Gorguculuk (Ampirizm) Nedir?
Bilginin tek kaynağının gorgusel deney olduğunu ileri suren oğreti
Bilginin sadece duyumlardan geldiğini ve gorgusel deney dışında hicbir yoldan bilgi edinilemeyeceğini savunan bu oğreti, Turkce yazımıyla ampirizm adıyla anıldığı gibi deneycilik deyimiyle de dile getirilmektedir Batı dillerindeki koku, deney ve gorgu anlamlarını dile getiren Yu Empeiria deyimidir Bu Yunanca deyim, bilimsel bilgi anlamındaki Yu Episteme deyimiyle sezgisel ve tinsel bilgi anlamındaki Yu Gnosis deyimine karşıt bir anlam taşır ve gorgusel bilgi (insanın doğrudan doğruya gorduklerinden cıkardığı bilgi) anlamını dile getirir
Gorguculuk bircok yanılgılarına rağmen, felsefe alanında temel oğretilerden biridir Cunku felsefenin temel sorunu ustunde yan tutar, ozdekci bir anlayışa dayanır ve bilimsel bilgi kuramının gelişmesinde katkın olmuştur bilginin gorgulere dayandığı savı, ustan ve doğuştan olmadığı anlamını icerir Bu bakımdan gorguculuk, usculuğa ve doğuştancılığa karşıt bir duşunce akımıdır Bilginin gorguselliği duyulardan algılardan, deneylerden geldiği savını kapsar Bu bakımdan gorguculuk, her turlu deney oncesini, eşdeyişle onselliği yadsır Gorguculuğun babası sayılan İngiliz duşunuru John Locke zihinde bulunan hicbir şey oktur ki duyularda bulunmasınder ve insan anlığını doğduğu sırada bir boş levha (La Tabular rasa) sayar Duyumculuk gorguculuğun temelidir Bunun icindir ki antikcağın Demokritos ve Epikuros gibi buyuk Yunan duşunurleri ilk gorguculer sayılırlar İnsanlar gerekircilik duşuncesine de gorgul denemelerine dayanarak varmışlardır Gorguculuk ozdekciliğin sağlam temellerinden biri olmakla beraber Hegel ve ondan daha da acık bir dille de Engels kavramlar, eş deyişle ussal soyutlamalar olmadan bilim yapılamayacağını gostermişlerdir Ne var ki bu kavramların ve bu kavramları kullanma sanatının temeli de deneydir Kavramlar gibi onları kullanma bilgisi de doğuştan gelmemektedir Bunlar, doğa bilimlerinin ve felsefesinin iki bin yıllık gelişmesinin sonucudurlar Gorguculuk anlayışı John Locke'un duyumculuğuyla bicimlenmiş olduğu halde temelleri Francis Bacon ve Hobbes tarafından atılmıştır İngiliz duşunurleri David Hume ve John Stuart Mill taraflarından da geliştirilen bu anlayış bir yanda 18 yuzyıl Fransız ozdekcilerince BaconHobbesLocke'un attıkları ozdekci temele uygun olarak gelişirken obur yanda Berkeley, Hume, Mach, Avenarius ve cağdaş mantıksal gorguculerce duşunceci bir doğrultuda geliştirilmiştir Duşunceci doğrultu, deney verilerini duyumlarla sınırlar ve dış dunyayı yadsıyarak nesnel gercekliği sadece duyumlara ya da onlardan elde edilen nosyonlara ozgu kılar Bundan oturu ozdekci doğrultuda gelişen gorguculuğe ozdekci gorguculuk, duşunceci doğrultuda gelişen gorguculuğe duşunceci gorguculuk denir
Gorguculuk şu onemli yanılgıları taşır:
Eytişimden yoksun olduğu icin tek yanlıdır, bilgi surecinde deneyin rolunu metafizik bir tutumla saltıklaştırır
İkinci olarak ve bundan oturu bilgi surecinde duşuncenin rolunu kucumser
Ucuncu olarak ve bundan oturu bilgi surecinde duşuncenin goreli bağımsızlığını yadsır
Dorduncu olarak ve butun bunlardan oturu de oznel oğrenme surecini, etkin bir surec olarak değil, edilgin bir surec olarak gorur
Gorguculuğun butun bu yanılgıları eytişimsel ve tarihsel ozdekci felsefenin bilgi kuramıyla aşılmıştır
Bilginin tek kaynağının gorgusel deney olduğunu ileri suren oğreti
Bilginin sadece duyumlardan geldiğini ve gorgusel deney dışında hicbir yoldan bilgi edinilemeyeceğini savunan bu oğreti, Turkce yazımıyla ampirizm adıyla anıldığı gibi deneycilik deyimiyle de dile getirilmektedir Batı dillerindeki koku, deney ve gorgu anlamlarını dile getiren Yu Empeiria deyimidir Bu Yunanca deyim, bilimsel bilgi anlamındaki Yu Episteme deyimiyle sezgisel ve tinsel bilgi anlamındaki Yu Gnosis deyimine karşıt bir anlam taşır ve gorgusel bilgi (insanın doğrudan doğruya gorduklerinden cıkardığı bilgi) anlamını dile getirir
Gorguculuk bircok yanılgılarına rağmen, felsefe alanında temel oğretilerden biridir Cunku felsefenin temel sorunu ustunde yan tutar, ozdekci bir anlayışa dayanır ve bilimsel bilgi kuramının gelişmesinde katkın olmuştur bilginin gorgulere dayandığı savı, ustan ve doğuştan olmadığı anlamını icerir Bu bakımdan gorguculuk, usculuğa ve doğuştancılığa karşıt bir duşunce akımıdır Bilginin gorguselliği duyulardan algılardan, deneylerden geldiği savını kapsar Bu bakımdan gorguculuk, her turlu deney oncesini, eşdeyişle onselliği yadsır Gorguculuğun babası sayılan İngiliz duşunuru John Locke zihinde bulunan hicbir şey oktur ki duyularda bulunmasınder ve insan anlığını doğduğu sırada bir boş levha (La Tabular rasa) sayar Duyumculuk gorguculuğun temelidir Bunun icindir ki antikcağın Demokritos ve Epikuros gibi buyuk Yunan duşunurleri ilk gorguculer sayılırlar İnsanlar gerekircilik duşuncesine de gorgul denemelerine dayanarak varmışlardır Gorguculuk ozdekciliğin sağlam temellerinden biri olmakla beraber Hegel ve ondan daha da acık bir dille de Engels kavramlar, eş deyişle ussal soyutlamalar olmadan bilim yapılamayacağını gostermişlerdir Ne var ki bu kavramların ve bu kavramları kullanma sanatının temeli de deneydir Kavramlar gibi onları kullanma bilgisi de doğuştan gelmemektedir Bunlar, doğa bilimlerinin ve felsefesinin iki bin yıllık gelişmesinin sonucudurlar Gorguculuk anlayışı John Locke'un duyumculuğuyla bicimlenmiş olduğu halde temelleri Francis Bacon ve Hobbes tarafından atılmıştır İngiliz duşunurleri David Hume ve John Stuart Mill taraflarından da geliştirilen bu anlayış bir yanda 18 yuzyıl Fransız ozdekcilerince BaconHobbesLocke'un attıkları ozdekci temele uygun olarak gelişirken obur yanda Berkeley, Hume, Mach, Avenarius ve cağdaş mantıksal gorguculerce duşunceci bir doğrultuda geliştirilmiştir Duşunceci doğrultu, deney verilerini duyumlarla sınırlar ve dış dunyayı yadsıyarak nesnel gercekliği sadece duyumlara ya da onlardan elde edilen nosyonlara ozgu kılar Bundan oturu ozdekci doğrultuda gelişen gorguculuğe ozdekci gorguculuk, duşunceci doğrultuda gelişen gorguculuğe duşunceci gorguculuk denir
Gorguculuk şu onemli yanılgıları taşır:
Eytişimden yoksun olduğu icin tek yanlıdır, bilgi surecinde deneyin rolunu metafizik bir tutumla saltıklaştırır
İkinci olarak ve bundan oturu bilgi surecinde duşuncenin rolunu kucumser
Ucuncu olarak ve bundan oturu bilgi surecinde duşuncenin goreli bağımsızlığını yadsır
Dorduncu olarak ve butun bunlardan oturu de oznel oğrenme surecini, etkin bir surec olarak değil, edilgin bir surec olarak gorur
Gorguculuğun butun bu yanılgıları eytişimsel ve tarihsel ozdekci felsefenin bilgi kuramıyla aşılmıştır