Kist hidatik hastalığı , “Echinococcus” olarak adlandırılan bir parazitin neden olduğu, vücutta en sık karaciğeri tutan bir hastalıktır. Echinococcus alt tipleri olan “E. Granulosus” ( en sık) ve “E. Alveolaris” (daha nadir) aynı hastalığın değişik formlarına neden olur. Parazitin esas konağı kedi,köpek gibi etçiller , ara konağı ise insan veya inek gibi otçullardır. Parazit yumurtası köpek sindirim sisteminde parçalanamaz ve dışkı ile atılır. Otçullar bu yumurtayı ağız veya hava yolu ile alırlar ve sindirim kanalında deoksikolik asit ile yumurta parçalanarak parazit ortaya çıkar. Parazit portal dolaşım sistemi ile karaciğere gelir ve yerleşir.(%70) Eğer parazit karaciğeri geçerse akciğere ulaşır ve akciğerde yerleşir.(%15) Hastalık %5 oranında beyin veya diğer organlarda rastlanır. Uzak doğu , güney Amerika ,orta doğu ve Akdeniz ülkelerinde sık olarak rastlanır.
HİDATİK KİSTİN YAPISI NASILDIR?
-
En dışta bağ dokusudan oluşan perikist yer alır. -
Perikist altına yumurta beyazı renginde hücre içermeyen lipopolisakkaritten oluşan laminal tabaka(kutikula)bulunur. -
Kutikula altına kist içerisindeki suyun (kaya suyu) ve skoleks’ lerin (kistin üremesini sağlamak için oluşturduğu yavruları) yapıldığı germinatif membran (çimlenme zarı) bulunur. -
Germinatif membran içinde ise kaya suyu ve skoleks’ ler bulunur.
Hidatik kist hastalığı çoğunlukla belirti vermez. Parazit alındıktan yıllar sonra karaciğer içerisinde büyüyen kist hepatomegaliye (karaciğer büyümesi) yol açabilir. Büyüyen kist karın sağ üst kadranda ağrıya neden olabilir, bazı durumlarda karaciğer içerisindeki safra yollarına bası yaparak sarılık oluşturabilir, eğer karaciğer içerisindeki safra yollarına açılırsa sarılık , yüksek ateş ve üşüme titreme , terleme ve ciltte kızarma gibi alerjik reaksiyon benzeri tabloya neden olabilir. Çevre organlara bası (akciğer, mide vb…) nedeniyle solunum sıkıntısı veya hazımsızlık , dolgunluk belirtilerine de yol açabilir.
HİDATİK KİST TANISI NASIL KONUR ?
- Cilt testleri
-
Casoni testi, antijenik kist sıvısının cilt içine verilmesi ve ciltte eritem(kızarıklık) oluşturması beklenir. -
Weinberg testi, “kompleman fiksasyonu” esasına dayanan flokulasyon testidir.
-
ELİSA testi
-
İmmunelektroforez
-
Görüntüleme
-
Direkt karın grafisi ve akciğer grafisi, kireçlenmeler görülebilir, -
Karaciğer sintigrafisi, karaciğer içerisinde kitle olduğunu gösterir. -
Ultrasonografi, karaciğerde yer alan kitlenin kistik mi? ,solid mi? olduğunu ayırmada önem taşır, ek olarak kist içerisindeki germinatif membran ve skoleksleri gösterdiğinden tanı koymada %100’e varan oranda yardımcı olur. 1 cm’den küçük kistlerde yetersiz kalabilir. -
Bilgisayarlı tomografi ve MR
-
Kistin delinmesi (perforasyon), karaciğer içerisindeki kistin travma veya başka sebeplerle yırtılması ve anafilaktik şok tablosuna neden olmasıdır, öldürücü olabilir. Kist içeriği karın boşluğunda yayılırsa karın içinde kistler oluşur ve hastalık in-operable (cerrahi uygulanamaz) hale gelebilir. -
Akciğere fistülizasyon, komşuluk nedeniyle kistin göğüs boşluğu içerisinde akciğer zarları arasına açılması sonucu akciğer ile karaciğer arasında (bronko-bilier) fistül (kanal) oluşturmasıdır. -
Tıkayıcı sarılık, kistin safra yollarına basısı veya açılması ile ortaya çıkar ve en sık görülen komplikasyondur. -
Apse, kistin safra yollarına açılması sonucu içeriğinin boşalması ve sonuçta karaciğer apsesi halini alması şeklinde oluşur.
Hidatik kist hastalığının tedavisi medikal ve cerrahi dir.
Medikal tedaviiçinmebendazole veya albendazole adlı ilaçlar kullanılır. Özellikle ameliyattan 20 gün önce başlanır ve sonrasında devam edilir.Germinatif (çimlenme) membranı parçalar ve parazitin glukozu kullanmasını engeller. Ancak medikal tedavi maalesef “tek başına” tedavi edici olmaktan uzaktır. Genellikle cerrahi tedavi ile birlikte kullanımı, iyi sonuç vermektedir.
Karaciğer hidatik kist hastalığının cerrahi tedavisinde kist boşaltılır, boşaldıktan sonra kist içine hastalığın tekrarını önlemek için çeşitli maddeler verilir. Kist içeriği çevreye bulaştırılmamalıdır. Kist çıkarıldıktan sonra ortaya çıkan boşluk , değişik cerrahi metodlarla doldurulur.
Cerrahi ameliyat seçenekleri;
-
Parsiyel kistektomi + omentopeksi kist çıkarılır, çıkarıldıktan sonra kistten arta kalan boşluk omentum denen karın içi organları örten yapı ile doldurulur ve böylece burada biriken sıvıların omentum ile absorbsiyonu sağlanır. -
Parsiyel kistektomi + kapitonaj kist çıkarılır, kist duvarları dikişlerle birbirine yaklaştırılarak hem kist boşluğu kapatılır hem de boşluğun başka bir organa açılması önlenmiş olur -
Marsupializasyon kist boşaltıldıktan sonra kistin cilde ağızlaştırılmasıdır.