Haşimato hastalığı vücudun tiroid antijenlerine karşı antikor üretimiyle ortaya çıkan ve tiroid üretiminde engellemelere neden olan bir otoimmün hastalığıdır
Son yıllarda adını sıkça duyduğumuz Haşimato hastalığı, tiroid bezlerinin iltihaplanması hastalığıdır Boğazdan ziyade, tiroid hormonu bozukluğunun vücutta yarattığı değişikliklerle ilgili belirtiler gösterir Toplumun %2 lik bir kısmında görülen hastalık, özellikle kadınları tehdit etmektedir 1912 yılında “Hakaru Haşimato adlı bir Japon doktor tarafından tanımlanmış ve onun adıyla anılmaktadır
Anadolu’da malesef birçok gelin “Tembel Gelin Hastalığı diye adlandırılan haşimatohipotiroidi hastalığı yüzünden evliliklerinde sıkıntı yaşamış, tartışmaların ortasında kendilerini bulmuşlardır Hastalığı anlaşılamayan gelinler, kendilerini ifade edemedikleri ve de hastalığın tanısı konamadığı için evliliğinden bile olabilmektedir
Normalde tiroid bezi içinde, tiroid hormonları T4 ve T3 ün yapımında rol alan tiroid peroksidaz (TPO) enzimi bulunur Haşimato hastalığında, bağışıklık sistemi bu TPO maddesini tanıyamaz ve ona karşı anti TPO antikorunu üretir T4 ve T3 tiroid bezi içinde “tiroglobulin adlı moleküle bağlı halde depolanır Normal zamanda tiroglobulinde bir sorun yoktur
Haşimato hastalığına yakalanan kişilerde, hastanın bağışıklık sistemi, tiroglobuline karşı antitiroglobulin kısa adı ile antiTG antikoru üretir AntiTG ve AntiTPO antikoru Haşimato hastalığı (Hashimoto tiroidit) olan kişilerde tiroid bezinde tahribata yol açar Bu tahribat konunun uzmanı tarafından yapılan tiroid ultrasonografisinde direk olarak anlaşılabilir Haşimato hastalığına yol açan antiTPO ve antitiroglobülin tiroidin büyük kısmını tahrip edebilir Buna bağlı olarak tiroid hormonu üretimi azalır ve hipotiroidi yani tiroid tembelliği gelişir Tiroid tembelliği(hipotiroidizm) metabolizmayı yavaşlatır ve kilo alma artar Haşimato hastaları kolay kolay kilo veremez Kilo sorunu dışında başka şikayetler de başlar Ortaya çıkmasında en önemli etkenler, aşırı miktarda tuz tüketimi, ani ve sarsıcı üzüntüler, hamilelik, stres, solunum yolu enfeksiyonları Erken evrede teşhis edilemezse tiroid kanserine dönüşme olasılığı bulunuyor
Haşimato Hastalığı Tetkikleri
Büyük bir kısmında tiroid hormonları normal seviyededir(FT3, FT4, TSH) %10 civarı hastada hipotiroidi oluşmuştur(FT3, FT4 düşük, TSH yüksek)
Kanda otoantikorlar bulunmaktadır( Anti TPO, Anti TG) Hastaların büyük bir çoğunluğu yaşamları boyunca bu antikorları taşır Antikor bulunması, şimdi yoksa bile ileride hipotiroidi gelişeceğini gösterir
Haşimato hastalığı ultrasonografi ile teşhis edilebilir Tesbit edilen nodüllerin iyi huylu olup olmadığını anlamak için ultrasonografi altında iğne biyopsisi yapılması gerekebilir
Haşimato Hastalığının İlk Belirtileri ve Evreler
Çoğu hastanın önceleri şikayeti bulunmaz Hastalık evreler şeklinde gelişir Fakat zamanla Haşimatolu hastalarda tiroid bezi yetmezliği (hipotiroidi) oluşur Hastalar genelde guatr veya tiroid hormonu yetersizliğiyle ortaya çıkan halsizlik, bitkinlik, uyku hali, el ve yüzde şişme, ses kalınlaşması gibi şikayetlerle başvurur
Kabızlığa, üşümeye ve adet düzensizliği, memelerden süt gelmesi, adele krampları, ağrılara yol açabilir Haşimato ile gelişen hipotiroidi, hastaların bir kısmında cinsel isteksizlik, yorgunluk, hatta depresyona neden olur Kolesterol düzeyi genelde yüksek olduğu için kalp damar hastalıkları da beraberinde gelir Hipotiroididen dolayı saç ve cilt kuruması, tırnak kırılması olabilir, saç ve tırnaklar parlaklığını kaybeder Saçların dökülmesi başlayabilir Bunlardan en kötüsü fiziksel görünümü de etkileyen kaş dökülmesi ve kaş incelmesi, çünkü görünüm kişilerin psikolojisini etkiliyor ve maalesef de çare bulunamıyor İlerlemiş durumlarda kalp zarında(perikardit), akciğerde(plörezi) ve karında su toplaması(asit) görülebiliyor
Hastalığın diğer belirtileri şunlardır:
Orta derecede kilo alımı (57 kg)
Soğuğa karşı hassasiyet artışı
Kolayca yorulma
Düzensiz ve ağır adet dönemleri
Genç kadınlarda hamile kalmada zorlanma
Kuru cilt ve kabarık yüz
Saç kaybı ve kaş incelmesi
Ses kısıklığı
Depresyon
Kabızlık
Yavaş kalp atışları
Kolesterol seviyesinde artış
Haşimato Hastalığının Tedavisi
Haşimato hastalarının hemen hemen tamamında, hipotiroidi maalesef hastalığı tamamen ortadan kaldıracak bir tedavi henüz yoktur Yapılacak tedavi hasta guatr ve hipotiroide bağlı olarak planlanır Beslenme düzenine ilaveten Tiroid homonu verilmelidir Tedavi ömür boyu planlanmalıdır Göz, yüz ve ayak şişliklerine oranla cilt ve saç bulgularının düzelmesi daha uzun zaman alır Koroner kalp hastalarında ilaç düşük doz ile başlanır İlaçlar aç karna alınır, başka ilaç alınıyorsa aynı anda alınmalıdır Tiroid hormon yapımı için gerekli olan iyot her gün yeteri kadar gıda ve su ile alınmalıdır Zeytin yaprağı, üzüm çekirdeği, nar kabuğu, brokoli bitkisel takviyedir; ancak doktor kontrolünde kullanılmalıdır Haşimato tiroiditi bulunanların iyottan uzak durmaları gerekir Protein kaynağı olarak çeşitlilik sağlamalı, haftada iki kez balık, tavuk, kırmızı et tüketmeye özen göstermeli, tahıl ürünleri ihmal edilmemelidir
Haşimato Hastalığının Nedenleri
Haşimato hastalığı vücudun bağışıklık sisteminin antikorlar üreterek tiroid hücrelerine aldırması sonucu doğar Bilim adamları henüz bağışıklık sisteminin bu şekilde vücut hücrelerine saldırmasının nedenlerini bulamamışlardır fakat olası teoriler şunlardır:
1) Virüs ya da Bakteri
Bir virüs ya da bakteri vücudun enfeksiyonla savaşmak için antikor üretimini tetikleyebilir ve bu antikorlar da aynı zamanda vücuda saldırıyor olabilir
2) Genler
Otoimmün hastalıkları genetik olarak nesilden nesile genler yoluyla aktarılıyor olabilir
3) Hamilelik
Bazı kadınlar doğum yaptıktan sonra hipotiroidinin değişik bir formunu geçirebilir Çoğu durumda bu tedaviye ihtiyaç duyulmaksızın kendiliğinden geçer fakat yaklaşık %20’sinde ilerleyen yıllarda Haşimato hastalığı gelişir Bu da bazı kadınlarda hamileliğin hastalığı tetikleyici bir faktör olabileceğini göstermektedir
4) İyot
Çok fazla iyot tüketmek hastalığa meyilli bazı insanlarda riskleri artırabilir
Haşimato Hastalığının Teşhisi
Haşimato antikorları pozitif çıkan fakat tiroidi hala normal şekilde çalışan bir hastada doktorlar belli bir süre daha belirtileri izleyebilir Tiroid etkilenirse tiroid hormonu değiştirici ilaçlar verilmeye başlanır Daha hassas kan testlerinin gelişimiyle hastalığı daha erken dönemlerde teşhis etmek mümkün hale gelmiştir Öncelikle doktor boyunda şişme, ciltte kuruma ve saç kaybı gibi belirtileri kontrol etmek için fiziksel testler yapar Daha sonra hastaya enerji durumu, bağırsak hareketleri ve ses kısıklığı hakkında sorular sorar
Klinik teşhis koymak için laboratuvar kan testleri de gereklidir Bu testler şunlardır:
1) Hormon Testleri
Hastadan bir kan örneği alınır ve TSH ve T4 hormon seviyelerini test etmek için bu kan laboratuvara gönderilir Sonuç pozitif çıkarsa antikor testi de yapılır
2) Antikor Testi
Haşimato hastalığı ile ilgili belirli antikorların varlığını test etmek için hastadan bir kan örneği daha alınır Bazı insanlar antikorlara sahip olabilir fakat hala normal tiroid fonksiyonlarını yürütüyor olabilir Antikorlar yüksek miktarda bulunmazsa doktorlar Haşimato hastalığı teşhisi koyamaz Yüksek konsantrasyonda antikorlara sahip olmak başkasından daha hasta olduğunuz anlamına gelmez, sadece durumun doğal yollardan düzelmesi ihtimalinin daha düşük olduğu anlamına gelir
Haşimato Hastalığının Tedavisi
Haşimato antikorları testi pozitif çıksa da tiroid hala normal bir şekilde çalışıyorsa doktorlar bir süre daha belirtileri izlerler Eğer tiroid etkilenmeye başlarsa hastaya hayat boyu tedavi uygulanır
1) Sentetik Hormonlar
Haşimato hastalığı tiroid hormonu eksikliğine neden olursa hormon değiştirme terapisi uygulanır Bu da sentetik tiroid hormonu alımıyla gerçekleştirilir Bu sentetik hormon tiroksin hormonuna benzerdir ve bu hormonun doğal versiyonu tiroid bezleri tarafından üretilir Ağızdan alınan bu ilaçlar yeterli hormon seviyesini tekrar sağlar ve hipotiroidinin tüm belirtilerini ortadan kaldırır
Tedaviye başladıktan sonra hasta eskiye göre daha az yorgunluk hisseder İlaç tedavisi hastalık nedeniyle artan kolesterol seviyesini de kademeli olarak azaltır ve alınan kiloların da tekrar verilmesini sağlar Sentetik tiroid hormonu tedavisi hayat boyu sürer fakat ihtiyaç duyulan doz değiştirilebileceği için doktor sık sık 612 ayda bir TSH hormonu seviyesini kontrol eder
2) Doz Takibi
Doğru doz miktarını belirlemek için doktor birkaç haftadan sonra TSH seviyesini kontrol etmeye başlar İhtiyaç fazlası hormon kemik kaybını hızlandırabilir ve kalp ritim bozukluklarına neden olabilir
Eğer hastanın koroner atardamar hastalığı veya hipotiroidi varsa doktor düşük bir dozla başlar ve kademeli olarak dozu artırır Böylece kalp bu metabolik değişikliklere yavaş yavaş uyum sağlar
Tedavi sürerken iyi hissetme gerekçesiyle ilaç alımı bırakılmamalıdır yoksa belirtiler tekrar ortaya çıkabilir
3) Diğer Maddelerin Etkileri
Belirli ilaçlar, katkı besinler ve hatta bazı yiyecekler sentetik tiroid hormonunun emilimini engelleyebilir Yüksek miktarda soya, yüksek lifli besinler veya aşağıdakilerden herhangi birini tüketiyorsanız doktorunuzla temasa geçin:
Multivitaminleri de içeren demir içerikli katkı maddeler
Kolesterol seviyesini düşürücü bazı ilaçlar
Bazı antasitlerde (midede gaz ve asit dengesini sağlayıcı ilaçlar) bulunan aluminyom hidroksit
Kandaki yüksek potasyum seviyesini engelleyen Sodyum polistiren sülfonat
Bazı ülser ilaçları
Kalsiyum katkı maddeleri
Son yıllarda adını sıkça duyduğumuz Haşimato hastalığı, tiroid bezlerinin iltihaplanması hastalığıdır Boğazdan ziyade, tiroid hormonu bozukluğunun vücutta yarattığı değişikliklerle ilgili belirtiler gösterir Toplumun %2 lik bir kısmında görülen hastalık, özellikle kadınları tehdit etmektedir 1912 yılında “Hakaru Haşimato adlı bir Japon doktor tarafından tanımlanmış ve onun adıyla anılmaktadır
Anadolu’da malesef birçok gelin “Tembel Gelin Hastalığı diye adlandırılan haşimatohipotiroidi hastalığı yüzünden evliliklerinde sıkıntı yaşamış, tartışmaların ortasında kendilerini bulmuşlardır Hastalığı anlaşılamayan gelinler, kendilerini ifade edemedikleri ve de hastalığın tanısı konamadığı için evliliğinden bile olabilmektedir
Normalde tiroid bezi içinde, tiroid hormonları T4 ve T3 ün yapımında rol alan tiroid peroksidaz (TPO) enzimi bulunur Haşimato hastalığında, bağışıklık sistemi bu TPO maddesini tanıyamaz ve ona karşı anti TPO antikorunu üretir T4 ve T3 tiroid bezi içinde “tiroglobulin adlı moleküle bağlı halde depolanır Normal zamanda tiroglobulinde bir sorun yoktur
Haşimato hastalığına yakalanan kişilerde, hastanın bağışıklık sistemi, tiroglobuline karşı antitiroglobulin kısa adı ile antiTG antikoru üretir AntiTG ve AntiTPO antikoru Haşimato hastalığı (Hashimoto tiroidit) olan kişilerde tiroid bezinde tahribata yol açar Bu tahribat konunun uzmanı tarafından yapılan tiroid ultrasonografisinde direk olarak anlaşılabilir Haşimato hastalığına yol açan antiTPO ve antitiroglobülin tiroidin büyük kısmını tahrip edebilir Buna bağlı olarak tiroid hormonu üretimi azalır ve hipotiroidi yani tiroid tembelliği gelişir Tiroid tembelliği(hipotiroidizm) metabolizmayı yavaşlatır ve kilo alma artar Haşimato hastaları kolay kolay kilo veremez Kilo sorunu dışında başka şikayetler de başlar Ortaya çıkmasında en önemli etkenler, aşırı miktarda tuz tüketimi, ani ve sarsıcı üzüntüler, hamilelik, stres, solunum yolu enfeksiyonları Erken evrede teşhis edilemezse tiroid kanserine dönüşme olasılığı bulunuyor
Haşimato Hastalığı Tetkikleri
Büyük bir kısmında tiroid hormonları normal seviyededir(FT3, FT4, TSH) %10 civarı hastada hipotiroidi oluşmuştur(FT3, FT4 düşük, TSH yüksek)
Kanda otoantikorlar bulunmaktadır( Anti TPO, Anti TG) Hastaların büyük bir çoğunluğu yaşamları boyunca bu antikorları taşır Antikor bulunması, şimdi yoksa bile ileride hipotiroidi gelişeceğini gösterir
Haşimato hastalığı ultrasonografi ile teşhis edilebilir Tesbit edilen nodüllerin iyi huylu olup olmadığını anlamak için ultrasonografi altında iğne biyopsisi yapılması gerekebilir
Haşimato Hastalığının İlk Belirtileri ve Evreler
Çoğu hastanın önceleri şikayeti bulunmaz Hastalık evreler şeklinde gelişir Fakat zamanla Haşimatolu hastalarda tiroid bezi yetmezliği (hipotiroidi) oluşur Hastalar genelde guatr veya tiroid hormonu yetersizliğiyle ortaya çıkan halsizlik, bitkinlik, uyku hali, el ve yüzde şişme, ses kalınlaşması gibi şikayetlerle başvurur
Kabızlığa, üşümeye ve adet düzensizliği, memelerden süt gelmesi, adele krampları, ağrılara yol açabilir Haşimato ile gelişen hipotiroidi, hastaların bir kısmında cinsel isteksizlik, yorgunluk, hatta depresyona neden olur Kolesterol düzeyi genelde yüksek olduğu için kalp damar hastalıkları da beraberinde gelir Hipotiroididen dolayı saç ve cilt kuruması, tırnak kırılması olabilir, saç ve tırnaklar parlaklığını kaybeder Saçların dökülmesi başlayabilir Bunlardan en kötüsü fiziksel görünümü de etkileyen kaş dökülmesi ve kaş incelmesi, çünkü görünüm kişilerin psikolojisini etkiliyor ve maalesef de çare bulunamıyor İlerlemiş durumlarda kalp zarında(perikardit), akciğerde(plörezi) ve karında su toplaması(asit) görülebiliyor
Hastalığın diğer belirtileri şunlardır:
Orta derecede kilo alımı (57 kg)
Soğuğa karşı hassasiyet artışı
Kolayca yorulma
Düzensiz ve ağır adet dönemleri
Genç kadınlarda hamile kalmada zorlanma
Kuru cilt ve kabarık yüz
Saç kaybı ve kaş incelmesi
Ses kısıklığı
Depresyon
Kabızlık
Yavaş kalp atışları
Kolesterol seviyesinde artış
Haşimato Hastalığının Tedavisi
Haşimato hastalarının hemen hemen tamamında, hipotiroidi maalesef hastalığı tamamen ortadan kaldıracak bir tedavi henüz yoktur Yapılacak tedavi hasta guatr ve hipotiroide bağlı olarak planlanır Beslenme düzenine ilaveten Tiroid homonu verilmelidir Tedavi ömür boyu planlanmalıdır Göz, yüz ve ayak şişliklerine oranla cilt ve saç bulgularının düzelmesi daha uzun zaman alır Koroner kalp hastalarında ilaç düşük doz ile başlanır İlaçlar aç karna alınır, başka ilaç alınıyorsa aynı anda alınmalıdır Tiroid hormon yapımı için gerekli olan iyot her gün yeteri kadar gıda ve su ile alınmalıdır Zeytin yaprağı, üzüm çekirdeği, nar kabuğu, brokoli bitkisel takviyedir; ancak doktor kontrolünde kullanılmalıdır Haşimato tiroiditi bulunanların iyottan uzak durmaları gerekir Protein kaynağı olarak çeşitlilik sağlamalı, haftada iki kez balık, tavuk, kırmızı et tüketmeye özen göstermeli, tahıl ürünleri ihmal edilmemelidir
Haşimato Hastalığının Nedenleri
Haşimato hastalığı vücudun bağışıklık sisteminin antikorlar üreterek tiroid hücrelerine aldırması sonucu doğar Bilim adamları henüz bağışıklık sisteminin bu şekilde vücut hücrelerine saldırmasının nedenlerini bulamamışlardır fakat olası teoriler şunlardır:
1) Virüs ya da Bakteri
Bir virüs ya da bakteri vücudun enfeksiyonla savaşmak için antikor üretimini tetikleyebilir ve bu antikorlar da aynı zamanda vücuda saldırıyor olabilir
2) Genler
Otoimmün hastalıkları genetik olarak nesilden nesile genler yoluyla aktarılıyor olabilir
3) Hamilelik
Bazı kadınlar doğum yaptıktan sonra hipotiroidinin değişik bir formunu geçirebilir Çoğu durumda bu tedaviye ihtiyaç duyulmaksızın kendiliğinden geçer fakat yaklaşık %20’sinde ilerleyen yıllarda Haşimato hastalığı gelişir Bu da bazı kadınlarda hamileliğin hastalığı tetikleyici bir faktör olabileceğini göstermektedir
4) İyot
Çok fazla iyot tüketmek hastalığa meyilli bazı insanlarda riskleri artırabilir
Haşimato Hastalığının Teşhisi
Haşimato antikorları pozitif çıkan fakat tiroidi hala normal şekilde çalışan bir hastada doktorlar belli bir süre daha belirtileri izleyebilir Tiroid etkilenirse tiroid hormonu değiştirici ilaçlar verilmeye başlanır Daha hassas kan testlerinin gelişimiyle hastalığı daha erken dönemlerde teşhis etmek mümkün hale gelmiştir Öncelikle doktor boyunda şişme, ciltte kuruma ve saç kaybı gibi belirtileri kontrol etmek için fiziksel testler yapar Daha sonra hastaya enerji durumu, bağırsak hareketleri ve ses kısıklığı hakkında sorular sorar
Klinik teşhis koymak için laboratuvar kan testleri de gereklidir Bu testler şunlardır:
1) Hormon Testleri
Hastadan bir kan örneği alınır ve TSH ve T4 hormon seviyelerini test etmek için bu kan laboratuvara gönderilir Sonuç pozitif çıkarsa antikor testi de yapılır
2) Antikor Testi
Haşimato hastalığı ile ilgili belirli antikorların varlığını test etmek için hastadan bir kan örneği daha alınır Bazı insanlar antikorlara sahip olabilir fakat hala normal tiroid fonksiyonlarını yürütüyor olabilir Antikorlar yüksek miktarda bulunmazsa doktorlar Haşimato hastalığı teşhisi koyamaz Yüksek konsantrasyonda antikorlara sahip olmak başkasından daha hasta olduğunuz anlamına gelmez, sadece durumun doğal yollardan düzelmesi ihtimalinin daha düşük olduğu anlamına gelir
Haşimato Hastalığının Tedavisi
Haşimato antikorları testi pozitif çıksa da tiroid hala normal bir şekilde çalışıyorsa doktorlar bir süre daha belirtileri izlerler Eğer tiroid etkilenmeye başlarsa hastaya hayat boyu tedavi uygulanır
1) Sentetik Hormonlar
Haşimato hastalığı tiroid hormonu eksikliğine neden olursa hormon değiştirme terapisi uygulanır Bu da sentetik tiroid hormonu alımıyla gerçekleştirilir Bu sentetik hormon tiroksin hormonuna benzerdir ve bu hormonun doğal versiyonu tiroid bezleri tarafından üretilir Ağızdan alınan bu ilaçlar yeterli hormon seviyesini tekrar sağlar ve hipotiroidinin tüm belirtilerini ortadan kaldırır
Tedaviye başladıktan sonra hasta eskiye göre daha az yorgunluk hisseder İlaç tedavisi hastalık nedeniyle artan kolesterol seviyesini de kademeli olarak azaltır ve alınan kiloların da tekrar verilmesini sağlar Sentetik tiroid hormonu tedavisi hayat boyu sürer fakat ihtiyaç duyulan doz değiştirilebileceği için doktor sık sık 612 ayda bir TSH hormonu seviyesini kontrol eder
2) Doz Takibi
Doğru doz miktarını belirlemek için doktor birkaç haftadan sonra TSH seviyesini kontrol etmeye başlar İhtiyaç fazlası hormon kemik kaybını hızlandırabilir ve kalp ritim bozukluklarına neden olabilir
Eğer hastanın koroner atardamar hastalığı veya hipotiroidi varsa doktor düşük bir dozla başlar ve kademeli olarak dozu artırır Böylece kalp bu metabolik değişikliklere yavaş yavaş uyum sağlar
Tedavi sürerken iyi hissetme gerekçesiyle ilaç alımı bırakılmamalıdır yoksa belirtiler tekrar ortaya çıkabilir
3) Diğer Maddelerin Etkileri
Belirli ilaçlar, katkı besinler ve hatta bazı yiyecekler sentetik tiroid hormonunun emilimini engelleyebilir Yüksek miktarda soya, yüksek lifli besinler veya aşağıdakilerden herhangi birini tüketiyorsanız doktorunuzla temasa geçin:
Multivitaminleri de içeren demir içerikli katkı maddeler
Kolesterol seviyesini düşürücü bazı ilaçlar
Bazı antasitlerde (midede gaz ve asit dengesini sağlayıcı ilaçlar) bulunan aluminyom hidroksit
Kandaki yüksek potasyum seviyesini engelleyen Sodyum polistiren sülfonat
Bazı ülser ilaçları
Kalsiyum katkı maddeleri