Adalet ve Kalkınma Partisi'nin geçen hafta TBMM'ye sunduğu Hayvanları Müdafaa Kanunu teklifi, TBMM Tarım Orman ve Köyişleri Komitesi'nde görüşülüyor. Komitede, muhalefet ve hayvan hakları savunucuları yasanın ismine itiraz ederek, "Hayvan Hakları Yasası" olarak değiştirilmesini isterken, teklifte yer alan ve ceza öngörülen "hayvanlarla cinsel ilişki" sözünün de "hayvanlara tecavüz" yahut "istismar" olarak değiştirilmesini istediler.
Mevcut Hayvanları Muhafaza Yasası ile Türk Ceza Maddesi'nde değişiklik öngören ve hayvanlara yönelik azap, eziyet, tecavüz üzere kabahatlerde mahpus cezası öngören yasa teklifinin komitedeki görüşmelerinde, vakit zaman teklifin içeriğine ait tartışmalar yaşandı.
Ağır iştirak
Komitedeki görüşmelere ilgi ise ağır oldu. Komite üyelerinin yanı sıra, milletvekilleri belediyeler, hayvan haklarıyla ilgili sivil toplum örgütlerinden temsilciler katıldı.
BBC Türkçe'den Ayşe Sayın'ın haberine nazaran, Komisyon Lideri Yunus Kılıç, Hayvanların Haklarının Korunması ile hayvanlara eziyet ve berbat muamelenin önlenmesi için alınacak tedbirlerin belirlenmesi hedefiyle 2019 yılında kurulan TBMM Araştırma Komitesi'nin raporundaki teklif ve tespitleri anımsatarak, yasa teklifi hazırlanırken de komite raporundaki tekliflerin dikkate alındığını belirtti. Kılıç, teklif yasalaştığında, hayvanların korunmasına ait toplumsal beklentilerin büyük ölçüde karşılanacağını söyledi.
Yasa teklifinin birinci imzacısı olan ve vazifesini tamamlayan TBMM Araştırma Komitesi'nin başkanlığını da yapan AKP Tekirdağ Milletvekili Mustafa Yel ise kurul çalışmalarından da örnekler vererek tüm siyasi partilerin yeni yasal düzenleme konusunda görüş irliği içinde olduğuna dikkat çekti.
"Hayvanların partisi ve siyaseti olmaz" diyen Yel, teklifle ilgili çok farklı yorumlar ve talepler olduğuna işaret ederek, "Gerçekten bahislerine çok vakıf, virgülüne kadar yasa tekliflerini incelediklerini biliyorum. Ben kendilerine teşekkür ediyorum. Gayemiz ihtilal niteliğinde yasa teklifini sunmamızdı. Bilhassa önemsediğimiz husus hayvanların mal olarak değil can olarak nitelendirilmesiydi. Hayvanlar da hisli bizler üzere hisleri olan bireylerdir" görüşünü lisana getirdi.
Türkiye Belediyeler Birliği (TBB) Lideri ve Gaziantep Büyükşehir Belediye Lideri Fatma Şahin ise yapılan düzenlemenin kıymetine dikkat çekerek, "TBB olarak yapılan her çalışmanın altına imza atıyoruz" görüşünü lisana getirdi. Şahin, teklife birlik olarak takviye olduklarını vurguladı.
"Mal olmaktan çıkarmıyorsunuz"
Muhalefet partili milletvekilleri ise yasa teklifinin ismi dahil birtakım düzenlemelere itiraz etti. CHP'li Kurul Üyesi Orhan Sarıbal, geç kalınmış bir düzenleme yapıldığına dikkat çekerken, yasa teklifinin ismine bakıldığında, hayvanlara yönelik bakış açısının değişmediğini belirtti ve itirazlarını şöyle sıraladı:
"Bu canlıların mal olmasını kanundan çıkardık ancak ismine bakıyoruz 'Hayvan Haklarının Korunması Kanunu.' Siz hayvan haklarının korunması dediğiniz andan itibaren onları mal olmaktan çıkaramıyoruz. Alım satımını engelleyemiyoruz. Bu kanunun ismi ne olmalı? 'Hayvan Hakları Kanunu olmalı.'
"Ceza problemi. Bir hayvanın kuşağını yok eden bir fiilde bulunmuşsanız ona 6 ay üzere mahpus cezası öngörüyorsunuz fakat hayvana önemli dehşet uygularsanız ceza yok. Bu kanunda 'hayvanlarla cinsel alakaya girme.' Bu ne demek? 'Cinsel istismar' demeliyiz. Bunlar zihinsel değişikliğin olmadığını ortaya koyuyor.
"Değiştirilmesi gereken değerli noktalar. Her şey mahpus, para cezası... Bunlar bir sonuç. Bu işi buralara getirenlere bakalım. Sokak hayvanlarının en büyük sorunu kısırlaştırma. Kesinlikle ismini koymak lazım. Tarım ilçe müdürlükleri var, hayvansal alanları var. Buralara veteriner koyarak bir kısırlaştırma merkezi, yani anında ulaşılabilecek bir alana gereksinim var. Kesinlikle okullara hayvan hakları dersini koymak lazım."
"Hayvanın isteği mı var?"
CHP Genel Lider Yardımcısı Gülizar Biçer Karaca da hayvanlara yönelik makûs muamele kabahatlerinin "para cezasına döndürülemeyecek hapis"le cezalandırılmasını istedi. "Hayvanla cinsel ilişki" sözüne karşı çıkan Karaca, "'Hayvanlar mal değil can olacak' diye kamuoyuna duyurmuştunuz. 'Cinsel ilişki…' Hayvanların mal olarak gördüğü kanun da bu türlü. 'Mal değil can olacak' dediysek ne demek cinsel alaka? Hayvanların isteği mı var? 'Tecavüz' denilmesi gerekir. Bu kanun teklifin zihniyet değişikliği öngörmediği açıktır" görüşünü lisana getirdi.
Yasa ile kaldırılması öngörülen "yunus parkı" kuranlara 25 bin lira para cezasının yetersizliğine işaret eden Karaca, "Eğer hayvanın kuşağı tükenmiyorsa bir hayvanı öldürmek legal mu olacak? Yunus parkları için 25 bin lira idari para cezası. O işletmeciler, yeni yunus kazanmak 25 bin lirayı umursar mı? Cezanın caydırıcı olması lazım" görüşünü lisana getirdi.
Tehlikeli ırk tartışması
Kurulda vakit zaman hayvan hakları savunucuları ile Lider Kılıç ortasında tartışma yaşandı. Kelam isteyen sivil toplum kuruluşu temsilcileri, Lider Kılıç'ın milletvekillerini öncelikle kelam vermesine reaksiyon gösterdi. Hayvan hakları savunucularının bir öteki itirazı ise teklifte "tehlikeli ırk" olarak nitelendirilen Pitbull Terrier, Japanese Tosa, Dogo Argentino ve Fila Brasilerio köpeklerini sahiplenme, besleme, barındırma yasağına oldu. Hayvan hakları savunucuları, barınaklarda yasaklı kapsamına giren 4 bin köpek olduğuna dikkat çekerek, "Onlar can değil mi? Hiçbir koşul altında sahiplenme yolu açılmıyor" görüşünü lisana getirdiler.
MHP Ankara Milletvekili Erkan Haberal da hayvanlarla ilgili "tehlikeli ırk" tabirine çıktı. Haberal, "Konuşmamakta kararlıydım, dayanamadım. 'Tehlikeli ırk' neye nazaran? Burada bizim birinci yapmamız gereken şey, 'tehlikeli ırk' kavramını kaldırmamız lazım" dedi.