Özellikle kira artışı kelam konusu olunca duyduğumuz kavramlardan olan TÜFE, enflasyonuydu kontratıydı derken neredeyse bütün ekonomik parametrelerde faal olarak kullanılıyor. Pekala enflasyonla uğraştaki değerli bilgilerden olan TÜFE tam olarak ne manaya geliyor ve neye nazaran belirleniyor?
TÜFE konusunda merak edilenlerin tümü bu yazımızda!
Piyasa değişikliklerini ölçmek için farklı datalardan faydalanılır.
Fiyat endeksleri, piyasadaki fiyatlarda yaşanan ortalama değişimleri ölçmeye yarayan sağlam parametrelerdir. Bu nedenle enflasyonla çabada önleyici siyasetler uygulamak ve yeni mali stratejiler oluşturmak ismine büyük değer taşırlar. Dünya ekonomileri için de belirleyici olan fiyat endeksleri, kendi içinde farklı çeşitlere ayrılır ve bunların başında TEFE-TÜFE pahaları gelir.
Önce TEFE ile başlayalım!
TEFE, toptan eşya fiyat endeksi olarak bilinen ve aylık yahut yıllık şişkinlik oranını ölçmeye yarayan bir bilgidir. Ülkemizde 2005 yılından itibaren, TEFE yerine daha yararlı bir data olduğuna inanılan ÜFE (üretici fiyat endeksi) kullanılmaktadır. ÜFE, makul bir aralıkta ülke içinde üretilen ve yurt içinde satılan eserlerdeki üretim fiyatlarını karşılaştırır. Sonuç olarak eser fiyat değişimlerinin ve enflasyon oranlarının hesaplanmasında kullanılır.
Peki TÜFE nedir?
TÜFE ise tüketici fiyat endeksini, yani tüketicinin piyasada satın aldığı mallardaki fiyat değişikliklerini söz eden bir kavramdır. ÜFE'de olduğu üzere, TÜFE için de makul dönemler seçilir ve bunun üzerinden enflasyon oranları kıymetlendirilir. Ekseriyetle yıllık bazda irdelenen TÜFE bilgileri, konut piyasa endeksinden kırtasiye masraflarına kadar sayısız alanda göz önünde bulundurulur.
TÜFE yıllık kira artış oranlarındaki etkileyici faktördür.
Klasik bir tüketicinin daha sık duyduğu kavram elbet TÜFE'dir. Bilhassa yıllık kira artış oranının belirlenmesinde devreye giren TÜFE, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından hesaplanır. Bunun için evvelki yıla ilişkin kira fiyatı ve TÜFE endeksi baz alınır. Belli istatistiki bilgilerin kullanımını gerektiren bu hesaplamada özel formüllerden faydalanılır.
TÜFE hesabı sayesinde bir evvelki yıla nazaran yaşanan artışlar net formda gözlenebilir.
Hesaplamada öncelikle makul bir yıl seçilir ve bu yıl temel sene olarak baz alınır, sonraki yıllar ise cari yıl olarak kıymetlendirilir. Cari yıl dataları enflasyona nazaran değişiklik gösterdiğinden o yıla ilişkin TÜFE endeksinde belli oynamalar gözlenir. Sonuç kıymet ise bir evvelki yıla nazaran yaşanan artışları ve fiyatlar üzerindeki ortalama değişimleri gösteren kıymetli bir ölçüt olarak ele alınır.
TÜFE'nin en çok devreye girdiği alan kira artışlarıdır.
Kiralık mülklerdeki en büyük açmazlardan olan TÜFE uygulaması, Borçlar Kanunu'nda belirtilen düzenlemelere nazaran yapılmalıdır. Aksi halde, bilhassa fahiş fiyat artışı isteyen mülk sahipleri hakkında kabahat duyurusunda bulunarak idari yaptırımlar başlatılabilir. Burada dikkat edilmesi gereken mevzular ise şunlardır:
Yapılan artırım yıllık TÜFE endeksinden yüksek olamaz.
Kira artışı, kontrat bitiminden bir ay evvel yapılmalı ve son 12 aylık TÜFE ortalamasına nazaran belirlenmelidir.
TÜFE'nin %25'in üzerinde olması halinde mesken sahibi kirayı bu orandan fazla artıramaz.
Fiyat endeksleri ülkelerin mali stratejilerini takviyeler.
Fiyat endeksleri, iktisattaki üretici ve tüketici yansımalarını gözlemlemek için kullanılan kıymetli araçlardır. Bu araçların temel hedefi ise piyasalardaki değişiklikleri zincirleme formda takip etmek ve evvelki bilgilerle kıyaslayarak sürdürülebilir ekonomiler oluşturmaktır. Hasebiyle piyasadaki farklı değişkenlerin bir ortada kıymetlendirilmesine, daha istikrarlı mali kararlar alınmasına yardımcı olurlar.
