ve kendini ifade etmeyi oğreten Halk Oyunlarının bu ozelliklerinden yola cıkarak, uygulanacak etkinliklerle ulkemiz insanının bireysel gelişiminin yanı sıra toplumsal gelişiminin de sağlanmasına katkıda bulunmaktır
Halk Oyunlarısozcuğunun nasıl yazılacağı tartışmalıdır Turkce Sozluk'te ve genel goruş bileşik sozcuk olduğu yonundedir Fakat Kurumlardan bazıları Halk Oyunlarışeklinde kullanmayı tercih etmektedir Kimi cevrelerce de halkdanslarışeklinde de kullanılmasına rağmen; yabancı sozcukle nitelendirilmesi de doğru gorulmemektedir
Turk Halk Oyunları Genel Bakış
Halk Oyunları coğunlukla koylu tarafından duğunlerde, nişanlarda, askere uğurlamada, yaylaya cıkış ve inişte, doğumda, dini ve milli bayramlarda, kazanılan zaferin sonucunda, ferfene, barana, sıra gezmesi, yaren sohbeti gibi toplantılarda oynanmaktadır
Oyunlar genellikle oyun oynamaya elverişli acık alanlarda oynandığı gibi kapalı yerlerde oynanır
Ozellikle duğunlerde, yorede iyi oynadığı bilinen kişiler davet edilir Cunku topluluğun başında yorenin muziklerini ve oyunlarını iyi bilen ve saygın kişiler bulunur Halk Oyunları figur bakımından zenginliğini bu kişilere borcludur Onlar maharetini ustalığını gostermek icin kendine ozgu doğaclama figurler yapar Boylece oynayan ya da oynamayan insanlara ozellikle genclere oyunlar gosterilmiş, aktarılmış olur
Halk Oyunları taklidi oyunlar (doğa oyunlarını, gunluk yaşamı vb) olabileceği gibi, toplumsal olayları, aşkı sevgiyi de konu alan oyunlar vardır Mesela Urfa Kımıl oyunu, ekine zarar veren bir haşare yuzunden halkın yaşadığı sıkıntıyı dile getirir ve bu oyunda olduğu gibi diğer oyunlar icin de ceşitli anlatılar vardır SivasErzurum dolaylarının oyunlarında goruşen belirgin ozellik; oyunların dizi biciminde, ağırdan başlayıp hızlıya giden bir ritimde, oyuncuların birbirlerine yanaşarak, sokularak, sarılarak oynamalarıdır Butun bu bicim ve şekiller, insan yaşantısını zorlaştıracak, ağırlaştıracak derecede soğuk gecen bir iklimin; elele, sırtsırta verip, duşmanı birlikte goğuslemek cabasının, dayanışmanının, kaynaşmanın acık bir simgeleşmiş halidir
Bu etkenler zeybeklerde de belirgin bir şekilde gorulur Dikkat edilirse zeybeklerde; oynandıkca genişleme, oyun kızıştıkca yayılma, halkanın buyumesi gorulur Başlangıcta dar, kucuk olan oyun yuvarlağı gittikce acılır, yayılır, genişler, buyur Bu da zeybek bolgelerini sereserpe, rahatca acılan, buyuyen ovalarının, yaylarının bir simgesidir Ayrıca kişinin ozunde yatan ozgurluk duygularının bir anlatımıdır
Orneğin; SivasErzurumKars yorelerinin oyunlarının giysileri de rengini doğadan almıştır Bu giysilerde egemen olan mor, sarı, yeşil ve beyaz, yaz başında kısa bir sure yeşeren ve sonra sararan bozkırlarla kaplı, başı dumanlı, tepekeri karlı mor dağların birer yansımasıdır
Ege'de, Guney'de, sıcak illerde bu giysiler; renk renk ciğdemler, mineler, laleler, portakallarla suslenmiştir İcel ve yoresinin oyunlarında sıcak iklimin verdiği hareket rahatlığı ve kolaylığı; oyunlardaki ceviklik ve cabuklukla acık bir şekilde sergilenmektedir Bu yorede oyun, kişiliğini bolgenin gocebe yaşantısından ve bu gocebe yaşantının doğal sonucu olan hayvancılığa dayalı bir yaşamdan, hayvansal urunlerin işlenmesinden, avcılıktan alır (Yoğurt, Yayla yolları, Keklik, Turkmen Kızı) oyunlarında bu gercekler renkli, sıcak tablolarla sergilenmektedir
Fırtınalı Karadeniz boyunda, bu denizle zorlu bir yaşam kavası veren insanların cabası, Karadeniz horonlarında baştan ayağa titreme, dalgalanma figurleriyle anlatılmıştır Yine aynı şekilde bir bozkur yoresi olan SivasErzurum dolaylarında sadece su boylarında rastlanan kavak ağacı da adını ve ruzgarla sağa sola sallanışını Erzurum'un Kavak oyununda gormekteyiz
Bu acılardan konularına gore halk oyunları şu şekilde tasnif edilebilir:
•Taklit Oyunları (hayvandoğa)
•İnsan tabiat ilişkisini konu alan oyunlar
•Yağmur, sis, akarsuyu konu alan oyunlar
•Bitkileri konu alan halk oyunları
•Rakamlarla ifade edilen oyunlar
•İnsan hayvan ilişkilerini konu alan halk oyunları
•Toplumsal olayları konu alan halk oyunları
•Kavgayı konu alan oyunlar
•Savaşı konu alan oyunlar
•Aşkı ve sevgiyi konu alan oyunlar
•Kızla erkeğin birbirine kur yapmasını konu alan oyunlar
•Askere uğurlamayı konu alan oyunlar
•Tarımı konu alan oyunlar, ekin bicimi konu alan oyunlar, urunun zarar gormesini konu alan oyunlar
•Meslekleri konu alan oyunlar, cobanlarla ilgili oyunlar, kadınların yapmış olduğu gunluk işleri taklit ederek erkeklerin oynadığı oyunlar, ekmek yapımı inek sağılması gibi teşbih edilen oyunlar
•Bir iş uretimi ile ilgili oyunlar ip eğirme gibi
Oyun oynamayı gerektiren nedene bağlı olarak insanlar gunluk kıyafet veya ozel gun kıyafeti giyerler
Turkiye'de halk oyunlarına mutlaka bir muzik aleti eşlik etmektedir Kimi yerlerde, ozellikle kadınlar turkuyle de oynamaktadırlar Oyunlar isimlerini, yaratıcısı kişinin adından, coğrafi bolge adından, tabiat olaylarından, icerdiği konudan vb alır
Turk Halk Oyunları Turleri
Turk Halk Oyunları'nın genel olarak turleri şu şekilde ayrılmaktadır:
•Hora Bolgesi;Trakya
•Zeybek Bolgesi; Dort alt gruptan oluşur Kural olarak; 9 zamanlı ve aksak ritmli oyunlardır
•Asıl Zeybek Bolgesi; Ege, Guney Marmara, İcbatı Anadolu
•Teke Zeybek Bolgesi; Goller Yoresi, Batı Akdeniz
•Kaşıklı Zeybek Bolgesi; Guney Marmara, Batı Karadeniz, İcbatı Anadolu ve cevresi Bu bolgelerde karşılıklı oynanan rituelleşmiş duzenli oyunlara da rastlanmaktadır (Zonguldak, Karabuk'te olduğu gibi)
•Kaşık Oyunları Bolgesi; Konya Bolumu ve Doğu Akdeniz cevresi
•Horon Bolgesi; Orta ve Doğu Karadeniz
•Halay Bolgesi; Uc alt bolumden oluşur
•Bozkır Halayları: İc Anadolu'nun Doğusu
•Doğu Halayları: Doğu ve Guneydoğu Bolgeleri
•Cukurova Halayları: Cukurova cevresi
•Bar Bolgesi; Kuzeydoğu Anadolu
•Kafkas Bolgesi; Kuzeydoğu Anadolu
Gecmişten Gunumuze Halk Oyunları,
Gecmişten Gunumuze Oynanan Halk Oyunlarımız
Turk Halk Oyunları Halk Oyunlarının Tarihcesi
Turk Halk Oyunları , Turk Folklorunun onemli bileşenlerinden biridir Koy ve kasabalarda oynanan yoresel oyunları ve yoresel kostumleri inceleyen bir bilim dalıdır Ayrıca Turkiye'ye ozgu ve yeni gelişmekte olan bir sanat dalıdır
Turk Folklorunun temelini halk oyunları oluşturmaktadır Bu yuzden de Folklor, Halk oyunları anlamında kullanılmaktadır Fakat bu yanlış bir tanımlamadır Folklor butun halk kulturunu (yemek,efsane,turku vb) kapsayan bir terimdir Halkoyunları ise sadece yoresel dans ve giyimi kapsayan bir bolumudur
Turk Halk Oyunları ceşitlilik ve kapsam bakımından dunyada en dikkat ceken folklorik olgulardan birisidir Şu kadar ki, Turk Halk Oyunları derlemeleri hala bitirilememiştir Fakat calışmalar devam etmektedir Her koyun kendine has oyunları olması ve ekonomik şartlar bunu gucleştirmektedir
Turkiye, halk oyunları acısından bir labolatuvar gibidir Turkiye, koylerde tespit edilen 4000'in uzerinde oyun ile dunya uzerindeki en zengin oyun karakterine sahip ulke olarak tanımlanmaktadır Cunku bir kultur ve medeniyetler beşiği olan Turkiye'de, hemen hemen her yoresinde ayrı oyunlar, ayrı giysiler ve ayrı muziklere rastlanmaktadır Bu da yurdun bu alandaki zenginliğinin bir gostergesidir
Halk oyunları; diğer sanat dallarından farklı olarak, ait olduğu toplumun orijinal karakterlerini taşıyan, fertlerin muşterek duygu duşunce ve davranışlarını sergileyen, başkasına gore yalnızca guzel, ama kendi icinde ilgilenen kişinin dunyasını aydınlatma ozelliğine sahip bir kulturel kimliktir
Halk Oyunları icinde barındırdığı melodi, ritim ve hareket yapısı ile bireyin bedensel ve ruhsal gelişiminde onemli bir faktor olarak karşımıza cıkmaktadır Birlikte oynamanın avantajı ile kişiye kaynaşmayı, beraber hareket etmeyi, paylaşmayı ve kendini ifade etmeyi oğreten Halk Oyunlarının bu ozelliklerinden yola cıkarak, uygulanacak etkinliklerle ulkemiz insanının bireysel gelişiminin yanı sıra toplumsal gelişiminin de sağlanmasına katkıda bulunmaktır
Halk Oyunlarısozcuğunun nasıl yazılacağı tartışmalıdır Turkce Sozluk'te ve genel goruş bileşik sozcuk olduğu yonundedir Fakat Kurumlardan bazıları Halk Oyunlarışeklinde kullanmayı tercih etmektedir Kimi cevrelerce de halkdanslarışeklinde de kullanılmasına rağmen; yabancı sozcukle nitelendirilmesi de doğru gorulmemektedir
Turk Halk Oyunları Genel Bakış
Halk Oyunları coğunlukla koylu tarafından duğunlerde, nişanlarda, askere uğurlamada, yaylaya cıkış ve inişte, doğumda, dini ve milli bayramlarda, kazanılan zaferin sonucunda, ferfene, barana, sıra gezmesi, yaren sohbeti gibi toplantılarda oynanmaktadır
Oyunlar genellikle oyun oynamaya elverişli acık alanlarda oynandığı gibi kapalı yerlerde oynanır
Ozellikle duğunlerde, yorede iyi oynadığı bilinen kişiler davet edilir Cunku topluluğun başında yorenin muziklerini ve oyunlarını iyi bilen ve saygın kişiler bulunur Halk Oyunları figur bakımından zenginliğini bu kişilere borcludur Onlar maharetini ustalığını gostermek icin kendine ozgu doğaclama figurler yapar Boylece oynayan ya da oynamayan insanlara ozellikle genclere oyunlar gosterilmiş, aktarılmış olur
Halk Oyunları taklidi oyunlar (doğa oyunlarını, gunluk yaşamı vb) olabileceği gibi, toplumsal olayları, aşkı sevgiyi de konu alan oyunlar vardır Mesela Urfa Kımıl oyunu, ekine zarar veren bir haşare yuzunden halkın yaşadığı sıkıntıyı dile getirir ve bu oyunda olduğu gibi diğer oyunlar icin de ceşitli anlatılar vardır SivasErzurum dolaylarının oyunlarında goruşen belirgin ozellik; oyunların dizi biciminde, ağırdan başlayıp hızlıya giden bir ritimde, oyuncuların birbirlerine yanaşarak, sokularak, sarılarak oynamalarıdır Butun bu bicim ve şekiller, insan yaşantısını zorlaştıracak, ağırlaştıracak derecede soğuk gecen bir iklimin; elele, sırtsırta verip, duşmanı birlikte goğuslemek cabasının, dayanışmanının, kaynaşmanın acık bir simgeleşmiş halidir
Bu etkenler zeybeklerde de belirgin bir şekilde gorulur Dikkat edilirse zeybeklerde; oynandıkca genişleme, oyun kızıştıkca yayılma, halkanın buyumesi gorulur Başlangıcta dar, kucuk olan oyun yuvarlağı gittikce acılır, yayılır, genişler, buyur Bu da zeybek bolgelerini sereserpe, rahatca acılan, buyuyen ovalarının, yaylarının bir simgesidir Ayrıca kişinin ozunde yatan ozgurluk duygularının bir anlatımıdır
Orneğin; SivasErzurumKars yorelerinin oyunlarının giysileri de rengini doğadan almıştır Bu giysilerde egemen olan mor, sarı, yeşil ve beyaz, yaz başında kısa bir sure yeşeren ve sonra sararan bozkırlarla kaplı, başı dumanlı, tepekeri karlı mor dağların birer yansımasıdır
Ege'de, Guney'de, sıcak illerde bu giysiler; renk renk ciğdemler, mineler, laleler, portakallarla suslenmiştir İcel ve yoresinin oyunlarında sıcak iklimin verdiği hareket rahatlığı ve kolaylığı; oyunlardaki ceviklik ve cabuklukla acık bir şekilde sergilenmektedir Bu yorede oyun, kişiliğini bolgenin gocebe yaşantısından ve bu gocebe yaşantının doğal sonucu olan hayvancılığa dayalı bir yaşamdan, hayvansal urunlerin işlenmesinden, avcılıktan alır (Yoğurt, Yayla yolları, Keklik, Turkmen Kızı) oyunlarında bu gercekler renkli, sıcak tablolarla sergilenmektedir
Fırtınalı Karadeniz boyunda, bu denizle zorlu bir yaşam kavası veren insanların cabası, Karadeniz horonlarında baştan ayağa titreme, dalgalanma figurleriyle anlatılmıştır Yine aynı şekilde bir bozkur yoresi olan SivasErzurum dolaylarında sadece su boylarında rastlanan kavak ağacı da adını ve ruzgarla sağa sola sallanışını Erzurum'un Kavak oyununda gormekteyiz
Bu acılardan konularına gore halk oyunları şu şekilde tasnif edilebilir:
•Taklit Oyunları (hayvandoğa)
•İnsan tabiat ilişkisini konu alan oyunlar
•Yağmur, sis, akarsuyu konu alan oyunlar
•Bitkileri konu alan halk oyunları
•Rakamlarla ifade edilen oyunlar
•İnsan hayvan ilişkilerini konu alan halk oyunları
•Toplumsal olayları konu alan halk oyunları
•Kavgayı konu alan oyunlar
•Savaşı konu alan oyunlar
•Aşkı ve sevgiyi konu alan oyunlar
•Kızla erkeğin birbirine kur yapmasını konu alan oyunlar
•Askere uğurlamayı konu alan oyunlar
•Tarımı konu alan oyunlar, ekin bicimi konu alan oyunlar, urunun zarar gormesini konu alan oyunlar
•Meslekleri konu alan oyunlar, cobanlarla ilgili oyunlar, kadınların yapmış olduğu gunluk işleri taklit ederek erkeklerin oynadığı oyunlar, ekmek yapımı inek sağılması gibi teşbih edilen oyunlar
•Bir iş uretimi ile ilgili oyunlar ip eğirme gibi
Oyun oynamayı gerektiren nedene bağlı olarak insanlar gunluk kıyafet veya ozel gun kıyafeti giyerler
Turkiye'de halk oyunlarına mutlaka bir muzik aleti eşlik etmektedir Kimi yerlerde, ozellikle kadınlar turkuyle de oynamaktadırlar Oyunlar isimlerini, yaratıcısı kişinin adından, coğrafi bolge adından, tabiat olaylarından, icerdiği konudan vb alır
Turk Halk Oyunları Turleri
Turk Halk Oyunları'nın genel olarak turleri şu şekilde ayrılmaktadır:
•Hora Bolgesi;Trakya
•Zeybek Bolgesi; Dort alt gruptan oluşur Kural olarak; 9 zamanlı ve aksak ritmli oyunlardır
•Asıl Zeybek Bolgesi; Ege, Guney Marmara, İcbatı Anadolu
•Teke Zeybek Bolgesi; Goller Yoresi, Batı Akdeniz
•Kaşıklı Zeybek Bolgesi; Guney Marmara, Batı Karadeniz, İcbatı Anadolu ve cevresi Bu bolgelerde karşılıklı oynanan rituelleşmiş duzenli oyunlara da rastlanmaktadır (Zonguldak, Karabuk'te olduğu gibi)
•Kaşık Oyunları Bolgesi; Konya Bolumu ve Doğu Akdeniz cevresi
•Horon Bolgesi; Orta ve Doğu Karadeniz
•Halay Bolgesi; Uc alt bolumden oluşur
•Bozkır Halayları: İc Anadolu'nun Doğusu
•Doğu Halayları: Doğu ve Guneydoğu Bolgeleri
•Cukurova Halayları: Cukurova cevresi
•Bar Bolgesi; Kuzeydoğu Anadolu
•Kafkas Bolgesi; Kuzeydoğu Anadolu
