Hamilelikte Ultrason Güvenli midir?
Konu tıp ve insan olduğunda herhangi bir başvuru, çare şekli ya da tanısal usul için kesinlikle güvenlidir seslenmek muhtemel değildir
Dünya üzerinde ne değin insan varsa öyle öbür kalıtımsal yapı var demektir ve bunlardan biri için bile geri kalanları için güvenli olan bir kullanım istenmeyen sonuçlar doğurabilir
Tıpta bir uygulamanın güvenli ya da etkin olup olmadığı fakat yapılan araştırmalar ve bunlardan elde edilen verilerin istatistiksel olarak incelenmesi ile değerlendirilir
Bilimsel açıdan en anlamlı araştırmalar plasebo kontrollü randomize prospektif olarak adlandırılanlardır Bu cins araştırmalarda benzer karakterisitk yapıya sahip hastalar rastlantısal olarak 2 gruba ayrılır Çalışma grubu olarak adlandırılan gruba uygulamada bulunulurken yoklama grubu olarak adlandırılan gruptaki hastalara herhangi bir uygulamada bulunulmaz Sonuçta elde edilen veriler değerlendirilir ve aradaki farkın istatistiki açıdan manalı olup olmadığı incelenir Eğer bir anlam bulunursa bu uygulanan tedavinin etkin veya etkisiz olduğu şeklinde yorumlanır Tek bir çalışmada sonucun anlamlı veya yararsız olarak bulunması o uygulamanın etkin ya da etkisi olduğu belirli sonucunu vermez Benzer sonuçların başka incelemeler kadar da desteklenmesi gerekir
Tıp literatüründe herhangi bir konu hakkında lehte ve aleyhte pekçok araştırma bulunur Bunların birarada değerlendirilmesi ile meta analizler yapılır ve bir genellemeye varılmaya çalışılır
Her çalışmadaki hasta karakteristikleri birbirinden öbür olacağı için sonuçlar aralarında da ayrım olması şaşırtıcı değildir
Bir diğer kayda değer nokta da gövde dıştan laboratuvar ortamında (in vitro) ortaya meydana çıkan bir etkinin beden içinde (in vivo) ortaya çıkmaması olasılığıdır bu nedenle herhangi bir kullanım ile labovatuar ortamında görülen ya da teorikte bulunan bir tesir vücut içinde uygulandığında benzer şekilde ortaya çıkmayabilir
Bu kısa bilgiler ışığında ultrasonun gelişmekte olan bebek üstünde zararlı bir etkisinin olup olmadığı yapılan pekçok araştırmada incelenmiştir
Takriben 40 yıldır gebe kadınlar üzerinde uygulanan ultrason, rontgen ışınları ile yani xışınları ile çalışmadığından teorik olarak radyasyon ile görülen teratojenik etkiyi göstermesi beklenmez Daha açık bir dille ifade etmek gerekirse ultrasonun bebekte gelişim kusurlarına yol açması beklenilen bir teorik etki değildir
Termojenik tesir (ısı etkisi)
Ultrason ses dalgalarını yani mekanik enerjiyi kullanan bir görüntüleme tekniğidir Bu ses dalgaları ulaştıkları son dokular kadar ya emilir veya yansıtılır Bu durumda enerjinin korunumu kuralına uygun şekilde mekanik enerji ısı enerjisine dönüşür Ultrasonun teorik olarak potansiyel istenmeyen etkisi dokulardaki yerel ısı artışıdır Laboratuvar ortamında yani in vitro ortamda yüksek dozda ve uzun süre uygulanan ultrason enerjisinin ısı artışına neden olduğu bilinmektedir Bu ısınma uygulanan ultrasonik dalgaların gücü ve süresi ile dürüst orantılıdır Daha yüksek enerji uygulanan renkli doppler gibi incelemelerde bu teorik etkinin görülme olasılığı daha yüksektir
Kavitasyon
Ultrasonun bir öteki potansiyel riski de kavitasyondur Kavitasyon doku içinde geçici veya kalıcı baloncuklar oluşması olarak tanımlanabilir Bu baloncuklar dokuda harabiyete, doku kaybına ve kanamaya neden olabilirler
Ultrason bebek için zararlı mı?
Ultrasonun etkileri mekanik ve termal olarak iki gruba ayrıldığına göre fetus üzerindeki etkileri de bu şekilde incelenir Mekanik tesir açısından bakıldığında fetal incelemenin kavitasyona neden olabildiğini gösteren bir data yoktur Kavitasyon açısından ultrason güvenli kabul edilir
Fetal incelemelerde araştırmacılarda maksimum endişe uyandıran termal etkidir Yüksek sıcaklığın fetusta teratojenik tesir gösterdiği bilinmektedir Sıcaklık artışının 4 °C'den artı olması ve 5 dakikadan fazla süreyle bu düzeyde kalması durumunda negatif etkilerin ortaya çıkabileceği düşünülmektedir Yapılan araştırmalarda tanısal amaçlı yapılan ultrason uygulamalarında fetus üstünde negatif etki yaratabilecek düzeyde sıcaklık artışı ortaya çıktığı gösterilememiştir Hayvan deneylerinde uzun zaman doppler uygulanması durumunda takriben 25 °C'lik bir artış olabileceği gösterilmekle birlikte bu seviye bile insanlarda güvenlidir ve gebelikteki doppler incelemeleri bu dek uzun sürmemektedir böylece gebelikte yapılan ultrason termal açıdan da tehlikesiz kabul edilmektedir
Ultrasonun fetus üzerindeki öteki etkilerini de inceleyen binlerce klinik egzersiz mevcuttur
Bu çalışmalarda bebekler
Doğum ağrılığı
Konjenital (doğumsal) anomaliler
Enfeksiyon
Gelişim bozuklukları
İşitme
Görme
Tavır bozuklukları
Solaklık
Çocukluk çağı lösemileri ve kanserleri
açısından incelendiğinde anneleri kendilerine hamile iken ultrason incelemeleri yapılan ve yapılmayan bireyler arasında bu durumların ortaya çıkma oranları arasında istatistiksel olarak manalı bir fark saptanamamıştır
Bu veriler ışığında Amerikan Tıpta Ultrason Enstitüsü (The American Institute of Ultrasound in Medicine, AIUM) yayınladığı bildiride özetle şu görüşü kabul ettiğini bildirmektedir
Bugüne dek hastalar veya cihazları kullanan kişiler üstünde, günümüzdeki tipik tanısal ultrason cihazlarına ait dalgalara maruz kalma neticesinde ortaya çıktığı kanıtlanmış biyoloji ile ilgili bir etki bildirilmemiştir Gelecekte bu tür bir biyolojik etkinin görünme olasılığı bulunmakla birlikte eldeki aktüel veriler tanısal ultrasonografinin yararının eğer varsa bile zararından daha fazla olduğunu göstermektedir
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Amerikan Milli Yiyecek ve Hap Dairesi (FDA)'de aynı görüşleri savunmaktadır
Bütün bu bulgular eşliğinde yapılan fazla sayıda araştırmadan elde edilen verilere kadar hamilelikte ultrason incelemeleri günümüzde tehlikesiz olarak kabul edilmektedir Ama her uygulama ve tedavide olduğu gibi ultrason incelemesi de suistimal edilmemeli yalnızca zorunlu durumlarda uygulanmalıdır
Ultrasonun en manâlı zararı tecrübeli ve yetkin olmayan kişilerce yapıldığında elde edilen bulguların yanlış olarak yorumlanması ve bunun neticesinde hatalı kararlar verilmesinden doğan sonuçlardır
Kaynak: Bayan Hastalıkları ve Doğum Uzmanı DrAlper Mumcu *
Konu tıp ve insan olduğunda herhangi bir başvuru, çare şekli ya da tanısal usul için kesinlikle güvenlidir seslenmek muhtemel değildir
Dünya üzerinde ne değin insan varsa öyle öbür kalıtımsal yapı var demektir ve bunlardan biri için bile geri kalanları için güvenli olan bir kullanım istenmeyen sonuçlar doğurabilir
Tıpta bir uygulamanın güvenli ya da etkin olup olmadığı fakat yapılan araştırmalar ve bunlardan elde edilen verilerin istatistiksel olarak incelenmesi ile değerlendirilir
Bilimsel açıdan en anlamlı araştırmalar plasebo kontrollü randomize prospektif olarak adlandırılanlardır Bu cins araştırmalarda benzer karakterisitk yapıya sahip hastalar rastlantısal olarak 2 gruba ayrılır Çalışma grubu olarak adlandırılan gruba uygulamada bulunulurken yoklama grubu olarak adlandırılan gruptaki hastalara herhangi bir uygulamada bulunulmaz Sonuçta elde edilen veriler değerlendirilir ve aradaki farkın istatistiki açıdan manalı olup olmadığı incelenir Eğer bir anlam bulunursa bu uygulanan tedavinin etkin veya etkisiz olduğu şeklinde yorumlanır Tek bir çalışmada sonucun anlamlı veya yararsız olarak bulunması o uygulamanın etkin ya da etkisi olduğu belirli sonucunu vermez Benzer sonuçların başka incelemeler kadar da desteklenmesi gerekir
Tıp literatüründe herhangi bir konu hakkında lehte ve aleyhte pekçok araştırma bulunur Bunların birarada değerlendirilmesi ile meta analizler yapılır ve bir genellemeye varılmaya çalışılır
Her çalışmadaki hasta karakteristikleri birbirinden öbür olacağı için sonuçlar aralarında da ayrım olması şaşırtıcı değildir
Bir diğer kayda değer nokta da gövde dıştan laboratuvar ortamında (in vitro) ortaya meydana çıkan bir etkinin beden içinde (in vivo) ortaya çıkmaması olasılığıdır bu nedenle herhangi bir kullanım ile labovatuar ortamında görülen ya da teorikte bulunan bir tesir vücut içinde uygulandığında benzer şekilde ortaya çıkmayabilir
Bu kısa bilgiler ışığında ultrasonun gelişmekte olan bebek üstünde zararlı bir etkisinin olup olmadığı yapılan pekçok araştırmada incelenmiştir
Takriben 40 yıldır gebe kadınlar üzerinde uygulanan ultrason, rontgen ışınları ile yani xışınları ile çalışmadığından teorik olarak radyasyon ile görülen teratojenik etkiyi göstermesi beklenmez Daha açık bir dille ifade etmek gerekirse ultrasonun bebekte gelişim kusurlarına yol açması beklenilen bir teorik etki değildir
Termojenik tesir (ısı etkisi)
Ultrason ses dalgalarını yani mekanik enerjiyi kullanan bir görüntüleme tekniğidir Bu ses dalgaları ulaştıkları son dokular kadar ya emilir veya yansıtılır Bu durumda enerjinin korunumu kuralına uygun şekilde mekanik enerji ısı enerjisine dönüşür Ultrasonun teorik olarak potansiyel istenmeyen etkisi dokulardaki yerel ısı artışıdır Laboratuvar ortamında yani in vitro ortamda yüksek dozda ve uzun süre uygulanan ultrason enerjisinin ısı artışına neden olduğu bilinmektedir Bu ısınma uygulanan ultrasonik dalgaların gücü ve süresi ile dürüst orantılıdır Daha yüksek enerji uygulanan renkli doppler gibi incelemelerde bu teorik etkinin görülme olasılığı daha yüksektir
Kavitasyon
Ultrasonun bir öteki potansiyel riski de kavitasyondur Kavitasyon doku içinde geçici veya kalıcı baloncuklar oluşması olarak tanımlanabilir Bu baloncuklar dokuda harabiyete, doku kaybına ve kanamaya neden olabilirler
Ultrason bebek için zararlı mı?
Ultrasonun etkileri mekanik ve termal olarak iki gruba ayrıldığına göre fetus üzerindeki etkileri de bu şekilde incelenir Mekanik tesir açısından bakıldığında fetal incelemenin kavitasyona neden olabildiğini gösteren bir data yoktur Kavitasyon açısından ultrason güvenli kabul edilir
Fetal incelemelerde araştırmacılarda maksimum endişe uyandıran termal etkidir Yüksek sıcaklığın fetusta teratojenik tesir gösterdiği bilinmektedir Sıcaklık artışının 4 °C'den artı olması ve 5 dakikadan fazla süreyle bu düzeyde kalması durumunda negatif etkilerin ortaya çıkabileceği düşünülmektedir Yapılan araştırmalarda tanısal amaçlı yapılan ultrason uygulamalarında fetus üstünde negatif etki yaratabilecek düzeyde sıcaklık artışı ortaya çıktığı gösterilememiştir Hayvan deneylerinde uzun zaman doppler uygulanması durumunda takriben 25 °C'lik bir artış olabileceği gösterilmekle birlikte bu seviye bile insanlarda güvenlidir ve gebelikteki doppler incelemeleri bu dek uzun sürmemektedir böylece gebelikte yapılan ultrason termal açıdan da tehlikesiz kabul edilmektedir
Ultrasonun fetus üzerindeki öteki etkilerini de inceleyen binlerce klinik egzersiz mevcuttur
Bu çalışmalarda bebekler
Doğum ağrılığı
Konjenital (doğumsal) anomaliler
Enfeksiyon
Gelişim bozuklukları
İşitme
Görme
Tavır bozuklukları
Solaklık
Çocukluk çağı lösemileri ve kanserleri
açısından incelendiğinde anneleri kendilerine hamile iken ultrason incelemeleri yapılan ve yapılmayan bireyler arasında bu durumların ortaya çıkma oranları arasında istatistiksel olarak manalı bir fark saptanamamıştır
Bu veriler ışığında Amerikan Tıpta Ultrason Enstitüsü (The American Institute of Ultrasound in Medicine, AIUM) yayınladığı bildiride özetle şu görüşü kabul ettiğini bildirmektedir
Bugüne dek hastalar veya cihazları kullanan kişiler üstünde, günümüzdeki tipik tanısal ultrason cihazlarına ait dalgalara maruz kalma neticesinde ortaya çıktığı kanıtlanmış biyoloji ile ilgili bir etki bildirilmemiştir Gelecekte bu tür bir biyolojik etkinin görünme olasılığı bulunmakla birlikte eldeki aktüel veriler tanısal ultrasonografinin yararının eğer varsa bile zararından daha fazla olduğunu göstermektedir
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Amerikan Milli Yiyecek ve Hap Dairesi (FDA)'de aynı görüşleri savunmaktadır
Bütün bu bulgular eşliğinde yapılan fazla sayıda araştırmadan elde edilen verilere kadar hamilelikte ultrason incelemeleri günümüzde tehlikesiz olarak kabul edilmektedir Ama her uygulama ve tedavide olduğu gibi ultrason incelemesi de suistimal edilmemeli yalnızca zorunlu durumlarda uygulanmalıdır
Ultrasonun en manâlı zararı tecrübeli ve yetkin olmayan kişilerce yapıldığında elde edilen bulguların yanlış olarak yorumlanması ve bunun neticesinde hatalı kararlar verilmesinden doğan sonuçlardır
Kaynak: Bayan Hastalıkları ve Doğum Uzmanı DrAlper Mumcu *
