Hava Olayları hakkında data
Hava olaylarının nedenleri
Dünya ’yı diğer gezegenlerden ayıran özellilerinin başında üzerinde hava olaylarının görülmesi ve canlı yaşamına ihtimal karşılayan atmosferinin var olması gelir Atmosfer %78 Azot % 21 Oksijen % 1 su buharı, karbondioksit ve diğer gazlardan oluşur
Su buharı hava olaylarının gerçekleşmesi için, karbondioksit ise fotosentez olayı için gereklidir Bu gazların oranı zamanla değişken Örneğin, karbondioksit oranının artması atmosferin güneş ışınlarını alıkoyma oranını artırır Bu özelliğe tarafından karbondioksit miktarının artması hava sıcaklığının artmasına, azalması ise hava sıcaklığının azalmasına sebep olur
Bilim adamları farklı alanlara yönlendirilmiş gözlem araç ve gereçlerle hava raporunu gözlemleyerek hazırlar ve elde ettikleri verileri bilimsel olarak karlı, yağmurlu, rüzgârlı vb şekilde yorumlarlar
Hava olayları yeryüzünde bitki türleri, hayvan türleri dağılımının oranını, toprak oluşumu ve türlerini, denizlerin tuzluluk oranını vb oluşumları etkiler
RÜZGÂRLAR: Atmosferdeki hava ağırlığından nedeniyle Dünya üzerine basınç uygular Fakat atmosfer basıncı Dünya üzerindeki her noktada benzer değildir Kimi yerde hain, kimi yerde yüksektir ( Dünya yüzeyinde yükseldikçe atmosfer basıncı azalır ) Bu basınç farkı rüzgârların oluşmasına sebep olur
Yatay yönde meydana gelen hava hareketlerine yel denir Geldikleri yerlerin sıcaklıklarını gittikleri yerlere içeren rüzgârların sebebi basınç farkıdır Esinti oluşumu Dünyamızın günlük dönüş hareketiyle kesintisiz devam eder Rüzgârlar ara sıra hız değiştirerek bazen ağırbaşlı esen meltemler bazen ise fırtınalar, kasırgalar meydana gelir Hızları ayrı olan rüzgârların çevrelerine olan etkileri de farklıdır Rüzgârların etkileri “Beaufort (Bifort) Ölçeği ile tanımlanır Bifort ölçeğine bakıldığında rüzgârın hızı artınca kuvveti ve etkisi de artmaktadır
• Hortumlar ve Kasırgalar:
Bir Takım rüzgârlar belirtilmiş bir yönde kaslı bir şekilde eserken bazıları ise kendi ekseni civarda döner Sıcak hava alanlarında çabuk bir şekilde kendi ekseni civarda dönen rüzgârların en küçüğüne iblis kulesi, ortancasına anafor, en büyüğüne kasırga denir
* Bir hortumun oluşabilmesi için atmosferin yüksek bölümlerine değin çıkabilecek, aşağıda sıcak ve ıslak hava ile
yukarıda soğuk ve kuru havanın olması gerekir Kuytu bir alanda sıcak hava ile soğuk hava aniden yer değiştirir ve girdap
oluşur Hortum ucunun yere değmesiyle birlikte rastladığı her şeyi içine çekmeye çalışır Böylece şiddetli şekilde dönen,
su, toz ve öteki tanıdık olmayan maddelerden oluşan siyaha yakın koyu renkli bir sütun halini alır Türkiye ’de hortumlar arada bir
görülür Çoğu anafor yarım saatten fazla sürmez, hatta bazıları sadece birkaç dakika sürer
* Kasırgalar yalnızca suyun sıcak ve havanın nemli olduğu tropikal okyanuslarda görülür Bir kasırganın oluşabilmesi için ilk olarak okyanus suyunun sıcaklığının minimum 27º C olması gerekir Su sıcaklığı bu seviyeye ulaştığında okyanus yüzeyindeki ılık ve nemli hava konveksiyon yoluyla yükselmeye başlar Bu havanın çevresinde hortum gibi dönen dinç bir yel oluşur Peşinde yağmur bulutları toplanır ve kasırga patlar Fırtınanın fırtına sayılması için rüzgarın minimum 118 kmh'lik bir sürate ulaşması gerekir
* Fırtına sakin bir merkezin çevresinde dev bir hortum gibi döner Kasıgalar, hortumlara tarafından çok daha geniş alanlara yayılır, daha uzun ömürlü ve daha bölgesel olup yavaş hareket ederler
Kasırganın gözü: Kasırganın merkezindeki genişliği 30–40 km ’yi bulan hava sütunudur Burada hava basıncı düşüktür ve rüzgârın hızı azdır
Havadaki Nem:
Okyanuslarda, göllerde, nehirlerde ve topraklarda bulunan su buharlaşarak; tümör ve hayvanlardaki su ise solunum ve terleme ile dışarı atılarak havaya karışır Havaya karışan bu su, (yani atmosferdeki su buharı) havanın içerdiği nem miktarını belirler Havadaki nem atmosferin her uygun benzer değildir (havanın bulunduğu yere ve sıcaklığına tarafından değişir) ( Deniz ve okyanuslar üzerindeki hava, kara üzerlerindeki havaya kadar daha nemlidir ) Havanın sıcaklığı arttıkça havadaki nem miktarı da artar Soğuk havada nem yoğuşacağı için sıcak havaya oranla soğuk hava daha az nem içerir Nemli hava yükselirken sıcaklığının düşmesiyle soğur ve bu durumda havadaki nem de yoğuşarak su damlacıkları haline gelir Su damlacıkları da bir araya toplanıp bulut haline gelerek ayrı yağış şekilleri ile yeryüzüne döner Bu durumda yağış şeklini nemin yoğuştuğu yer ve havanın sıcaklığı belirler
Yağış Şekilleri
Islak hava gökyüzüne yakın yerlerde yoğunlaşırsa;
Yağmur:
Bulutlardaki su buharı bir araya gelerek su damlacıklarını oluştururlar Bu Nedenle yoğunlaşan su buharı yeryüzüne yağmur olarak iner
Kar: Soğuk hava etkisiyle karşılaşan su buharı buz kristalleri haline gelir Buz kristalleri birleşerek kar tanelerini oluşturur Kar taneleri yeryüzüne iner (Eğer yeryüzü sıcaklığı suyun donma noktasında veya daha düşükse yağış kar biçiminde olur)
Dolu:
Su buharı bulutlardan yeryüzüne inerken soğuk havayla karşılaşınca bulutun üst katmanına sürüklenir katılaşır ve bir araya gelerek buz toplarını yani doluyu oluşturur
Islak hava yeryüzüne yakın yerde yoğunlaşırsa,
Çiy:
geceleyin hava serinler ve etraf sıcaklığının düşmesiyle havadaki su buharı yoğunlaşarak toprağın, ağaç dallarının ve yaprakların üstünde çiy adı verilen su damlacıkları halinde toplanır
Kırağı: Eğer etraf sıcaklığı 0ºC ’nin aşağıda ise su buharı değişken hale geçmeden yeryüzündeki cisimler üzerinde donar Bu durumda kırağı meydana gelir
Sis:
Atmosferin yeryüzüne çok yakın kısımlarındaki su buharının yoğunlaşmasıyla oluşan buluta sis adı verilir Yükseklerdeki bulutlar havanın soğumasıyla oluşurken sis soğuk olan yeryüzünün derhal üzerindeki havada yer alan
su buharının yoğuşmasıyla meydana kazanç
Hava Olaylarının Sebebi:
Kesin bir alanın üstündeki havanın normalden daha fazla sıkışması ile oluşturduğu basınç, yüksek hava basıncıdır Bunun tersi olarak havanın normalden daha seyrek olduğu takdirde yaptığı basınç; ise alçak hava basıncıdır Atmosferdeki hain ve yüksek basınç; alanları sıcaklık farklılıklarından ortaya çıkar Isınan hava yükselir ve
havayı yaratıcı tanecikler daha soğuk alanlara içten artan bir şekilde oralarda birikir Bir bölgede yüksek basınç varsa buradaki hava çevresindeki hain basınç alanlarına dürüst hareket eder Bu şekilde, havanın yer değiştirmesiyle
oluşan hareketi yani rüzgarı yüzümüzde hissederiz
Günlük ve Mevsimsel Sıcaklık Değişimleri
Dünyanın kendi ekseni civarda dönüşü: Dünyamızın kendi ekseni etrafında dönüşünü 24 saatte tamamlar Bu şekilde kendi ekseni civarda dönerken Güneş ’e bakan yüzünde gündüz arkadaki yüzünde ise gece yaşanacaktır böylece Güneş ’e bakan kısmı daha sıcak olup bu yüz aydınlık olur Bu yüze değen Güneş ışınları sahip oldukları ısı enerjisini Dünyanın bu yüzündeki cisimlere aktaracak ve onlarında ısınmalarını sağlayacaktır Dünyanın Güneş ’e dönük olmayan yüzü Güneş ’ten gelen ışınlardan bir zaman uzakta olacağı için bu kısımda hava soğuk olur Dolayısıyla gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkının Dünya ’nın kendi ekseni etrafında dönmesinden kaynaklandığını söyleyebiliriz
Dünya ’nın Güneş Etrafında Dönüşü:
Dünyanın Güneş etrafında dönmesi mevsimleri oluşturur Dünyanın dönme ekseninin eğik olması sebebiyle Güneş ışınları tepede olan olarak alan bölgeler de aralıksız değişir Dünyada bir yılda her iki yarım küre öbür bambaşka mevsimler yaşar Eğer eksen eğikliği olmasaydı, Dünya Güneş civarda dolanırken Güneş ışınlarının yere düşme açısı değişmeyecek, sıcaklık değişimleri gerçekleşmeyecek, bu nedenle mevsimler oluşmayacaktı Ekvator bölgesine güneş ışınları düşey olarak geldikleri için bu bölgenin sıcaklığı fazla fazladır Kutuplara gelen ışınlar ise eğik oldukları için bu bölgeler yıl boyunca soğuktur Mevsimlerin meydana gelmesi de Dünyanın eğik duruşu ve Güneş etrafındaki hareketi ile ilgilidir *
Hava olaylarının nedenleri
Dünya ’yı diğer gezegenlerden ayıran özellilerinin başında üzerinde hava olaylarının görülmesi ve canlı yaşamına ihtimal karşılayan atmosferinin var olması gelir Atmosfer %78 Azot % 21 Oksijen % 1 su buharı, karbondioksit ve diğer gazlardan oluşur
Su buharı hava olaylarının gerçekleşmesi için, karbondioksit ise fotosentez olayı için gereklidir Bu gazların oranı zamanla değişken Örneğin, karbondioksit oranının artması atmosferin güneş ışınlarını alıkoyma oranını artırır Bu özelliğe tarafından karbondioksit miktarının artması hava sıcaklığının artmasına, azalması ise hava sıcaklığının azalmasına sebep olur
Bilim adamları farklı alanlara yönlendirilmiş gözlem araç ve gereçlerle hava raporunu gözlemleyerek hazırlar ve elde ettikleri verileri bilimsel olarak karlı, yağmurlu, rüzgârlı vb şekilde yorumlarlar
Hava olayları yeryüzünde bitki türleri, hayvan türleri dağılımının oranını, toprak oluşumu ve türlerini, denizlerin tuzluluk oranını vb oluşumları etkiler
RÜZGÂRLAR: Atmosferdeki hava ağırlığından nedeniyle Dünya üzerine basınç uygular Fakat atmosfer basıncı Dünya üzerindeki her noktada benzer değildir Kimi yerde hain, kimi yerde yüksektir ( Dünya yüzeyinde yükseldikçe atmosfer basıncı azalır ) Bu basınç farkı rüzgârların oluşmasına sebep olur
Yatay yönde meydana gelen hava hareketlerine yel denir Geldikleri yerlerin sıcaklıklarını gittikleri yerlere içeren rüzgârların sebebi basınç farkıdır Esinti oluşumu Dünyamızın günlük dönüş hareketiyle kesintisiz devam eder Rüzgârlar ara sıra hız değiştirerek bazen ağırbaşlı esen meltemler bazen ise fırtınalar, kasırgalar meydana gelir Hızları ayrı olan rüzgârların çevrelerine olan etkileri de farklıdır Rüzgârların etkileri “Beaufort (Bifort) Ölçeği ile tanımlanır Bifort ölçeğine bakıldığında rüzgârın hızı artınca kuvveti ve etkisi de artmaktadır
• Hortumlar ve Kasırgalar:
Bir Takım rüzgârlar belirtilmiş bir yönde kaslı bir şekilde eserken bazıları ise kendi ekseni civarda döner Sıcak hava alanlarında çabuk bir şekilde kendi ekseni civarda dönen rüzgârların en küçüğüne iblis kulesi, ortancasına anafor, en büyüğüne kasırga denir
* Bir hortumun oluşabilmesi için atmosferin yüksek bölümlerine değin çıkabilecek, aşağıda sıcak ve ıslak hava ile
yukarıda soğuk ve kuru havanın olması gerekir Kuytu bir alanda sıcak hava ile soğuk hava aniden yer değiştirir ve girdap
oluşur Hortum ucunun yere değmesiyle birlikte rastladığı her şeyi içine çekmeye çalışır Böylece şiddetli şekilde dönen,
su, toz ve öteki tanıdık olmayan maddelerden oluşan siyaha yakın koyu renkli bir sütun halini alır Türkiye ’de hortumlar arada bir
görülür Çoğu anafor yarım saatten fazla sürmez, hatta bazıları sadece birkaç dakika sürer
* Kasırgalar yalnızca suyun sıcak ve havanın nemli olduğu tropikal okyanuslarda görülür Bir kasırganın oluşabilmesi için ilk olarak okyanus suyunun sıcaklığının minimum 27º C olması gerekir Su sıcaklığı bu seviyeye ulaştığında okyanus yüzeyindeki ılık ve nemli hava konveksiyon yoluyla yükselmeye başlar Bu havanın çevresinde hortum gibi dönen dinç bir yel oluşur Peşinde yağmur bulutları toplanır ve kasırga patlar Fırtınanın fırtına sayılması için rüzgarın minimum 118 kmh'lik bir sürate ulaşması gerekir
* Fırtına sakin bir merkezin çevresinde dev bir hortum gibi döner Kasıgalar, hortumlara tarafından çok daha geniş alanlara yayılır, daha uzun ömürlü ve daha bölgesel olup yavaş hareket ederler
Kasırganın gözü: Kasırganın merkezindeki genişliği 30–40 km ’yi bulan hava sütunudur Burada hava basıncı düşüktür ve rüzgârın hızı azdır
Havadaki Nem:
Okyanuslarda, göllerde, nehirlerde ve topraklarda bulunan su buharlaşarak; tümör ve hayvanlardaki su ise solunum ve terleme ile dışarı atılarak havaya karışır Havaya karışan bu su, (yani atmosferdeki su buharı) havanın içerdiği nem miktarını belirler Havadaki nem atmosferin her uygun benzer değildir (havanın bulunduğu yere ve sıcaklığına tarafından değişir) ( Deniz ve okyanuslar üzerindeki hava, kara üzerlerindeki havaya kadar daha nemlidir ) Havanın sıcaklığı arttıkça havadaki nem miktarı da artar Soğuk havada nem yoğuşacağı için sıcak havaya oranla soğuk hava daha az nem içerir Nemli hava yükselirken sıcaklığının düşmesiyle soğur ve bu durumda havadaki nem de yoğuşarak su damlacıkları haline gelir Su damlacıkları da bir araya toplanıp bulut haline gelerek ayrı yağış şekilleri ile yeryüzüne döner Bu durumda yağış şeklini nemin yoğuştuğu yer ve havanın sıcaklığı belirler
Yağış Şekilleri
Islak hava gökyüzüne yakın yerlerde yoğunlaşırsa;
Yağmur:
Bulutlardaki su buharı bir araya gelerek su damlacıklarını oluştururlar Bu Nedenle yoğunlaşan su buharı yeryüzüne yağmur olarak iner
Kar: Soğuk hava etkisiyle karşılaşan su buharı buz kristalleri haline gelir Buz kristalleri birleşerek kar tanelerini oluşturur Kar taneleri yeryüzüne iner (Eğer yeryüzü sıcaklığı suyun donma noktasında veya daha düşükse yağış kar biçiminde olur)
Dolu:
Su buharı bulutlardan yeryüzüne inerken soğuk havayla karşılaşınca bulutun üst katmanına sürüklenir katılaşır ve bir araya gelerek buz toplarını yani doluyu oluşturur
Islak hava yeryüzüne yakın yerde yoğunlaşırsa,
Çiy:
geceleyin hava serinler ve etraf sıcaklığının düşmesiyle havadaki su buharı yoğunlaşarak toprağın, ağaç dallarının ve yaprakların üstünde çiy adı verilen su damlacıkları halinde toplanır
Kırağı: Eğer etraf sıcaklığı 0ºC ’nin aşağıda ise su buharı değişken hale geçmeden yeryüzündeki cisimler üzerinde donar Bu durumda kırağı meydana gelir
Sis:
Atmosferin yeryüzüne çok yakın kısımlarındaki su buharının yoğunlaşmasıyla oluşan buluta sis adı verilir Yükseklerdeki bulutlar havanın soğumasıyla oluşurken sis soğuk olan yeryüzünün derhal üzerindeki havada yer alan
su buharının yoğuşmasıyla meydana kazanç
Hava Olaylarının Sebebi:
Kesin bir alanın üstündeki havanın normalden daha fazla sıkışması ile oluşturduğu basınç, yüksek hava basıncıdır Bunun tersi olarak havanın normalden daha seyrek olduğu takdirde yaptığı basınç; ise alçak hava basıncıdır Atmosferdeki hain ve yüksek basınç; alanları sıcaklık farklılıklarından ortaya çıkar Isınan hava yükselir ve
havayı yaratıcı tanecikler daha soğuk alanlara içten artan bir şekilde oralarda birikir Bir bölgede yüksek basınç varsa buradaki hava çevresindeki hain basınç alanlarına dürüst hareket eder Bu şekilde, havanın yer değiştirmesiyle
oluşan hareketi yani rüzgarı yüzümüzde hissederiz
Günlük ve Mevsimsel Sıcaklık Değişimleri
Dünyanın kendi ekseni civarda dönüşü: Dünyamızın kendi ekseni etrafında dönüşünü 24 saatte tamamlar Bu şekilde kendi ekseni civarda dönerken Güneş ’e bakan yüzünde gündüz arkadaki yüzünde ise gece yaşanacaktır böylece Güneş ’e bakan kısmı daha sıcak olup bu yüz aydınlık olur Bu yüze değen Güneş ışınları sahip oldukları ısı enerjisini Dünyanın bu yüzündeki cisimlere aktaracak ve onlarında ısınmalarını sağlayacaktır Dünyanın Güneş ’e dönük olmayan yüzü Güneş ’ten gelen ışınlardan bir zaman uzakta olacağı için bu kısımda hava soğuk olur Dolayısıyla gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkının Dünya ’nın kendi ekseni etrafında dönmesinden kaynaklandığını söyleyebiliriz
Dünya ’nın Güneş Etrafında Dönüşü:
Dünyanın Güneş etrafında dönmesi mevsimleri oluşturur Dünyanın dönme ekseninin eğik olması sebebiyle Güneş ışınları tepede olan olarak alan bölgeler de aralıksız değişir Dünyada bir yılda her iki yarım küre öbür bambaşka mevsimler yaşar Eğer eksen eğikliği olmasaydı, Dünya Güneş civarda dolanırken Güneş ışınlarının yere düşme açısı değişmeyecek, sıcaklık değişimleri gerçekleşmeyecek, bu nedenle mevsimler oluşmayacaktı Ekvator bölgesine güneş ışınları düşey olarak geldikleri için bu bölgenin sıcaklığı fazla fazladır Kutuplara gelen ışınlar ise eğik oldukları için bu bölgeler yıl boyunca soğuktur Mevsimlerin meydana gelmesi de Dünyanın eğik duruşu ve Güneş etrafındaki hareketi ile ilgilidir *