Genel Turk Tarihi Ders Notları
1KONU:
TURKLERİN TARİH SAHNESİNE CIKIŞI
TURKLERİN ANA YURDU
Arkeolojik kazılar sonunda ortaya cıkan bulgular, Turk tarihinin gunumuzden 4000 yıl oncesine uzandığını gostermektedir
Son yapılan araştırmalar Turklerin ilk ana yurdu AltaySayan dağlarının kuzey batısı, Tanrı dağlarının kuzeyi, Hazar Denizi’nin doğusu, Sibirya steplerinin guneyi olarak belirlenmiştir
Orta Asya, karasal bir iklime sahiptir Turklerin yaşadıkları bu coğrafya, onların gocebe bir hayat tarzını benimsemelerine ve mucadeleci bir karaktere sahip olmalarına neden olmuştur
ANAYURTTA KURULAN İLK UYGARLIKLAR
1Anav kulturu ( MO 4500MO 1000)
Anav kulturu, bugunku Turkmenistan’ın başkenti Aşkabat yakınlarındaki Anav bolgesinde yapılan kazılarda ortaya cıkarılmıştır
Yapılan araştırmalara gore Anav kulturu insanları yerleşik hayata gecmişlerdi, dokumacılığı biliyorlardı, topraktan ve bakırdan eşyalar yapabiliyorlardı
2Afanasyevo kulturu (MO3000MO 1700)
Altay ve Sayan dağlarının kuzeybatısındaki bozkırlarda gelişen bir kulturdur Afanasyevo toplumu, avcı ve savaşcı bir toplumdu Bu kultur Orta Asya uygarlığının temelini oluşturmuştur
3Andronova kulturu ( MO1700 MO 1200)
AltayTanrı dağları, Guney Sibirya ve Hazar Denizi’nin doğusuna kadar olan bolgede oluşmuş bir kulturdur Afanasyevo kulturunun gelişmiş bir halidir Bu donemde ilk defa tunctan ve altından eşya yapılmıştır Bu kulturde insanlar atı binek ve yuk hayvanı olarak kullanmışlardır
4Karasuk kulturu ( MO 1200MO700)
Bu kultur adını, Yenisey ırmağının kollarından biri olan Karasuk nehrinden almıştır Demir ilk olarak bu kulturde kullanılmıştır Bu kulturde toplum keceden cadır yapmayı oğrenmiş ve uzeri cadırla ortulu, dort tekerlekli arabalar kullanmışlardır
5Tagar kulturu ( MO 700MO 100)
Abakan bolgesinde gorulen kulturdur Tagar kulturune ait cok sayıda kalıntı bulunmuştur
HUNLARDAN ONCEKİ TURKLERİN YAŞAYIŞI
Cin kaynaklarında Orta Asya’nın Hunlardan onceki sahiplerinden Hiungnu diye bahsedilmektedir
Bozkır iklimi Turklerin karakterini etkilemiştir Zor koşulların getirdiği kendine guven, guclu bir irade, dayanıklılık ve kanaatkarlık Turk milletinin başlıca ozellikleri olmuştur
Bozkırlar tarımdan cok hayvancılığa elverişlidir Atın ehlileştirilmesi Turklerin hayatını kolaylaştırmıştır Ekonomik hayatın temeli hayvancılığa dayanmaktadır Turkler surulerine ot ve su bulabilmek icin konar gocer bir hayat yaşamışlardır
Evcilleşen hayvanların beslenmesi icin bazı bitkileri ekmek zorunda kalınca tarıma onem vermişlerdir Turkler tarımla uğraşmaya başladıktan sonra toprağa buyuk onem vermişlerdir Turkce’de bilinen ilk tarım sozcuğu saban bu donemde ortaya cıkmıştır Turkler hayvanlarına yem olarak yonca, kendi beslenmeleri icin de mısır yetiştirmişlerdir
ORTA ASYA TURK GOCLERİ
Orta Asya’daki Turk goclerinin yoğun olarak MO 1700’lerde başladığı kabul edilmektedir
Yuzyıllarca devam eden Turk goclerinin sebepleri şunlardır:
1Orta Asya’da iklim değişiklikleri ( Soğuk hava)
2Nufusun hızla artması sebebiyle gecim kaynaklarının yetersiz kalması
3Dış baskılar (Cin, Kitan baskıları)
4Ozellikle Cin, Moğol saldırıları sonucu esaret altına girmektense yurtlarını terkedip bağımsız yaşama arzusu
5Yeni ulkeler fethetme arzusu
6Turk boyları arasındaki mucadeleler
7Hayvan hastalıkları
MİLLATTAN ONCEKİ TURK GOCLERİ
Milattan once Turkler Cin’in kuzeybatısındaki Kansu ve Ordos bolgelerine doğru goc etmeye başladılar Bir kısım Turk boyları da İran uzerinden gecerek Mezopotamya ve Anadolu’ya yerleştiler Yakut ve Cuvaş Turkleri de Sibirya’ya doğru goc ettiler
MİLATTAN SONRAKİ TURK GOCLERİ
Bu donemdeki gocler daha cok guney ve batı yonlerine olmuştur Guneye goc edenler Cin iclerine yerleşerek ceşitli Turk devletleri kurdular Batıya yapılan gocler 9 yuzyıl sonlarına kadar devam etti Orta Macaristan’a kadar ilerleyen topluluklardan Hunlar, Avarlar, Bulgarlar ve Macarlar Avrupa’da devletler kurdular Batıla goc eden turklerden bir kısmı ise Afganistan ve Kuzey Hindistan’a yerleşerek Akhunlar (Eftalitler) Devleti’ni kurdular
GOCLERDEN SONRA ANA YURT
Anayurtta kalan Turkler OrhunSelenga ırmakları ve Baykal Golu cevresinde yaşamaya devam ettiler Bu Turkler, Orta Asya’da Asya Hun Devleti’ni, Gokturk Devleti’ni, Kutluk Devleti’ni (IIGokturk Devleti) ve Uygur Devleti’ni kurdular
ORTA ASYA TURK GOCLERİNİN GENEL SONUCLARI
1Goc eden Turkler Asya ve Avrupa’nın siyasal ve kulturel yapısının değişmesine sebep oldular
2Goc ettikleri yerlerdeki yerli kavimlerin başka yerlere goc etmelerine sebep oldular
3Batıya goc eden Hunlar, Kavimler Gocu’nun gercekleşmesine ve Roma İmparatorluğu’nun zayıflayıp parcalanmasına yol actılar
4Goclere katılan bazı boylar Hazar ve Sabar devletlerini kurarak Kafkasya’da uc yuz yıldan fazla hakimiyet surduler
5Horosan topraklarında Buyuk Selcuklu Devleti’ni kuran Oğuzlar Yakın Doğu’ya egemen oldular Anadolu Selcuklu Devleti’ni, Anadolu Turk beyliklerini ve Osmanlı Devleti’ni kuran Oğuzlardır
İSKİTLER ( SAKALAR)
Asya kavimlerinden olan İskitlerin MO 7 yuzyılda Tanrı dağları ile Fergana bolgesinde yaşadıkları tahmin edilmektedir
Yunan kaynaklarında İskit, İran kaynaklarında Saka olarak gecerler
Atlı gocebe bir topluluk olan İskitler, ustu cadırlarla ortulu arabalar kullanıyordu Goktanrı inancına sahiptiler Eşyalarında hayvan uslubunu ustalıkla kullanmışlardır
1KONU:
TURKLERİN TARİH SAHNESİNE CIKIŞI
TURKLERİN ANA YURDU
Arkeolojik kazılar sonunda ortaya cıkan bulgular, Turk tarihinin gunumuzden 4000 yıl oncesine uzandığını gostermektedir
Son yapılan araştırmalar Turklerin ilk ana yurdu AltaySayan dağlarının kuzey batısı, Tanrı dağlarının kuzeyi, Hazar Denizi’nin doğusu, Sibirya steplerinin guneyi olarak belirlenmiştir
Orta Asya, karasal bir iklime sahiptir Turklerin yaşadıkları bu coğrafya, onların gocebe bir hayat tarzını benimsemelerine ve mucadeleci bir karaktere sahip olmalarına neden olmuştur
ANAYURTTA KURULAN İLK UYGARLIKLAR
1Anav kulturu ( MO 4500MO 1000)
Anav kulturu, bugunku Turkmenistan’ın başkenti Aşkabat yakınlarındaki Anav bolgesinde yapılan kazılarda ortaya cıkarılmıştır
Yapılan araştırmalara gore Anav kulturu insanları yerleşik hayata gecmişlerdi, dokumacılığı biliyorlardı, topraktan ve bakırdan eşyalar yapabiliyorlardı
2Afanasyevo kulturu (MO3000MO 1700)
Altay ve Sayan dağlarının kuzeybatısındaki bozkırlarda gelişen bir kulturdur Afanasyevo toplumu, avcı ve savaşcı bir toplumdu Bu kultur Orta Asya uygarlığının temelini oluşturmuştur
3Andronova kulturu ( MO1700 MO 1200)
AltayTanrı dağları, Guney Sibirya ve Hazar Denizi’nin doğusuna kadar olan bolgede oluşmuş bir kulturdur Afanasyevo kulturunun gelişmiş bir halidir Bu donemde ilk defa tunctan ve altından eşya yapılmıştır Bu kulturde insanlar atı binek ve yuk hayvanı olarak kullanmışlardır
4Karasuk kulturu ( MO 1200MO700)
Bu kultur adını, Yenisey ırmağının kollarından biri olan Karasuk nehrinden almıştır Demir ilk olarak bu kulturde kullanılmıştır Bu kulturde toplum keceden cadır yapmayı oğrenmiş ve uzeri cadırla ortulu, dort tekerlekli arabalar kullanmışlardır
5Tagar kulturu ( MO 700MO 100)
Abakan bolgesinde gorulen kulturdur Tagar kulturune ait cok sayıda kalıntı bulunmuştur
HUNLARDAN ONCEKİ TURKLERİN YAŞAYIŞI
Cin kaynaklarında Orta Asya’nın Hunlardan onceki sahiplerinden Hiungnu diye bahsedilmektedir
Bozkır iklimi Turklerin karakterini etkilemiştir Zor koşulların getirdiği kendine guven, guclu bir irade, dayanıklılık ve kanaatkarlık Turk milletinin başlıca ozellikleri olmuştur
Bozkırlar tarımdan cok hayvancılığa elverişlidir Atın ehlileştirilmesi Turklerin hayatını kolaylaştırmıştır Ekonomik hayatın temeli hayvancılığa dayanmaktadır Turkler surulerine ot ve su bulabilmek icin konar gocer bir hayat yaşamışlardır
Evcilleşen hayvanların beslenmesi icin bazı bitkileri ekmek zorunda kalınca tarıma onem vermişlerdir Turkler tarımla uğraşmaya başladıktan sonra toprağa buyuk onem vermişlerdir Turkce’de bilinen ilk tarım sozcuğu saban bu donemde ortaya cıkmıştır Turkler hayvanlarına yem olarak yonca, kendi beslenmeleri icin de mısır yetiştirmişlerdir
ORTA ASYA TURK GOCLERİ
Orta Asya’daki Turk goclerinin yoğun olarak MO 1700’lerde başladığı kabul edilmektedir
Yuzyıllarca devam eden Turk goclerinin sebepleri şunlardır:
1Orta Asya’da iklim değişiklikleri ( Soğuk hava)
2Nufusun hızla artması sebebiyle gecim kaynaklarının yetersiz kalması
3Dış baskılar (Cin, Kitan baskıları)
4Ozellikle Cin, Moğol saldırıları sonucu esaret altına girmektense yurtlarını terkedip bağımsız yaşama arzusu
5Yeni ulkeler fethetme arzusu
6Turk boyları arasındaki mucadeleler
7Hayvan hastalıkları
MİLLATTAN ONCEKİ TURK GOCLERİ
Milattan once Turkler Cin’in kuzeybatısındaki Kansu ve Ordos bolgelerine doğru goc etmeye başladılar Bir kısım Turk boyları da İran uzerinden gecerek Mezopotamya ve Anadolu’ya yerleştiler Yakut ve Cuvaş Turkleri de Sibirya’ya doğru goc ettiler
MİLATTAN SONRAKİ TURK GOCLERİ
Bu donemdeki gocler daha cok guney ve batı yonlerine olmuştur Guneye goc edenler Cin iclerine yerleşerek ceşitli Turk devletleri kurdular Batıya yapılan gocler 9 yuzyıl sonlarına kadar devam etti Orta Macaristan’a kadar ilerleyen topluluklardan Hunlar, Avarlar, Bulgarlar ve Macarlar Avrupa’da devletler kurdular Batıla goc eden turklerden bir kısmı ise Afganistan ve Kuzey Hindistan’a yerleşerek Akhunlar (Eftalitler) Devleti’ni kurdular
GOCLERDEN SONRA ANA YURT
Anayurtta kalan Turkler OrhunSelenga ırmakları ve Baykal Golu cevresinde yaşamaya devam ettiler Bu Turkler, Orta Asya’da Asya Hun Devleti’ni, Gokturk Devleti’ni, Kutluk Devleti’ni (IIGokturk Devleti) ve Uygur Devleti’ni kurdular
ORTA ASYA TURK GOCLERİNİN GENEL SONUCLARI
1Goc eden Turkler Asya ve Avrupa’nın siyasal ve kulturel yapısının değişmesine sebep oldular
2Goc ettikleri yerlerdeki yerli kavimlerin başka yerlere goc etmelerine sebep oldular
3Batıya goc eden Hunlar, Kavimler Gocu’nun gercekleşmesine ve Roma İmparatorluğu’nun zayıflayıp parcalanmasına yol actılar
4Goclere katılan bazı boylar Hazar ve Sabar devletlerini kurarak Kafkasya’da uc yuz yıldan fazla hakimiyet surduler
5Horosan topraklarında Buyuk Selcuklu Devleti’ni kuran Oğuzlar Yakın Doğu’ya egemen oldular Anadolu Selcuklu Devleti’ni, Anadolu Turk beyliklerini ve Osmanlı Devleti’ni kuran Oğuzlardır
İSKİTLER ( SAKALAR)
Asya kavimlerinden olan İskitlerin MO 7 yuzyılda Tanrı dağları ile Fergana bolgesinde yaşadıkları tahmin edilmektedir
Yunan kaynaklarında İskit, İran kaynaklarında Saka olarak gecerler
Atlı gocebe bir topluluk olan İskitler, ustu cadırlarla ortulu arabalar kullanıyordu Goktanrı inancına sahiptiler Eşyalarında hayvan uslubunu ustalıkla kullanmışlardır