Toplumda sıkça gözlenen ve en fazla “damar beni” olarak halk lisanına geçmiş hemanjiomlar bir çeşit zararsız damar tümörüdür. Halk ortasında gül lekesi olarak da isimlendirilebilir. Literatürdeki ismi “hemangioma” olarak geçer. Benign yani uygun huylu tömür kümesinden olan bu yapılar damarların bir ortaya gelip büyümesi sonucu oluşur. Bir çeşit damar proliferasyonu olması nedeniyle oluşma nedeni tam olarak açıklanamasa da genetik faktörlerin etkilediği düşünülmektedir.
Bilhassa bebeklerde doğumdan çabucak sonraki birkaç ayda görülür ve süratli bir büyüme gösterebilir. Birinci birkaç ayda süratli bir büyüme gösterdiği için endişelenmeden evvel uzman bir tabibe danışılması daha yeterli olacaktır. Doğum sonrası başta kızarıklık olarak kendini gösteren bu yapılar doğum lekeleriyle karıştırılabilir. Lakin hemanjiom hadiselerinde doğum lekesinden farklı olarak bir büyüme süreci görülür ve doğumdan sonraki birkaç ayda gerileme görülür. İki durum ortasında bariz farklılıklar olması nedeniyle ebeveynlerin şuurlu olarak tabibe müracaatları tavsiye edilir.
Hemanjiom Nedir?
Ekseriyetle çocuklarda doğumdan itibaren birinci 3-4 ayda oluşum ve akabinde büyüme gösteren hemanjiomlar yeterli huylu damar tümörü olarak isimlendirilse da tümörlerle direkt bağlantısı yoktur. Bu yapıların oluşma nedeni tam olarak anlaşılamadığı için, damarlardaki endotel yapının proliferasyonu yani apansız büyüme göstermesi gerekçesiyle uygun huylu tömür olarak isimlendirilir. Doğumdan sonraki birinci 1 hafta içinde çocukta hemanjiom gelişen bölgede kızarıklık belirginleşmeye başlar. Daha sonra kızarıklık tipindeki yaygın hemanjiomlarda kabarma ve olduğu bölgede elirginleşme başlar. Bu evrede renk kırmızı-mor olarak görülür. 3 aylık müddette damar kitlesi daha besbelli hale gelip düzgünce büyüme gösterebilir. Yaygın tipte görülen hemanjiomlar genelde tehlike oluşturmayıp dermatolojik bir kusur olarak görülür. Bu nedenle şimdi büyüme evresindeki hemanjiyom çocuğun bakım vereni tarafından gözlenmeli ve takip edilmelidir. 3 aydan sonra ciltte kızarıklık ve bölgesel olarak oluşan hemanjiom çoklukla gerilemeye başlar. Çocukta 9 yaşına kadar bu gerileme devam edebilir. Lakin bu yaşa kadar geçmeyenler ekseriyetle kalıcıdır ve müdahale gerektirebilir.
Toplumda zararsız olan ve yaygın olarak görülen hemanjiyomların yanı sıra az olarak görülen ve kabarıklık, yayılma olarak gelişen tipler de gözlenebilir. Bu tiplerdeki gelişme evresi gül lekesine benzeyen hemanjiomlar üzeredir fakat daha süratli ve yayılarak lokalize olur. Örneğin, doğumdan sonra çocuğun burnunun üstünde fark edilen bir kızarıklık 3. ayda bariz ve daha büyük bir kırmızı nodüle dönüşebilir. Yaygın olarak görülen bu boyutta bir hemanjiom, yüksek ihtimalle gerileyecek ve tedaviye gerek kalmayacaktır. Yaygın olmayıp olası tedavi gerektiren tipte ise burundaki küçük kızarıklık tüm burnu kaplayabilir, yüzün başka bölgelerinde kadar ilerleyebilir, burun kıkırdağına ziyan verme mümkünlüğü doğabilir. İleriki aylarda bu tipteki kızarıklıklar da gerilemeye başlasa da uzman bir tabip denetiminde hareket etmek daha âlâ olacaktır.
Hemanjiom Ne Demek?
Çocuklarda sıkça görülen doğum sonrası kızarıklıklar anne babaları “hemanjiom ne demek?” sorusunu sormaya yöneltebilir. Zira doğum lekesi üzere genetik cilt farklılıklarının yanı sıra damar büyümesi olarak gelişen bu kusur, kız çocuklarda ve prematürelerde daha sık gözlenir. Halk ortasında görülme oranının yüksek olması nedeniyle hemanjiom için çeşitli adlandırılmalar bulunur. Ensede görülenler için “leylek ısırığı”, uzunluğunda görülenler için “melek öpücüğü”, başta çeşitli yerlerde yerleşim gösterenler için “gül lekesi” sık kullanılan adlandırmalardandır.
Yunanca kökenli bir terim olan hemangioma, kan damarı uru olarak isimlendirilir. Tehlikeli bir tümör olmayan bu yeterli huylu tümörler çoğunlukla onkoloji ünitesinin incelemesini gerektirmez. Şayet 1 yaşından sonra hala yayılma gösteriyor, ciltte başka bölgelerde ya da bulunduğu organdan diğer yerlere invazyon gösteriyor, iltihaplanma ile seyrediyor, küçük temaslarda dahi kanama görülüyorsa müdahale gerektiren bir durum olup çocuk onkoloji ünitesinde de denetim gerektiren bir durum olabilir. Fakat yaygın görülen ve cilt kusuru olarak göze çarpmaktan öbür ziyan gözlenmeyen hemanjiyomlar için uzman kalp damar cerrahi ünitesinde müşahede ve tetkik kafidir.
Hemanjiom Nasıl Geçer?
Bebeklerde doğum itibariyle birinci 1-1,5 yaşa kadar büyüme göstererek gözlenen hemanjiomlar genelde bu müddet sonunda gerileme eğilimindedir. Bilhassa yüzde ortaya çıkan hemanjiomlar gerileme gösterirler. Hemanjiomlar oluşum tipine, yerine ve bebeğin yaşına nazaran çeşitli büyüklüklere ulaşır. 1 cm büyüklüğünde olabilecekleri üzere 10 cm büyüklüğü de aşabilir. Deri üzerinde kırmızı kabarıklık olarak gelişen hemanjiyomlar yüksek oranda zararsızdır. Doğduktan sonraki birkaç günde beliren kızarıklıklar bu halde büyüme gösteriyor ve besbelli bir renk almaya başlıyorsa takip edilmelidir. Bu süreçte yüksek ihtimalle gerileme gösterecek hemanjiomların tehlikeli ve müdahale gerektiren tipte olanları yer aldığı bölgeye nazaran anlaşılabilir. Burun delikleri etrafındaki damar tümörleri nefes almayı zorlaştıracağından, kulak yolu civarındakiler duymayı engelleyeceğinden, larenktste yerleşenler ses tellerine ziyan verebileceğinden, ağız bölgesindeki hemanjiomlar beslenmeye pürüz olacağından, makat ve üretra bölgesindekiler idrar ve dışkı çıkışına mahzur olacağından tehlikeli olabilir ve erken müdahale gerektirebilir. Ayrıyeten makat ve üretradaki hemanjiomlar iltihat nedeni de olabileceği için çocuk için sancılı bir sürece neden olabilir. Göz etrafındakiler ise şimdi gelişim ve uyum sağlamaya çalışan çocukların gözlerinde kalıcı bir görme zorluğu oluşturabilir. İleriki periyotlarda büyümüş hemanjiomun tedavisi ile kapanmış olan göz açılsa bile sağlıklı olan göz ile 3 boyutlu görme konusunda uyum sağlayamaz. Bu üzere spesifik kısımlarda çıkan damar tümörleri erken aylarda müdahale gerektirebilir. Bu türlü bir durumda çocuk onkologları ve kalp ve damar cerrahisinde uzman tabiplerce tedavi sağlanır. Fakat yaygın bir oranda kızarıklık halinde oluşup deride hafif kabarıklık olarak kendini belirli eden hemanjiomlar için takip önerilir ve bir mühlet sonra hafifleyip küçülerek estetik kusuru olmaktan çıkar.
Hemanjiom Nasıl Tedavi Edilir?
Hemanjiomların hiçbir cinsinde tedavi gerekmez ve kendi kendine geçebilir demek yanlışsız değildir. Yaygın görülen çeşitler doğumdan sonra ilerleme gösterip vakitle renkte soluklaşma, kabarmanın azalması, boyutta küçülme olarak değişim gösterir. Lakin yaygın olmayan çeşitlerde ise tedavi kaçınılmaz olup bilhassa duyu organlarına ziyan vermeden evvel müdahaleye gereksinim duyar. Karaciğer, böbrek ve beyinde de damar kitleleşmesi gözlenebilir. Bu durum tekrar uzman hekim denetiminde olmalı ve nizamlı takip edilmelidir. İç organlardaki hemanjiomlar cerrahi müdahale gerektirebilir. Tedavi edilmesi ön görülen farklı klinik tiplerde ise cerrahi dışında tedavi usulleri bulunur.
Lazer, Radyofrekans, IRC
İlaç tedavisinin işe yaramayacağı ya da daha teknolojik uygulamaların tercih edileceği durumlarda lazer, radyo dalgaları ya da IRC metodu ile alana gönderilen ışınlar sayesinde damar tümörü yüksek ısı gücüne maruz bırakılır ve ameliyatsız tedavi gerçekleştirilir. Hastanın durumuna nazaran birkaç seans uygulama tavsiye edilebilir.
Köpük Skletoterapi
Genelde fazla bariz olmayan ancak kozmetik kusura yol açan hemanjiomlarda bu metot kullanılır. Bu formülün en fazla kullanıldığı varis hadiseleridir. Varisli bölgeye damar içinden sklerozan husus enjekte edilir. Yüzeysel kılcal damar meselelerinde köpürtülerek damara uygulanan bu ilaç, uygulama usulü nedeniyle bu ismi alır. Uygulama sonrası hastaların güneşe çıkmamaya ve tedavi bölgesine dikkat etmesi önerilir. Bu sürecin direkt damar tedavisi olması nedeniyle uzman bir kalp damar cerrahı nezaretinde ve yönergesinde olması gerekir.
Cerrahi Usul
Tümörleşmiş alanın kesi yapılarak bedenden alınması sürecidir. Göz, kulak, burun, ağız, larenks, anal ve genital bölgelerde tahriş, iltihap ve ağrıya neden oluyorsa cerrahi metot bazen en hakikat tahlil olabilir. Lakin 2-3 yaş civarında çocuğun yüz imajını algılaması ve hatırlaması nedeniyle kesi alanı bir estetik sorun yaratabilir. Bu nedenle alanında uzman kalp damar cerrahları tarafından erken yaşlarda yapılan müdahale okul öncesi çağda çocuk için daha uygun bir tedavi olacaktır. Yüz etrafındaki tümörlerin cerrahi müdahalesi için dikkatle karar verilmesi gerekir.
Skleroterpi ve Radyofrekans üzere sistemlerle hemanjiom tedavisi yapılmaktadır.
Hemanjiom Cinsleri Nelerdir?
Damar tümörlerinin genelde onkoloji bilim kısmının alanına ve takibine girmeme nedeni kanserleşme gösteren damar yapıları olmamalarından kaynaklanır. Zira kanserli hücreler başka yapı ve organlara denetimsizce çoğalıp metastaz gösterir. Lakin düzgün huylu olan ve damarların iç katmanlarında genişlemeye neden olan hemanjiomlar kanserli hücrelerden farklı yapıdadır. Bu nedenle kalp damar cerrahisi kısmında tedavi ve denetim daha yerinde olacaktır.
Hemanjiom cinsleri bulunduğu yere nazaran çeşitlilik gösterir. Bulundukları yerler itibariyle de çeşitli tedavi ve izlem prosedürleri olabilir. Zira ciltte genel yayılım gösteren cinsler ile yüzde spontan gelişen çeşitler birebir büyüklük, gelişim evresi, estetik sorun boyutunda olmayabilir. Yüzde, orbital etrafta, ciltte, iç organlarda görülen hemanjiomların yanı sıra Kasabach Merritt Sendromu olarak isimlendirilen az olaylar da görülebilir.
Yüzdeki Hemanjiomlar
Yüzde, bilhassa burun ve ağız boşluğunda, bu etrafta gözlenen tipler izlem gerektirir. Birkaç milimetrik büyüklükte ortaya çıkan ve giderek büyüyen tipler genelde zararsızdır ve 1 yaş sonrası küçülme eğilimi gösterir. Lakin burun ve ağız boşluğunu kapatarak çocukta beslenme ve teneffüs zorluğuna yol açan tiplerde erken müdahale gerekir.
Orbital Etraf Hemanjiomları
Göz küresi civarında başlayan hemanjiomlar ilerleyen aylarda büyüme ve görüşü engelleme mümkünlüğü nedeniyle takip edilmelidir. Göz kapağı ve göz etrafında başlayanlar giderek koyu bir renk alarak kabarık halde gelişim gösterebilir. Bu çocuklarda erkenden yapılan tedavi hemanjiyom görülen beğenilen görme kaybı olmadan gözü kurtarmak için en ülkü tahlildir. Anne babaların denetimli olup uzman tabiplere müracaatları önerilir.
Cilt Hemanjiomları
En fazla görülen hemanjiom tipi olması nedeniyle halk içinde çeşitli isimlendirmelerle anılır. Gül lekesi, melek öpücüğü, leylek ısırığı, şarap lekesi sık duyulan halk tabirlerindendir. Bu isimlendirmeyle isimlendirilen hemanjiomlar cilt yüzeyinde birkaç milimetrik boyutta olup kozmetik bir sorun olmadan küçülebilirler. Anne babaların bu tip bir kızarıklık görmeleri durumunda tabibe müracaattan evvel bir müddet hemanjiom bölgesini izlemeleri gerekir.
Lumbosakral Hemanjiomlar
Çocukta lumbal bölgede görülen bu hemanjiom tipi medulla spinaliste ve nöronal iletimde kalıcı hasarlar bırakabilecek boyutlara ilerleyebilir. Bu tipteki tümörlerin genelde öbür spinal anormalilerle birlikte görüldüğü bilinmektedir.
Bebeklerde Hemanjiom Tedavisi
Bebeklerde Hemanjiom
Hemanjiyomların %55 oranında doğumda ortaya çıkması nedeniyle konjenital olduğu düşünülse de yetişkinlik çağında ortaya çıkan hemanjiomlar da görülür. Bebeklerde hemanjiom, görüldüğü yere, derinliğe, hücrelerin çoğalma suratına, renk ve derinliğine, cilt ya da organlarda olmasına nazaran farklı izlem ve tedavi gerektirebilir. Bu nedenle farklı klinik seyir gösteren hemanjiomların pek birçok zararsızdır denebilir. Fakat kimi tiplerde erken tedavi ve hekim denetimi kıymetli olmaktadır. Ağız, burun, göz, kulak yolu etrafı hemanjiomlar evvel çocuğun bakım vereni tarafından bir mühlet gözlenmelidir. Bu bölgelerdeki büyüme beslenme, görme ve nefes alma yetilerini engelleme riskini bulunduruyorsa uzman tabiplerde danışılması gerekir. Bebeklerde hemanjiom patogenezi kesin olarak anlaşılamasa da çalışmalar genetik bir kusur olabileceği konusunda bulgular mevcuttur. Yeni doğanlarda hemanjiyom oranı daha az olmakla birlikte 1 yaş bebeklerinde bu istatistik daha fazladır. Kız bebeklerde erkek bebeklere nazaran 2-3 kat daha fazla hemanjiom gözlenir.