BİRİNCİ GÖKTÜRK DEVLETİ, KURULUŞU VE GELİŞMESİ
JuanJuanlara karşısında ayaklanan Töleslerin isyanını bastırmada büyük yararlılıklar bildiren Bumin (Bumm), kendisini JuanJuan hükümdarı ile eşit bir seviyede görüyordu Bu yüzden hükümdarın kızı ile evlenmek istedi Bu ricası kabaca reddedilen Bumin, Batı Tabgaç Devleti 'nden bir prenses ile evlendi Tabgaçlarm da desteğini bölge Bumin Juan Juanlara saldırarak, ağır bir yenilgiye uğrattı Juan Juan hükümdarı intihar etti
Bu büyük başarı üstüne istiklâlini ilân eden Bumin, İlKağanunvanını alarak Birinci Göktürk Devleti'ni kurdu (552) Büyük Hun İmparatorluğu'nun da başkenti olan, tanrısal Otüken şehrini devletin merkezi yapan Bumin aynı yıl öldü
Devletin kuruluşunda Bumin'le birlikte önemli roller üstlenen kardeşi İstemi Yabgu, bu sırada batı kesimlerini idare ediyordu İstemi batıda fetihlere devam ederken, Ötüken'de tahta meydana çıkan Bumin'in oğlu Kolo ve bunun erken ölümü üzerine kağan olan Bumin'in diğer oğlu Mukan (553572) vaktinde devlet en kudretli çağına ulaştı
Dirayetli bir hükümdar olan Mukan Kağan, önce JuanJuanlara büyük bir darbe vurarak bunların devletine son verdi (555) Daha Sonra doğuda Kitanları ve kuzeyde Kırgızları hakimiyetleri altına aldı
İstemi'nin batıdaki faaliyetleri sonucunda, Ak Hun ve Maveraünnehir halkı Çin'den destek isteyince, Mukan Kağan Çin'i baskı altına alarak, bu yardıma engel oldu
İstemi Yabgu (552576) kısa zamanda, Altayların batısını Işık Göl ve Tanrı Dağları'na dek hakimiyetine aldı İran'da egemenlik süren Sâsâni İmparatorluğu'nun Şehinşahı Anuşirvan ile anlaşarak AkHun (Eftalitler) Devletini ortadan kaldırdı Topraklan Ceyhun (Amuderya) Nehri hudut almak üzere iki devlet aralarında paylaşıldı (557) Maveraünnehir Fergana'nın bir kısmı, Batı Türkistan'ın güneyi, Kaşgar, Hoten vb gibi Orta Asya kervan yolu üzerindeki önemli yerler Göktürklerin eline geçmiş oldu
Fakat Sâsânî İmparatoru Anuşirvan bu durumdan hoşnut olmamıştı Ticaret yolundaki Maveraünnehir'i fethetmek istiyordu Rahatsızlık hariç tutmak için, ipek ticaretinde kayda değer rol oynayan ve Türklere emrindeki olan Soğd halkının faaliyetlerini yasakladı Bu Nedenle Türkleri ipek ticareti vergisinden yoksun bırakmak isteyen Anuşirvan İstemi'nin gönderdiği elçileri de öldürttü *
JuanJuanlara karşısında ayaklanan Töleslerin isyanını bastırmada büyük yararlılıklar bildiren Bumin (Bumm), kendisini JuanJuan hükümdarı ile eşit bir seviyede görüyordu Bu yüzden hükümdarın kızı ile evlenmek istedi Bu ricası kabaca reddedilen Bumin, Batı Tabgaç Devleti 'nden bir prenses ile evlendi Tabgaçlarm da desteğini bölge Bumin Juan Juanlara saldırarak, ağır bir yenilgiye uğrattı Juan Juan hükümdarı intihar etti
Bu büyük başarı üstüne istiklâlini ilân eden Bumin, İlKağanunvanını alarak Birinci Göktürk Devleti'ni kurdu (552) Büyük Hun İmparatorluğu'nun da başkenti olan, tanrısal Otüken şehrini devletin merkezi yapan Bumin aynı yıl öldü
Devletin kuruluşunda Bumin'le birlikte önemli roller üstlenen kardeşi İstemi Yabgu, bu sırada batı kesimlerini idare ediyordu İstemi batıda fetihlere devam ederken, Ötüken'de tahta meydana çıkan Bumin'in oğlu Kolo ve bunun erken ölümü üzerine kağan olan Bumin'in diğer oğlu Mukan (553572) vaktinde devlet en kudretli çağına ulaştı
Dirayetli bir hükümdar olan Mukan Kağan, önce JuanJuanlara büyük bir darbe vurarak bunların devletine son verdi (555) Daha Sonra doğuda Kitanları ve kuzeyde Kırgızları hakimiyetleri altına aldı
İstemi'nin batıdaki faaliyetleri sonucunda, Ak Hun ve Maveraünnehir halkı Çin'den destek isteyince, Mukan Kağan Çin'i baskı altına alarak, bu yardıma engel oldu
İstemi Yabgu (552576) kısa zamanda, Altayların batısını Işık Göl ve Tanrı Dağları'na dek hakimiyetine aldı İran'da egemenlik süren Sâsâni İmparatorluğu'nun Şehinşahı Anuşirvan ile anlaşarak AkHun (Eftalitler) Devletini ortadan kaldırdı Topraklan Ceyhun (Amuderya) Nehri hudut almak üzere iki devlet aralarında paylaşıldı (557) Maveraünnehir Fergana'nın bir kısmı, Batı Türkistan'ın güneyi, Kaşgar, Hoten vb gibi Orta Asya kervan yolu üzerindeki önemli yerler Göktürklerin eline geçmiş oldu
Fakat Sâsânî İmparatoru Anuşirvan bu durumdan hoşnut olmamıştı Ticaret yolundaki Maveraünnehir'i fethetmek istiyordu Rahatsızlık hariç tutmak için, ipek ticaretinde kayda değer rol oynayan ve Türklere emrindeki olan Soğd halkının faaliyetlerini yasakladı Bu Nedenle Türkleri ipek ticareti vergisinden yoksun bırakmak isteyen Anuşirvan İstemi'nin gönderdiği elçileri de öldürttü *