Gokturkler Madde Madde
Gokturkler Hakkında Bilgi Maddeler Halinde
İlk defa Turk adını taşıyan Turk devletidir Gokturkler, Turklerin atlı uygarlık ya da bozkır uygarlığından yerleşik uygarlığa geciş doneminde, Turk boylarının başına gecerek hukum suren bir hakan sulalesidir (552745) Kurdukları devlete de Gokturk Devleti denir
Başkentleri Orta Asya'da Karakurum yakınında Otuken kentiydi Devlet başkanlarına «kağan», hakan soyundan olanlara «tigin» derlerdi Devletin kuruluşunda kağan, Bumin'di Ulkenin doğu kesimini yonetiyordu Batı kesiminde ise kardeşi İstemi Kağan vardı, ama geleneğe gore o, doğu kağanına bağlıydı
Bumin olduğunde yerine oğullarından biri değil, İstemi Kağan gecti Gokturkler, saltanatı Avarların elinden alarak devletlerini kurmuşlardı Bu iki kağan ve onların oğulları zamanında Gokturkler, doğuda Kingan Dağları'ndan batıda Demirkapı'ya kadar butun Orta Asya'ya egemen oldular İran Sasani hukumdarı Husrev Nuşirevan ile anlaşarak Cin ipek ticaret yollarım ellerine gecirdiler Turk egemenliğinin batıda yayılmasında ve Batı Turkistan Turkmenleşmesinde onemli rol oynadılar
VII yuzyılın ilk ceyreğinde bir durgunluk geciren Gokturkler, Kutluğ İlteriş Kağan zamanında yeniden canlılık gosterdiler Ama bu sırada doğudaki Cin tehlikesine, batıdan gelen ve Sasani egemenliğine son veren bir de Arap tehlikesi eklendi
VIII yuzyılın başlarında, 706'da Kapağan Kağan komuta ettiği Turk ordusu Cinlileri yenerek Turk devletinin durumunu duzeltirken, batıda Kultigin Kağan ordusuyla Buhara yakınlarına kadar ilerledi (707) Boylece Turkler batıda Araplarla karşı karşıyageldiler
Kapağan Kağan 716'da olunce oğullarıyla yeğenleri Bilge ve Kultigin arasında iktidar mucadelesi başladı Yeğenler bu savaşı kazandılar ama, ayrılıkcı Turk boyları ve Cinlilerle uzun uzun uğraşmak zorunda kaldılar Kultigin 731'de, ağabeyi Bilge Kağan ise 734'te olduler Geniş bolgeyi elde tutmak iyice gucleşti Arap baskısına doğuda Moğol baskısı eklenince ic ayrılıkların da etkisiyle Gokturk Devleti son buldu (745)
Uygarlık
Gokturkler donemi, Turklerin bozkır gocebe uygarlığından yerleşik tarım uygarlığına geciş donemidir Bu donemde hayvancılığın yanı sıra tarım da yapılmış, etrafı duvarlarla cevrili kentler meydana getirilmiştir
Kaya resimlerinden anlaşıldığına gore Gokturkler deri veya kece cizme ve uzun kaftan giyerlerdi Savaşırken başlarına tulga gecirir, uzun ve eğri kılıclar kullanırlardı
Gokturklerin, Turk dilinin ozelliklerine uygun bir yazıları vardı 38 harften oluşan Gokturk alfabesinde satırlar sağdan sola yazılırdı Bu alfabe ile yazılmış olan Orhon ve Yenisey yazıtları Turk dilinin VII yuzyılda gelişmiş bir kultur dili olduğunu gosterir
Gokturkler Turklerin ulusal dini olan Samanlığa bağlıydılar Başta Gok Tanrı olmak uzere doğa guclerine taparlardı Hakanın hizmet yetkisini Tanrı'dan aldığına inanılır, bu gorevi iyi bir şekilde yerine getirmesinin de bir Tanrı buyruğu olduğu kabul edilirdi
Yazıtlardan anlaşıldığına gore Gokturklerde olen bir kimsenin ruhunun bir kuş gibi ucup gittiğine inanılır ve onun icin yuğ denilen torenler yapılır, ardından ağıtlar yakılırdı
Gokturkler Hakkında Bilgi Maddeler Halinde
İlk defa Turk adını taşıyan Turk devletidir Gokturkler, Turklerin atlı uygarlık ya da bozkır uygarlığından yerleşik uygarlığa geciş doneminde, Turk boylarının başına gecerek hukum suren bir hakan sulalesidir (552745) Kurdukları devlete de Gokturk Devleti denir
Başkentleri Orta Asya'da Karakurum yakınında Otuken kentiydi Devlet başkanlarına «kağan», hakan soyundan olanlara «tigin» derlerdi Devletin kuruluşunda kağan, Bumin'di Ulkenin doğu kesimini yonetiyordu Batı kesiminde ise kardeşi İstemi Kağan vardı, ama geleneğe gore o, doğu kağanına bağlıydı
Bumin olduğunde yerine oğullarından biri değil, İstemi Kağan gecti Gokturkler, saltanatı Avarların elinden alarak devletlerini kurmuşlardı Bu iki kağan ve onların oğulları zamanında Gokturkler, doğuda Kingan Dağları'ndan batıda Demirkapı'ya kadar butun Orta Asya'ya egemen oldular İran Sasani hukumdarı Husrev Nuşirevan ile anlaşarak Cin ipek ticaret yollarım ellerine gecirdiler Turk egemenliğinin batıda yayılmasında ve Batı Turkistan Turkmenleşmesinde onemli rol oynadılar
VII yuzyılın ilk ceyreğinde bir durgunluk geciren Gokturkler, Kutluğ İlteriş Kağan zamanında yeniden canlılık gosterdiler Ama bu sırada doğudaki Cin tehlikesine, batıdan gelen ve Sasani egemenliğine son veren bir de Arap tehlikesi eklendi
VIII yuzyılın başlarında, 706'da Kapağan Kağan komuta ettiği Turk ordusu Cinlileri yenerek Turk devletinin durumunu duzeltirken, batıda Kultigin Kağan ordusuyla Buhara yakınlarına kadar ilerledi (707) Boylece Turkler batıda Araplarla karşı karşıyageldiler
Kapağan Kağan 716'da olunce oğullarıyla yeğenleri Bilge ve Kultigin arasında iktidar mucadelesi başladı Yeğenler bu savaşı kazandılar ama, ayrılıkcı Turk boyları ve Cinlilerle uzun uzun uğraşmak zorunda kaldılar Kultigin 731'de, ağabeyi Bilge Kağan ise 734'te olduler Geniş bolgeyi elde tutmak iyice gucleşti Arap baskısına doğuda Moğol baskısı eklenince ic ayrılıkların da etkisiyle Gokturk Devleti son buldu (745)
Uygarlık
Gokturkler donemi, Turklerin bozkır gocebe uygarlığından yerleşik tarım uygarlığına geciş donemidir Bu donemde hayvancılığın yanı sıra tarım da yapılmış, etrafı duvarlarla cevrili kentler meydana getirilmiştir
Kaya resimlerinden anlaşıldığına gore Gokturkler deri veya kece cizme ve uzun kaftan giyerlerdi Savaşırken başlarına tulga gecirir, uzun ve eğri kılıclar kullanırlardı
Gokturklerin, Turk dilinin ozelliklerine uygun bir yazıları vardı 38 harften oluşan Gokturk alfabesinde satırlar sağdan sola yazılırdı Bu alfabe ile yazılmış olan Orhon ve Yenisey yazıtları Turk dilinin VII yuzyılda gelişmiş bir kultur dili olduğunu gosterir
Gokturkler Turklerin ulusal dini olan Samanlığa bağlıydılar Başta Gok Tanrı olmak uzere doğa guclerine taparlardı Hakanın hizmet yetkisini Tanrı'dan aldığına inanılır, bu gorevi iyi bir şekilde yerine getirmesinin de bir Tanrı buyruğu olduğu kabul edilirdi
Yazıtlardan anlaşıldığına gore Gokturklerde olen bir kimsenin ruhunun bir kuş gibi ucup gittiğine inanılır ve onun icin yuğ denilen torenler yapılır, ardından ağıtlar yakılırdı