Bölgenin kuzey sınırı Güneydoğu Toroslar ’ın güney eteklerinden geçer Doğu Anadolu ve Akdeniz bölgeleri ile komşudur Güneyde ise Suriye ve Irak sınırı bölgeyi sınırlandırır Alan yüzölçüm bakımından en ufak bölgemizdir
Yerşekilleri
Güneydoğu Anadolu yerşekilleri bakımından sade bir yapıdadır Bölgede plato ve ovalar geniş yer miktar Başlıca platolar Gaziantep, Adıyaman ve Şanlıurfa platolarıdır Yükseklikleri 500600 m civarındadır Bölgedeki yüksek yerler Karacadağ (1938 m) ve Mardin eşiğidir (12001300 m)
Nehir ve Gölleri
Bölgenin kayda değer akarsuları olan Fırat ve Dicle kaynaklarını Doğu Anadolu ’dan almaktadır Fırat, bölgenin batısındaki Adıyaman ve Şanlıurfa platolarına gömülerek güneye içten akışını devam ettirip ülkemizi terk eder Dicle ise Diyarbakır havzasından geçerek ülkemizi terk eder
Fırat ’ın Nizip, Göksu kolları ile Dicle ’nin Botan, Garzan ve Batman kolları diğer kayda değer akarsuları oluşturur Bölgedeki göller Fırat ve Dicle üzerinde kurulmuş baraj gölleridir Doğal göl yoktur
İklimi ve Bitki Örtüsü
Güneydoğu Anadolu ’nun batısında özellikle Gaziantep ve çevresinde Akdeniz ikliminin genel özellikleri ağır basar En yağışlı mevsim kıştır Yazlar sıcak ve kuraktır Türkiye ’de yaz sıcaklığının ve buharlaşma şiddetinin en çok olduğu yer Güneydoğu Anadolu ’dur Bunun nedenleri; Türkiye ’nin güneyinde bulunması, deniz etkisine kapalı olması ve güneyden esen sıcak ve kavurucu rüzgarlara (samyeli) açık olmasıdır İç Anadolu ’dan daha fazla yağış almasına rağmen Güneydoğu Anadolu ’da kuraklık daha fazla etkilidir Bu yüzden bu bölgede yağışa ya da sulamaya duyulan gereksinim öteki bölgelerden fazla daha fazladır
Bölgenin doğusundaki Dicle Bölümü ’nde karasal iklim vardır Bölgede, en yaygın olan ot gibi yaşama bozkırdır Güneydoğu Toroslar ’ın ve Karacadağ ’ın etekleri ile Mardin eşiği çevresinde çalılıklara ve meşe odunu ormanlarına rastlanır
Tarım ve Hayvancılık
Alan ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır Geniş düzlüklerin bulunması tarımı kolaylaştırır Yaz kuraklığının ve yazın buharlaşmanın fazla olması bir çok tarım ürününün üretimini sınırlandırır Tarımda çeşitliliği, verimi ve kaliteyi azaltır Nadas uygulamasını gerekli kılar Ama son yıllırda GAP ’la beraber sulamanın gelişmesiyle tarımsal üretim artmıştır
Bölgede tabii koşullar bilhassa tahıl ve mercimek üretimine uygundur Keza Antepfıstığı, pamuk, çeltik (pirinç) susam ve tütün üretilir Bağcılık önemlidir
Bozkırların geniş yer tutması sebebiyle küçükbaş hayvancılık önemlidir Bilhassa koyun yetiştirilir Kıl keçisi ve tiftik keçisi de yetiştirilmektedir Yalnız son yıllarda küçükbaş hayvancılık gerilemiştir
Nüfus ve Yerleşme
Bölgenin nüfusu 2000 sayımına tarafından 6,6 milyondur Yüzölçümü minik olduğu için nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üstündedir Nüfus daha çok Orta Fırat Bölümü ’nde toplanmıştır Bunda iklimin elverişliliği, toprakların daha bereketli, yerşekillerinin i daha sade olması ve son yıllarda sanayinin gelişmeye başlaması etkilidir Nüfus, yağışın çok olduğu dağların eteklerinde ve akarsu boylarında toplanmıştır Bölgenin başlıca merkezleri, Gaziantep, Adıyaman, Diyarbakır, Batman, Mardin ve Şanlıurfa ’dır
Madenler ve Endüstri
Yer altı zenginliği olarak petrol öncelikle kazanç Petrol, Diyarbakır, Adıyaman, Siirt ve Batman çevresinde bulunan yataklardan çıkarılır Cizre ve Silopi civarında Linyit çıkarılmaktadır Fosfat MardinMazıdağı civarında çıkarılmaktadır Bölgenin en kayda değer tesisi Batman ’daki petrol rafinerisidir Ayrıca son yıllarda Gaziantep, Şanlıurfa ve Diyarbakır ’da GAP ile birlikte sanayi şipşak gelişmektedir Özellikle de Gaziantep ’de sanayi çok ilerlemiştir
Bölgedeki Nemrut Dağı (Adıyaman) ile Diyarbakır ve Şanlıurfa şehirlerinde bulunan tarihi eserler bölgenin en manâlı turizm potansiyellerini oluşturur
Bölgenin Bölümleri
A) Dicle Bölümü
Bölgenin doğusunda, Diyarbakır havzası ve Mardin eşiğinden oluşur Diyarbakır havzasında uçup gitme şiddeti ve yaz kuraklığı fazla fazladır Bölümün kayda değer tarım ürünleri buğday, mercimek ve pamuktur Hem, bağcılık, tütün, karpuz ve sebze üretimi önemlidir Dicle Bölümünde nüfus, yağışın daha çok olduğu Mardin eşiği ve Diyarbakır çevresinde yoğunlaşmıştır Karasal iklim etkilidir Kışın sıcaklıklar düşer, yazın ise fazla artar
Doğal ur bozkırdır Raman, Garzan ve Kurtalan ’dan çıkarılan petrol Batman Petrol Rafinerisinde işlenir
B) Orta Fırat Bölümü
Burası Dicle Bölümü ’ne tarafından daha az engebelidir Gaziantep ve Şanlıurfa platoları çok geniş yer kaplar Bölümün güneyinde, Altınbaşak, Ceylanpınar, Suruç ovaları bulunur
Bölümde kısmen Akdeniz iklim özellikleri etkilidir Kışın en soğuk ayın sıcaklık ortalaması sıfır derecenin altına düşmez Tahıl, mercimek, üzüm, zeytin, antepfıstığı ve pamuk imal alanı geniştir İklim ve yerşekillerinin kullanışlı olması nedeniyle nüfusu yoğundur Gaziantep yolların kavşak noktasında yer alan önemli bir ticaret, sanayi ve hizmet merkezidir Gaziantep ve Şanlıurfa ’da son yıllarda tarım, sanayii ve ticaretin gelişmesiyle nüfus miktarında kayda değer artışlar meydana gelmiştir Çimento ve tekstil fabrikaları vardır
Güneydoğu Anadolu Bölgesi ’nde GAP projesinin bitmesi ile;
–*** Sulanabilen topraklar artacak ve nadas tarımı büyük ölçüde ortadan kalkacaktır
–*** Tarım ürünleri çeşidi artacak, üretimde ve verimde manâlı artışlar sağlanacaktır
–*** Tarıma alt yiyecek sanayii gelişecektir
–*** Kurulan barajlarla elektrik üretimi artacaktır
–*** İşsizlik azalacak ve diğer bölgelere olan göç aksine dönecektir
–*** Tarım, sanayi, ticaret, afiyet, eğitim ve kültür hizmetlerinde kayda değer değişiklikler olacaktır
Yerşekilleri
Güneydoğu Anadolu yerşekilleri bakımından sade bir yapıdadır Bölgede plato ve ovalar geniş yer miktar Başlıca platolar Gaziantep, Adıyaman ve Şanlıurfa platolarıdır Yükseklikleri 500600 m civarındadır Bölgedeki yüksek yerler Karacadağ (1938 m) ve Mardin eşiğidir (12001300 m)
Nehir ve Gölleri
Bölgenin kayda değer akarsuları olan Fırat ve Dicle kaynaklarını Doğu Anadolu ’dan almaktadır Fırat, bölgenin batısındaki Adıyaman ve Şanlıurfa platolarına gömülerek güneye içten akışını devam ettirip ülkemizi terk eder Dicle ise Diyarbakır havzasından geçerek ülkemizi terk eder
Fırat ’ın Nizip, Göksu kolları ile Dicle ’nin Botan, Garzan ve Batman kolları diğer kayda değer akarsuları oluşturur Bölgedeki göller Fırat ve Dicle üzerinde kurulmuş baraj gölleridir Doğal göl yoktur
İklimi ve Bitki Örtüsü
Güneydoğu Anadolu ’nun batısında özellikle Gaziantep ve çevresinde Akdeniz ikliminin genel özellikleri ağır basar En yağışlı mevsim kıştır Yazlar sıcak ve kuraktır Türkiye ’de yaz sıcaklığının ve buharlaşma şiddetinin en çok olduğu yer Güneydoğu Anadolu ’dur Bunun nedenleri; Türkiye ’nin güneyinde bulunması, deniz etkisine kapalı olması ve güneyden esen sıcak ve kavurucu rüzgarlara (samyeli) açık olmasıdır İç Anadolu ’dan daha fazla yağış almasına rağmen Güneydoğu Anadolu ’da kuraklık daha fazla etkilidir Bu yüzden bu bölgede yağışa ya da sulamaya duyulan gereksinim öteki bölgelerden fazla daha fazladır
Bölgenin doğusundaki Dicle Bölümü ’nde karasal iklim vardır Bölgede, en yaygın olan ot gibi yaşama bozkırdır Güneydoğu Toroslar ’ın ve Karacadağ ’ın etekleri ile Mardin eşiği çevresinde çalılıklara ve meşe odunu ormanlarına rastlanır
Tarım ve Hayvancılık
Alan ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır Geniş düzlüklerin bulunması tarımı kolaylaştırır Yaz kuraklığının ve yazın buharlaşmanın fazla olması bir çok tarım ürününün üretimini sınırlandırır Tarımda çeşitliliği, verimi ve kaliteyi azaltır Nadas uygulamasını gerekli kılar Ama son yıllırda GAP ’la beraber sulamanın gelişmesiyle tarımsal üretim artmıştır
Bölgede tabii koşullar bilhassa tahıl ve mercimek üretimine uygundur Keza Antepfıstığı, pamuk, çeltik (pirinç) susam ve tütün üretilir Bağcılık önemlidir
Bozkırların geniş yer tutması sebebiyle küçükbaş hayvancılık önemlidir Bilhassa koyun yetiştirilir Kıl keçisi ve tiftik keçisi de yetiştirilmektedir Yalnız son yıllarda küçükbaş hayvancılık gerilemiştir
Nüfus ve Yerleşme
Bölgenin nüfusu 2000 sayımına tarafından 6,6 milyondur Yüzölçümü minik olduğu için nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üstündedir Nüfus daha çok Orta Fırat Bölümü ’nde toplanmıştır Bunda iklimin elverişliliği, toprakların daha bereketli, yerşekillerinin i daha sade olması ve son yıllarda sanayinin gelişmeye başlaması etkilidir Nüfus, yağışın çok olduğu dağların eteklerinde ve akarsu boylarında toplanmıştır Bölgenin başlıca merkezleri, Gaziantep, Adıyaman, Diyarbakır, Batman, Mardin ve Şanlıurfa ’dır
Madenler ve Endüstri
Yer altı zenginliği olarak petrol öncelikle kazanç Petrol, Diyarbakır, Adıyaman, Siirt ve Batman çevresinde bulunan yataklardan çıkarılır Cizre ve Silopi civarında Linyit çıkarılmaktadır Fosfat MardinMazıdağı civarında çıkarılmaktadır Bölgenin en kayda değer tesisi Batman ’daki petrol rafinerisidir Ayrıca son yıllarda Gaziantep, Şanlıurfa ve Diyarbakır ’da GAP ile birlikte sanayi şipşak gelişmektedir Özellikle de Gaziantep ’de sanayi çok ilerlemiştir
Bölgedeki Nemrut Dağı (Adıyaman) ile Diyarbakır ve Şanlıurfa şehirlerinde bulunan tarihi eserler bölgenin en manâlı turizm potansiyellerini oluşturur
Bölgenin Bölümleri
A) Dicle Bölümü
Bölgenin doğusunda, Diyarbakır havzası ve Mardin eşiğinden oluşur Diyarbakır havzasında uçup gitme şiddeti ve yaz kuraklığı fazla fazladır Bölümün kayda değer tarım ürünleri buğday, mercimek ve pamuktur Hem, bağcılık, tütün, karpuz ve sebze üretimi önemlidir Dicle Bölümünde nüfus, yağışın daha çok olduğu Mardin eşiği ve Diyarbakır çevresinde yoğunlaşmıştır Karasal iklim etkilidir Kışın sıcaklıklar düşer, yazın ise fazla artar
Doğal ur bozkırdır Raman, Garzan ve Kurtalan ’dan çıkarılan petrol Batman Petrol Rafinerisinde işlenir
B) Orta Fırat Bölümü
Burası Dicle Bölümü ’ne tarafından daha az engebelidir Gaziantep ve Şanlıurfa platoları çok geniş yer kaplar Bölümün güneyinde, Altınbaşak, Ceylanpınar, Suruç ovaları bulunur
Bölümde kısmen Akdeniz iklim özellikleri etkilidir Kışın en soğuk ayın sıcaklık ortalaması sıfır derecenin altına düşmez Tahıl, mercimek, üzüm, zeytin, antepfıstığı ve pamuk imal alanı geniştir İklim ve yerşekillerinin kullanışlı olması nedeniyle nüfusu yoğundur Gaziantep yolların kavşak noktasında yer alan önemli bir ticaret, sanayi ve hizmet merkezidir Gaziantep ve Şanlıurfa ’da son yıllarda tarım, sanayii ve ticaretin gelişmesiyle nüfus miktarında kayda değer artışlar meydana gelmiştir Çimento ve tekstil fabrikaları vardır
Güneydoğu Anadolu Bölgesi ’nde GAP projesinin bitmesi ile;
–*** Sulanabilen topraklar artacak ve nadas tarımı büyük ölçüde ortadan kalkacaktır
–*** Tarım ürünleri çeşidi artacak, üretimde ve verimde manâlı artışlar sağlanacaktır
–*** Tarıma alt yiyecek sanayii gelişecektir
–*** Kurulan barajlarla elektrik üretimi artacaktır
–*** İşsizlik azalacak ve diğer bölgelere olan göç aksine dönecektir
–*** Tarım, sanayi, ticaret, afiyet, eğitim ve kültür hizmetlerinde kayda değer değişiklikler olacaktır