Humeculuk Nedir?
İngiliz şupheciliği
İngiliz duşunuru David Hume (17111776) bir acıdan, tum cağdaş duşunceci yanılgıların babası sayılabilir Kantcı ve olgucu bilinemezcilik onun urunudur Cağdaş duşunceci oğretileri geniş capta etkilemiştir Kant, onun, kendisim metafizik uykusundan uyandırdığını soyler
Eleştiricilik, olguculuk, yeni olguculuk, yararcılık, pragmacılık, varoluşculuk vb gibi bircok cağdaş duşunceci oğretiler, Humecu oğretilerdir Hume, bilgi edinmek icin deneyden başka hic bir kaynak bulunmadığı duşuncesinden yola cıkar Ne var ki bunu duşunceci bir bicimde yorumlar Hume'a gore deney ve duyum, nesnel gercekliği değil, onun sadece izlenimlerini verir Anlığımız bu izlenimlerden duşunceler yapar Nesnel gerceklik hic bir zaman bilinemez Cunku onu bilmek icin deneyden başka hic bir kaynağımız yok
Deneyse evrensellik ve zorunluluk oğelerinden yoksundur Deney evrensel değildir, cunku sınırlıdır, daha yeni bir deneyin nasıl bir sonuc vereceğini bilemeyiz Deneyin bugune kadar hep aynı sonucu vermesi, bundan sonra da o sonucu vereceğini kanıtlamaz Deney zorunluluktan yoksundur, cunku orneğin bize soğuma olayını donma olayının izlediğini verir, ama bu sadece bir olgu'dur ve zorunlu bir olgu değildir, eş deyişle deney bize soğuma olayını donma olayının izlediğini verir ama soğuma olayım her zaman ve her yerde zorunlu olarak donma olayının izleyeceğine dair gerekce vermez Soğuma olayını orneğin buharlaşma olayı da izleyebilir
Bu ikisinden hangisinin gercekleşeceğini anlamamız icin gene deneyi izlemek ve olgu' ya bakmak zorundayız Demek ki bilebileceğimiz sadece olgulardır, onların zorunlu olduğu değil (Kantcı eleştiriciliğin ve Comtecu olguculuğun ne kadar basit bir temel ustunde yukseldikleri de boylelikle acıkca gorulmuş oluyor)
Hume'a gore deney, evrensel ve zorunlu olmadığından, gercek değil, yanılsamadır Bu yanılsamayı sağlayan da cağrışımdır Soğuğu donmanın izlediğini bircok kez gormuşuz, soğuğu yeniden gorunce anlığımız bu eski gorgulerini cağırır, bizler de bu yuzden bu ikisi arasındaki ilişkiyi evrensel ve zorunlu sanırız Buysa bir kuruntudan başka bir şey değildir Hume, boylelikle, sadece nesnel gercekliği değil, bilimin temeli olan nedenselliğin de nesnelliğini yadsır
İngiliz şupheciliği
İngiliz duşunuru David Hume (17111776) bir acıdan, tum cağdaş duşunceci yanılgıların babası sayılabilir Kantcı ve olgucu bilinemezcilik onun urunudur Cağdaş duşunceci oğretileri geniş capta etkilemiştir Kant, onun, kendisim metafizik uykusundan uyandırdığını soyler
Eleştiricilik, olguculuk, yeni olguculuk, yararcılık, pragmacılık, varoluşculuk vb gibi bircok cağdaş duşunceci oğretiler, Humecu oğretilerdir Hume, bilgi edinmek icin deneyden başka hic bir kaynak bulunmadığı duşuncesinden yola cıkar Ne var ki bunu duşunceci bir bicimde yorumlar Hume'a gore deney ve duyum, nesnel gercekliği değil, onun sadece izlenimlerini verir Anlığımız bu izlenimlerden duşunceler yapar Nesnel gerceklik hic bir zaman bilinemez Cunku onu bilmek icin deneyden başka hic bir kaynağımız yok
Deneyse evrensellik ve zorunluluk oğelerinden yoksundur Deney evrensel değildir, cunku sınırlıdır, daha yeni bir deneyin nasıl bir sonuc vereceğini bilemeyiz Deneyin bugune kadar hep aynı sonucu vermesi, bundan sonra da o sonucu vereceğini kanıtlamaz Deney zorunluluktan yoksundur, cunku orneğin bize soğuma olayını donma olayının izlediğini verir, ama bu sadece bir olgu'dur ve zorunlu bir olgu değildir, eş deyişle deney bize soğuma olayını donma olayının izlediğini verir ama soğuma olayım her zaman ve her yerde zorunlu olarak donma olayının izleyeceğine dair gerekce vermez Soğuma olayını orneğin buharlaşma olayı da izleyebilir
Bu ikisinden hangisinin gercekleşeceğini anlamamız icin gene deneyi izlemek ve olgu' ya bakmak zorundayız Demek ki bilebileceğimiz sadece olgulardır, onların zorunlu olduğu değil (Kantcı eleştiriciliğin ve Comtecu olguculuğun ne kadar basit bir temel ustunde yukseldikleri de boylelikle acıkca gorulmuş oluyor)
Hume'a gore deney, evrensel ve zorunlu olmadığından, gercek değil, yanılsamadır Bu yanılsamayı sağlayan da cağrışımdır Soğuğu donmanın izlediğini bircok kez gormuşuz, soğuğu yeniden gorunce anlığımız bu eski gorgulerini cağırır, bizler de bu yuzden bu ikisi arasındaki ilişkiyi evrensel ve zorunlu sanırız Buysa bir kuruntudan başka bir şey değildir Hume, boylelikle, sadece nesnel gercekliği değil, bilimin temeli olan nedenselliğin de nesnelliğini yadsır