Harezmi hayatı ve eserleri kısaca ozeti
Harezmi dokuzuncu yuzyılda yetişmiş cebir alanında ilk defa eser yazan Turk matematik, coğrafya ve astronomi alimidir İsmi Muhammed bin Musa elHarezmi, kunyesi Ebu Abdullah ’tır Adı Latinceye Alkhorizmi, Fransızcaya Algorithme, İngilizceye ise Augrim şeklinde gecmiştir 780 senesinde Harezm ’de doğduğu kabul edilir 850 senesinde Bağdat ’ta vefat etti Uc oğlu olup, hepsi de matematik ilmi uzerinde ciddi calışmalarıyla tanınır
Harezmi, Hire bolgesinde bir Turk şehri olan Harezm ’den ilim oğrenmek icin ayrıldı ve zamanın ilim merkezi olan Bağdat ’a gitti Burada kıymetli İslam alimlerinden ders aldı ve kendini yetiştirdi Zamanın Abbasi halifesi Me ’mUn ’dan (813833) buyuk yardım ve destek gordu Me ’mUn kurduğu kutuphanenin idaresini Harezmi ’ye verdi Boylece o zamana kadar gelebilen matematik ve astronomi kaynaklarını inceleme imkanı bulan Harezmi, Bağdat ’taki ilimler akademisi olan Darulhikme ’de vazife aldı
Butun ihtiyacları Halife tarafından karşılanan Harezmi, Bağdat ’ta ve seyahatlerinde matematik, astronomi ve coğrafya alanında kıymetli araştırmalar yaptı 830 senesinde heyet başkanı olarak ilmi araştırmalar yapmak icin Afganistan yoluyla Hindistan ’a gitti Halifenin isteğiyle Bağdat ’taki Şamasiye ve Şam ’daki KasiyUn rasathanelerindeki rasat heyetiyle, yeryuzunun bir derecelik meridyen yayının uzunluğunu olcmek icin Sincar Ovası ’na gonderildi Harezmi, ilk defa birinci ve ikinci dereceden denklemleri analitik metotlarla, bir bilinmeyenli denklemleri de cebirsel ve geometrik metotlarla cozmenin kurallarını ve usullerini tespit etti Matematikte ilk defa sıfır rakamını kullandı Cebir ilmini, metodik ve sistematik olarak, ilk defa kendisi ortaya koydu Harezmi ’ye gelinceye kadar cebir adı altında olmamakla beraber, cebire ait bircok mevzular yer almıştır Harezmi, bunları yeni usul ve keşifleriyle sistematik bir duruma getirerek cebir ismi altında toplayıp aşağıdaki kare ve dikdortgenden ibaret misalde acıklanan geometrik ispat yolunu kullandı
Harezmi, matematik ilminin yanında astronomi ve coğrafya ilimlerinde de soz sahibiydi O, yeryuzunun yapısını inceleyerek, kendi buluşu olan bilgileri ortaya koydu O zamanlar bilinen; şehir, dağ, nehir ve adaları inceledi Yeryuzunun capını hesaplamak icin Halife tarafından bir heyetle vazifelendirildi KitabuSUretilArz adlı enlem ve boylam kitabını, heyetin hazırladığı esere ilave etti Bu eserinde Nil Nehrinin kaynağını acıkladı Malva ’nın merkezi olan ve Hindistan ’ın Gwalyar eyaletinin Ujjain şehrinden gecen boylam dairesini başlangıc meridyeni olarak almıştır Batlamyus ’un astronomik cetvellerini tashih etti Onun hazırladığı astronomi tabloları asırlarca ilim dunyasına rehberlik etti Bu tablolar 16 asır Avrupalı bilginlere rehber olmakla kalmayarak, başta Endulus alimleri olmak uzere butun Musluman fen alimleri tarafından incelendi Guneş ve Ay tutulmaları ile, paralaksa dair incelemelerinin bulunduğu ZiculHarezmi adlı eserinde, astronomi icin luzumlu trigonometri bilgisi ve trigonometri cetvelleri de vardır
Harezmi dokuzuncu yuzyılda yetişmiş cebir alanında ilk defa eser yazan Turk matematik, coğrafya ve astronomi alimidir İsmi Muhammed bin Musa elHarezmi, kunyesi Ebu Abdullah ’tır Adı Latinceye Alkhorizmi, Fransızcaya Algorithme, İngilizceye ise Augrim şeklinde gecmiştir 780 senesinde Harezm ’de doğduğu kabul edilir 850 senesinde Bağdat ’ta vefat etti Uc oğlu olup, hepsi de matematik ilmi uzerinde ciddi calışmalarıyla tanınır
Harezmi, Hire bolgesinde bir Turk şehri olan Harezm ’den ilim oğrenmek icin ayrıldı ve zamanın ilim merkezi olan Bağdat ’a gitti Burada kıymetli İslam alimlerinden ders aldı ve kendini yetiştirdi Zamanın Abbasi halifesi Me ’mUn ’dan (813833) buyuk yardım ve destek gordu Me ’mUn kurduğu kutuphanenin idaresini Harezmi ’ye verdi Boylece o zamana kadar gelebilen matematik ve astronomi kaynaklarını inceleme imkanı bulan Harezmi, Bağdat ’taki ilimler akademisi olan Darulhikme ’de vazife aldı
Butun ihtiyacları Halife tarafından karşılanan Harezmi, Bağdat ’ta ve seyahatlerinde matematik, astronomi ve coğrafya alanında kıymetli araştırmalar yaptı 830 senesinde heyet başkanı olarak ilmi araştırmalar yapmak icin Afganistan yoluyla Hindistan ’a gitti Halifenin isteğiyle Bağdat ’taki Şamasiye ve Şam ’daki KasiyUn rasathanelerindeki rasat heyetiyle, yeryuzunun bir derecelik meridyen yayının uzunluğunu olcmek icin Sincar Ovası ’na gonderildi Harezmi, ilk defa birinci ve ikinci dereceden denklemleri analitik metotlarla, bir bilinmeyenli denklemleri de cebirsel ve geometrik metotlarla cozmenin kurallarını ve usullerini tespit etti Matematikte ilk defa sıfır rakamını kullandı Cebir ilmini, metodik ve sistematik olarak, ilk defa kendisi ortaya koydu Harezmi ’ye gelinceye kadar cebir adı altında olmamakla beraber, cebire ait bircok mevzular yer almıştır Harezmi, bunları yeni usul ve keşifleriyle sistematik bir duruma getirerek cebir ismi altında toplayıp aşağıdaki kare ve dikdortgenden ibaret misalde acıklanan geometrik ispat yolunu kullandı
Harezmi, matematik ilminin yanında astronomi ve coğrafya ilimlerinde de soz sahibiydi O, yeryuzunun yapısını inceleyerek, kendi buluşu olan bilgileri ortaya koydu O zamanlar bilinen; şehir, dağ, nehir ve adaları inceledi Yeryuzunun capını hesaplamak icin Halife tarafından bir heyetle vazifelendirildi KitabuSUretilArz adlı enlem ve boylam kitabını, heyetin hazırladığı esere ilave etti Bu eserinde Nil Nehrinin kaynağını acıkladı Malva ’nın merkezi olan ve Hindistan ’ın Gwalyar eyaletinin Ujjain şehrinden gecen boylam dairesini başlangıc meridyeni olarak almıştır Batlamyus ’un astronomik cetvellerini tashih etti Onun hazırladığı astronomi tabloları asırlarca ilim dunyasına rehberlik etti Bu tablolar 16 asır Avrupalı bilginlere rehber olmakla kalmayarak, başta Endulus alimleri olmak uzere butun Musluman fen alimleri tarafından incelendi Guneş ve Ay tutulmaları ile, paralaksa dair incelemelerinin bulunduğu ZiculHarezmi adlı eserinde, astronomi icin luzumlu trigonometri bilgisi ve trigonometri cetvelleri de vardır