1 ANA MATERYAL
Toprakların oluşması icin oncelikle ana materyalin ayrışması ve cozulmesi gerekmektedir Ana materyalin cozulmesi ile bir cok mineraller ve elementler acığa cıkmaktadır ve bunların toprak suyunda eriyik hale gecmesi ile de bitkiler beslenmekte ve boylece toprakta organik faaliyetler bunu takibende organizmalar etkili olmaktadır
Yer yuvarlağının kara bolgelerini saran kıtasal kabuğun kalınlığı genel olarak 3570 km arasında değişmektedir Bu kıtasal kabuğun bileşiminde 2 000 i aşkın mineral ve 100den fazla element bulunmaktadır
Dunyamızın kabuğunda en fazla bulunan element kabuk ağırlığının % 465 ini ve hacminin % 94 unu oluşturan oksijendir Oksijen kabukta olduğu gibi toprakta bulunan inorganik elementlerin kaynağını teşkil etmektedir Oksijenden sonra gelen silisyum kabuk ağırlığının % 289 unu hacminin ise % 088 ini oluşturmaktadır Silis magmanın soğuması sırasında kuvars halinde magmatik kayalara yerleşmiştir Aluminyum kabuk ağırlığının % 83 unu teşkil eder; toprakta kil minerallerinde bulunduğu gibi mika ve feldspatlar halinde kayaların bunyesinde bulunur Bu uc element oksijenle birleşerek oksitleri oluşturmaktadır
Bundan sonra gelen elementlerden Ca Na K Mg primer olarak volkanik kayalardaki feldspatlarda bulunmaktadır Yukarıda bahsi gecen sekiz element kabuk ağırlığının % 986 sını hacminin ise neredeyse % 100 e yakın kısmını oluşturur
Kayalar pekişmemiş mineral parcalarından oluşmaktadır Bunların tam ayrışmamış kısımları toprak profili boyunca yuzeyden alta doğru azalan miktarda yer yer kucuk ve buyuk parcalar halinde gorulebilir Kayaların toprak oluşumu uzerindeki etkilerini acıkca belirtmek icin volkanik metamorfik ve tortul olmak uzere uc gruba ayırarak inceleyebiliriz
Volkanik Kayalar
Magmanın yerin derinliklerinde ya da yeryuzune cıkarak soğumasıyla oluşan kayalara volkanik ya da magmatik kayalar denir Eğer magma yerin derinliklerinde soğuyorsa granit gabro gibi iri mineralli plutonik kayaclar oluşmaktadır Yeryuzune cıktıktan sonra soğuyorsa bunlara da volkanik kayaclar denir Orneğin andezit bazalt Volkanik kayacların ayrışmasıyla oluşan topraklar mineral maddeler bakımından zengin olmaktadır Bunun en onemli sebebi bu kayaclar icindeki feldspatlar ve mikalardır Granitin ayrışmasıyla oluşan topraklar hem kaba teksturlu hem de besin maddeleri yonunden zengindir Bazik kayalar uzerinde ise orta bunyeli besin maddeleri bakımından zengin su tutma kapasitesi yuksek olan topraklar oluşmaktadır
Tortul Kayaclar
Volkanik veya metamorfik kutlelerin dış kuvvetlerin etkisiyle aşınıp taşınması ve yeryuzunun cukur sahalarında (Gol deniz veya havza tabanları) birikmesi ve diajenez gecirmesi sonucunda oluşan kayalara tortul kayalar denir Bu kayalar kokenlerine gore kırıntılı organik ve kimyasal olmak uzere uce ayrılırlar
Deniz gol ya da havza tabanlarında biriken kum mil ve kil boyutundaki malzemelerin pekişmesi sonucunda oluşan taneli kayaclara kırıntılı veya klastik tortul kayaclar denir Kum taşı mil taşı kil taşı ve konglomera bu sınıfa ornek olarak verilebilir
Sularda yaşayan foraminifer alg mercan gibi kirecli; radyolaria diatome gibi silisli canlıların oldukten sonra iskeletlerinin yığılmasıyla oluşan kayaclara organik tortul kayaclar denir Ayrıca bitkilerin oksijensiz ortamda yanmasıyla oluşan komur de bu sınıftadır
Sularda eriyik halde bulunan kirec ceşitli tuzlar silislerin cokelmesiyle oluşan kayaclara kimyasal tortul kayaclar denir Kalker jips dolomit vb bu sınıftandır
Metamorfik Kayaclar
Tortul ya da volkanik kayaların yuksek basınc sıcaklık ya da gerilmeler sonucunda başkalaşması ile oluşan kayalara metamorfik kayalar denir Mermer gnays kuvarsit gibi kayaclar bu sınıftandır
Yukarıda kısaca oluşum ve ozellikleri belirtilen ceşitli kayalar değişik şekilde fiziksel ve kimyasal yoldan ayrışmaya ve cozulmeye uğrar Kayaların cozulmesinde etkili olan faktorler;
Homojenlik durumu; cok ceşitli minerallerden oluşan kayalar bir yada iki mineralden oluşan kayalara gore daha cabuk parcalanırlar
Erimeye karşı olan direnc durumu; cimentosu silisli veya icerisinde silis miktarı fazla olan kayalar ayrışmaya karşı direncli iken kirecli yada jipsli kayalar daha kolay ayrışmaktadır
Pekişme durumu; bir cimento maddesi ile pekişmiş kayalar gevşek tortullara nazaran daha guc ayrışmaktadır
Kopma direnci ve kohezyon durumu; kayalardaki malzemelerin birbirine bağlanma durumu ve kopma direncide ayrışmayı etkilemektedir İcerisinde fazla miktarda kil bulunan kayaclar ayrışmaya daha direnclidir
Gozeneklilik ve gecirgenlik; Kayalarda gozeneklerin fazla olması suyun kayanın ic kısımlarına kadar nufuz etmesine ve cozulmenin şiddetlenmesine yol acmaktadır
Ana materyal faktoru; nemli iklimlerden kurak iklimlere doğru gidildikce toprak tiplerinin tayin edilmesinde onemli olcude artmaktadırYani ana kaya faktoru kurak iklim bolgelerindeki toprakların oluşumunda daha etkidir Cunku bu sahalarda yeteri kadar yağış gorulmemesi ayrışma ve taşınma olaylarının yavaşlamasına yol acmaktadır Bunun yanında nemli iklim bolgelerinde cozulme ve cozulen maddelerin taşınması daha hızlı cereyan ettiğinden ana kaya faktorunun etkisi azalmaktadır
2 ORGANİK FAKTORLER
Kayaların cozulmesiyle acığa cıkan besin maddelerine bağlı olarak saha bitki ortusu tarafından yavaş yavaş ortulmeye başlar Yosun liken calı ve ağacların sahaya yerleşmesi ile; bitki kokleri ve bitki artıklarının toprağa karışması ve humuslaşma ile birlikte oluşan ceşitli organik asitler parcalanma ve ayrışmayı daha da ilerletir Boylece bitki ortusu ve onunla birlikte gelen toprak canlıları toprak oluşumunda onemli bir safhayı başlatırlar
Guneşten gelen enerjinin % 001i bitkiler tarafından kullanılmaktadır Işığın en onemli etkisi fotosentezi sağlamasıdır Bu sayede organik maddenin oluşumu gercekleşmektedir Nitekim yeşil bitkiler guneş ışınlarından aldığı enerjiyi kullanarak yapraklardaki klorofil yardımı ile havanın CO2 ini ve yapraklara kadar gelen suyun birleşmesi ile organik maddeleri uretirler Bu olaya fotosentez denilmektedir
Topraktaki bitkilerin ayrıştırılması ile humus ve onunda ayrıştırılması ile humus maddeleri oluşmaktadır Her ikisine birden toprağın organik maddeleri denilmektedir Humus organizmalar tarafından toprağa karıştırılır Humusun toprağa karışmasından sonra ise toprak faunası ve mikro organizmalar kolay ayrışabilen şeker polisakkarid protein ve yağları alırlar Bu olaya mineralizasyon denilmektedir
Mikroflora
Topraktaki mikroflora icerisine giren bakteriler organik maddeleri parcalama azotu tespit etme ve bitki beslenmesi yonunden cok buyuk oneme haizdirler Toprak icerisinde bazen milyonlarca hatta milyarlarca bulunurlar En kucuk toprak parcasından daha kucukturler Bir gram toprak icerisindeki bakteri sayısının 1 milyon ile 4 milyar arasında değiştiği bilinmektedir
Bakteriler gerek toprak acısından gerekse de bitkilerin beslenmesi yonunden cok onemli yer tutan organik değişmelere sebep olmaktadır Bundan başka bakteriler nitrifikasyon kukurt oksidasyonu ve nitrojen tespitinde cok buyuk rol oynamaktadır Bakterilerin faaliyeti bir muddet icin duracak olursa yuksek bitkiler ve hayvanlar alemi cok gecmeden son bulabilir
Mikrofauna
Protozoa hayvan hayatının en basit şekli olup bakterilerden buyuk ve tek hucrelidir Bunların bir kısmı koloniler meydana getirirler Bunlar icinde cillat flagellat amip ve crytler sayılabilir Protozoalar dunyanın coğu yerinde bulunmaktadır ve bir hektar topraktaki ağırlığı 170335 kg civarındadır
Mikrofauna ve mikrofloralar bir gram toprakta milyonlarca sayıda bulunmaktadır ve toprak dahilindeki hızlı ve hareketli yaşamı gosterir Bu mikroorganizmaların toprak uzerindeki onemi organik kalıntıları elementar bileşimlerine ayırmasını mineral iyon değiştirmesini ve bitkilere faydalı nitrojeni sağlamasıdır
Mezofauna
Silindirik kurt ve solucanlar topraktaki mezofaunayı oluşturmaktadır Bu canlılar gozle gorulememektedir Bir donum toprakta milyonlarca sayıda bulunmaktadır ve ozellikle cayır alanlarında cok sayıdadırlar (km² de 20 milyon) Coğu turleri toprak yuzeyine yakın yerlerde yaşamaktadırlar
Mezofaunanın coğu besinlerini ayrışmış organik maddelerden almakta ve fungileri yemektedir; bazıları faydalı bazıları ise zararlıdır Zararlıların tesiri bitki koklerine olmaktadır Bunlar esas olarak bitki dokuntulerini yemekte ve bunlara bakteri ve fungilerin yerleşmesine engel olmaktadır
Makrofauna
Bu gurubu toprak kurtları ve solucan turleri oluşturmaktadır Bu canlılar gozle gorulebilmektedir Toprak kurtları en kuru ve en cok asit topraklar dışında toprak faunasının anasını tekil ederler Bol miktarda bitki artıklarını parcalar ve yerler Bu organik maddeler kurtların sindirim sistemlerinde humifiye olmaktadır Kurtlar toprak faunasının en buyuğu ve en ağırıdır Kurtlar kirec bakımından zengin olan topraklarda cok sayıda bulunmaktadır Kuru kumlu topraklarda veya anaerobik şartlar altında pH derecesinin 45in altında olduğu topraklarda nadir olarak bulunurlar Yeni Zelanda da kirec yonunden zengin eski mera toprağının 1 ha ında 8 milyon kurt veya solucan tespit edilmiş olup bunların ağırlığı aynı mera uzerinde otlayan koyunların ağırlığına eşittir
Darwine gore yaklaşık 1 donum arazideki kurt dışkılarının toplamı 10 tona ulaşmaktadır Ve bu dışkı miktarı 1 yılda toprak yuzeyini 05 cm kadar bir kalınlıkta kaplamaktadır Solucanların vucudundan gecen toprak miktarı ortalama olarak 10 tonu aşmaktadır Solucanlar suda durulan ince mil ve kaba kil boyutundaki notral humus bakımından toprak yuzeyini zenginleştirmektedir Dışkılar toprakta bulunandan daha fazla humus hava ve değişebilir bazlar ihtiva etmektedir Ayrıca yuksek pH derecesine ve fazla miktarda nitrata sahiptirler Bu canlıların acmış oldukları kanallar vasıtasıyla havanın derinlere kadar nufus etmesi sağlanır ayrıca bu kanallar boyunca su ve koklerinde yayılması kolaylaşır Boylece toprak kurtları ozellikle solucanlar sadece bitki artıklarının fiziksel ve kimyasal ayrışmasını değil aynı zamanda diğer toprak faunasına kıyasla toprağın mekanik yoldan karışmasını da mukemmel bir bicimde sağlar Kuşlara gelince bunlar toprak solucanlarını kurtlarını en kucuk mezofauna ve ağac boceklerini yerler Bunların dışkıları bitkilere besin sağlamaktadır
Makroflora
Toprak uzerindeki ağaclar calılar vs gibi boylu yuksek bitkiler mikroklimatik bir ortam oluştururlar ve atmosferden aldığı gazları toprağa verirler ve gazlardan katı olan odunsu maddeler uretirler Bu yuksek boylu bitkilerin koklerinin actığı kanallar boyunca su derinlere kadar sızar ve ayrıca kokler kendi başlarına ana materyalin fiziksel ve kimyasal yonden ayrışmasını cozmesini sağlarlar Diğer taraftan dal yaprak ve diğer organik artıkların ozellikle mikroorganizmalar tarafından ayrıştırılması ile toprağın ana organik maddesi oluşur
Toprakta bulunan organik madde dort ayrı grup halinde değerlendirilebilir Bunlar az ayrışmış organik madde bitki artıkları mobil humus ve organik maddedir
Topraktaki organik madde gerek toprak uzerine dokulen bitki artıklarının gerekse koklerin mikroorganizmalar tarafından ayrıştırılması sonucunda teşekkul etmektedir Once organik maddeler ayrışarak humusu oluşturmakta sonra bunların ayrışması ile organik maddenin bunyesinde bulunan elementler toprağa karışmakta ve bitkiler tarafından besin maddesi olarak alınmaktadır Bu haliyle organik maddeler bitkilerin ana besin kaynakları arasında yer almaktadır Organik maddenin ayrışması ile acığa cıkan ceşitli asitler toprağın oluşumunun ilerlemesi ve ozellikle mineral maddelerin ayrışmasını ilerletir ayrıca toprakta iyon alışverişinin hızlandırır
Toprağa organik maddenin karışması ile mikroflora mikrofauna mezofaunaya ait canlılar toprağın bunyesine yerleşmekte ve bu canlılar toprakta fiziksel ve kimyasal olayların gerek toprak oluşumu ve gerekse bitki beslenmesi yonunden ilerlemesine son derece faydalı olmaktadır Mesela solucanların dışkıları toprağı organik madde yonunden zenginleştirmekte ve ayrıca toprak dahilinde actığı kanalcıklardan su ve havanın toprağın derinliklerine kadar nufus etmesine ve toprağın fiziksel yonden karışmasına sebep olmaktadır
Bitki ortusunun toprağı tutması topraktaki ayrışma olaylarını kısmen kontrol etmesi organik madde vermesi yanında topraktan alınan ceşitli elementleri organik bileşikler halinde bunyesine alması ve bunun ayrışması ile tekrar toprağa vermesi boylece besin maddelerinin dolaşımını sağlaması acısından buyuk onemi haizdir
Bu acıklamaların ışığı altında organik maddenin toprak uzerindeki cok onemli etkileri şunlardır:
Toprağın koyu renk almasına sebep olur
Toprakta taneli yapının miktarını arttırır su tutma kapasitesini yukseltir
Mineral koloitlere nazaran 230 defa daha yuksek katyon değiştirme kapasitesine sahip olduğundan ve toprağın absorbsiyon kapasitesini aşırı derecede arttırdığından toprağın yuksek katyon değiştirme kapasitesinde olmasını sağlar
Minerallerdeki organik elementlerin cıkmasını N P ve S u organik formda tutulmasını ve ayrıca mineralizasyonu ile toprağa bitkilere yarayışlı besin maddeleri sağlaması ile toprağın bitkiler icin cok faydalı bir hale gelmesine sebep olur
Toprakların oluşması icin oncelikle ana materyalin ayrışması ve cozulmesi gerekmektedir Ana materyalin cozulmesi ile bir cok mineraller ve elementler acığa cıkmaktadır ve bunların toprak suyunda eriyik hale gecmesi ile de bitkiler beslenmekte ve boylece toprakta organik faaliyetler bunu takibende organizmalar etkili olmaktadır
Yer yuvarlağının kara bolgelerini saran kıtasal kabuğun kalınlığı genel olarak 3570 km arasında değişmektedir Bu kıtasal kabuğun bileşiminde 2 000 i aşkın mineral ve 100den fazla element bulunmaktadır
Dunyamızın kabuğunda en fazla bulunan element kabuk ağırlığının % 465 ini ve hacminin % 94 unu oluşturan oksijendir Oksijen kabukta olduğu gibi toprakta bulunan inorganik elementlerin kaynağını teşkil etmektedir Oksijenden sonra gelen silisyum kabuk ağırlığının % 289 unu hacminin ise % 088 ini oluşturmaktadır Silis magmanın soğuması sırasında kuvars halinde magmatik kayalara yerleşmiştir Aluminyum kabuk ağırlığının % 83 unu teşkil eder; toprakta kil minerallerinde bulunduğu gibi mika ve feldspatlar halinde kayaların bunyesinde bulunur Bu uc element oksijenle birleşerek oksitleri oluşturmaktadır
Bundan sonra gelen elementlerden Ca Na K Mg primer olarak volkanik kayalardaki feldspatlarda bulunmaktadır Yukarıda bahsi gecen sekiz element kabuk ağırlığının % 986 sını hacminin ise neredeyse % 100 e yakın kısmını oluşturur
Kayalar pekişmemiş mineral parcalarından oluşmaktadır Bunların tam ayrışmamış kısımları toprak profili boyunca yuzeyden alta doğru azalan miktarda yer yer kucuk ve buyuk parcalar halinde gorulebilir Kayaların toprak oluşumu uzerindeki etkilerini acıkca belirtmek icin volkanik metamorfik ve tortul olmak uzere uc gruba ayırarak inceleyebiliriz
Volkanik Kayalar
Magmanın yerin derinliklerinde ya da yeryuzune cıkarak soğumasıyla oluşan kayalara volkanik ya da magmatik kayalar denir Eğer magma yerin derinliklerinde soğuyorsa granit gabro gibi iri mineralli plutonik kayaclar oluşmaktadır Yeryuzune cıktıktan sonra soğuyorsa bunlara da volkanik kayaclar denir Orneğin andezit bazalt Volkanik kayacların ayrışmasıyla oluşan topraklar mineral maddeler bakımından zengin olmaktadır Bunun en onemli sebebi bu kayaclar icindeki feldspatlar ve mikalardır Granitin ayrışmasıyla oluşan topraklar hem kaba teksturlu hem de besin maddeleri yonunden zengindir Bazik kayalar uzerinde ise orta bunyeli besin maddeleri bakımından zengin su tutma kapasitesi yuksek olan topraklar oluşmaktadır
Tortul Kayaclar
Volkanik veya metamorfik kutlelerin dış kuvvetlerin etkisiyle aşınıp taşınması ve yeryuzunun cukur sahalarında (Gol deniz veya havza tabanları) birikmesi ve diajenez gecirmesi sonucunda oluşan kayalara tortul kayalar denir Bu kayalar kokenlerine gore kırıntılı organik ve kimyasal olmak uzere uce ayrılırlar
Deniz gol ya da havza tabanlarında biriken kum mil ve kil boyutundaki malzemelerin pekişmesi sonucunda oluşan taneli kayaclara kırıntılı veya klastik tortul kayaclar denir Kum taşı mil taşı kil taşı ve konglomera bu sınıfa ornek olarak verilebilir
Sularda yaşayan foraminifer alg mercan gibi kirecli; radyolaria diatome gibi silisli canlıların oldukten sonra iskeletlerinin yığılmasıyla oluşan kayaclara organik tortul kayaclar denir Ayrıca bitkilerin oksijensiz ortamda yanmasıyla oluşan komur de bu sınıftadır
Sularda eriyik halde bulunan kirec ceşitli tuzlar silislerin cokelmesiyle oluşan kayaclara kimyasal tortul kayaclar denir Kalker jips dolomit vb bu sınıftandır
Metamorfik Kayaclar
Tortul ya da volkanik kayaların yuksek basınc sıcaklık ya da gerilmeler sonucunda başkalaşması ile oluşan kayalara metamorfik kayalar denir Mermer gnays kuvarsit gibi kayaclar bu sınıftandır
Yukarıda kısaca oluşum ve ozellikleri belirtilen ceşitli kayalar değişik şekilde fiziksel ve kimyasal yoldan ayrışmaya ve cozulmeye uğrar Kayaların cozulmesinde etkili olan faktorler;
Homojenlik durumu; cok ceşitli minerallerden oluşan kayalar bir yada iki mineralden oluşan kayalara gore daha cabuk parcalanırlar
Erimeye karşı olan direnc durumu; cimentosu silisli veya icerisinde silis miktarı fazla olan kayalar ayrışmaya karşı direncli iken kirecli yada jipsli kayalar daha kolay ayrışmaktadır
Pekişme durumu; bir cimento maddesi ile pekişmiş kayalar gevşek tortullara nazaran daha guc ayrışmaktadır
Kopma direnci ve kohezyon durumu; kayalardaki malzemelerin birbirine bağlanma durumu ve kopma direncide ayrışmayı etkilemektedir İcerisinde fazla miktarda kil bulunan kayaclar ayrışmaya daha direnclidir
Gozeneklilik ve gecirgenlik; Kayalarda gozeneklerin fazla olması suyun kayanın ic kısımlarına kadar nufuz etmesine ve cozulmenin şiddetlenmesine yol acmaktadır
Ana materyal faktoru; nemli iklimlerden kurak iklimlere doğru gidildikce toprak tiplerinin tayin edilmesinde onemli olcude artmaktadırYani ana kaya faktoru kurak iklim bolgelerindeki toprakların oluşumunda daha etkidir Cunku bu sahalarda yeteri kadar yağış gorulmemesi ayrışma ve taşınma olaylarının yavaşlamasına yol acmaktadır Bunun yanında nemli iklim bolgelerinde cozulme ve cozulen maddelerin taşınması daha hızlı cereyan ettiğinden ana kaya faktorunun etkisi azalmaktadır
2 ORGANİK FAKTORLER
Kayaların cozulmesiyle acığa cıkan besin maddelerine bağlı olarak saha bitki ortusu tarafından yavaş yavaş ortulmeye başlar Yosun liken calı ve ağacların sahaya yerleşmesi ile; bitki kokleri ve bitki artıklarının toprağa karışması ve humuslaşma ile birlikte oluşan ceşitli organik asitler parcalanma ve ayrışmayı daha da ilerletir Boylece bitki ortusu ve onunla birlikte gelen toprak canlıları toprak oluşumunda onemli bir safhayı başlatırlar
Guneşten gelen enerjinin % 001i bitkiler tarafından kullanılmaktadır Işığın en onemli etkisi fotosentezi sağlamasıdır Bu sayede organik maddenin oluşumu gercekleşmektedir Nitekim yeşil bitkiler guneş ışınlarından aldığı enerjiyi kullanarak yapraklardaki klorofil yardımı ile havanın CO2 ini ve yapraklara kadar gelen suyun birleşmesi ile organik maddeleri uretirler Bu olaya fotosentez denilmektedir
Topraktaki bitkilerin ayrıştırılması ile humus ve onunda ayrıştırılması ile humus maddeleri oluşmaktadır Her ikisine birden toprağın organik maddeleri denilmektedir Humus organizmalar tarafından toprağa karıştırılır Humusun toprağa karışmasından sonra ise toprak faunası ve mikro organizmalar kolay ayrışabilen şeker polisakkarid protein ve yağları alırlar Bu olaya mineralizasyon denilmektedir
Mikroflora
Topraktaki mikroflora icerisine giren bakteriler organik maddeleri parcalama azotu tespit etme ve bitki beslenmesi yonunden cok buyuk oneme haizdirler Toprak icerisinde bazen milyonlarca hatta milyarlarca bulunurlar En kucuk toprak parcasından daha kucukturler Bir gram toprak icerisindeki bakteri sayısının 1 milyon ile 4 milyar arasında değiştiği bilinmektedir
Bakteriler gerek toprak acısından gerekse de bitkilerin beslenmesi yonunden cok onemli yer tutan organik değişmelere sebep olmaktadır Bundan başka bakteriler nitrifikasyon kukurt oksidasyonu ve nitrojen tespitinde cok buyuk rol oynamaktadır Bakterilerin faaliyeti bir muddet icin duracak olursa yuksek bitkiler ve hayvanlar alemi cok gecmeden son bulabilir
Mikrofauna
Protozoa hayvan hayatının en basit şekli olup bakterilerden buyuk ve tek hucrelidir Bunların bir kısmı koloniler meydana getirirler Bunlar icinde cillat flagellat amip ve crytler sayılabilir Protozoalar dunyanın coğu yerinde bulunmaktadır ve bir hektar topraktaki ağırlığı 170335 kg civarındadır
Mikrofauna ve mikrofloralar bir gram toprakta milyonlarca sayıda bulunmaktadır ve toprak dahilindeki hızlı ve hareketli yaşamı gosterir Bu mikroorganizmaların toprak uzerindeki onemi organik kalıntıları elementar bileşimlerine ayırmasını mineral iyon değiştirmesini ve bitkilere faydalı nitrojeni sağlamasıdır
Mezofauna
Silindirik kurt ve solucanlar topraktaki mezofaunayı oluşturmaktadır Bu canlılar gozle gorulememektedir Bir donum toprakta milyonlarca sayıda bulunmaktadır ve ozellikle cayır alanlarında cok sayıdadırlar (km² de 20 milyon) Coğu turleri toprak yuzeyine yakın yerlerde yaşamaktadırlar
Mezofaunanın coğu besinlerini ayrışmış organik maddelerden almakta ve fungileri yemektedir; bazıları faydalı bazıları ise zararlıdır Zararlıların tesiri bitki koklerine olmaktadır Bunlar esas olarak bitki dokuntulerini yemekte ve bunlara bakteri ve fungilerin yerleşmesine engel olmaktadır
Makrofauna
Bu gurubu toprak kurtları ve solucan turleri oluşturmaktadır Bu canlılar gozle gorulebilmektedir Toprak kurtları en kuru ve en cok asit topraklar dışında toprak faunasının anasını tekil ederler Bol miktarda bitki artıklarını parcalar ve yerler Bu organik maddeler kurtların sindirim sistemlerinde humifiye olmaktadır Kurtlar toprak faunasının en buyuğu ve en ağırıdır Kurtlar kirec bakımından zengin olan topraklarda cok sayıda bulunmaktadır Kuru kumlu topraklarda veya anaerobik şartlar altında pH derecesinin 45in altında olduğu topraklarda nadir olarak bulunurlar Yeni Zelanda da kirec yonunden zengin eski mera toprağının 1 ha ında 8 milyon kurt veya solucan tespit edilmiş olup bunların ağırlığı aynı mera uzerinde otlayan koyunların ağırlığına eşittir
Darwine gore yaklaşık 1 donum arazideki kurt dışkılarının toplamı 10 tona ulaşmaktadır Ve bu dışkı miktarı 1 yılda toprak yuzeyini 05 cm kadar bir kalınlıkta kaplamaktadır Solucanların vucudundan gecen toprak miktarı ortalama olarak 10 tonu aşmaktadır Solucanlar suda durulan ince mil ve kaba kil boyutundaki notral humus bakımından toprak yuzeyini zenginleştirmektedir Dışkılar toprakta bulunandan daha fazla humus hava ve değişebilir bazlar ihtiva etmektedir Ayrıca yuksek pH derecesine ve fazla miktarda nitrata sahiptirler Bu canlıların acmış oldukları kanallar vasıtasıyla havanın derinlere kadar nufus etmesi sağlanır ayrıca bu kanallar boyunca su ve koklerinde yayılması kolaylaşır Boylece toprak kurtları ozellikle solucanlar sadece bitki artıklarının fiziksel ve kimyasal ayrışmasını değil aynı zamanda diğer toprak faunasına kıyasla toprağın mekanik yoldan karışmasını da mukemmel bir bicimde sağlar Kuşlara gelince bunlar toprak solucanlarını kurtlarını en kucuk mezofauna ve ağac boceklerini yerler Bunların dışkıları bitkilere besin sağlamaktadır
Makroflora
Toprak uzerindeki ağaclar calılar vs gibi boylu yuksek bitkiler mikroklimatik bir ortam oluştururlar ve atmosferden aldığı gazları toprağa verirler ve gazlardan katı olan odunsu maddeler uretirler Bu yuksek boylu bitkilerin koklerinin actığı kanallar boyunca su derinlere kadar sızar ve ayrıca kokler kendi başlarına ana materyalin fiziksel ve kimyasal yonden ayrışmasını cozmesini sağlarlar Diğer taraftan dal yaprak ve diğer organik artıkların ozellikle mikroorganizmalar tarafından ayrıştırılması ile toprağın ana organik maddesi oluşur
Toprakta bulunan organik madde dort ayrı grup halinde değerlendirilebilir Bunlar az ayrışmış organik madde bitki artıkları mobil humus ve organik maddedir
Topraktaki organik madde gerek toprak uzerine dokulen bitki artıklarının gerekse koklerin mikroorganizmalar tarafından ayrıştırılması sonucunda teşekkul etmektedir Once organik maddeler ayrışarak humusu oluşturmakta sonra bunların ayrışması ile organik maddenin bunyesinde bulunan elementler toprağa karışmakta ve bitkiler tarafından besin maddesi olarak alınmaktadır Bu haliyle organik maddeler bitkilerin ana besin kaynakları arasında yer almaktadır Organik maddenin ayrışması ile acığa cıkan ceşitli asitler toprağın oluşumunun ilerlemesi ve ozellikle mineral maddelerin ayrışmasını ilerletir ayrıca toprakta iyon alışverişinin hızlandırır
Toprağa organik maddenin karışması ile mikroflora mikrofauna mezofaunaya ait canlılar toprağın bunyesine yerleşmekte ve bu canlılar toprakta fiziksel ve kimyasal olayların gerek toprak oluşumu ve gerekse bitki beslenmesi yonunden ilerlemesine son derece faydalı olmaktadır Mesela solucanların dışkıları toprağı organik madde yonunden zenginleştirmekte ve ayrıca toprak dahilinde actığı kanalcıklardan su ve havanın toprağın derinliklerine kadar nufus etmesine ve toprağın fiziksel yonden karışmasına sebep olmaktadır
Bitki ortusunun toprağı tutması topraktaki ayrışma olaylarını kısmen kontrol etmesi organik madde vermesi yanında topraktan alınan ceşitli elementleri organik bileşikler halinde bunyesine alması ve bunun ayrışması ile tekrar toprağa vermesi boylece besin maddelerinin dolaşımını sağlaması acısından buyuk onemi haizdir
Bu acıklamaların ışığı altında organik maddenin toprak uzerindeki cok onemli etkileri şunlardır:
Toprağın koyu renk almasına sebep olur
Toprakta taneli yapının miktarını arttırır su tutma kapasitesini yukseltir
Mineral koloitlere nazaran 230 defa daha yuksek katyon değiştirme kapasitesine sahip olduğundan ve toprağın absorbsiyon kapasitesini aşırı derecede arttırdığından toprağın yuksek katyon değiştirme kapasitesinde olmasını sağlar
Minerallerdeki organik elementlerin cıkmasını N P ve S u organik formda tutulmasını ve ayrıca mineralizasyonu ile toprağa bitkilere yarayışlı besin maddeleri sağlaması ile toprağın bitkiler icin cok faydalı bir hale gelmesine sebep olur