hava kirliliğinin canlılar uzerindeki etkisi
hava kirliliğinin canlılar uzerindeki olumsuz etkileri
hava kirliliğinin canlılara etkisi
Hava kirliliğinin, başta insan sağlığı olmak uzere goruş mesafesi, materyaller, bitkiler ve hayvan sağlığı uzerinde olumsuz etkileri vardır Katı yakıtlar ve akaryakıt gibi karbonlu maddelerin tam yanmamasından meydana gelen katı ve sıvı parcacıkların bir gaz karışımı olan duman, hava kirliliğinin bir ceşitlidir ve goruş uzaklığını azaltıcı bir etkiye sahiptir
Hava kirliliğinin, sanatsal ve mimari yapılar uzerinde tahrip edici ve bozucu etkisi vardır Bitkiler uzerinde ise oldurucu ve buyumelerini engelleyici olabilmektedir Bu nedenle hava kirliliği hem canlıların sağlığı acısından, hem de ekonomik yonden zarar vericidir
Hava kirliliğinin insan sağlığı uzerindeki etkileri, atmosferde yuksek miktardaki zararlı maddelerin solunması sonucu ortaya cıkar
İnsanların sağlıklı ve rahat yaşayabilmesi icin teneffus edilen havanın mutlaka temiz olması gerekir Havanın doğal yapısını bozan ve kirleten maddelerin başka bir deyişle kirli havanın solunması, ozellikle akciğer dokularını tahrip edici ve oldurucu olabilmektedir
Solunum yolu ile alınan hava icerisindeki parcacıklar ve duman, teneffus esnasında yutulur ve akciğerlere kadar ulaşır
KARBON MONOKSİT ( CO )
Karbon monoksitin oksijen taşıma kapasitesini azaltması sonucunda kandaki oksijen yetersizliği nedeniyle kan damarlarının ceperleri, beyin kalp gibi hassas organ ve dokularda fonksiyon bozuklukları meydana gelir
Kukurt Oksitler ( SOX )
Hava kirletici emisyonların en yaygın olanı kukurtdioksit (SO2) dir Her yıl tonlarca SO2 ceşitli kaynaklardan yayınlanarak, atmosfere karışmaktadırKukurt dioksit ve atmosferdeki urunleri irritan etki gosterirler Solunan yuksek konsantrasyondaki kukurt dioksitin %95'i ust solunum yollarından absorbe olur Bunun sonucu olarak, bronşit, anfizem ve diğer akciğer hastalık semptomları meydana gelir
Azot Oksitler (NOX)
NOx’ in atmosferdeki bulunuşu yaklaşık olarak yarı yarıya taşıt egzosu ve sabit yakma tesislerinden dolayıdır Bu gazlar atmosferde doğal gaz cevrimine girerek, nitrik asit (HNO3) oluşumuyla sonuclanan zincirleme reaksiyonları tamamlarlar Atmosferdeki HNO3 oluşumu ise asit yağışının oluşmasını etkiler Son yıllarda Danimarka’ da yapılan bir araştırmayla amonyak buharlaşmasının guneş radyasyonuna maruz kaldığında atmosferdeki nitrik asit oluşumuna katkısının ihmal edilemeyecek boyutta olduğu belirlenmiştir Yağmurun amonyum iceriği toprakta, su havzalarında ve gollerde nitrifikasyon yapan bakteriler ve oksijen sayesinde amonyum nitrit asite donuştuğunde yağmurun asiditesini ayrıca 4 kat artırmaktadır Azot dioksitin sağlık uzerine etkileri; ceşitli kesimlerdeki bireylere değişik konsantrasyonlar uygulanması ile tesbit edilmiştir 30009400 μgm3 konsantrasyonlarına 1015 dakika sure ile maruziyet sonucunda; normal ve bronşitli kişilerde akciğer fonksiyon değişimleri gozlenmiştir
Azot dioksit maruziyeti sonucunda oluşan şikayetler; normal ve sağlıklı kişilerde 1880 μgm3 konsantrasyonundan itibaren başlarken, astımlı kişilerde aynı şikayetler 940 μgm3 konsantrasyon seviyesinden itibaren başlamaktadır Azot dioksitin bulunduğu ortamlarda diğer kirleticilerin ve ozellikle ozonun bulunması durumunda, bu kirleticiler arasında oluşan reaksiyonlar nedeniyle insan sağlığında olumsuz etkileşimlerin arttığı belirlenmiştir Bir haftadan bir aya kadar olan surede 1880 μgm3 den az konsantrasyona maruziyette; bronşiyel ve pulmoner bolgelerdeki hucrelerde anormal değişiklikler, 940 μgm3 konsantrasyona maruziyette ise akciğerlerin bakteriyel enfeksiyonlara karşı hassasiyetinin artması ve biyokimyasal değişimler gozlenmektedir
Ucucu Organik Karbon ( VOC )
Ucucu organik bileşiklere maruziyet akut ve kronik sağlık etkileri oluşturur Duşuk dozlardaki UOB’ler, astıma ve diğer bazı solunum yolu hastalıklarına sebep olur UOB’ler yuksek konsantrasyonlarda, merkezi sinir sistemi uzerinde narkotik etki yaparlar Bazı UOB’ler ekstrem konsantrasyonlara ulaştıklarında sinir sistemine ait fonksiyonlarda bozulmalara neden olurlar Toksik ozellik taşıyan bu bileşikler solunum yolu hastalıklarına sebep oldukları gibi, yuksek konsantrasyonlarda sinir sisteminde tahribata yol acmaktadır EPA tarafından yapılan sınıflandırmada benzen kanserojen madde olarak değerlendirilirken karbon tetraklorur, kloroform, vinil klorur, etilen dibromur kansere sebep olma riski taşıyan maddeler olarak sınıflandırılmıştır
hava kirliliğinin canlılar uzerindeki olumsuz etkileri
hava kirliliğinin canlılara etkisi
Hava kirliliğinin, başta insan sağlığı olmak uzere goruş mesafesi, materyaller, bitkiler ve hayvan sağlığı uzerinde olumsuz etkileri vardır Katı yakıtlar ve akaryakıt gibi karbonlu maddelerin tam yanmamasından meydana gelen katı ve sıvı parcacıkların bir gaz karışımı olan duman, hava kirliliğinin bir ceşitlidir ve goruş uzaklığını azaltıcı bir etkiye sahiptir
Hava kirliliğinin, sanatsal ve mimari yapılar uzerinde tahrip edici ve bozucu etkisi vardır Bitkiler uzerinde ise oldurucu ve buyumelerini engelleyici olabilmektedir Bu nedenle hava kirliliği hem canlıların sağlığı acısından, hem de ekonomik yonden zarar vericidir
Hava kirliliğinin insan sağlığı uzerindeki etkileri, atmosferde yuksek miktardaki zararlı maddelerin solunması sonucu ortaya cıkar
İnsanların sağlıklı ve rahat yaşayabilmesi icin teneffus edilen havanın mutlaka temiz olması gerekir Havanın doğal yapısını bozan ve kirleten maddelerin başka bir deyişle kirli havanın solunması, ozellikle akciğer dokularını tahrip edici ve oldurucu olabilmektedir
Solunum yolu ile alınan hava icerisindeki parcacıklar ve duman, teneffus esnasında yutulur ve akciğerlere kadar ulaşır
KARBON MONOKSİT ( CO )
Karbon monoksitin oksijen taşıma kapasitesini azaltması sonucunda kandaki oksijen yetersizliği nedeniyle kan damarlarının ceperleri, beyin kalp gibi hassas organ ve dokularda fonksiyon bozuklukları meydana gelir
Kukurt Oksitler ( SOX )
Hava kirletici emisyonların en yaygın olanı kukurtdioksit (SO2) dir Her yıl tonlarca SO2 ceşitli kaynaklardan yayınlanarak, atmosfere karışmaktadırKukurt dioksit ve atmosferdeki urunleri irritan etki gosterirler Solunan yuksek konsantrasyondaki kukurt dioksitin %95'i ust solunum yollarından absorbe olur Bunun sonucu olarak, bronşit, anfizem ve diğer akciğer hastalık semptomları meydana gelir
Azot Oksitler (NOX)
NOx’ in atmosferdeki bulunuşu yaklaşık olarak yarı yarıya taşıt egzosu ve sabit yakma tesislerinden dolayıdır Bu gazlar atmosferde doğal gaz cevrimine girerek, nitrik asit (HNO3) oluşumuyla sonuclanan zincirleme reaksiyonları tamamlarlar Atmosferdeki HNO3 oluşumu ise asit yağışının oluşmasını etkiler Son yıllarda Danimarka’ da yapılan bir araştırmayla amonyak buharlaşmasının guneş radyasyonuna maruz kaldığında atmosferdeki nitrik asit oluşumuna katkısının ihmal edilemeyecek boyutta olduğu belirlenmiştir Yağmurun amonyum iceriği toprakta, su havzalarında ve gollerde nitrifikasyon yapan bakteriler ve oksijen sayesinde amonyum nitrit asite donuştuğunde yağmurun asiditesini ayrıca 4 kat artırmaktadır Azot dioksitin sağlık uzerine etkileri; ceşitli kesimlerdeki bireylere değişik konsantrasyonlar uygulanması ile tesbit edilmiştir 30009400 μgm3 konsantrasyonlarına 1015 dakika sure ile maruziyet sonucunda; normal ve bronşitli kişilerde akciğer fonksiyon değişimleri gozlenmiştir
Azot dioksit maruziyeti sonucunda oluşan şikayetler; normal ve sağlıklı kişilerde 1880 μgm3 konsantrasyonundan itibaren başlarken, astımlı kişilerde aynı şikayetler 940 μgm3 konsantrasyon seviyesinden itibaren başlamaktadır Azot dioksitin bulunduğu ortamlarda diğer kirleticilerin ve ozellikle ozonun bulunması durumunda, bu kirleticiler arasında oluşan reaksiyonlar nedeniyle insan sağlığında olumsuz etkileşimlerin arttığı belirlenmiştir Bir haftadan bir aya kadar olan surede 1880 μgm3 den az konsantrasyona maruziyette; bronşiyel ve pulmoner bolgelerdeki hucrelerde anormal değişiklikler, 940 μgm3 konsantrasyona maruziyette ise akciğerlerin bakteriyel enfeksiyonlara karşı hassasiyetinin artması ve biyokimyasal değişimler gozlenmektedir
Ucucu Organik Karbon ( VOC )
Ucucu organik bileşiklere maruziyet akut ve kronik sağlık etkileri oluşturur Duşuk dozlardaki UOB’ler, astıma ve diğer bazı solunum yolu hastalıklarına sebep olur UOB’ler yuksek konsantrasyonlarda, merkezi sinir sistemi uzerinde narkotik etki yaparlar Bazı UOB’ler ekstrem konsantrasyonlara ulaştıklarında sinir sistemine ait fonksiyonlarda bozulmalara neden olurlar Toksik ozellik taşıyan bu bileşikler solunum yolu hastalıklarına sebep oldukları gibi, yuksek konsantrasyonlarda sinir sisteminde tahribata yol acmaktadır EPA tarafından yapılan sınıflandırmada benzen kanserojen madde olarak değerlendirilirken karbon tetraklorur, kloroform, vinil klorur, etilen dibromur kansere sebep olma riski taşıyan maddeler olarak sınıflandırılmıştır