HALİFE VE HİLAFET
Halifelik, Muslumanlarda baş imamlık, goreviydi Hazreti Muhammed sağlığında imamlara kendi adına namaz kıldırmak yetkisini vererek kendisi baş imam olmuştu Peygamber, Muslumanların din ve dunya işlerinin başkanı idi Hazreti Muhammed olunce, İslamlar kendilerine Halife adı verilen ve Peygamberin vekili sayılan bir başkan sectiler Boylece Halife kelimesi Arap Devletlerinde devlet başkanına verilen bir san oldu Emeviler devrinde halifelik babadan oğula gecen bir saltanat haline geldi 1258'de HulagU'nun Bağdat'ı zaptı uzerine Abbasi sulalesinden birinin Mısır
Kolemenlerine sığınmasıyla halifelik Kolemenlerin himayesinde 1517'ye kadar devam etti Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim, Mısır'ı zaptettiği zaman halife olan Mutevekkil Alallah'tan halifeliği aldı Yavuz Sultan Selim'den sonra gelen butun Osmanlı Padişahları Halife sanını kullandılar Son halife Abdulmecit Efendiye kadar halifelik devlet başkanlığı ile beraber gitmiştir Onceleri hilafetin Osmanlı Devletine bir zararı olmadı Sonraları, bilhassa Osmanlı İmparatorluğu eski kuvvet ve kudretini kaybetmeğe başladığı devirlerde, girişilen her yenilik hareketine ulema sınıfı din adına engel olmağa calıştı Bu yuzden cok defa ayaklanmalar cıkararak imparatorluğun gerilemesine neden oldular
Abdulhamit II devrinde ve sonra, butun İslamları bir idare altında toplamak gayesiyle Panislamizmsiyaseti guduldu Bu siyaset, halkı Musluman olan somurgeye sahip Avrupa devletlerini aleyhimize cevirmekten başka bir şeye yaramadı Bu devletler Osmanlı İmparatorluğunu bir an once parcalamak, aralarında boluşmek icin faaliyete gectiler XIX'uncu asır da gelişmeye başlayan mi1liyetci1ik akımının, Turk o1mayan İslam toplulukları arasında yayılması, halifeliğin Muslumanlar uzerindeki nufuzunu azalttı
Osmanlı İmparatorluğunun yıkılma devrinde ise, halifeliğin, İslamlar uzerindeki otoritesi tamamen sarsılmıştı
İstiklal Savaşında Mehmet Vahdettin vatana saldıran duşmanla birleşerek Milli kuvvetler uzerine, Kuvayı İnzibatiye isimli Halife Orduları gonderdi Vahdettin'in kacması hadisesi ise halifelik şerefini busbutun kırdı Saltanatın kaldırılmasından sonra Buyuk Millet Meclisi tarafından
Veliaht Abdulmecit Efendiye Halife unvanı verildi Mustafa Kemal, Cumhuriyetin ilanından sonra artık, halifeliği rejim icin zararlı gormekteydi, Buna rağmen halifeliğin kaldırılması icin munasip zaman ve fırsatı bekledi Bu fırsatı da Halife ve taraftarları yarattılar
Abdulmecit Ffendi Halife secildikten sonra kendisine verilen talimata gore şunları yapacaktı:
a)Halifei Muslimin deyiminden başka unvan kullanmayacak
b)İslam dunyasına bir beyanname yayınlayarak kendisini Buyuk Millet
Meclisinin sectiğini bildirecek ve Turkiye Buyuk Millet Meclisi
Hukumetinin yaptığı hizmetlerden beğeniyle soz edilecekti
c)Vahdettin'in tutumunu ve kacışını eleştirecekti
Abdulmecit Efendi, imzasının ustunde Halifei Muslimin ve Hadimulharemeyn sanının bulunmasını, Vahdettin hakkında bir şey yazmamayı, beyannamenin
Turkcesiyle birlikte Arapcasının da olmasını istedi Halife Cuma namazına giderken beyaz bir ata biniyor, Fatih Sultan Mehmet gibi giyinip, başına aynı bicimde sarık sarıyordu İmzasını da Halife Abdulmecit Bin
Abdulaziz Handiye atıyordu Halifeyi alet olarak kullananların ve inananların tutumları da endişe verici nitelikte idi Bazı muha1if milletvekilleri İstanbu1'a gittiklerinde halifeyi ziyaret ediyorlardı: Yabancı elciler de ilk once halifeye gidiyorlardı Bu gibi hareketler normal zamanlarda belki tehlike teşkil etmezdi Fakat henuz halifeliğe bağlılığın devam ettiği bir devirde anlam taşıyordu Bir milletvekili yayınladığı bir broşurde Halife Meclisin, Meclis Halifenindirfikrini ileri surmekte idi Bazı İstanbul gazetelerinde halifeliğin oneminden bahseden yazılar cıkıyordu Bunların savundukları nokta şu idi: Turkiye fakirdir ve kucuk bir devlettir Onun bu kucukluğunu orten hilafettir O halde bu tarihi makamın devam etmesi gereklidir Bu kimseler hala Musluman dunyasının manevi şefi kalmamızdan buyuk faydalar bekliyorlardı
Mecliste de halife taraftarlarıyla devrimciler arasında tartışmalar oluyordu Butun bu olaylar; halife hakkında bir an once karar almayı gerektiriyordu Fakat Mustafa Kemal'i halifeliğin kaldırılmasına yonelten en kuvvetli sebep, halife kaldığı surece devrim yapılamayacağı duşuncesiydi O sırada savaş oyunları sebebiyle İzmir'e giden Mustafa Kemal, beraberinde bulunan İsmet Paşa, Fevzi Paşa ve Kazım Paşa ile halifeliğin kaldırılmasını kararlaştırdı Mustafa Kemal, Ankara'ya donduğu zaman Mecliste butce goruşmeleri yapılıyordu Abdulmecit Efendi hanedana verilen tahsisatın az olduğunu Meclise bildirmişti Bu vesile ile halife hakkında yana ve karşı bircok konuşmalar oldu Sonunda Buyuk Millet Meclisi 3 Mart 1924 gunu halifeliğin kaldırılmasına ve Osmanlı hanedanının memleket dışına cıkarılmasına karar verdi 5 Mart 1924 sabahı Abdulmecit Efendi ailesiyle birlikte Turk topraklarından ayrıldı
Halifeliğin Kaldırılmasının Onemi:
Milli direniş esnasında Halife ordularının verdiği zarar ve millete cektirdiği acı unutulmamıştı Saltanatın kaldırılmasından sonra başka isimle aynı anlamda bir kuruluşun yerinde kalışı yeni rejimi tehdit eden buyuk bir tehlike teşkil edebilirdi Hilafetin kaldırılmasıyla bu kuşku ortadan kalkmış oldu O devirde Cumhuriyetin ilanından memnun olmayanlar, Halifelik kuruluşunu siyasal hırslarına arac olarak kullanma fırsatını bulamadılar Turkiye, siyasal iktidarda, dinsel, nitelik taşıyan yarı teokratik vasfından biraz sıyrıldı Tam anlamıyla layık bir devlet olabilmesi icin aşılacak bazı engeller vardı İlk Anayasanın layık olmayan hukumlerinin de kalkması Dini siyasetten ayıran, devlet idaresinde dinsel ilke ve kuruluşları, devlet dışı tutan layık bir devlete doğru yoneldi Mustafa Kemal in tasarladığı devrim hareketlerine engel olacak bir kuvvet yıkılmış oldu Cumhuriyet Hukumeti icin uygarlık yolunda ilerleme ufuklarının acılmış olması bakımından da Halifeliğin kaldırılması onemli bir olaydır
Halifelik, Muslumanlarda baş imamlık, goreviydi Hazreti Muhammed sağlığında imamlara kendi adına namaz kıldırmak yetkisini vererek kendisi baş imam olmuştu Peygamber, Muslumanların din ve dunya işlerinin başkanı idi Hazreti Muhammed olunce, İslamlar kendilerine Halife adı verilen ve Peygamberin vekili sayılan bir başkan sectiler Boylece Halife kelimesi Arap Devletlerinde devlet başkanına verilen bir san oldu Emeviler devrinde halifelik babadan oğula gecen bir saltanat haline geldi 1258'de HulagU'nun Bağdat'ı zaptı uzerine Abbasi sulalesinden birinin Mısır
Kolemenlerine sığınmasıyla halifelik Kolemenlerin himayesinde 1517'ye kadar devam etti Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim, Mısır'ı zaptettiği zaman halife olan Mutevekkil Alallah'tan halifeliği aldı Yavuz Sultan Selim'den sonra gelen butun Osmanlı Padişahları Halife sanını kullandılar Son halife Abdulmecit Efendiye kadar halifelik devlet başkanlığı ile beraber gitmiştir Onceleri hilafetin Osmanlı Devletine bir zararı olmadı Sonraları, bilhassa Osmanlı İmparatorluğu eski kuvvet ve kudretini kaybetmeğe başladığı devirlerde, girişilen her yenilik hareketine ulema sınıfı din adına engel olmağa calıştı Bu yuzden cok defa ayaklanmalar cıkararak imparatorluğun gerilemesine neden oldular
Abdulhamit II devrinde ve sonra, butun İslamları bir idare altında toplamak gayesiyle Panislamizmsiyaseti guduldu Bu siyaset, halkı Musluman olan somurgeye sahip Avrupa devletlerini aleyhimize cevirmekten başka bir şeye yaramadı Bu devletler Osmanlı İmparatorluğunu bir an once parcalamak, aralarında boluşmek icin faaliyete gectiler XIX'uncu asır da gelişmeye başlayan mi1liyetci1ik akımının, Turk o1mayan İslam toplulukları arasında yayılması, halifeliğin Muslumanlar uzerindeki nufuzunu azalttı
Osmanlı İmparatorluğunun yıkılma devrinde ise, halifeliğin, İslamlar uzerindeki otoritesi tamamen sarsılmıştı
İstiklal Savaşında Mehmet Vahdettin vatana saldıran duşmanla birleşerek Milli kuvvetler uzerine, Kuvayı İnzibatiye isimli Halife Orduları gonderdi Vahdettin'in kacması hadisesi ise halifelik şerefini busbutun kırdı Saltanatın kaldırılmasından sonra Buyuk Millet Meclisi tarafından
Veliaht Abdulmecit Efendiye Halife unvanı verildi Mustafa Kemal, Cumhuriyetin ilanından sonra artık, halifeliği rejim icin zararlı gormekteydi, Buna rağmen halifeliğin kaldırılması icin munasip zaman ve fırsatı bekledi Bu fırsatı da Halife ve taraftarları yarattılar
Abdulmecit Ffendi Halife secildikten sonra kendisine verilen talimata gore şunları yapacaktı:
a)Halifei Muslimin deyiminden başka unvan kullanmayacak
b)İslam dunyasına bir beyanname yayınlayarak kendisini Buyuk Millet
Meclisinin sectiğini bildirecek ve Turkiye Buyuk Millet Meclisi
Hukumetinin yaptığı hizmetlerden beğeniyle soz edilecekti
c)Vahdettin'in tutumunu ve kacışını eleştirecekti
Abdulmecit Efendi, imzasının ustunde Halifei Muslimin ve Hadimulharemeyn sanının bulunmasını, Vahdettin hakkında bir şey yazmamayı, beyannamenin
Turkcesiyle birlikte Arapcasının da olmasını istedi Halife Cuma namazına giderken beyaz bir ata biniyor, Fatih Sultan Mehmet gibi giyinip, başına aynı bicimde sarık sarıyordu İmzasını da Halife Abdulmecit Bin
Abdulaziz Handiye atıyordu Halifeyi alet olarak kullananların ve inananların tutumları da endişe verici nitelikte idi Bazı muha1if milletvekilleri İstanbu1'a gittiklerinde halifeyi ziyaret ediyorlardı: Yabancı elciler de ilk once halifeye gidiyorlardı Bu gibi hareketler normal zamanlarda belki tehlike teşkil etmezdi Fakat henuz halifeliğe bağlılığın devam ettiği bir devirde anlam taşıyordu Bir milletvekili yayınladığı bir broşurde Halife Meclisin, Meclis Halifenindirfikrini ileri surmekte idi Bazı İstanbul gazetelerinde halifeliğin oneminden bahseden yazılar cıkıyordu Bunların savundukları nokta şu idi: Turkiye fakirdir ve kucuk bir devlettir Onun bu kucukluğunu orten hilafettir O halde bu tarihi makamın devam etmesi gereklidir Bu kimseler hala Musluman dunyasının manevi şefi kalmamızdan buyuk faydalar bekliyorlardı
Mecliste de halife taraftarlarıyla devrimciler arasında tartışmalar oluyordu Butun bu olaylar; halife hakkında bir an once karar almayı gerektiriyordu Fakat Mustafa Kemal'i halifeliğin kaldırılmasına yonelten en kuvvetli sebep, halife kaldığı surece devrim yapılamayacağı duşuncesiydi O sırada savaş oyunları sebebiyle İzmir'e giden Mustafa Kemal, beraberinde bulunan İsmet Paşa, Fevzi Paşa ve Kazım Paşa ile halifeliğin kaldırılmasını kararlaştırdı Mustafa Kemal, Ankara'ya donduğu zaman Mecliste butce goruşmeleri yapılıyordu Abdulmecit Efendi hanedana verilen tahsisatın az olduğunu Meclise bildirmişti Bu vesile ile halife hakkında yana ve karşı bircok konuşmalar oldu Sonunda Buyuk Millet Meclisi 3 Mart 1924 gunu halifeliğin kaldırılmasına ve Osmanlı hanedanının memleket dışına cıkarılmasına karar verdi 5 Mart 1924 sabahı Abdulmecit Efendi ailesiyle birlikte Turk topraklarından ayrıldı
Halifeliğin Kaldırılmasının Onemi:
Milli direniş esnasında Halife ordularının verdiği zarar ve millete cektirdiği acı unutulmamıştı Saltanatın kaldırılmasından sonra başka isimle aynı anlamda bir kuruluşun yerinde kalışı yeni rejimi tehdit eden buyuk bir tehlike teşkil edebilirdi Hilafetin kaldırılmasıyla bu kuşku ortadan kalkmış oldu O devirde Cumhuriyetin ilanından memnun olmayanlar, Halifelik kuruluşunu siyasal hırslarına arac olarak kullanma fırsatını bulamadılar Turkiye, siyasal iktidarda, dinsel, nitelik taşıyan yarı teokratik vasfından biraz sıyrıldı Tam anlamıyla layık bir devlet olabilmesi icin aşılacak bazı engeller vardı İlk Anayasanın layık olmayan hukumlerinin de kalkması Dini siyasetten ayıran, devlet idaresinde dinsel ilke ve kuruluşları, devlet dışı tutan layık bir devlete doğru yoneldi Mustafa Kemal in tasarladığı devrim hareketlerine engel olacak bir kuvvet yıkılmış oldu Cumhuriyet Hukumeti icin uygarlık yolunda ilerleme ufuklarının acılmış olması bakımından da Halifeliğin kaldırılması onemli bir olaydır