Hurrem Sultan ya da Hurrem Haseki Sultan (d 1506 o 1558)
Doğum adı: Aleksandra Lisowska,
Avrupada tanındığı ad: Roxelana
Osmanlı padişahı I Suleymanın (Kanuni Sultan Suleyman) eşi ve sonraki padişah II Selimin annesidir Bir Osmanlı padişahıyla nikahla evlenmiş ilk kadın olma ayrıcalığını taşır
Lehistan Krallığının sınırları icerisinde bulunan Rohatynda3 doğdu 14 yaşındayken Tatar akıncılar tarafından 1520 tarihinde Rohatynden kacırılmış1, Kırım Hanının himayesine girmiş ve daha sonra Osmanlı sarayına sunulmuştur
16 yuzyıl kaynaklarına gore kızlık ismi bilinmiyordu Ama daha sonraki kayıtlara gore mesela 19 yuzyılın Ukraynadaki ilk kayıtlarına gore Anastasia (Kısaca Nastia) Polonyalıların geleneğinde, Aleksandra Lisowska olarak bilinir Genelde Hurrem Sultan ya da Hurrem balsaq sultan olarak bilinirdi; Avrupa dillerinde Roxolena, Roxolana,Roxelane, Rossa, Ruziac, Turkcede Hurrem (Farsca kokenli??? Khurram), neşeli olan kişi ve (Arapcada Karima ?) Soylu olan kişi anlamına gelir Roxelana, onun gercek ismi olmayabilir ama takma adı onun Ukraynalı soyuna ait olan (Gunumuze ait yaygın isim Ruslana) ve doğu slav ismi olan, Roxolany ya da Roxelany, şimdiki Ukrayna halkında 15 yuzyıldan sonra kullanılıyordu
Hurrem Sultan, sarayda ozel bir eğitim gordu Guzelliği, zekası ve becerisi ile padişahın dikkatini cekmeyi bildi Harem kadınları ve saray ileri gelenleri arasında da kendine yer edindi Hurrem Sultan saraya geldiğinde Kanuni Mahidevran Sultan ile evliydi ve Mustafa isimli bir oğlu vardı Mustafa zamanla cok sevilen bir şehzade haline geldi Mustafanın Kanuniden sonra padişah olmasına kesin gozuyle bakılıyordu Bu da Mahidevran Sultanın Valide Sultan olacağı anlamına geliyordu Oysa Hurrem Sultan her bakımdan Mahidevran Sultanın onune gecti
Hurrem Sultan, Kanuni Sultan Suleymana bir kız, dort oğlan cocuğu doğurdu En buyuk oğlu Mehmet Şehzade tahta cıkamadan olduruldu İkinci oğlu Selim tahta cıktı Diğer cocukları da Beyazıt ve Cihangir Şehzadelerdir Kızı Mihrimah Sultanı Veziri Azam Rustem Paşa ile evlendirdi
Hurrem Sultan 18 Nisan 1558 tarihinde eşi Kanuni Sultan Suleymandan 8 sene once 52 yaşındayken oldu Oğlu II Selimin tahta cıkışını goremedi Suleymaniye Camisi Kulliyesi icinde kendisi icin yaptırılan turbeye gomuldu Turbenin ic duvarları bir cennet bahcesini tasvir eden İznik cinileriyle kaplıdır
Hurrem Sultan İstanbulda gunumuzde onun adıyla anılan Haseki semtinde, Mimar Sinana Haseki Kulliyesini yaptırmıştır 15381550 yılları arasında inşaatı tamamlanan kulliyenin icinde bir hamam, medrese ve hastane bulunmaktadır Gunumuzde TC Sağlık Bakanlığı Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi olarak tanınan bu hastane Turkiyede kesintisiz hizmet vermekte olan en eski hastane olma ozelliğini taşır
Hurrem Sultan ayrıca Ayasofya Camii civarında yardıma muhtac ve fakirlerin karnını doyurmak icin bir mutfak yaptırtmıştır
Hurrem Sultan Avrupada, modern Turkiyede ve batıda bircok resim, muzik ve bale gibi tarihi calışmalara konu olmuştur Mesela Joseph Haydnin 63 senfonisini ornek verebiliriz Eserler Ukraynalılar tarafından yazılmıştır ama genelde İngilizce, Almanca ve Fransızcadır
Hurrem Sultanın doğduğu yer olduğuna inanılan Ukraynanın Rohatyn kentinde bir Hurrem Sultan anıtı bulunmaktadır 2007 yılında, Ukraynadaki bir liman kenti olan Mariupoldaki Tatarlar Hurrem Sultanın onuruna bir muze acmıştır