Haclı seferlerinin nedenleri sonucları
Şimdi Haclı Seferlerinin nedenlerini sırasıyla inceleyelim
Siyasal Nedenler
Musluman Araplar, Dort Halife ve Emeviler doneminde Suriye, Filistin ve İspanyayı ele gecirmişlerdi Aynı zamanda, son derslerimizde gorduğumuz gibi, Selcuklu Turkleri Anadolunun buyuk bolumunu Hıristiyanlık Bizansın elinden alarak devlet kurmuşlardı Bu durum Avrupalı Hıristiyanların sinirini bozuyordu
Ekonomik Nedenler
Avrupalılar cok eskiden beri doğudan gelen ipek, porselen ve baharat gibi mallara cok ilgi gostermişlerdir Ancak, o zaman dunyanın en buyuk ticaret yolları sayılan İpek ve Baharat yollarının denetimi Muslumanların denetiminde bulunuyordu Bazı Avrupalılar, bu Musluman ulkelerine giderek zengin olmak istiyorlardı
Dinsel Nedenler
Hıristiyanlar icin Kuduse hac ziyareti yapmak kutsal bir gorevdi Ancak, hac merkezinin Muslumanların elinde olması Hıristiyanların hoşuna gitmiyordu Hac gorevini rahat yerine getiremediklerini duşunuyorlardı Avrupanın onde gelen Hıristiyanlık tarikatları once devlet ve derebeyler arasında barışı sağladılar sonra onları, Muslumanlarla savaşmaya cağırdılar Bu savaşı Hz İsa ve Tanrı istiyor; Muslumanlarla savaşmak en kutsal gorevdir; bu savaşa katılanlar cennete gidecekler diye propaganda yaptılar Ayrıca, Hıristiyanlık Bizansın Turk akınlarından kurtulmak icin diğer Hıristiyanlık ulkelerden iki de bir yardım istemesi macera peşinde koşan Avrupalı prensleri ve şovalyeleri savaşa katılmaya yonlendiriyordu
Haclı Seferleri toplam sekiz tanedir İlki 1096da başlamış, en sonuncusu ise 1270 yılında yapılmıştır Bunlardan, şimdilik ilk dordu bizi ilgilendirdiği icin aşağıda onlardan soz edeceğiz
Birinci Haclı Seferi (10961099)
Haclı kuvvetleri Papa II Urbanusun talimatı uyarınca Ağustos 1096da harekete gectiler Sefere Batı Avrupa krallarının hicbiri katılmadı Fransalı (Frank) şovalyelerinin ağırlıkta olduğu haclı ordusu dort ayrı koldan yola cıktı Yaklaşık 4 bin atlı ve 25 bin piyadeden oluşan Haclı kuvvetleri bir yıl icinde İstanbula (Konstantinopolise) vardı Bizans desteğini de alan haclılar 1097de İzniki Anadolu Selcuklularının elinden aldılar ve Bizansa bıraktılar Anadolu Selcuklu Sultanı I Kılıc Arslanın direnişi yuzunden Anadoluyu buyuk zorluklar ve kayıplarla gecen Haclılar, sekiz aylık kuşatma sonunda Haziran 1098de Antakyayı aldılar Burada ortaya cıkan veba salgını yuzunden aralarında papalık temsilcisi de olmak uzere yuzlerce Haclı askeri oldu 7 Haziranda Kuduse ulaşdılar Bir aylık bir kuşatma sonunda kenti Fatımilerden alıp Musluman ve Yahudi halkı kılıctan gecirdiler (1099) Haclılar Kuduste bir krallık, Urfa ve Antakyada birer kontluk kurdular Boylece Haclı seferleri Hıristiyanlar acısından başarı ile sonuclandı Varlıklarını surduren bu devletlerden Urfa Kontluğunun daha sonra Musul Atabeyi Nureddin Zengi tarafından ele gecirilmesi Hıristiyan dunyasında buyuk tepkilere yol actı ve Papa 1145de yeni bir Haclı seferi cağrısında bulundu
İkinci Haclı Seferi (11471149)
II Haclı Seferinde Fransa kralı VII Louis ile Alman imparatoru III Konrad da vardı VII Louisden bir ay once yola cıkan III Konrad, 1147nin sonlarında Anadolu Selcuklu sultanı I Mesud tarafından Eskişehir yakınlarında yenilgiye uğratıldı İznike geri donen Konrad burada guclerini VII Louisninkilerle birleştirerek Kuduse doğru tekrar ilerlediler 1148de Antakyaya ve oradan da Kuduse ulaştılar Burada Haclı komutanlarının katıldığı bir toplantıda Şama saldırı kararı alındı ve 50 bin kişilik buyuk bir ordu oluşturuldu Ancak bu sefer başarısızlıkla sonuclandı ve yenileceklerini anlayan Haclılar geri cekildiler Hıristiyan ahalinin coğu kenti terk etmek zorunda kaldı
II Haclı Seferini izleyen 25 yılboyunca Kudus Krallığı varlığını surdu Mısırdaki Eyyubi Kralı Salaheddin Eyyubi Kudusun duştuğu haberi Avrupada geniş yankılar uyandırdı Papa VIII Gregorius bir ferman yayınlayarak yeni bir Haclı Seferi cağrısında bulundu Mayıs 1189da o zamana değin bir araya getirilen Haclı kuvvetlerinin en buyuğunun başında yola cıktı Bu sefere Alman İmparatoru Frederik Barbaros, Fransa Kralı II Filip Ogust ve İngiltere Kralı Arslan Yurekli Rişar katıldılar Selcukluları yenilgiye uğrattıktan sonra Mayıs 1190 Konyaya ulaştı Anadolu Selcuklu Devleti hukumdarı II Kılıc Arslan Haclıların transit gecişine izin verdi Ama bir ay sonra Alman İmparatoru Frederik Tarsus cayında yuzerken boğuldu ve oldu İmparatorun olumu Alman ordusunun dağılmasına neden oldu Kalan Haclı birlikleri Fransa ve İngiltere kralları onderliğinde Kuduse doğru ilerlemeyi surdurduler Once Kudusu sonra da Şamı almayı tasarlıyorlardı Ancak Selahaddin Eyyubiyi yenemediler ve başarıla olamayarak ulkelerine geri donduler Haclıların bu seferdeki en buyuk kazancı Kıbrısın alınması olmuştu Ada, bundan sonraki Haclı Seferlerinde us olarak kullanıldı
Dorduncu Haclı Seferi
Papa III Innocentius 1198de IV Haclı Seferi icin bir ferman yayınladı Fransız soylusu katılmıştı Sefere katılacak birliklerin Venedik gemileriyle taşınması kararlaştırıldı Bunun icin Venediklilere belirli bir para odenecek ve fethedilecek topraklar Fransızlar ile Venedikliler arasında eşit olarak paylaşılacaktı Ama Haclıların bir bolumu doğrudan Anadoluya gitmeyi yeğlediğinden 1202 yazında Venedike gelen Haclı birlikleri beklenenden kucuktu Haclılar Venediklere karşı borclu durumuna duştu ve bu borcu kapatmak icin Macaristanın Zara kentinin ele gecirilmesinde Venediklilere yardım etmeye karar verdiler Kasım 1202de Zara kenti alınarak Venediklilere verildi Bundan sonra Venedikliler tarafından, aralarındaki ticari rekabet yuzunden doğrudan Bizans uzerine yonlendirilen Haclılar Nisan 1204de Konstatinopolisi ele gecirdiler ve yağmaladılar Bizans İmparatorluğunu yıkıp, yerine Latin İmparatorluğunu kurdular Bizans İmparatorluğu 1261 İznikte surdurmek zorunda kalacaktı Muslumanlara karşı başlatılmasına karşın amacından sapan IV Haclı Seferi, Bizans İmparatorluğunun iyice zayıflamasına yol actı
Avrupalılar, 1270 yılına kadar dort tane daha Haclı Seferi duzenledilerse de yeterince başarılı olmadılar
Haclı Seferlerinin Hıristiyan ve Musluman dunyaları uzerinde buyuk etkiler olmuştur Ayrıca şunu hatırlatmakta fayda var; 1999 yılı Birinci Haclı Seferinin 900 yıl donumu Yanlardaki resimler o donemdeki haclı askerlerini gosteriyor
Haclı Seferlerinin sonucları
1 Haclı Seferleri yuz binlerce Musluman ve Hıristiyanlık insanın olumune neden oldu
2 Hıristiyanlar başlangıcta başarı elde etseler de esas amaclarına ulaşamadılar
3 Avrupada bir cok derebeylik Yıkıldı yerine kucuk krallıklar kuruldu Yani Avrupanın siyasal goruntusu değişti
4 Bizans İmparatorluğu Haclı Seferlerinden buyuk zarar gordu ve zayıfladı
5 Avrupalılar Haclı Seferlerinden ekonomik bakımdan kazanclı cıktılar Deniz ticareti gelişti Marsilya, Venedik ve Cenova gibi liman kentleri zenginleşti
6 Avrupada gemi yapımcılığı gelişti
7 Doğudan pusula, kağıt ve barut gibi şeyleri alan Avrupanın bilim ve tekniği gelişti
8 Haclı Seferleri sonundan papanın ve kilisenin prestiji azaldı
9 Haclı Seferleri sayesinde Muslumanlar ve Hıristiyanlar birbirlerini daha yakından tanıma olanağı buldular
Şimdi Haclı Seferlerinin nedenlerini sırasıyla inceleyelim
Siyasal Nedenler
Musluman Araplar, Dort Halife ve Emeviler doneminde Suriye, Filistin ve İspanyayı ele gecirmişlerdi Aynı zamanda, son derslerimizde gorduğumuz gibi, Selcuklu Turkleri Anadolunun buyuk bolumunu Hıristiyanlık Bizansın elinden alarak devlet kurmuşlardı Bu durum Avrupalı Hıristiyanların sinirini bozuyordu
Ekonomik Nedenler
Avrupalılar cok eskiden beri doğudan gelen ipek, porselen ve baharat gibi mallara cok ilgi gostermişlerdir Ancak, o zaman dunyanın en buyuk ticaret yolları sayılan İpek ve Baharat yollarının denetimi Muslumanların denetiminde bulunuyordu Bazı Avrupalılar, bu Musluman ulkelerine giderek zengin olmak istiyorlardı
Dinsel Nedenler
Hıristiyanlar icin Kuduse hac ziyareti yapmak kutsal bir gorevdi Ancak, hac merkezinin Muslumanların elinde olması Hıristiyanların hoşuna gitmiyordu Hac gorevini rahat yerine getiremediklerini duşunuyorlardı Avrupanın onde gelen Hıristiyanlık tarikatları once devlet ve derebeyler arasında barışı sağladılar sonra onları, Muslumanlarla savaşmaya cağırdılar Bu savaşı Hz İsa ve Tanrı istiyor; Muslumanlarla savaşmak en kutsal gorevdir; bu savaşa katılanlar cennete gidecekler diye propaganda yaptılar Ayrıca, Hıristiyanlık Bizansın Turk akınlarından kurtulmak icin diğer Hıristiyanlık ulkelerden iki de bir yardım istemesi macera peşinde koşan Avrupalı prensleri ve şovalyeleri savaşa katılmaya yonlendiriyordu
Haclı Seferleri toplam sekiz tanedir İlki 1096da başlamış, en sonuncusu ise 1270 yılında yapılmıştır Bunlardan, şimdilik ilk dordu bizi ilgilendirdiği icin aşağıda onlardan soz edeceğiz
Birinci Haclı Seferi (10961099)
Haclı kuvvetleri Papa II Urbanusun talimatı uyarınca Ağustos 1096da harekete gectiler Sefere Batı Avrupa krallarının hicbiri katılmadı Fransalı (Frank) şovalyelerinin ağırlıkta olduğu haclı ordusu dort ayrı koldan yola cıktı Yaklaşık 4 bin atlı ve 25 bin piyadeden oluşan Haclı kuvvetleri bir yıl icinde İstanbula (Konstantinopolise) vardı Bizans desteğini de alan haclılar 1097de İzniki Anadolu Selcuklularının elinden aldılar ve Bizansa bıraktılar Anadolu Selcuklu Sultanı I Kılıc Arslanın direnişi yuzunden Anadoluyu buyuk zorluklar ve kayıplarla gecen Haclılar, sekiz aylık kuşatma sonunda Haziran 1098de Antakyayı aldılar Burada ortaya cıkan veba salgını yuzunden aralarında papalık temsilcisi de olmak uzere yuzlerce Haclı askeri oldu 7 Haziranda Kuduse ulaşdılar Bir aylık bir kuşatma sonunda kenti Fatımilerden alıp Musluman ve Yahudi halkı kılıctan gecirdiler (1099) Haclılar Kuduste bir krallık, Urfa ve Antakyada birer kontluk kurdular Boylece Haclı seferleri Hıristiyanlar acısından başarı ile sonuclandı Varlıklarını surduren bu devletlerden Urfa Kontluğunun daha sonra Musul Atabeyi Nureddin Zengi tarafından ele gecirilmesi Hıristiyan dunyasında buyuk tepkilere yol actı ve Papa 1145de yeni bir Haclı seferi cağrısında bulundu
İkinci Haclı Seferi (11471149)
II Haclı Seferinde Fransa kralı VII Louis ile Alman imparatoru III Konrad da vardı VII Louisden bir ay once yola cıkan III Konrad, 1147nin sonlarında Anadolu Selcuklu sultanı I Mesud tarafından Eskişehir yakınlarında yenilgiye uğratıldı İznike geri donen Konrad burada guclerini VII Louisninkilerle birleştirerek Kuduse doğru tekrar ilerlediler 1148de Antakyaya ve oradan da Kuduse ulaştılar Burada Haclı komutanlarının katıldığı bir toplantıda Şama saldırı kararı alındı ve 50 bin kişilik buyuk bir ordu oluşturuldu Ancak bu sefer başarısızlıkla sonuclandı ve yenileceklerini anlayan Haclılar geri cekildiler Hıristiyan ahalinin coğu kenti terk etmek zorunda kaldı
II Haclı Seferini izleyen 25 yılboyunca Kudus Krallığı varlığını surdu Mısırdaki Eyyubi Kralı Salaheddin Eyyubi Kudusun duştuğu haberi Avrupada geniş yankılar uyandırdı Papa VIII Gregorius bir ferman yayınlayarak yeni bir Haclı Seferi cağrısında bulundu Mayıs 1189da o zamana değin bir araya getirilen Haclı kuvvetlerinin en buyuğunun başında yola cıktı Bu sefere Alman İmparatoru Frederik Barbaros, Fransa Kralı II Filip Ogust ve İngiltere Kralı Arslan Yurekli Rişar katıldılar Selcukluları yenilgiye uğrattıktan sonra Mayıs 1190 Konyaya ulaştı Anadolu Selcuklu Devleti hukumdarı II Kılıc Arslan Haclıların transit gecişine izin verdi Ama bir ay sonra Alman İmparatoru Frederik Tarsus cayında yuzerken boğuldu ve oldu İmparatorun olumu Alman ordusunun dağılmasına neden oldu Kalan Haclı birlikleri Fransa ve İngiltere kralları onderliğinde Kuduse doğru ilerlemeyi surdurduler Once Kudusu sonra da Şamı almayı tasarlıyorlardı Ancak Selahaddin Eyyubiyi yenemediler ve başarıla olamayarak ulkelerine geri donduler Haclıların bu seferdeki en buyuk kazancı Kıbrısın alınması olmuştu Ada, bundan sonraki Haclı Seferlerinde us olarak kullanıldı
Dorduncu Haclı Seferi
Papa III Innocentius 1198de IV Haclı Seferi icin bir ferman yayınladı Fransız soylusu katılmıştı Sefere katılacak birliklerin Venedik gemileriyle taşınması kararlaştırıldı Bunun icin Venediklilere belirli bir para odenecek ve fethedilecek topraklar Fransızlar ile Venedikliler arasında eşit olarak paylaşılacaktı Ama Haclıların bir bolumu doğrudan Anadoluya gitmeyi yeğlediğinden 1202 yazında Venedike gelen Haclı birlikleri beklenenden kucuktu Haclılar Venediklere karşı borclu durumuna duştu ve bu borcu kapatmak icin Macaristanın Zara kentinin ele gecirilmesinde Venediklilere yardım etmeye karar verdiler Kasım 1202de Zara kenti alınarak Venediklilere verildi Bundan sonra Venedikliler tarafından, aralarındaki ticari rekabet yuzunden doğrudan Bizans uzerine yonlendirilen Haclılar Nisan 1204de Konstatinopolisi ele gecirdiler ve yağmaladılar Bizans İmparatorluğunu yıkıp, yerine Latin İmparatorluğunu kurdular Bizans İmparatorluğu 1261 İznikte surdurmek zorunda kalacaktı Muslumanlara karşı başlatılmasına karşın amacından sapan IV Haclı Seferi, Bizans İmparatorluğunun iyice zayıflamasına yol actı
Avrupalılar, 1270 yılına kadar dort tane daha Haclı Seferi duzenledilerse de yeterince başarılı olmadılar
Haclı Seferlerinin Hıristiyan ve Musluman dunyaları uzerinde buyuk etkiler olmuştur Ayrıca şunu hatırlatmakta fayda var; 1999 yılı Birinci Haclı Seferinin 900 yıl donumu Yanlardaki resimler o donemdeki haclı askerlerini gosteriyor
Haclı Seferlerinin sonucları
1 Haclı Seferleri yuz binlerce Musluman ve Hıristiyanlık insanın olumune neden oldu
2 Hıristiyanlar başlangıcta başarı elde etseler de esas amaclarına ulaşamadılar
3 Avrupada bir cok derebeylik Yıkıldı yerine kucuk krallıklar kuruldu Yani Avrupanın siyasal goruntusu değişti
4 Bizans İmparatorluğu Haclı Seferlerinden buyuk zarar gordu ve zayıfladı
5 Avrupalılar Haclı Seferlerinden ekonomik bakımdan kazanclı cıktılar Deniz ticareti gelişti Marsilya, Venedik ve Cenova gibi liman kentleri zenginleşti
6 Avrupada gemi yapımcılığı gelişti
7 Doğudan pusula, kağıt ve barut gibi şeyleri alan Avrupanın bilim ve tekniği gelişti
8 Haclı Seferleri sonundan papanın ve kilisenin prestiji azaldı
9 Haclı Seferleri sayesinde Muslumanlar ve Hıristiyanlar birbirlerini daha yakından tanıma olanağı buldular